పూర్ణానన్దీ

యద్బ్రహ్మగోచరవిచిత్రతమఃప్రభావాత్సంసారధీజనితదుఃఖమభూజ్జనస్య । >
యద్బ్రహ్మధీజనితసౌఖ్యమభూచ్చ తస్య తం రుక్మిణీసహితకృష్ణమహం నమామి ॥ ౧ ॥

యత్పాదపద్మభజనేష్వనురక్తచిత్తాః మోక్షఙ్గతా హ్యతిదురాత్మజనాః కిమన్యే ।
యల్లీలయా జగదభూద్వివిధస్వరూపం తం రుక్మిణీసహితకృష్ణమహం నమామి ॥ ౨ ॥

కాశికాధీశవిశ్వేశం నమామి కరుణానిధిమ్ ।
ఉమాఙ్గసఙ్గాదనిశం పిశఙ్గాఙ్గప్రకాశకమ్ ॥ ౩ ॥

యస్య స్మృతేరపి చ శిష్యజనా భవన్తి కామాదిదోషరహితా హ్యతిశుద్ధచిత్తాః ।
యద్ధ్యానతః పరమకారణసుస్థిరాస్తే తం శ్రీగురుం పరమహంసయతిం నమామి ॥ ౪ ॥

యో దృశ్యతే॓ఽయమితి సత్యచిదాత్మకాత్మా శిష్యాదిపుణ్యపరిపాకవశాదిదానీమ్ ।
చిద్యోగధారిణమజస్త్రమజం స్మితాస్యం తం శ్రీగురుం పరమహంసయతీం నమామి ॥ ౫ ॥

షట్శాస్త్రపారీణధురీణశిష్యైర్యుక్తం సదా బ్రహ్మవిచారశీలైః ।
అద్వైతవాణీచరణాబ్జయుగ్మం ముక్తిప్రదం తత్ప్రణతోఽస్మి నిత్యమ్ ॥ ౬ ॥

సూత్రభాష్యకృతౌ నత్వా హ్యతిశ్రేష్ఠాన్ గురూనపి ।
అభివ్యక్తాభిధావ్యాఖ్యా క్రియతే బుద్ధిశుద్ధయే ॥ ౭ ॥

రత్నప్రభాం దురూహాం వ్యాఖరోమి యథామతి ।
ధీకృతానమితాన్దోషాన్ క్షమధ్వం విబుధా ! మమ ॥ ౮ ॥

అత్ర తావత్స్వరూపతటస్తలక్షణప్రమాణతత్సాధనైస్తాత్పర్యాదద్వితీయబ్రహ్మబోధకం శ్రీమచ్ఛారీరకం భాష్యం వ్యాచిఖ్యాసుః శ్రీరామానన్దాచార్యః ప్రారిప్సితగ్రన్థపరిసమాప్తయే ప్రచయగమనాయ శిష్టాచారపరిపాలనాయ చ “సమాప్తికామో మఙ్గలమాచరేత్“ ఇత్యనుమితశ్రుతిబోధితకర్తవ్యతాకం శాస్త్రప్రతిపాద్యస్వవిశిష్టేష్టదేవతానమస్కారలక్షణం మఙ్గలమాచరన్ శిష్యశిక్షాయై గ్రన్థథో నిబధ్నాతి –

యమిహేతి ।

ఇహ వ్యవహారభూమావిత్యర్థః । అపిశబ్దస్య వ్యుత్క్రమేణాన్వయః । అరిసహోదరోఽపి బిభీషణః మోక్షలఙ్కాసామ్రాజ్యరూపం మహత్పదమాప ప్రాప్తోఽభూదితి క్రియాకారకయోజనా । అనన్తసుఖకృతిమిత్యనేన స్వరూపలక్షణమ్ , ఇతరేణ తటస్థలక్షణం చోక్తమితి భావః ॥ ౧ ॥

శ్రీగౌర్యేతి ।

శ్రీగౌర్యేత్యాదితృతీయాత్రయం కారణార్థకమ్ , కరణం నామాసాధారణం కారణమ్ , తథా చ కరణార్థే తృతీయేత్యుక్త్యాఽర్థప్రధానాదికం ప్రతి శ్రీగౌర్యాదిః కరణమ్ , ఈశ్వరస్తు సాధారణకారణమితి జ్ఞాపితమ్ । నచేతరాపేక్షాయాం సత్యమీశ్వరస్య స్వాతన్త్ర్యహానిః స్యాదితి వాచ్యమ్ ? పాకాదేః కాష్టాద్యపేక్షాసత్త్వేఽపి దేవదత్తస్య తత్కర్తృత్వేన కారకాప్రేయత్వరూపస్వాతన్త్ర్యదర్శనాత్ , అతః స్వేష్టదేవతాయా న స్వాతన్త్ర్యహానిరితి భావః । దుణ్డిః విఘ్నేశ్వరః ఇత్యర్థః । ఇదం పదం రూఢమితి జ్ఞేయమ్ । ఉపకరణైః సాధనైరిత్యర్థః । అన్తవిధురం నాశరహితం షడ్భావవికారరహితమితి భావః ॥ ౨ ॥

