శ్వేతాశ్వతరోపనిషత్ - మన్త్రాః

अ

1. అగ్నిర్యత్రాభిమథ్యతే వాయుర్యత్రాధిరుధ్యతే । సోమో యత్రాతిరిచ్యతే తత్ర సఞ్జాయతే మనః ॥ ౬ ॥
2. అఙ్గుష్ఠమాత్రః పురుషోఽన్తరాత్మాసదా జనానాం హృదయే సన్నివిష్టః । హృదా మనీషా మనసాభిక్లృప్తోయ ఎతద్ విదురమృతాస్తే భవన్తి ॥ ౧౩ ॥
3. అఙ్గుష్ఠమాత్రో రవితుల్యరూపఃసఙ్కల్పాహఙ్కారసమన్వితో యః । బుద్ధేర్గుణేనాత్మగుణేన చైవఆరాగ్రమాత్రోఽప్యపరోఽపి దృష్టః ॥ ౮ ॥
4. అజాత ఇత్యేవం కశ్చిద్భీరుః ప్రపద్యతే । రుద్ర యత్తే దక్షిణం ముఖం తేన మాం పాహి నిత్యమ్ ॥ ౨౧ ॥
5. అజామేకాం లోహితశుక్లకృష్ణాంబహ్వీః ప్రజాః సృజమానాం సరూపాః । అజో హ్యేకో జుషమాణోఽనుశేతేజహాత్యేనాం భుక్తభోగామజోఽన్యః ॥ ౫ ॥
6. అణోరణీయాన్ మహతో మహీయా - నాత్మా గుహాయాం నిహితోఽస్య జన్తోః । తమక్రతుః పశ్యతి వీతశోకోధాతుః ప్రసాదాన్మహిమానమీశమ్ ॥ ౨౦ ॥
7. అనాద్యనన్తం కలిలస్య మధ్యేవిశ్వస్య స్రష్ఠారమనేకరూపమ్ । విశ్వస్యైకం పరివేష్టితారంజ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశైః ॥ ౧౩ ॥
8. అపాణిపాదో జవనో గ్రహీతాపశ్యత్యచక్షుః స శృణోత్యకర్ణః । స వేత్తి వేద్యం న చ తస్యాస్తి వేత్తాతమాహురగ్ర్యం పురుషం మహాన్తమ్ ॥ ౧౯ ॥
9. ఆదిః స సంయోగనిమిత్తహేతుఃపరస్త్రికాలాదకలోఽపి దృష్టః । తం విశ్వరూపం భవభూతమీడ్యందేవం స్వచిత్తస్థముపాస్య పూర్వమ్ ॥ ౫ ॥
10. ఆరభ్య కర్మాణి గుణాన్వితానిభావాంశ్చ సర్వాన్ వినియోజయేద్యః । తేషామభావే కృతకర్మనాశఃకర్మక్షయే యాతి స తత్త్వతోఽన్యః ॥ ౪ ॥
11. ఉద్గీతమేతత్పరమం తు బ్రహ్మతస్మింస్త్రయం సుప్రతిష్ఠాఽక్షరం చ । అత్రాన్తరం బ్రహ్మవిదో విదిత్వాలీనా బ్రహ్మణి తత్పరా యోనిముక్తాః ॥ ౭ ॥
12. ఋచో అక్షరే పరమే వ్యోమన్యస్మిన్దేవా అధి విశ్వే నిషేదుః । యస్తం న వేద కిమృచా కరిష్యతియ ఇత్తద్విదుస్త ఇమే సమాసతే ॥ ౮ ॥
13. ఎకైక జాలం బహుధా వికుర్వ - న్నస్మిన్ క్షేత్రే సంహరత్యేష దేవః । భూయః సృష్ట్వా పతయస్తథేశఃసర్వాధిపత్యం కురుతే మహాత్మా ॥ ౩ ॥
14. ఎకో దేవః సర్వభూతేషు గూఢఃసర్వవ్యాపీ సర్వభూతాన్తరాత్మా । కర్మాధ్యక్షః సర్వభూతాధివాసఃసాక్షీ చేతా కేవలో నిర్గుణశ్చ ॥ ౧౧ ॥
