मुख्यपृष्ठम्
अनुग्रहसन्देशः
ग्रन्थाः
अन्वेषणम्
साहाय्यम्
శతశ్లోకీ - శ్లోకాః
अ
అన్తః సర్వౌషధీనాం పృథగమితరసైర్గన్ధవీర్యైర్విపాకై - రేకం పాథోదపాథః పరిణమతి యథా తద్వదేవాన్తరాత్మా । నానాభూతస్వభావైర్వహతి వసుమతీ యేన విశ్వం పయోదోవర్షత్యుచ్చైర్హుతాశః పచతి దహతి వా యేన సర్వాన్తరోఽసౌ ॥ ౫౯ ॥
అన్నం దేవాతిథిభ్యోఽర్పితమమృతమిదం చాన్యథా మోఘమన్నంయశ్చాత్మార్థం విధత్తే తదిహ నిగదితం మృత్యురూపం హి తస్య । లోకేఽసౌ కేవలాఘో భవతి తనుభృతాం కేవలాదీ చ యః స్యా - త్త్యక్త్వా ప్రాణాగ్నిహోత్రం విధివదనుదినం యోఽశ్నుతే సోఽపి మర్త్యః ॥ ౨౦ ॥
అల్పానల్పప్రపఞ్చప్రలయ ఉపరతిశ్చేన్ద్రియాణాం సుఖాప్తి - ర్జీవన్ముక్తౌ సుషుప్తౌ త్రితయమపి సమం కిం తు తత్రాస్తి భేదః । ప్రాక్సంస్కారాత్ప్రసుప్తః పునరపి చ పరావృత్తిమేతి ప్రబుద్ధోనశ్యత్సంస్కారజాతో న స కిల పునరావర్తతే యశ్చ ముక్తః ॥ ౭౦ ॥
ఆత్మా చిద్విత్సుఖాత్మానుభవపరిచితః సర్వదేహాదియన్తాసత్యేవం మూఢబుద్ధిర్భజతి నను జనోఽనిత్యదేహాత్మబుద్ధిమ్ । బాహ్యోఽస్థిస్నాయుమజ్జాపలరుధిరవసాచర్మమేదోయుగన్త - ర్విణ్మూత్రశ్లేష్మపూర్ణం స్వపరవపురహో సంవిదిత్వాపి భూయః ॥ ౪ ॥
ఆత్మాకమ్పః సుఖాత్మా స్ఫురతి తదపరా త్వన్యథైవ స్ఫురన్తీస్థైర్యం వా చఞ్చలత్వం మనసి పరిణతిం యాతి తత్రత్యమస్మిన్ । చాఞ్చల్యం దుఃఖహేతుర్మనస ఇదమహో యావదిష్టార్థలబ్ధి - స్తస్యాం యావత్స్థిరత్వం మనసి విషయజం స్యాత్సుఖం తావదేవ ॥ ౭౩ ॥
ఆత్మానాత్మప్రతీతిః ప్రథమమభిహితా సత్యమిథ్యాత్వయోగా - ద్ద్వేధా బ్రహ్మప్రతీతిర్నిగమనిగదితా స్వానుభూత్యోపపత్త్యా । ఆద్యా దేహానుబన్ధాద్భవతి తదపరా సా చ సర్వాత్మకత్వా - దాదౌ బ్రహ్మాహమస్మీత్యనుభవ ఉదితే ఖల్విదం బ్రహ్మ పశ్చాత్ ॥ ౩ ॥
ఆత్మామ్భోధేస్తరఙ్గోఽస్మ్యహమితి గమనే భావయన్నాసనస్థఃసంవిత్సూత్రానువిద్ధో మణిరహమితి వాస్మీన్ద్రియార్థప్రతీతౌ । దృష్టోఽస్మ్యాత్మావలోకాదితి శయనవిధౌ మగ్న ఆనన్దసిన్ధా - వన్తర్నిష్ఠో ముముక్షుః స ఖలు తనుభృతా యో నయత్యేవమాయుః ॥ ౧౨ ॥
ఆదౌ మధ్యే తథాన్తే జనిమృతిఫలదం కర్మమూలం విశాలంజ్ఞాత్వా సంసారవృక్షం భ్రమమదముదితాశోకతానేకపత్రమ్ । కామక్రోధాదిశాఖం సుతపశువనితాకన్యకాపక్షిసఙ్ఘంఛిత్వాసఙ్గాసినైనం పటుమతిరభితశ్చిన్తయేద్వాసుదేవమ్ ॥ ౧౦౦ ॥
ఆనన్దాన్యశ్చ సర్వాననుభవతి నృపః సర్వసమ్పత్సమృద్ధ-స్తస్యానన్దః స ఎకః స ఖలు శతగుణః సన్ప్రదిష్టః పితృణామ్ । ఆదేవబ్రహ్మలోకం శతశతగుణితాస్తే యదన్తర్గతాః స్యు - ర్బ్రహ్మానన్దః స ఎకోఽస్త్యథ విషయసుఖాన్యస్య మాత్రా భవన్తి ॥ ౭౧ ॥
ఆశ్లిష్యాత్మానమాత్మా న కిమపి సహసైవాన్తరం వేద బాహ్యంయద్వత్కామీ విదేశాత్సదనముపగతో గాఢమాశ్లిష్య కాన్తామ్ । యాత్యస్తం తత్ర లోకవ్యవహృతిరఖిలా పుణ్యపాపానుబన్ధఃశోకో మోహో భయం వా సమవిషమమిదం న స్మరత్యేవ కిఞ్చిత్ ॥ ౬౯ ॥
ఆసీత్పూర్వం సుబన్ధుర్భృశమవనిసురో యః పురోధాః సనాతే - ర్బ్రాహ్మ్యాత్కూటాభిచారాత్స ఖలు మృతిమితస్తన్మనోఽగాత్కృతాన్తమ్ । తద్భ్రాతా శ్రౌతమన్త్రైః పునరనయదితి ప్రాహ సూక్తేన వేద - స్తస్మాదాత్మాభియుక్తం వ్రజతి నను మనః కర్హిచిన్నాన్తరాత్మా ॥ ౨౯ ॥
ఇన్ద్రేన్ద్రాణ్యోః ప్రకామం సురతసుఖజుషోః స్యాద్రతాన్తః సుషుప్తి - స్తస్యామానన్దసాన్ద్రం పదమతిగహనం యత్స ఆనన్దకోశః । తస్మిన్నో వేద కిఞ్చిన్నిరతిశయసుఖాభ్యన్తరే లీయమానోదుఃఖీ స్యాద్బోధితః సన్నితి కుశలమతిర్బోధయేన్నైవ సుప్తమ్ ॥ ౬౫ ॥