మూకరహిత ఇతి ।

మూకోఽపి పణ్డితః శాస్త్రార్థజ్ఞానపూర్వకవాక్ప్రౌఢిమశాలీ ఇత్యర్థః ॥ ౩ ॥

గురుపరమగురుపరమేష్ఠీగురూన్ స్తౌతి –

కామాక్షీతి ।

అద్వైతభాసేతి ।

అద్వైతబ్రహ్మవిషయకశాస్త్రజన్యప్రమిత్యేత్యర్థః । శ్రీగురోః స్మితాస్యత్వం నామ జీవన్ముక్తిద్యోతకముఖవికాసవత్వమ్ । నివృత్తః మోక్షముఖం ప్రాప్తోఽస్మి । యథాఽలిః కమలగః సన్ మకరన్దపానేన నివృత్తో భవతి తథా శ్రీగురుపాదపద్మానుసన్ధానః సన్ తత్ప్రసాదాసాదితాద్వైతజ్ఞానేనాహం బ్రహ్మానన్దమనుభవామీతి భావః ।

గ్రన్థద్రష్ట్రూణామనాయాసేనార్థబోధాయ స్వకృతశ్లోకానాం స్వయమేవ వ్యాఖ్యామారభతే –

మోక్షపుర్యామితి ।

“ప్రకృష్టం ప్రచురం ప్రాజ్యమదబ్రం బహులం” ఇతి కోశమాశ్రిత్య వ్యాఖ్యాతి –

సమ్పూర్ణమితి ।

అభిత్పదస్యాభేదార్థకత్వం కథయన్ శివరామ ఇతి స్వనామ్నైవ శివరామయోర్వేదాన్తేతిహాసపురాణప్రతిపాద్యమభేద్యం శ్రీశివరామయోగినో జ్ఞాపయన్తీత్యతో దేవతాకటాక్షలబ్ధాద్ద్వైతనిష్ఠాపరాశ్చ పరమేష్ఠీగురవః ఇత్యేతమర్థం స్ఫుటీకరోతి కిఞ్చ శివశ్చాసావితి । స్వనామ్నేత్యనేనాద్వైతసాధకయుక్త్యన్వేషణాయ తేషాం చిత్తవ్యగ్రతా నాస్తీతి ద్యోత్యతే । గురుభ్యః పరమేష్ఠిగురుభ్య ఇత్యర్థః । శ్రీమద్గోపాలసరస్వతీభిరితి పరమగురుభిరిత్యర్థః ॥ ౪ ॥ తీర్థ ఇతి శాస్త్ర ఇత్యర్థః । హంసపదస్య పక్షిపరత్వే తు జాల ఇత్యర్థః ॥ ౫ ॥

వ్యాఖ్యేతి ।

పదచ్ఛేదః పదార్థోక్తిర్విగ్రహో వాక్యయోజనా ।
ఆక్షేపశ్చ సమాధానమేతద్ వ్యాఖ్యానలక్షణమ్ ॥
ఇతి వ్యాఖ్యానలక్షణం వేదితవ్యమ్ ।

భాష్యరత్నప్రభేతి ।

భాష్యమేవ రత్నం తస్య ప్రభేత్యర్థః । భాష్యార్థప్రకాశకత్వాదస్య గ్రన్థస్య భాష్యరత్నప్రభేతి నామధేయమితి భావః ॥ ౬ ॥

భాష్యం ప్రాప్యేతి ।

భాష్యేణ సమ్బధ్యేతి యావత్ । వాగ్భాష్యయోర్వ్యాఖ్యానవ్యాఖ్యేయభావః ॥ ౭ ॥

నను “సిద్ధార్థం సిద్ధసమ్బన్దం శ్రోతుం శ్రోతా ప్రవర్తతే” ఇత్యవశ్యవక్తవ్యస్య సమ్బన్ధప్రయోజనాదేరప్రతిపాదనాత్ ప్రేక్షావతాం ప్రవృత్తిర్న స్యాదిత్యాశఙ్క్య శాస్త్రస్య యే విషయప్రయోజనాధికారి సమ్బన్ధాస్త ఎవ స్వకృతగ్రన్థస్యేతి భాష్యోక్తవిషయాదీన్ జ్ఞాపయన్ కృత్స్నశాస్త్రస్య ముఖ్యం విషయం సఙ్గృహ్ణాతి –

యదజ్ఞానేతి ।

తదహం బ్రహ్మాస్మీత్యనేన విషయో బోధ్యతే, తేనైవ ఫలస్య ప్రాప్యతాసమ్బన్ధః, ఆనన్దావాప్తిరూపప్రయోజనమపి ద్యోత్యతే, నిర్భయమిత్యనేనానర్థనివృత్తిరూపప్రయోజనముచ్యతే । అధికారీ త్వర్థాత్సిద్ధ్యతీతి భావః ॥ ౮ ॥