15. ఎకో వశీ నిష్క్రియాణాం బహూనా - మేకం బీజం బహుధా యః కరోతి । తమాత్మస్థం యేఽనుపశ్యన్తి ధీరా - స్తేషాం సుఖం శాశ్వతం నేతరేషామ్ ॥ ౧౨ ॥
16. ఎకో హంసః భువనస్యాస్య మధ్యేస ఎవాగ్నిః సలిలే సంనివిష్టః । తమేవ విదిత్వా అతిమృత్యుమేతినాన్యః పన్థా విద్యతేఽయనాయ ॥ ౧౫ ॥
17. ఎకో హి రుద్రో న ద్వితీయాయ తస్థు - ర్య ఇమాంల్లోకానీశత ఈశనీభిః । ప్రత్యఙ్ జనాస్తిష్ఠతి సఞ్చుకోచాన్తకాలేసంసృజ్య విశ్వా భువనాని గోపాః ॥ ౨ ॥
18. ఎతజ్జ్ఞేయం నిత్యమేవాత్మసంస్థంనాతః పరం వేదితవ్యం హి కిఞ్చిత్ । భోక్తా భోగ్యం ప్రేరితారం చ మత్వాసర్వం ప్రోక్తం త్రివిధం బ్రహ్మమేతత్ ॥ ౧౨ ॥
19. ఎష దేవో విశ్వకర్మా మహాత్మాసదా జనానాం హృదయే సన్నివిష్టః । హృదా మనీషా మనసాభిక్లృప్తోయ ఎతద్ విదురమృతాస్తే భవన్తి ॥ ౧౭ ॥
20. ఎషో హ దేవః ప్రదిశోఽను సర్వాః । పూర్వో హ జాతః స ఉ గర్భే అన్తః । స ఎవ జాతః స జనిష్యమాణఃప్రత్యఙ్ జనాస్తిష్ఠతి సర్వతోముఖః ॥ ౧౬ ॥
21. కాలః స్వభావో నియతిర్యదృచ్ఛాభూతాని యోనిః పురుష ఇతి చిన్త్యా । సంయోగ ఎషాం న త్వాత్మభావా - దాత్మాప్యనీశః సుఖదుఃఖహేతోః ॥ ౨ ॥
22. కిం కారణం బ్రహ్మ కుతః స్మ జాతాజీవామ కేన క్వ చ సమ్ప్రతిష్ఠా । అధిష్ఠితాః కేన సుఖేతరేషువర్తామహే బ్రహ్మవిదో వ్యవస్థామ్ ॥ ౧ ॥
23. క్షరం ప్రధానమమృతాక్షరం హరఃక్షరాత్మానావీశతే దేవ ఎకః । తస్యాభిధ్యానాద్యోజనాత్తత్త్వ - భావాత్ భూయశ్చాన్తే విశ్వమాయానివృత్తిః ॥ ౧౦ ॥
24. గుణాన్వయో యః ఫలకర్మకర్తాకృతస్య తస్యైవ స చోపభోక్తా । స విశ్వరూపస్త్రిగుణస్త్రివర్త్మాప్రాణాధిపః సఞ్చరతి స్వకర్మభిః ॥ ౭ ॥
25. ఘృతాత్ పరం మణ్డమివాతిసూక్ష్మంజ్ఞాత్వా శివం సర్వభూతేషు గూఢమ్ । విశ్వస్యైకం పరివేష్టితారంజ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశైః ॥ ౧౬ ॥
26. ఛన్దాంసి యజ్ఞాః క్రతవో వ్రతానిభూతం భవ్యం యచ్చ వేదా వదన్తి । అస్మాన్ మాయీ సృజతే విశ్వమేత - త్తస్మింశ్చాన్యో మాయయా సన్నిరుద్ధః ॥ ౯ ॥