ఎకస్తత్రాస్త్యసఙ్గస్తదను తదపరోఽజ్ఞానసిన్ధుం ప్రవిష్టోవిస్మృత్యాత్మస్వరూపం స వివిధజగదాకారమాభాసమైక్షత్ । బుద్ధ్యాన్తర్యావదైక్షద్విసృజతి తమజా సోఽపి తామేవమేక - స్తావద్విప్రాస్తమేకం కథమపి బహుధా కల్పయన్తి స్వవాగ్భిః ॥ ౨౭ ॥
ఎకాక్యాసీత్స పూర్వం మృగయతి విషయానానుపూర్వ్యాన్తరాత్మాజాయా మే స్యాత్ప్రజా వా ధనముపకరణ కర్మ కుర్వస్తదర్థమ్ । క్లేశైః ప్రాణావశేషైర్మహదపి మనుతే నాన్యదస్మాద్గరీయ - స్త్వేకాలాభేఽప్యకృత్స్నో మృత ఇవ విరమత్యేకహాన్యాకృతార్థః ॥ ౩౧ ॥
ఎకో నిష్కమ్ప ఆత్మా ప్రచలతి మనసా ధావమానేన తస్మిం - స్తిష్ఠన్నగ్రేఽథ పశ్చాన్న హి తమనుగతం జానతే చక్షురాద్యాః । యద్వత్పాథస్తరఙ్గైః ప్రచలతి పరితో ధావమానైస్తదన్తఃప్రాక్పశ్చాదస్తి తేషాం పవనసముదితైస్తైః ప్రశాన్తైర్యథావత్ ॥ ౩౦ ॥
ఎకో భానుస్తదస్థః ప్రతిఫలనవశాద్యస్త్వనేకోదకాన్త - ర్నానాత్వం యాత్యుపాధిస్థితిగతిసమతాం చాపి తద్వత్పరాత్మా । భూతేషూచ్చావచేషు ప్రతిఫలిత ఇవాభాతి తావత్స్వభావా - వచ్ఛిన్నో యః పరం తు స్ఫుటమనుపహతో భాతి తావత్స్వభావైః ॥ ౫౨ ॥
ఓతః ప్రోతశ్చ తన్తుష్విహ వితతపటశ్చిత్రవర్ణేషు చిత్ర - స్తస్మిఞ్జిజ్ఞాస్యమానే నను భవతి పటః సూత్రమాత్రావశేషః । తద్వద్విశ్వం విచిత్రం నగనగరనరగ్రామపశ్వాదిరూపంప్రోతం వైరాజరూపే స వియతి తదపి బ్రహ్మణి ప్రోతమోతమ్ ॥ ౪౯ ॥
కఞ్చిత్కాలం స్థితః కౌ పునరిహ భజతే నైవ దేహాదిసఙ్ఘంయావత్ప్రారబ్ధభోగం కథమపి స సుఖం చేష్టతేఽసఙ్గబుద్ధ్యా । నిర్ద్వన్ద్వో నిత్యశుద్ధో విగలితమమతాహఙ్కృతిర్నిత్యతృప్తోబ్రహ్మానన్దస్వరూపః స్థిరమతిరచలో నిర్గతాశేషమోహః ॥ ౯౬ ॥
కశ్చిత్కీటః కథఞ్చిత్పటుమతిరభితః కణ్టకానాం కుటీరంకుర్వంస్తేనైవ సాకం వ్యవహృతివిధయే చేష్టతే యావదాయుః । తద్వజ్జీవోఽపి నానాచరితసముదితైః కర్మభిః స్థూలదేహంనిర్మాయాత్రైవ తిష్ఠన్ననుదినమమునా సాకమభ్యేతి భూమౌ ॥ ౬ ॥
కామో బుద్ధావుదేతి ప్రథమమిహ మనస్యుద్దిశత్యర్థజాతంతద్గృహ్ణాతీన్ద్రియాస్యైస్తదనధిగమతః క్రోధ ఆవిర్భవేచ్చ । ప్రాప్తావర్థస్య సంరక్షణమతిరుదితో లోభ ఎతత్త్రయం స్యా - త్సర్వేషాం పాతహేతుస్తదిహ మతిమతా త్యాజ్యమధ్యాత్మయోగాత్ ॥ ౧౮ ॥
కిం జ్యోతిస్తే వదస్వాహని రవిరిహ మే చన్ద్రదీపాది రాత్రౌస్యాదేవం భానుదీపాదికపరికలనే కిం తవ జ్యోతిరస్తి । చక్షుస్తన్మీలనే కిం భవతి చ సుతరాం ధీర్ధియః కిం ప్రకాశేతత్రైవాహం తతస్త్వం తదసి పరమకం జ్యోతిరస్మి ప్రభోఽహమ్ ॥ ౯౫ ॥
క్షీయన్తే చాస్య కర్మాణ్యపి ఖలు హృదయగ్రన్థిరుద్భిద్యతే వైచ్ఛిద్యన్తే సంశయా యే జనిమృతిఫలదా దృష్టమాత్రే పరేశే । తస్మింశ్చిన్మాత్రరూపే గుణమలరహితే తత్త్వమస్యాదిలక్ష్యేకూటస్థే ప్రత్యగాత్మన్యఖిలవిధిమనోగోచరే బ్రహ్మణీశే ॥ ౯౯ ॥
క్షీరాన్తర్యద్వదాజ్యం మధురిమవిదితం తత్పృథగ్భూతమస్మా - ద్భూతేషు బ్రహ్మ తద్వద్వ్యవహృతివిదితం శ్రాన్తవిశ్రాన్తిబీజమ్ । యం లబ్ధ్వా లాభమన్యం తృణమివ మనుతే యత్ర నోదేతి భీతిఃసాన్ద్రానన్దం యదన్తః స్ఫురతి తదమృతం విద్ధ్యతో హ్యన్యదార్తమ్ ॥ ౪౮ ॥
చత్వారోఽస్యాః కపర్దా యువతిరథ భవేన్నూతనా నిత్యమేషామాయా వా పేశలా స్యాదఘటనఘటనాపాటవం యాతి యస్మాత్ । స్యాదారమ్భే ఘృతాస్యా శ్రుతిభవవయునాన్యేవమాచ్ఛాదయన్తీతస్యామేతౌ సుపర్ణావివ పరపురుషౌ తిష్ఠతోఽర్థప్రతీత్యా ॥ ౨౬ ॥
జాగ్రత్యామన్తరాత్మా విషయసుఖకృతేఽనేకయత్నాన్విధాస్య - ఞ్శ్రామ్యత్సర్వేన్ద్రియౌఘోఽధిగతమపి సుఖం విస్మరన్యాతి నిద్రామ్ । విశ్రామాయ స్వరూపే త్వతితరసులభం తేన చాతీన్ద్రియం హిసుఖం సర్వోత్తమం స్యాత్ పరిణతివిరసాదిన్ద్రియోత్థాత్సుఖాచ్చ ॥ ౬౭ ॥
