ಅಥ ದ್ವಿತೀಯವರ್ಣಕಮ್
ವಿಚಾರಸ್ಯ ಸಾಕ್ಷಾದ್ವಿಷಯಾ ವೇದಾಂತಾಃ, ತೇಷಾಂ ಗತಾರ್ಥತ್ವಾಗತಾರ್ಥತ್ವಾಭ್ಯಾಮಾರಂಭಸಂದೇಹೇ ಕೃತ್ಸ್ನಸ್ಯ ವೇದಸ್ಯ ವಿಧಿಪರತ್ವಾತ್ , ವಿಧೇಶ್ಚ ‘ಅಥಾತೋ ಧರ್ಮಜಿಜ್ಞಾಸಾ’(ಜೈ.ಸೂ. ೧-೧-೧) ಇತ್ಯಾದಿನಾ ಪೂರ್ವತಂತ್ರೇಣ ವಿಚಾರಿತತ್ವಾತ್ , ಅವಗತಾರ್ಥಾ ಏವ ವೇದಾಂತಾ ಇತ್ಯವ್ಯವಹಿತವಿಷಯಾಭಾವಾನ್ನಾರಂಭ ಇತಿ ಪ್ರಾಪ್ತೇ ಬ್ರೂತೇ -
ವೇದಾಂತೇತಿ ।
ವೇದಾಂತವಿಷಯಕಪೂಜಿತವಿಚಾರಾತ್ಮಕಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಮಿಷ್ಟಸ್ಯ ಸೂತ್ರಸಂದರ್ಭಸ್ಯೇದಂ ಪ್ರಥಮಸೂತ್ರಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಯದಿ ವಿಧಿರೇವ ವೇದಾರ್ಥಃ ಸ್ಯಾತ್ತದಾ ಸರ್ವಜ್ಞೋ ಬಾದರಾಯಣೋ ಬ್ರಹ್ಮಜಿಜ್ಞಾಸಾಂ ನ ಬ್ರೂಯಾತ್ , ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಮಾನಾಭಾವಾತ್ । ಅತೋ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಜಿಜ್ಞಾಸ್ಯತ್ವೋಕ್ತ್ಯಾ ಕೇನಾಪಿ ತಂತ್ರೇಣಾನವಗತಬ್ರಹ್ಮಪರವೇದಾಂತವಿಚಾರ ಆರಂಭಣೀಯ ಇತಿ ಸೂತ್ರಕೃದ್ದರ್ಶಯತಿ । ತಚ್ಚ ‘ವ್ಯಾಚಿಖ್ಯಾಸಿತಸ್ಯ’ ಇತಿ ಪದೇನ ಭಾಷ್ಯಕಾರೋ ಬಭಾಷೇ ॥
ವಿಷಯಸಂಭವಾಸಂಭವಾಭ್ಯಾಂ ಅಧಿಕರಣಮಾರಚಯಿತುಂ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಂ ಸ್ಮಾರಯತಿ –
ವಿಚಾರಸ್ಯೇತಿ ।
ಗತಾರ್ಥತ್ವೇತಿ ।
ಶ್ರೀಭಗವತಾ ಜೈಮಿನಿನಾ ವಿಚಾರಿತಾರ್ಥಕತ್ವಂ ಗತಾರ್ಥತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವಿಧೇಶ್ಚೇತಿ ।
ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಾತ್ಮಕೋ ಜೀವಸ್ತತ್ಕೃತಂ ಕರ್ಮೇತಿ ಕರ್ಮಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಂ ಕಿಂ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ ಇತಿ ಕರ್ಮಸ್ತಾವಕತ್ವೇನ ಸರ್ವೇಷಾಂ ವೇದಾಂತಾನಾಮರ್ಥವಾದತ್ವಂ ಜೀವಸ್ಯ ತು ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಾತ್ಮಕತ್ವಮವಾಸ್ತವಂ ಕಿಂತು ಸ್ತೋತ್ರಾರ್ಥಮಿತ್ಯೇವಂ ಪೂರ್ವತಂತ್ರವಿಚಾರ ಏವ ವಿಚಾರಿತತ್ವಾದವಗತಾರ್ಥಾ ಏವ ವೇದಾಂತಾ ಇತಿ ಭಾವಃ ।
ಫಲಿತಮಾಹ –
ಇತ್ಯವ್ಯವಹಿತೇತಿ ।
ಇತಿ ಪದಂ ಹೇತ್ವರ್ಥಕಮ್ ಅವ್ಯವಹಿತಸ್ಯ ಪೂರ್ವತಂತ್ರಾವಿಚಾರಿತತ್ವೇನ ಬುದ್ಧಿಸ್ಥಸ್ಯ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯಸ್ಯಾಭಾವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಪೂರ್ವತಂತ್ರೇ ವಿಚಾರಿತತ್ವಾದ್ವೇದಾಂತಾನಾಂ ಕೇನಾಪಿ ತಂತ್ರೇಣಾವಿಚಾರಿತಂ ಸದ್ಬುದ್ಧಿವಿಷಯಃ ಕಿಂಚಿತ್ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯಂ ವಸ್ತು ನಾಸ್ತೀತಿ ಭಾವಃ । ವಿಚಾರಸ್ಯ ಪೂಜಿತತ್ವಂ ಸರ್ವವಿಚಾರಾಪೇಕ್ಷಯೋತ್ಕೃಷ್ಟತ್ವಮ್ ।
ಶಾಸ್ತ್ರಮೇವ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ –
ಸೂತ್ರಸಂದರ್ಭಸ್ಯೇತಿ ।
ಸೂತ್ರಕರ್ತುಃ ಶ್ರೀವೇದವ್ಯಾಸಸ್ಯ ಭ್ರಾಂತಿಂ ವಾರಯತಿ –
ಸರ್ವಜ್ಞ ಇತಿ ।
ಬಾದರಾಯಣಶಬ್ದೋ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಃ । ಯದಿ ವಿಧಿರೇವ ವೇದಾರ್ಥಃ ಸ್ಯಾತ್ತದಾ ವಿಧಿವಿಚಾರೇಣ ಕೃತ್ಸ್ನವೇದವಿಚಾರೋ ಜಾತ ಏವೇತಿ ವೇದಾಂತಾನಾಮರ್ಥವಾದತ್ವೇನ ಬ್ರಹ್ಮಪ್ರತಿಪಾದಕತ್ವಾಭಾವಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಪ್ರಮಾಣಾಭಾವೇನ ಪ್ರಥಮಸೂತ್ರೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಜಿಜ್ಞಾಸ್ಯತ್ವೋಕ್ತೇರ್ವೈಯರ್ಥ್ಯಂ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಅತಃಶಬ್ದಾರ್ಥಂ ಕಥಯನ್ಫಲಿತಮಾಹ –
ಅತ ಇತಿ ।
ಅನವಗತಮ್ ಅವಿಚಾರಿತತ್ವೇನಾಜ್ಞಾತಂ ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮ ತದೇವ ಪರಂ ಪ್ರಧಾನಂ ಯಸ್ಯ ವೇದಾಂತಸ್ಯ ಸ ಬ್ರಹ್ಮಪರಃ ಸ ಚಾಸೌ ವೇದಾಂತಶ್ಚ ತಸ್ಯ ವಿಚಾರ ಇತಿ ವಿಗ್ರಹಃ ।
ಸ್ವೋಕ್ತೇಽರ್ಥೇ ಶ್ರೀಭಾಷ್ಯಕಾರಸಮ್ಮತಿಮಾಹ -
ತಚ್ಚೇತಿ ।
ಆರಂಭಣೀಯತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।