27. జ్ఞాజ్ఞౌ ద్వావజావీశనీశావజాహ్యేకా భోక్తృభోగ్యార్థయుక్తా । అనన్తశ్చాత్మా విశ్వరూపో హ్యకర్తాత్రయం యదా విన్దతే బ్రహ్మమేతత్ ॥ ౯ ॥
28. జ్ఞాత్వా దేవం సర్వపాశాపహానిఃక్షీణైః వలేశేర్జన్మమృత్యుప్రహాణిః । తస్యాభిధ్యానాత్తృతీయం దేహభేదేవిశ్వైశ్వర్యం కేవల ఆప్తకామః ॥ ౧౧ ॥
29. తతః పరం బ్రహ్మ పరం బృహన్తంయథానికాయం సర్వభూతేషు గూఢమ్ । విశ్వస్యైకం పరివేష్టితార - మీశం తం జ్ఞాత్వాఽమృతా భవన్తి ॥ ౭ ॥
30. తతో యదుత్తరతతం తదరూపమనామయమ్ । య ఎతద్విదురమృతాస్తే భవన్తి అథేతరే దుఃఖమేవాపియన్తి ॥ ౧౦ ॥
31. తత్కర్మ కృత్వా వినివర్త్య భూయ - స్తత్త్వస్య తావేన సమేత్య యోగమ్ । ఎకేన ద్వాభ్యాం త్రిభిరష్టభిర్వాకాలేన చైవాత్మగుణైశ్చ సూక్ష్మైః ॥ ౩ ॥
32. తదేవాగ్నిస్తదాదిత్య - స్తద్వాయుస్తదు చన్ద్రమాః । తదేవ శుక్రం తద్ బ్రహ్మతదాపస్తత్ ప్రజాపతిః ॥ ౨ ॥
33. తద్ వేదగుహ్యోపనిషత్సు గూఢంతద్ బ్రహ్మా వేదతే బ్రహ్మయోనిమ్ । యే పూర్వం దేవా ఋషయశ్చ తద్ విదు - స్తే తన్మయా అమృతా వై బభూవుః ॥ ౬ ॥
34. తపఃప్రభావాద్ దేవప్రసాదాచ్చబ్రహ్మ హ శ్వేతాశ్వతరోఽథ విద్వాన్ । అత్యాశ్రమిభ్యః పరమం పవిత్రంప్రోవాచ సమ్యగృషిసఙ్ఘజుష్టమ్ ॥ ౨౧ ॥
35. తమీశ్వరాణాం పరమం మహేశ్వరంతం దేవతానాం పరమం చ దైవతమ్ । పతిం పతీనాం పరమం పరస్తాద్ - విదామ దేవం భువనేశమీడ్యమ్ ॥ ౭ ॥
36. తమేకనేమిం త్రివృతం షోడశాన్తంశతార్ధారం వింశతిప్రత్యరాభిః । అష్టకైః షడ్భిర్విశ్వరూపైకపాశంత్రిమార్గభేదం ద్వినిమిత్తైకమోహమ్ ॥ ౪ ॥
37. తిలేషు తైలం దధినీవ సర్పి - రాపః స్రోతఃస్వరణీషు చాగ్నిః । ఎవమాత్మాఽత్మని గృహ్యతేఽసౌసత్యేనైనం తపసాయోఽనుపశ్యతి ॥ ౧౫ ॥
38. తే ధ్యానయోగానుగతా అపశ్యన్దేవాత్మశక్తిం స్వగుణైర్నిగూఢామ్ । యః కారణాని నిఖిలాని తానికాలాత్మయుక్తాన్యధితిష్ఠత్యేకః ॥ ౩ ॥
39. త్రిరున్నతం స్థాప్య సమం శరీరంహృదీన్ద్రియాణి మనసా సన్నివేశ్య । బ్రహ్మోడుపేన ప్రతరేత విద్వాన్స్రోతాంసి సర్వాణి భయానకాని ॥ ౮ ॥
40. త్వం స్త్రీ పుమానసిత్వం కుమార ఉత వా కుమారీ । త్వం జీర్ణో దణ్డేన వఞ్చసిత్వం జాతో భవసి విశ్వతోముఖః ॥ ౩ ॥