జాతం మయ్యేవ సర్వ పునరపి మయి తత్సంస్థితం చైవ విశ్వంసర్వం మయ్యేవ యాతి ప్రవిలయమితి తద్బ్రహ్మ చైవాహమస్మి । యస్య స్మృత్యా చ యజ్ఞాద్యఖిలశుభవిధౌ సుప్రయాతీహ కార్యంన్యూనం సమ్పూర్ణతాం వై తమహమతిముదైవాచ్యుతం సంనతోఽస్మి ॥ ౧౦౧ ॥
జీవన్తం జాగ్రతీహ స్వజనమథ మృతం స్వప్నకాలే నిరీక్ష్యనిర్వేదం యాత్యకస్మాన్మృతమమృతమముం వీక్ష్య హర్షం ప్రయాతి । స్మృత్వాప్యేతస్య జన్తోర్నిధనమసుయుతిం భాషతే తేన సాకంసత్యేవం భాతి భూయోఽల్పకసమయవశాత్సత్యతా వా మృషాత్వమ్ ॥ ౩౫ ॥
జీవన్ముక్తిర్ముముక్షోః ప్రథమమథ తతో ముక్తిరాత్యన్తికీ చతేఽభ్యాసజ్ఞానయోగాద్గురుచరణకృపాపాఙ్గసఙ్గేన లబ్ధాత్ । అభ్యాసోఽపి ద్విధా స్యాదధికరణవశాద్దైహికో మానసశ్చశారీరస్త్వాసనాద్యో హ్యుపరతిరపరో జ్ఞానయోగః పురోక్తః ॥ ౪౨ ॥
జీవాత్మబ్రహ్మభేదం దలయతి సహసా యత్ప్రకాశైకరూపంవిజ్ఞానం తచ్చ బుద్ధౌ సముదితమతులం యస్య పుంసః పవిత్రమ్ । మాయా తేనైవ తస్య క్షయముపగమితా సంసృతేః కారణం యానష్టా సా కాయకర్త్రీ పునరపి భవితా నైవ విజ్ఞానమాత్రాత్ ॥ ౯౭ ॥
తజ్జ్ఞాః పశ్యన్తి బుద్ధ్యా పరమబలవతో మాయయాక్తం పతఙ్గంబుద్ధావన్తఃసముద్రే ప్రతిఫలితమరీచ్యాస్పదం వేధసస్తమ్ । యాదృగ్యావానుపాధిః ప్రతిఫలతి తథా బ్రహ్మ తస్మిన్యథాస్యంప్రాప్తాదర్శానురూపం ప్రతిఫలతి యథావస్థితం సత్సదైవ ॥ ౫౧ ॥
తత్సత్యం యత్త్రికాలేష్వనుపహతమదః ప్రాణదిగ్వ్యోమముఖ్యంయస్మిన్విశ్రాన్తమాస్తే తదిహ నిగదితం బ్రహ్మ సత్యస్య సత్యమ్ । నాస్త్యన్యత్కిఞ్చ యద్వత్పరమధికమతో నామ సత్యస్య సత్యంసచ్చ త్యచ్చేతి మూర్తాద్యుపహితమవరం సత్యమస్యాపి సత్యమ్ ॥ ౫౬ ॥
తద్బ్రహ్మైవాహమస్మీత్యనుభవ ఉదితో యస్య కస్యాపి చేద్వైపుంసః శ్రీసద్గురూణామతులితకరుణాపూర్ణపీయూషదృష్ట్యా । జీవన్ముక్తః స ఎవ భ్రమవిధురమనా నిర్గతేఽనాద్యుపాధౌనిత్యానన్దైకధామ ప్రవిశతి పరమం నష్టసన్దేహవృత్తిః ॥ ౯౧ ॥
తిష్ఠన్గేహే గృహేశోఽప్యతిథిరివ నిజం ధామ గన్తుం చికీర్షు - ర్దేహస్థం దుఃఖసౌఖ్యం న భజతి సహసా నిర్మమత్వాభిమానః । ఆయాత్రాయాస్యతీదం జలదపటలవద్యాతృ యాస్యత్యవశ్యందేహాద్యం సర్వమేవం ప్రవిదితవిశయో యశ్చ తిష్ఠత్యయత్నః ॥ ౧౬ ॥
తుచ్ఛత్వాన్నాసదాసీద్గగనకుసుమవద్భేదకం నో సదాసీ - త్కిం త్వాభ్యామన్యదాసీద్వ్యవహృతిగతిసన్నాస లోకస్తదానీమ్ । కిం త్వర్వాగేవ శుక్తౌ రజతవదపరో నో విరాడ్ వ్యోమపూర్వఃశర్మణ్యాత్మన్యథైతత్కుహకసలిలవత్కిం భవేదావరీవః ॥ ౨౩ ॥
దానం బ్రహ్మార్పణం యత్క్రియత ఇహ నృభిః స్యాత్క్షమాక్రోధసన్జ్ఞాశ్రద్ధాస్తిక్యం చ సత్యం సదితి పరమతః సేతుసన్జ్ఞం చతుష్కమ్ । తత్స్యాద్బన్ధాయ జన్తోరితి చతుర ఇమాన్దానపూర్వైశ్చతుర్భి - స్తీర్త్వా శ్రేయోఽమృతం చ శ్రయత ఇహ నరః స్వర్గతిం జ్యోతిరాప్తిమ్ ॥ ౧౯ ॥
దృశ్యం యద్రూపమేతద్భవతి చ విశదం నీలపీతాద్యనేకంసర్వస్యైతస్య దృగ్వై స్ఫురదనుభవతో లోచనం చైకరూపమ్ । తద్దృశ్యం మానసం దృక్పరిణతవిషయాకారధీవృత్తయోఽపిదృశ్యా దృగ్రూప ఎవ ప్రభురిహ స తథా దృశ్యతే నైవ సాక్షీ ॥ ౯౩ ॥
దృశ్యన్తే దారునార్యో యుగపదగణితాః స్తమ్భసూత్రప్రయుక్తాఃసఙ్గీతం దర్శయన్త్యో వ్యవహృతిమపరాం లోకసిద్ధాం చ సర్వామ్ । సర్వత్రానుప్రవిష్టాదభినవవిభవాద్యావదర్థానుబన్ధా - త్తద్వత్సూత్రాత్మసన్జ్ఞాద్వ్యవహరతి జగద్భూర్భువఃస్వర్మహాన్తమ్ ॥ ౫౫ ॥
దృష్టః సాక్షాదిదానీమిహ ఖలు జగతామీశ్వరః సంవిదాత్మావిజ్ఞాతః స్థాణురేకో గగనవదభితః సర్వభూతాన్తరాత్మా । దృష్టం బ్రహ్మాతిరిక్తం సకలమిదమసద్రూపమాభాసమాత్రంశుద్ధం బ్రహ్మాహమస్మీత్యవిరతమధునాత్రైవ తిష్ఠేదనీహః ॥ ౬౪ ॥