41. ద్వా సుపర్ణా సయుజా సఖాయాసమానం వృక్షం పరిషస్వజాతే । తయోరన్యః పిప్పలం స్వాద్వత్త్యన - శ్నన్నన్యో అభిచాకశీతి ॥ ౬ ॥
42. ద్వే అక్షరే బ్రహ్మపరే త్వనన్తేవిద్యావిద్యే నిహితే యత్ర గూఢే । క్షరం త్వవిద్యా హ్యమృతం తు విద్యావిద్యావిద్యే ఈశతే యస్తు సోఽన్యః ॥ ౧ ॥
43. న తత్ర సూర్యో భాతి న చన్ద్రతారకంనేమా విద్యుతో భాన్తి కుతోఽయమగ్నిః । తమేవ భాన్తమనుభాతి సర్వంతస్య భాసా సర్వమిదం విభాతి ॥ ౧౪ ॥
44. న తస్య కశ్చిత్ పతిరస్తి లోకేన చేశితా నైవ చ తస్య లిఙ్గమ్ । స కారణం కరణాధిపాధిపోన చాస్య కశ్చిజ్జనితా న చాధిపః ॥ ౯ ॥
45. న తస్య కార్యం కరణం చ విద్యతేన తత్సమశ్చాభ్యధికశ్చ దృశ్యతే । పరాస్య శక్తిర్వివిధైవ శ్రూయతేస్వాభావికీ జ్ఞానబలక్రియా చ ॥ ౮ ॥
46. న సన్దృశే తిష్ఠతి రూపమస్యన చక్షుషా పశ్యతి కశ్చనైనమ్ । హృదా హృదిస్థం మనసా య ఎన - మేవం విదురమృతాస్తే భవన్తి ॥ ౨౦ ॥
47. నవద్వారే పురే దేహీ హంసో లేలాయతే బహిః । వశీ సర్వస్య లోకస్య స్థావరస్య చరస్య చ ॥ ౧౮ ॥
48. నిత్యో నిత్యానాం చేతనశ్చేతనానా - మేకో బహూనాం యో విదధాతి కామాన్ । తత్కారణం సాఙ్ఖ్యయోగాధిగమ్యంజ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశైః ॥ ౧౩ ॥
49. నిష్కలం నిష్క్రియం శాన్తం నిరవద్యం నిరఞ్జనమ్ । అమృతస్య పరం సేతుం దగ్ధేన్దనమివానలమ్ ॥ ౧౯ ॥
50. నీలః పతఙ్గో హరితో లోహితాక్ష - స్తడిద్గర్భ ఋతవః సముద్రాః । అనాదిమత్ త్వం విభుత్వేన వర్తసేయతో జాతాని భువనాని విశ్వా ॥ ౪ ॥
51. నీహారధూమార్కానిలానలానాంఖద్యోతవిద్యుత్స్ఫటికశశీనామ్ । ఎతాని రూపాణి పురఃసరాణిబ్రహ్మణ్యభివ్యక్తికరాణి యోగే ॥ ౧౧ ॥
52. నైనమూర్ధ్వం న తిర్యఞ్చంన మధ్యే న పరిజగ్రభత్ । న తస్య ప్రతిమా అస్తియస్య నామ మహద్ యశః ॥ ౧౯ ॥
53. నైవ స్త్రీ న పుమానేష న చైవాయం నపుంసకః । యద్యచ్ఛరీరమాదత్తే తేనే తేనే స యుజ్యతే ॥ ౧౦ ॥
54. పఞ్చస్రోతోమ్బుం పఞ్చయోన్యుగ్రవక్రాంపఞ్చప్రాణోర్మిం పఞ్చబుద్ధ్యాదిమూలామ్ । పఞ్చావర్తాం పఞ్చదుఃఖౌఘవేగాంపఞ్చాశద్భేదాం పఞ్చపర్వామధీమః ॥ ౫ ॥
55. పురుష ఎవేదఀ సర్వం యద్ భూతం యచ్చ భవ్యమ్ । ఉతామృతత్వస్యేశానో యదన్నేనాతిరోహతి ॥ ౧౫ ॥