దృష్టాన్తో నైవ దృష్టస్త్రిభువనజఠరే సద్గురోర్జ్ఞానదాతుఃస్పర్శశ్చేత్తత్ర కల్ప్యః స నయతి యదహో స్వర్ణతామశ్మసారమ్ । న స్పర్శత్వం తథాపి శ్రితచరణయుగే సద్గురుః స్వీయశిష్యేస్వీయం సామ్యం విధత్తే భవతి నిరుపమస్తేన వాలౌకికోఽపి ॥ ౧ ॥
దేహస్త్రీపుత్రమిత్రానుచరహయవృషాస్తోషహేతుర్మమేత్థంసర్వే స్వాయుర్నయన్తి ప్రథితమలమమీ మాంసమీమాంసయేహ । ఎతే జీవన్తి యేన వ్యవహృతిపటవో యేన సౌభాగ్యభాజ - స్తం ప్రాణాధీశమన్తర్గతమమృతమముం నైవ మీమాంసయన్తి ॥ ౫ ॥
నాయాతి ప్రత్యగాత్మా ప్రజననసమయే నైవ యాత్యన్తకాలేయత్సోఽఖణ్డోఽస్తి లైఙ్గం మన ఇహ విశతి ప్రవ్రజత్యూర్ధ్వమర్వాక్ । తత్కార్శ్యం స్థూలతాం వా న భజతి వపుషః కిన్తు సంస్కారజాతేతేజోమాత్రా గృహీత్వా వ్రజతి పునరిహాయాతి తైస్తైః సహైవ ॥ ౨౮ ॥
నాసీత్పూర్వం న పశ్చాదతనుదినకరాచ్ఛాదకో వారివాహోదృశ్యః కిం త్వన్తరాసౌ స్థగయతి స దృశం పశ్యతో నార్కబిమ్బమ్ । నో చేదేవం వినార్కం జలధరపటలం భాసతే తర్హి కస్మా - త్తద్వద్విశ్వం పిధత్తే దృశమథ న పరం భాసకం చాలకం స్వమ్ ॥ ౩౨ ॥
నైర్వేద్యం జ్ఞానగర్భ ద్వివిధమభిహితం తత్ర వైరాగ్యమాద్యంప్రాయో దుఃఖావలోకాద్భవతి గృహసుహృత్పుత్రవిత్తైషణాదేః । అన్యజ్జ్ఞానోపదేశాద్యదుదితవిషయే వాన్తవద్ధేయతా స్యా - త్ప్రవ్రజ్యాపి ద్విధా స్యాన్నియమితమనసా దేహతో గేహతశ్చ ॥ ౧౪ ॥
నో దేహో నేన్ద్రియాణి క్షరమతిచపలం నో మనో నైవ బుద్ధిఃప్రాణో నైవాహమస్మీత్యఖిలజడమిదం వస్తుజాతం కథం స్యామ్ । నాహఙ్కారో న దారా గృహసుతసుజనక్షేత్రవిత్తాది దూరంసాక్షీ చిత్ప్రత్యగాత్మా నిఖిలజగదధిష్ఠానభూతః శివోఽహమ్ ॥ ౯౨ ॥
నోఽకస్మాదార్ద్రమేధః స్పృశతి చ దహనః కిం తు శుష్కం నిదాఘా - దార్ద్రం చేతోఽనుబన్ధైః కృతసుకృతమపి స్వోక్తకర్మప్రజార్థైః । తద్వజ్జ్ఞానాగ్నిరేతత్స్పృశతి న సహసా కిం తు వైరాగ్యశుష్కంతస్మాచ్ఛుద్ధో విరాగః ప్రథమమభిహితస్తేన విజ్ఞానసిద్ధిః ॥ ౪౦ ॥
పక్షావభ్యస్య పక్షీ జనయతి మరుతం తేన యాత్యుచ్చదేశంలబ్ధ్వా వాయుం మహాన్తం శ్రమమపనయతి స్వీయపక్షౌ ప్రసార్య । దుఃసఙ్కల్పైర్వికల్పైర్విషయమను కదర్థీకృతం చిత్తమేత - త్ఖిన్నం విశ్రామహేతోః స్వపితి చిరమహో హస్తపాదాన్ప్రసార్య ॥ ౬౮ ॥
పశ్యన్త్యారామమస్య ప్రతిదివసమమీ జన్తవః స్వాపకాలేపశ్యత్యేనం న కశ్చిత్కరణగణమృతే మాయయా క్రీడమానమ్ । జాగ్రత్యర్థవ్రజానామథ చ తనుభృతాం భాసకం చాలకం వానో జానీతే సుషుప్తౌ పరమసుఖమయం కశ్చిదాశ్చర్యమేతత్ ॥ ౩౭ ॥
పిణ్డీభూతం యదన్తర్జలనిధిసలిలం యాతి తత్సైన్ధవాఖ్యంభూయః ప్రక్షిప్తమస్మిన్విలయముపగతం నామరూపే జహాతి । ప్రాజ్ఞస్తద్వత్పరాత్మన్యథ భజతి లయం తస్య చేతో హిమాంశౌవాగగ్నౌ చక్షురర్కే పయసి పునరసృగ్రేతసీ దిక్షు కర్ణౌ ॥ ౪౭ ॥
పూర్ణాత్మానాత్మభేదాత్త్రివిధమిహ పరం బుద్ధ్యవచ్ఛిన్నమన్య - త్తత్రైవాభాసమాత్రం గగనమివ జలే త్రిప్రకారం విభాతి । అమ్భోవచ్ఛిన్నమస్మిన్ప్రతిఫలితమతః పాథసోఽన్తర్బహిశ్చపూర్ణావచ్ఛిన్నయోగే వ్రజతి లయమవిద్యా స్వకార్యైః సహైవ ॥ ౫౪ ॥
ప్రాక్పశ్చాదస్తి కుమ్భాద్గగనమిదమితి ప్రత్యయే సత్యపీదంకుమ్భోత్పత్తావుదేతి ప్రలయముపగతే నశ్యతీత్యన్యదేశమ్ । నీతే కుమ్భేన సాకం వ్రజతి భజతి వా తత్ప్రమాణానుకారా - విత్థం మిథ్యాప్రతీతిః స్ఫురతి తనుభృతాం విశ్వతస్తద్వదాత్మా ॥ ౬౧ ॥
ప్రాగాసీద్భావరూపం తమ ఇతి తమసా గూఢమస్మాదతర్క్యంక్షీరాన్తర్యద్వదమ్భో జనిరిహ జగతో నామరూపాత్మకస్య । కామాద్ధాతుః సిసృక్షోరనుగతజగతః కర్మభిః సమ్ప్రవృత్తా - ద్రేతోరూపైర్మనోభిః ప్రథమమనుగతైః సన్తతైః కార్యమాణైః ॥ ౨౫ ॥
ప్రాణేనామ్భాంసి భూయః పిబతి పునరసావన్నమశ్నాతి తత్రతత్పాకం జాఠరోఽగ్నిస్తదుపహితబలో ద్రాక్ఛనైర్వా కరోతి । వ్యానః సర్వాఙ్గనాడీష్వథ నయతి రసం ప్రాణసన్తర్పణార్థంనిఃసారం పూతిగన్ధం త్యజతి బహిరయం దేహతోఽపానసన్జ్ఞః ॥ ౮౮ ॥
ప్రాపశ్యద్విశ్వమాత్మేత్యయమిహ పురుషః శోకమోహాద్యతీతఃశుక్రం బ్రహ్మాధ్యగచ్ఛత్స ఖలు సకలవిత్సర్వసిద్ధ్యాస్పదం హి । విస్మృత్య స్థూలసూక్ష్మప్రభృతివపురసౌ సర్వసఙ్కల్పశూన్యోజీవన్ముక్తస్తురీయం పదమధిగతవాన్పుణ్యపాపైర్విహీనః ॥ ౪౪ ॥
ప్రాయోఽకామోఽస్తకామో నిరతిశయసుఖాయాత్మకామస్తదాసౌతత్ప్రాప్తావాప్తకామః స్థితచరమదశస్తస్య దేహావసానే । ప్రాణా నైవోత్క్రమన్తి క్రమవిరతిమితాః స్వస్వహేతౌ తదానీంక్వాయం జీవో విలీనో లవణమివ జలేఽఖణ్డ ఆత్మైవ పశ్చాత్ ॥ ౪౬ ॥
బన్ధో జన్మాత్యయాత్మా యది న పునరభూత్తర్హి మోక్షోఽపి నాసీ - ద్యద్వద్రాత్రిర్దినం వా న భవతి తరణౌ కిం తు దృగ్దోష ఎషః । అప్రాణం శుద్ధమేకం సమభవదథ తన్మాయయా కర్తృసన్జ్ఞంతస్మాదన్యచ్చ నాసీత్పరివృతమజయా జీవభూతం తదేవ ॥ ౨౪ ॥
భీత్యా రోదిత్యనేన ప్రవదతి హసతి శ్లాఘతే నూనమస్మా - త్స్వప్నేఽప్యఙ్గేఽనుబన్ధం త్యజతి న సహసా మూర్ఛితేఽప్యన్తరాత్మా । పూర్వం యే యేఽనుభూతాస్తనుయువతిహయవ్యాఘ్రదేశాదయోఽర్థా - స్తత్సంస్కారస్వరూపాన్సృజతి పునరమూఞ్శ్రిత్య సంస్కారదేహమ్ ॥ ౭౭ ॥
భుఞ్జానః స్వప్నరాజ్యం ససకలవిభవో జాగరం ప్రాప్య భూయోరాజ్యభ్రష్టోఽహమిత్థం న భజతి విషమం తన్మృషా మన్యమానః । స్వప్నే కుర్వన్నగమ్యాగమనముఖమఘం తేన న ప్రత్యవాయీతద్వజ్జాగ్రద్దశాయాం వ్యవహృతిమఖిలాం స్వప్నవద్విస్మరేచ్చేత్ ॥ ౩౩ ॥
భూతేష్వాత్మానమాత్మన్యనుగతమఖిలం భూతజాతం ప్రపశ్యే - త్ప్రాయః పాథస్తరఙ్గాన్వయవదథ చిరం సర్వమాత్మైవ పశ్యేత్ । ఎకం బ్రహ్మాద్వితీయం శ్రుతిశిరసి మతం నేహ నానాస్తి కిం చి - న్మృత్యోరాప్నోతి మృత్యుం స ఇహ జగదిదం యస్తు నానేవ పశ్యేత్ ॥ ౬౦ ॥
మధ్యప్రాణం సుషుప్తౌ స్వజనిమనువిశన్త్యగ్నిసూర్యాదయోఽమీవాగాద్యాః ప్రాణవాయుం తదిహ నిగదితా గ్లానిరేషాం న వాయోః । తేభ్యో దృశ్యావభాసో భ్రమ ఇతి విదితః శుక్తికారౌప్యకల్పఃప్రాణాయామవ్రతం తచ్ఛ్రుతిశిరసి మతం స్వాత్మలబ్ధౌ న చాన్యత్ ॥ ౩౯ ॥
మాతఙ్గవ్యాఘ్రదస్యుద్విషదురగకపీన్కుత్రచిత్ప్రేయసీభిఃక్రీడన్నాస్తే హసన్వా విహరతి కుహచిన్మృష్టమశ్నాతి చాన్నమ్ । మ్లేచ్ఛత్వం ప్రాప్తవానస్మ్యహమితి కుహచిచ్ఛఙ్కితః స్వీయలోకా - దాస్తే వ్యాఘ్రాదిభీత్యా ప్రచలతి కుహచిద్రోదితి గ్రస్యమానః ॥ ౮౦ ॥
మాయాధ్యాసాశ్రయేణ ప్రవితతమఖిలం యన్మయా తేన మత్స్థా - న్యేతాన్యేతేషు నాహం యదపి హి రజతం భాతి శుక్తౌ న రౌప్యే । శుక్త్యంశస్తేన భూతాన్యపి మయి న వసన్తీతి విష్వగ్వినేతాప్రాహాస్మాద్దృశ్యజాతం సకలమపి మృషైవేన్ద్రజాలోపమేయమ్ ॥ ౮౨ ॥
యం భాన్తం చిద్ఘనైకం క్షితిజలపవనాదిత్యచన్ద్రాదయో యేభాసా తస్యైవ చాను ప్రవిరలగతయో భాన్తి తస్మిన్వసన్తి । విద్యుత్పుఞ్జోఽగ్నిసఙ్ఘోఽప్యుడుగణవితతిర్భాసయేత్కిం పరేశంజ్యోతిః శాన్తం హ్యనన్తం కవిమజమమరం శాశ్వతం జన్మశూన్యమ్ ॥ ౯౦ ॥
యః కశ్చిత్సౌఖ్యహేతోస్త్రిజగతి యతతే నైవ దుఃఖస్య హేతో - ర్దేహేఽహతా తదుత్థా స్వవిషయమమతా చేతి దుఃఖాస్పదే ద్వే । జానన్రోగాభిఘాతాద్యనుభవతి యతో నిత్యదేహాత్మబుద్ధి - ర్భార్యాపుత్రార్థనాశే విపదమథ పరామేతి నారాతినాశే ॥ ౧౫ ॥