56. పృథివ్యప్తేజోఽనిలఖే సముత్థితేపఞ్చాత్మకే యోగగుణే ప్రవృత్తే । న తస్య రోగో న జరా న మృత్యుఃప్రాప్తస్య యోగాగ్నిమయం శరీరమ్ ॥ ౧౨ ॥
57. ప్రాణాన్ ప్రపీడ్యేహ సంయుక్తచేష్టఃక్షీణే ప్రాణే నాసికయోచ్ఛ్వసీత । దుష్టాశ్వయుక్తమివ వాహమేనంవిద్వాన్ మనో ధారయేతాప్రమత్తః ॥ ౯ ॥
58. బాలాగ్రశతభాగస్య శతధా కల్పితస్య చ । భాగో జీవః స విజ్ఞేయః స చానన్త్యాయ కల్పతే ॥ ౯ ॥
59. భావగ్రాహ్యమనీడాఖ్యం భావాభావకరం శివమ్ । కలాసర్గకరం దేవం యే విదుస్తే జహుస్తనుమ్ ॥ ౧౪ ॥
60. మహాన్ ప్రభుర్వై పురుషః సత్వస్యైష ప్రవర్తకః । సునిర్మలామిమాం ప్రాప్తిమీశానో జ్యోతిరవ్యయః ॥ ౧౨ ॥
61. మా నస్తోకే తనయే మా న ఆయుషిమా నో గోషు మా న అశ్వేషు రీరిషః । వీరాన్ మా నో రుద్ర భామితోవధీర్హవిష్మన్తః సదామిత్ త్వా హవామహే ॥ ౨౨ ॥
62. మాయాం తు ప్రకృతిం విద్యాన్మాయినం చ మహేశ్వరమ్ । తస్యవయవభూతైస్తు వ్యాప్తం సర్వమిదం జగత్ ॥ ౧౦ ॥
63. య ఎకో జాలవానీశత ఈశనీభిఃసర్వాంల్లోకానీశత ఈశనీభిః । య ఎవైక ఉద్భవే సమ్భవే చయ ఎతద్ విదురమృతాస్తే భవన్తి ॥ ౧ ॥
64. య ఎకోఽవర్ణో బహుధా శక్తియోగాద్వరణాననేకాన్ నిహితార్థో దధాతి । విచైతి చాన్తే విశ్వమాదౌ చ దేవఃస నో బుద్ధ్యా శుభయా సంయునక్తు ॥ ౧ ॥
65. యచ్చ స్వభావం పచతి విశ్వయోనిఃపాచ్యాంశ్చ సర్వాన్ పరిణామయేద్ యః । సర్వమేతద్ విశ్వమధితిష్ఠత్యేకోగుణాంశ్చ సర్వాన్ వినియోజయేద్ యః ॥ ౫ ॥
66. యథైవ బిమ్బం మృదయోపలిప్తంతేజోమయం భ్రాజతే తత్ సుధాన్తమ్ । తద్వాఽఽత్మతత్త్వం ప్రసమీక్ష్య దేహీఎకః కృతార్థో భవతే వీతశోకః ॥ ౧౪ ॥
67. యదా చర్మవదాకాశం వేష్టయిష్యన్తి మానవాః । తదా దేవమవిజ్ఞాయ దుఃఖస్యాన్తో భవిష్యతి ॥ ౨౦ ॥
68. యదాత్మతత్త్వేన తు బ్రహ్మతత్త్వందీపోపమేనేహ యుక్తః ప్రపశ్యేత్ । అజం ధ్రువం సర్వతత్త్వైర్విశుద్ధంజ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాపైః ॥ ౧౫ ॥
69. యదాఽతమస్తాన్న దివా న రాత్రిఃన సన్నచాసచ్ఛివ ఎవ కేవలః । తదక్షరం తత్ సవితుర్వరేణ్యంప్రజ్ఞా చ తస్మాత్ ప్రసృతా పురాణీ ॥ ౧౮ ॥
70. యస్తన్తునాభ ఇవ తన్తుభిః ప్రధానజైః స్వభావతః । దేవ ఎకః స్వమావృణోతి స నో దధాతు బ్రహ్మాప్యయమ్ ॥ ౧౦ ॥
71. యస్మాత్ పరం నాపరమస్తి కిఞ్చిద్య - స్మాన్నణీయో న జ్యాయోఽస్తి కశ్చిత్ । వృక్ష ఇవ స్తబ్ధో దివి తిష్ఠత్యేక - స్తేనేదం పూర్ణం పురుషేణ సర్వమ్ ॥ ౯ ॥
72. యస్య దేవే పరా భక్తిః యథా దేవే తథా గురౌ । తస్యైతే కథితా హ్యర్థాః ప్రకాశన్తే మహాత్మనః ॥ ౨౩ ॥ ప్రకాశన్తే మహాత్మన ఇతి ।
73. యా తే రుద్ర శివా తనూరఘోరాఽపాపకాశినీ । తయా నస్తనువా శన్తమయా గిరిశన్తాభిచాకశీహి ॥ ౫ ॥
74. యాభిషుం గిరిశన్త హస్తే బిభర్ష్యస్తవే । శివాం గిరిత్ర తాం కురు మా హింసీః పురుషం జగత్ ॥ ౬ ॥
75. యుక్తేన మనసా వయం దేవస్య సవితుః సవే । సువర్గేయాయ శక్త్యా ॥ ౨ ॥
76. యుక్త్వాయ మనసా దేవాన్ సువర్యతో ధియా దివమ్ । బృహజ్జ్యోతిః కరిష్యతః సవితా ప్రసువాతి తాన్ ॥ ౩ ॥
77. యుజే వాం బ్రహ్మ పూర్వ్యం నమోభిర్విశ్లోకఎతు పథ్యేవ సూరేః । శృణ్వన్తు విశ్వే అమృతస్య పుత్రా ఆ యేధామాని దివ్యాని తస్థుః ॥ ౫ ॥
78. యుఞ్జతే మన ఉత యుఞ్జతే ధియోవిప్రా విప్రస్య బృహతో విపశ్చితః । వి హోత్రా దధే వయునావిదేకఇన్మహీ దేవస్య సవితుః పరిష్టుతిః ॥ ౪ ॥
79. యుఞ్జానః ప్రథమం మనస్తత్త్వాయ సవితా ధియః । అగ్నేర్జ్యోతిర్నిచాయ్య పృథివ్యా అధ్యాభరత్ ॥ ౧ ॥
80. యేనావృతం నిత్యమిదం హి సర్వం జ్ఞఃకాలకారో గుణీ సర్వవిద్ యః । తేనేశితం కర్మ వివర్తతే హపృథివ్యప్తేజోనిలఖాని చిన్త్యమ్ ॥ ౨ ॥
81. యో దేవానాం ప్రభవశ్చోద్భవశ్చవిశ్వాధిపో రుద్రో మహర్షిః । హిరణ్యగర్భం జనయామాస పూర్వంస నో బుద్ధ్యా శుభయా సంయునక్తు ॥ ౪ ॥
82. యో దేవానాం ప్రభవశ్చోద్భవశ్చవిశ్వాధిపో రుద్రో మహర్షిః । హిరణ్యగర్భం పశ్యత జాయమానంస నో బుద్ధ్యా శుభయా సంయునక్తు ॥ ౧౨ ॥
83. యో దేవానామధిపోయస్మిన్ల్లోకా అధిశ్రితాః । య ఈశే అస్య ద్విపదశ్చతుష్పదఃకస్మై దేవాయ హవిషా విధేమ ॥ ౧౩ ॥
84. యో దేవో అగ్నౌ యోఽప్సుయో విశ్వం భువనమావివేశ । య ఓషధీషు యో వనస్పతిషుతస్మై దేవాయ నమో నమః ॥ ౧౭ ॥