యః ప్రైత్యాత్మానభిజ్ఞః శ్రుతివిదపి తథాకర్మకృత్కర్మణోఽస్యనాశః స్యాదల్పభోగాత్పునరవతరణే దుఃఖభోగో మహీయాన్ । ఆత్మాభిజ్ఞస్య లిప్సోరపి భవతి మహాఞ్శాశ్వతః సిద్ధిభోగోహ్యాత్మా తస్మాదుపాస్యః ఖలు తదధిగమే సర్వసౌఖ్యాన్యలిప్సోః ॥ ౮౬ ॥
యః సత్త్వాకారవృత్తౌ ప్రతిఫలతి యువా దేహమాత్రావృతోఽపితద్ధర్మైర్బాల్యవార్ద్ధ్యాదిభిరనుపహతః ప్రాణ ఆవిర్బభూవ । శ్రేయాన్సాధ్యస్తమేతం సునిపుణమతయః సత్యసఙ్కల్పభాజోహ్యభ్యాసాద్దేవయన్తః పరిణతమనసా సాకమూర్ధ్వం నయన్తి ॥ ౪౫ ॥
యత్కిఞ్చిద్భాత్యసత్యం వ్యవహృతివిషయే రౌప్యసర్పామ్బుముఖ్యంతద్వై సత్యాశ్రయేణేత్యయమిహ నియమః సావధిర్లోకసిద్ధః । తద్వై సత్యస్య సత్యే జగదఖిలమిదం బ్రహ్మణి ప్రావిరాసీ - న్మిథ్యాభూతం ప్రతీతం భవతి ఖలు యతస్తచ్చ సత్యం వదన్తి ॥ ౫౭ ॥
యత్కిఞ్చిన్నామరూపాత్మకమిదమసదేవోదితం భాతి భూమౌయేనానేకప్రకారైర్వ్యవహరతి జగద్యేన తేనేశ్వరేణ । తద్వత్ప్రచ్ఛాదనీయం నిభృతరశనయా యద్వదేష ద్విజిహ్వ - స్తేన త్యక్తేన భోజ్యం సుఖమనతిశయం మా గృధోఽన్యద్ధనాద్యమ్ ॥ ౪౧ ॥
యత్ప్రీత్యా ప్రీతిమాత్రం తనుయువతితనూజార్థముఖ్యం స తస్మా - త్ప్రేయానాత్మాథ శోకాస్పదమితరదతః ప్రేయ ఎతత్కథం స్యాత్ । భార్యాద్యం జీవితార్థీ వితరతి చ వపుః స్వాత్మనః శ్రేయ ఇచ్ఛం - స్తస్మాదాత్మానమేవ ప్రియమధికముపాసీత విద్వాన్న చాన్యత్ ॥ ౯ ॥
యత్రాకాశావకాశః కలయతి చ కలామాత్రతా యత్ర కాలోయత్రైవాశావసానం బృహదిహ హి విరాట్ పూర్వమర్వాగివాస్తే । సూత్రం యత్రావిరాసీన్మహదపి మహతస్తద్ధి పూర్ణాచ్చ పూర్ణంసమ్పూర్ణాదర్ణవాదేరపి భవతి యథా పూర్ణమేకార్ణవామ్భః ॥ ౫౮ ॥
యత్రానన్దాశ్చ మోదాః ప్రముద ఇతి ముదశ్చాసతే సర్వ ఎతేయత్రాప్తాః సర్వకామాః స్యురఖిలవిరమాత్కేవలీభావ ఆస్తే । మాం తత్రానన్దసాన్ద్రే కృధి చిరమమృతం సోమ పీయూషపూర్ణాంధారామిన్ద్రాయ దేహీత్యపి నిగమగిరో భ్రూయుగాన్తర్గతాయ ॥ ౭౨ ॥
యద్వచ్ఛ్రీఖణ్డవృక్షప్రసృతపరిమలేనాభితోఽన్యేఽపి వృక్షాఃశశ్వత్సౌగన్ధ్యభాజోఽప్యతనుతనుభృతాం తాపమున్మూలయన్తి । ఆచార్యాల్లబ్ధబోధా అపి విధివశతః సంనిధౌ సంస్థితానాంత్రేధా తాపం చ పాపం సకరుణహృదయాః స్వోక్తిభిః క్షాలయన్తి ॥ ౨ ॥
యద్వత్పీయూషరశ్మౌ దినకరకిరణైర్బిమ్బితైరేతి సాన్ద్రంనాశం నైశం తమిస్రం గృహగతమథవా మూర్ఛితైః కాంస్యపాత్రే । తద్వద్బుద్ధౌ పరాత్మద్యుతిభిరనుపదం బిమ్బితాభిః సమన్తా - ద్భాసన్తే హీన్ద్రియాస్యప్రసృతిభిరనిశం రూపముఖ్యాః పదార్థాః ॥ ౫౩ ॥
యద్వత్సౌఖ్యం రతాన్తే నిమిషమిహ మనస్యేకతానే రసే స్యా - త్స్థైర్యం యావత్సుషుప్తౌ సుఖమనతిశయం తావదేవాథ ముక్తౌ । నిత్యానన్దః ప్రశాన్తే హృది తదిహ సుఖస్థైర్యయోః సాహచర్యంనిత్యానన్దస్య మాత్రా విషయసుఖమిదం యుజ్యతే తేన వక్తుమ్ ॥ ౭౪ ॥
యస్మాద్యావత్ప్రియం స్యాదిహ హి విషయతస్తావదస్మిన్ప్రియత్వంయావద్దుఃఖం చ యస్మాద్భవతి ఖలు తతస్తావదేవాప్రియత్వమ్ । నైకస్మిన్సర్వకాలేఽస్త్యుభయమపి కదాప్యప్రియోఽపి ప్రియః స్యా - త్ప్రేయానప్యప్రియో వా సతతమపి తతః ప్రేయ ఆత్మాఖ్యవస్తు ॥ ౧౦ ॥
యావాన్పిణ్డో గుడస్య స్ఫురతి మధురిమైవాస్తి సర్వోఽపి తావా - న్యావాన్కర్పూరపిణ్డః పరిణమతి సదామోద ఎవాత్ర తావాన్ । విశ్వం యావద్విభాతి ద్రుమనగనగరారామచైత్యాభిరామంతావచ్చైతన్యమేకం ప్రవికసతి యతోఽన్తే తదాత్మావశేషమ్ ॥ ౬౨ ॥
యో యో దృగ్గోచరోఽర్థో భవతి స స తదా తద్గతాత్మస్వరూపా - విజ్ఞానోత్పద్యమానః స్ఫురతి నను యథా శుక్తికాజ్ఞానహేతుః । రౌప్యాభాసో మృషైవ స్ఫురతి చ కిరణాజ్ఞానతోఽమ్భో భుజఙ్గోరజ్జ్వజ్ఞానాన్నిమేషం సుఖభయకృదతో దృష్టిసృష్టం కిలేదమ్ ॥ ౮౧ ॥