85. యో బ్రహ్మాణం విదధాతి పూర్వంయో వై వేదాంశ్చ ప్రహిణోతి తస్మై । తం హ దేవం ఆత్మబుద్ధిప్రకాశంముముక్షుర్వై శరణమహం ప్రపద్యే ॥ ౧౮ ॥
86. యో యోనిం యోనిమధితిష్ఠత్యేకోయస్మిన్నిద । మ్ సం చ విచైతి సర్వమ్ । తమీశానం వరదం దేవమీడ్యంనిచాయ్యేమాం శాన్తిమత్యన్తమేతి ॥ ౧౧ ॥
87. యో యోనిం యోనిమధితిష్ఠత్యేకోవిశ్వాని రూపాణి యోనీశ్చ సర్వాః । ఋషిం ప్రసూతం కపిలం యస్తమగ్రేజ్ఞానైర్బిభర్తి జాయమానం చ పశ్యేత్ ॥ ౨ ॥
88. లఘుత్వమారోగ్యమలోలుపత్వంవర్ణప్రసాదః స్వరసౌష్ఠవం చ । గన్ధః శుభో మూత్రపురీషమల్పంయోగప్రవృత్తిం ప్రథమాం వదన్తి ॥ ౧౩ ॥
89. వహ్నేర్యథా యోనిగతస్య మూర్తినర్దృశ్యతే నైవ చ లిఙ్గనాశః । స భూయ ఎవేన్ధనయోనిగృహ్య - స్తద్వోభయం వై ప్రణవేన దేహే ॥ ౧౩ ॥
90. విశ్వతశ్చక్షురుత విశ్వతోముఖోవిశ్వతోబాహురుత విశ్వతస్పాత్ । సం బాహుభ్యాం ధమతి సమ్పతత్రై - ర్ద్యావాభూమీ జనయన్ దేవ ఎకః ॥ ౩ ॥
91. వేదాన్తే పరమం గుహ్యం పురాకల్పే ప్రచోదితమ్ । నాప్రశాన్తాయ దాతవ్యం నాపుత్రాయాశిష్యాయ వా పునః ॥ ౨౨ ॥
92. వేదాహమేతం పురుషం మహాన్త - మాదిత్యవర్ణం తమసః పరస్తాత్ । తమేవ విదిత్వాతిమృత్యుమేతినాన్యః పన్థా విద్యతేఽయనాయ ॥ ౮ ॥
93. వేదాహమేతమజరం పురాణంసర్వాత్మానం సర్వగతం విభుత్వాత్ । జన్మనిరోధం ప్రవదన్తి యస్యబ్రహ్మవాదినో హి ప్రవదన్తి నిత్యమ్ ॥ ౨౧ ॥
94. స ఎవ కాలే భువనస్య గోప్తావిశ్వాధిపః సర్వభూతేషు గూఢః । యస్మిన్ యుక్తా బ్రహ్మర్షయో దేవతాశ్చతమేవం జ్ఞాత్వా మృత్యుపాశాంశ్ఛినత్తి ॥ ౧౫ ॥
95. స తన్మయో హ్యమృత ఈశసంస్థోజ్ఞః సర్వగో భువనస్యాస్య గోప్తా । య ఈశేఽస్య జగతో నిత్యమేవనాన్యో హేతుర్విద్యత ఈశనాయ ॥ ౧౭ ॥
96. స విశ్వకృద్ విశ్వవిదాత్మయోని - ర్జ్ఞః కాలకాలో గుణీ సర్వవిద్ యః । ప్రధానక్షేత్రజ్ఞపతిర్గుణేశఃసంసారమోక్షస్థితిబన్ధహేతుః ॥ ౧౬ ॥
97. స వృక్షకాలాకృతిభిః పరోఽన్యోయస్మాత్ ప్రపఞ్చః పరివర్తతేఽయమ్ । ధర్మావహం పాపనుదం భగేశంజ్ఞాత్వాత్మస్థమమృతం విశ్వధామ ॥ ౬ ॥
98. సంయుక్తమేతత్ క్షరమక్షరం చవ్యక్తావ్యక్తం భరతే విశ్వమీశః । అనీశశ్చాత్మా బధ్యతే భోక్తృ - భావాజ్ జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశైః ॥ ౮ ॥
99. సఙ్కల్పనస్పర్శనదృష్టిమోహై - ర్గ్రాసామ్బువృష్ట్యాత్మవివృద్ధిజన్మ । కర్మానుగాన్యనుక్రమేణ దేహీస్థానేషు రూపాణ్యభిసమ్ప్రపద్యతే ॥ ౧౧ ॥
100. సమానే వృక్షే పురుషో నిమగ్నోఽ - నీశయా శోచతి ముహ్యమానః । జుష్టం యదా పశ్యత్యన్యమీశమస్యమహిమానమితి వీతశోకః ॥ ౭ ॥
101. సమే శుచౌ శర్కరావహ్నివాలికా - వివర్జితే శబ్దజలాశ్రయాదిభిః । మనోనుకూలే న తు చక్షుపీడనేగుహానివాతాశ్రయణే ప్రయోజయేత్ ॥ ౧౦ ॥
102. సర్వతః పాణిపాదం తత్ సర్వతోఽక్షిశిరోముఖమ్ । సర్వతః శ్రుతిమల్లోకే సర్వమావృత్య తిష్ఠతి ॥ ౧౬ ॥
103. సర్వవ్యాపినమాత్మానం క్షీరే సర్పిరివార్పితమ్ । ఆత్మవిద్యాతపోమూలం తద్బ్రహ్మోపనిషత్ పరమ్ ॥ ౧౬ ॥
104. సర్వా దిశ ఊర్ధ్వమధశ్చ తిర్యక్ప్రకాశయన్ భ్రాజతే యద్వనడ్వాన్ । ఎవం స దేవో భగవాన్ వరేణ్యోయోనిస్వభావానధితిష్ఠత్యేకః ॥ ౪ ॥
105. సర్వాజీవే సర్వసంస్థే బృహన్తేఅస్మిన్ హంసో భ్రామ్యతే బ్రహ్మచక్రే । పృథగాత్మానం ప్రేరితారం చ మత్వాజుష్టస్తతస్తేనామృతత్వమేతి ॥ ౬ ॥
106. సర్వానన శిరోగ్రీవః సర్వభూతగుహాశయః । సర్వవ్యాపీ స భగవాంస్తస్మాత్ సర్వగతః శివః ॥ ౧౧ ॥
107. సర్వేన్ద్రియగుణాభాసం సర్వేన్ద్రియవివర్జితమ్ । సర్వస్య ప్రభుమీశానం సర్వస్య శరణం సుహృత్ ॥ ౧౭ ॥
108. సవిత్రా ప్రసవేన జుషేత బ్రహ్మ పూర్వ్యమ్ । యత్ర యోనిం కృణవసే న హి తే పూర్తమక్షిపత్ ॥ ౭ ॥
109. సహస్రశీర్షా పురుషః సహస్రాక్షః సహస్రపాత్ । స భూమిం విశ్వతో వృత్వా అత్యతిష్ఠద్దశాఙ్గులమ్ ॥ ౧౪ ॥
110. సూక్ష్మాతిసూక్ష్మం కలిలస్య మధ్యేవిశ్వస్య స్రష్ఠారమనేకరూపమ్ । విశ్వస్యైకం పరివేష్టితారంజ్ఞాత్వా శివం శాన్తిమత్యన్తమేతి ॥ ౧౪ ॥
111. స్థూలాని సూక్ష్మాణి బహూని చైవరూపాణి దేహీ స్వగుణైర్వృణోతి । క్రియాగుణైరాత్మగుణైశ్చ తేషాంసంయోగహేతురపరోఽపి దృష్టః ॥ ౧౨ ॥
112. స్వదేహమరణిం కృత్వా ప్రణవం చోత్తరారణిమ్ । ధ్యాననిర్మథనాభ్యాసాదేవం పశ్యన్నిగూఢవత్ ॥ ౧౪ ॥
113. స్వభావమేకే కవయో వదన్తికాలం తథాన్యే పరిముహ్యమానాః । దేవస్యైష మహిమా తు లోకేయేనేదం భ్రామ్యతే బ్రహ్మచక్రమ్ ॥ ౧ ॥