రక్షన్ప్రాణైః కులాయం నిజశయనగతం శ్వాసమాత్రావశేషై - ర్మా భూత్తత్ప్రేతకల్పాకృతికమితి పునః సారమేయాదిభక్ష్యమ్ । స్వప్నే స్వీయప్రభావాత్సృజతి హయరథాన్నిమ్నగాః పల్వలానిక్రీడాస్థానాన్యనేకాన్యపి సుహృదబలాపుత్రమిత్రానుకారాన్ ॥ ౭౯ ॥
రజ్జ్వజ్ఞానాద్భుజఙ్గస్తదుపరి సహసా భాతి మన్దాన్ధకారేస్వాత్మాజ్ఞానాత్తథాసౌ భృశమసుఖమభూదాత్మనో జీవభావః । ఆప్తోక్త్యాహిభ్రమాన్తే స చ ఖలు విదితా రజ్జురేకా తథాహంకూటస్థో నైవ జీవో నిజగురువచసా సాక్షిభూతః శివోఽహమ్ ॥ ౯౪ ॥
రూపం రూపం ప్రతీదం ప్రతిఫలనవశాత్ప్రాతిరూప్యం ప్రపేదేహ్యేకో ద్రష్టా ద్వితీయో భవతి చ సలిలే సర్వతోఽనన్తరూపః । ఇన్ద్రో మాయాభిరాస్తే శ్రుతిరితి వదతి వ్యాపకం బ్రహ్మ తస్మా - జ్జీవత్వం యాత్యకస్మాదతివిమలతరే బిమ్బితం బుద్ధ్యుపాధౌ ॥ ౫౦ ॥
లోకే భోజః స ఎవార్పయతి గృహగతాయార్థినేఽన్నం కృశాయయస్తస్మై పూర్ణమన్నం భవతి మఖవిధౌ జాయతేఽజాతశత్రుః । సఖ్యే నాన్నార్థినే యోఽర్పయతి న స సఖా సేవమానాయ నిత్యంసంసక్తాయాన్నమస్మాద్విముఖ ఇవ పరావృత్తిమిచ్ఛేత్కదర్యాత్ ॥ ౨౧ ॥
వాద్యాన్నాదానుభూతిర్యదపి తదపి సా నూనమాఘాతగమ్యావాద్యాఘాతధ్వనీనాం న పృథగనుభవః కిం తు తత్సాహచర్యాత్ । మాయోపాదానమేతత్సహచరితమివ బ్రహ్మణాభాతి తద్వ - త్తస్మిన్ప్రత్యక్ప్రతీతే న కిమపి విషయీభావమాప్నోతి యస్మాత్ ॥ ౬౩ ॥
విశ్వం నేతి ప్రమాణాద్విగలితజగదాకారభానస్త్యజేద్వైపీత్వా యద్వత్ఫలామ్భస్త్యజతి చ సుతరాం తత్ఫలం సౌరభాఢ్యమ్ । సమ్యక్సచ్చిద్ఘనైకామృతసుఖకబలాస్వాదపూర్ణో హృదాసౌజ్ఞాత్వా నిఃసారమేవం జగదఖిలమిదం స్వప్రభః శాన్తచిత్తః ॥ ౯౮ ॥
వృక్షచ్ఛేదే కుఠారః ప్రభవతి యదపి ప్రాణినోద్యస్తథాపిప్రాయోఽన్నం తృప్తిహేతుస్తదపి నిగదితం కారణం భోక్తృయత్నః । ప్రాచీనం కర్మ తద్వద్విషమసమఫలప్రాప్తిహేతుస్తథాపిస్వాతన్త్ర్యం నశ్వరేఽస్మిన్న హి ఖలు ఘటతే ప్రేరకోఽస్యాన్తరాత్మా ॥ ౮౪ ॥
వైరాజవ్యష్టిరూపం జగదఖిలమిదం నామరూపాత్మకం స్యా - దన్తఃస్థప్రాణముఖ్యాత్ప్రచలతి చ పునర్వేత్తి సర్వాన్పదార్థాన్ । నాయం కర్తా న భోక్తా సవితృవదితి యో జ్ఞానవిజ్ఞానపూర్ణఃసాక్షాదిత్థం విజానన్వ్యవహరతి పరాత్మానుసన్ధానపూర్వమ్ ॥ ౧౩ ॥
వ్యాపారం దేహసంస్థః ప్రతివపురఖిలం పఞ్చవృత్త్యాత్మకోఽసౌప్రాణః సర్వేన్ద్రియాణామధిపతిరనిశం సత్తయా నిర్వివాదమ్ । యస్యేత్థం చిద్ఘనస్య స్ఫుటమిహ కురుతే సోఽస్మి సర్వస్య సాక్షీప్రాణస్య ప్రాణ ఎషోఽప్యఖిలతనుభృతాం చక్షుషశ్చక్షురేషః ॥ ౮౯ ॥
శక్త్యా నిర్మోకతః స్వాద్బహిరహిరివ యః ప్రవ్రజన్స్వీయగేహా - చ్ఛాయాం మార్గద్రుమోత్థాం పథిక ఇవ మనాక్సంశ్రయేద్దేహసంస్థామ్ । క్షుత్పర్యాప్తం తరుభ్యః పతితఫలమయం ప్రార్థయేద్భైక్షమన్నంస్వాత్మారామం ప్రవేష్టుం స ఖలు సుఖమయం ప్రవ్రజేద్దేహతోఽపి ॥ ౧౭ ॥
శ్రాన్తం స్వాన్తం స బాహ్యవ్యవహృతిభిరిదం తాః సమాకృష్య సర్వా - స్తత్తత్సంస్కారయుక్తం హ్యుపరమతి పరావృత్తమిచ్ఛన్నిదానమ్ । స్వాప్నాన్సంస్కారజాతప్రజనితవిషయాన్స్వాప్నదేహేఽనుభూతా - న్ప్రోజ్ఝ్యాన్తః ప్రత్యగాత్మప్రవణమిదమగాద్భూరి విశ్రామమస్మిన్ ॥ ౭౫ ॥
శ్రేయః ప్రేయశ్చ లోకే ద్వివిధమభిహితం కామ్యమాత్యన్తికం చకామ్యం దుఃఖైకబీజం క్షణలవవిరసం తచ్చికీర్షన్తి మన్దాః । బ్రహ్మైవాత్యన్తికం యన్నిరతిశయసుఖస్యాస్పదం సంశ్రయన్తేతత్త్వజ్ఞాస్తచ్చ కాఠోపనిషదభిహితం షడ్విధాయాం చ వల్ల్యామ్ ॥ ౧౧ ॥
సన్ధౌ జాగ్రత్సుషుప్త్యోరనుభవవిదితా స్వాప్న్యవస్థా ద్వితీయాతత్రాత్మజ్యోతిరాస్తే పురుష ఇహ సమాకృష్య సర్వేన్ద్రియాణి । సంవేష్య స్థూలదేహం సముచితశయనే స్వీయభాసాన్తరాత్మాపశ్యన్సంస్కారరూపానభిమతవిషయాన్యాతి కుత్రాపి తద్వత్ ॥ ౭౮ ॥
సర్వానున్మూల్య కామాన్హృది కృతనిలయాన్క్షిప్తశఙ్కూనివోచ్చై - ర్దీర్యద్దేహాభిమానస్త్యజతి చపలతామాత్మదత్తావధానః । యాత్యూర్ధ్వస్థానముచ్చైః కృతసుకృతభరో నాడికాభిర్విచిత్రంనీలశ్వేతారుణాభిః స్రవదమృతభరం గృహ్యమాణాత్మసౌఖ్యః ॥ ౪౩ ॥
సర్వే నన్దన్తి జీవా అధిగతయశసా గృహ్ణతా చక్షురాదీ - నన్తః సర్వోపకర్త్రా బహిరపి చ సుషుప్తౌ యథా తుల్యసంస్థాః । ఎతేషాం కిల్బిషస్పృగ్జఠరభృతికృతే యో బహిర్వృత్తిరాస్తేత్వక్చక్షుఃశ్రోత్రనాసారసనవశమితో యాతి శోకం చ మోహమ్ ॥ ౬౬ ॥
సూర్యాద్యైరర్థభానం న హి భవతి పునః కేవలైర్నాత్ర చిత్రంసూర్యాత్సూర్యప్రతీతిర్న భవతి సహసా నాపి చన్ద్రస్య చన్ద్రాత్ । అగ్నేరగ్నేశ్చ కిం తు స్ఫురతి రవిముఖం చక్షుషశ్చిత్ప్రయుక్తా - దాత్మజ్యోతిస్తతోఽయం పురుష ఇహ మహో దేవతానాం చ చిత్రమ్ ॥ ౮౭ ॥
స్మృత్యా లోకేషు వర్ణాశ్రమవిహితమదో నిత్యకామ్యాది కర్మసర్వం బ్రహ్మార్పణం స్యాదితి నిగమగిరః సఙ్గిరన్తేఽతిరమ్యమ్ । యన్నాసానేత్రజిహ్వాకరచరణశిరఃశ్రోత్రసన్తర్పణేనతుష్యేదఙ్గీవ సాక్షాత్తరురివ సకలో మూలసన్తర్పణేన ॥ ౮౫ ॥
స్వం బాలం రోదమానం చిరతరసమయం శాన్తిమానేతుమగ్రేద్రాక్షం ఖార్జూరమామ్రం సుకదలమథవా యోజయత్యమ్బికాస్య । తద్వచ్చేతోఽతిమూఢం బహుజననభవాన్మౌఢ్యసంస్కారయోగా - ద్బోధోపాయైరనేకైరవశముపనిషద్బోధయామాస సమ్యక్ ॥ ౮ ॥
స్వప్నావస్థానుభూతం శుభమథ విషమం తన్మృషా జాగరే స్యా - జ్జాగ్రత్యాం స్థూలదేహవ్యవహృతివిషయం తన్మృషా స్వాపకాలే । ఇత్థం మిథ్యాత్వసిద్ధావనిశముభయథా సజ్జతే తత్ర మూఢఃసత్యే తద్భాసకేఽస్మిన్నిహ హి కుత ఇదం తన్న విద్మో వయం హి ॥ ౩౪ ॥
స్వప్నే భోగః సుఖాదేర్భవతి నను కుతః సాధనే మూర్ఛమానేస్వాప్నం దేహాన్తరం తద్వ్యవహృతికుశలం నవ్యముత్పద్యతే చేత్ । తత్సామగ్ర్యా అభావాత్కుత ఇదముదితం తద్ధి సాఙ్కల్పికం చే - త్తత్కిం స్వాప్నే రతాన్తే వపుషి నిపతితే దృశ్యతే శుక్రమోక్షః ॥ ౭౬ ॥
స్వప్నే మన్త్రోపదేశః శ్రవణపరిచితః సత్య ఎష ప్రబోధేస్వాప్నాదేవ ప్రసాదాదభిలషితఫలం సత్యతాం ప్రాతరేతి । సత్యప్రాప్తిస్త్వసత్యాదపి భవతి తథా కిం చ తత్స్వప్రకాశంయేనేదం భాతి సర్వం చరమచరమథోచ్చావచం దృశ్యజాతమ్ ॥ ౩౮ ॥
స్వాజ్ఞానజ్ఞానహేతూ జగదుదయలయౌ సర్వసాధారణౌ స్తోజీవేష్వాస్వర్ణగర్భం శ్రుతయ ఇతి జగుర్హూయతే స్వప్రబోధే । విశ్వం బ్రహ్మణ్యబోధే జగతి పునరిదం హూయతే బ్రహ్మ యద్వ - చ్ఛుక్తో రౌప్యం చ రౌప్యేఽధికరణమథవా హూయతేఽన్యోన్యమోహాత్ ॥ ౨౨ ॥
స్వాప్నస్త్రీసఙ్గసౌఖ్యాదపి భృశమసతో యా చ రేతశ్చ్యుతిః స్యా - త్సా దృశ్యా తద్వదేతత్స్ఫురతి జగదసత్కారణం సత్యకల్పమ్ । స్వప్నే సత్యః పుమాన్స్యాద్యువతిరిహ మృషైవానయోః సంయుతిశ్చప్రాతః శుక్రేణ వస్త్రోపహతిరితి యతః కల్పనామూలమేతత్ ॥ ౩౬ ॥
స్వీకుర్వన్వ్యాఘ్రవేషం స్వజఠరభృతయే భీషయన్యశ్చ ముగ్ధా - న్మత్వా వ్యాఘ్రోఽహమిత్థం స నరపశుముఖాన్బాధతే కిం ను సత్త్వాన్ । మత్వా స్త్రీవేషధారీ స్త్ర్యహమితి కురుతే కి నటో భర్తురిచ్ఛాంతద్వచ్ఛారీర ఆత్మా పృథగనుభవతో దేహతో యత్స సాక్షీ ॥ ౭ ॥
హేతుః కర్మైవ లోకే సుఖతదితరయోరేవమజ్ఞోఽవిదిత్వామిత్రం వా శత్రురిత్థం వ్యవహరతి మృషా యాజ్ఞవల్క్యార్తభాగౌ । యత్కర్మైవోచతుః ప్రాగ్జనకనృపగృహే చక్రతుస్తత్ప్రశంసాంవంశోత్తంసో యదూనామితి వదతి న కోఽప్యత్ర తిష్ఠత్యకర్మా ॥ ౮౩ ॥