వివేకచూడామణిః - శ్లోకాః

अ

1. అకర్తాహమభోక్తాహమవికారోఽహమక్రియః । శుద్ధబోధస్వరూపోఽహం కేవలోఽహం సదాశివః ॥ ౪౯౧ ॥
2. అకృత్వా దృశ్యవిలయమజ్ఞాత్వా తత్త్వమాత్మనః । బాహ్యశబ్దైః కుతో ముక్తిరుక్తిమాత్రఫలైర్నృణామ్ ॥ ౬౫ ॥
3. అకృత్వా శత్రుసంహారమగత్వాఖిలభూశ్రియమ్ । రాజాహమితి శబ్దాన్నో రాజా భవితుమర్హతి ॥ ౬౬ ॥
4. అఖణ్డనిత్యాద్వయబోధశక్త్యాస్ఫురన్తమాత్మానమనన్తవైభవమ్ । సమావృణోత్యావృతిశక్తిరేషాతమోమయీ రాహురివార్కబిమ్బమ్ ॥ ౧౪౧ ॥
5. అఖణ్డబోధాత్మని నిర్వికల్పేవికల్పనం వ్యోమ్ని పురః ప్రకల్పనమ్ । తదద్వయానన్దమయాత్మనా సదాశాన్తిం పరామేత్య భజస్వ మౌనమ్ ॥ ౫౨౬ ॥
6. అఖణ్డానన్దమాత్మానం విజ్ఞాయ స్వస్వరూపతః । కిమిచ్ఛన్కస్య వా హేతోర్దేహం పుష్ణాతి తత్త్వవిత్ ॥ ౪౧౮ ॥
7. అజరమమరమస్తాభాసవస్తుస్వరూపంస్తిమితసలిలరాశిప్రఖ్యమాఖ్యావిహీనమ్ । శమితగుణవికారం శాశ్వతం శాన్తమేకంహృది కలయతి విద్వాన్బ్రహ్మ పూర్ణం సమాధౌ ॥ ౪౧౧ ॥
8. అజో నిత్య ఇతి బ్రూతే శ్రుతిరేషా త్వమోఘవాక్ । తదాత్మనా తిష్ఠతోఽస్య కుతః ప్రారబ్ధకల్పనా ॥ ౪౬౦ ॥
9. అజ్ఞానమాలస్యజడత్వనిద్రా - ప్రమాదమూఢత్వముఖాస్తమోగుణాః । ఎతైః ప్రయుక్తో న హి వేత్తి కిఞ్చి - న్నిద్రాలువత్స్తమ్భవదేవ తిష్ఠతి ॥ ౧౧౮ ॥
10. అజ్ఞానమూలోఽయమనాత్మబన్ధోనైసర్గికోఽనాదిరనన్త ఈరితః । జన్మాప్యయవ్యాధిజరాదిదుఃఖ - ప్రవాహతాపం జనయత్యముష్య ॥ ౧౪౮ ॥
11. అజ్ఞానయోగాత్పరమాత్మనస్తవహ్యనాత్మబన్ధస్తత ఎవ సంసృతిః । తయోర్వివేకోదితబోధవహ్ని - రజ్ఞానకార్యం ప్రదహేత్సమూలమ్ ॥ ౪౯ ॥
12. అజ్ఞానసర్పదష్టస్య బ్రహ్మజ్ఞానౌషధం వినా । కిము వేదైశ్చ శాస్త్రైశ్చ కిము మన్త్రైః కిమౌషధైః ॥ ౬౩ ॥
13. అజ్ఞానహృదయగ్రన్థేర్నిఃశేషవిలయస్తదా । సమాధినావికల్పేన యదాద్వైతాత్మదర్శనమ్ ॥ ౩౫౪ ॥
14. అజ్ఞానహృదయగ్రన్థేర్వినాశో యద్యశేషతః । అనిచ్ఛోర్విషయః కిం ను ప్రవృత్తేః కారణం స్వతః ॥ ౪౨౪ ॥
15. అతః పరం బ్రహ్మ సదద్వితీయంవిశుద్ధవిజ్ఞానఘనం నిరఞ్జనమ్ । ప్రశాన్తమాద్యన్తవిహీనమక్రియంనిరన్తరానన్దరసస్వరూపమ్ ॥ ౨౩౯ ॥
16. అతః పృథఙ్నాస్తి జగత్పరాత్మనః పృథక్ప్రతీతిస్తు మృషా గుణాదివత్ । ఆరోపితస్యాస్తి కిమర్థవత్తా - ధిష్ఠానమాభాతి తథా భ్రమేణ ॥ ౨౩౭ ॥
17. అతః ప్రమాదాన్న పరోఽస్తి మృత్యు - ర్వివేకినో బ్రహ్మవిదః సమాధౌ । సమాహితః సిద్ధిముపైతి సమ్య - క్సమాహితాత్మా భవ సావధానః ॥ ౩౨౯ ॥
18. అతః ప్రాహుర్మనోఽవిద్యాం పణ్డితాస్తత్త్వదర్శినః । యేనైవ భ్రామ్యతే విశ్వం వాయునేవాభ్రమణ్డలమ్ ॥ ౧౮౨ ॥
19. అతః సమాధత్స్వ యతేన్ద్రియః సదా నిరన్తరం శాన్తమనాః ప్రతీచి । విధ్వంసయ ధ్వాన్తమనాద్యవిద్యయాకృతం సదేకత్వవిలోకనేన ॥ ౩౬౭ ॥
20. అతస్తౌ మాయయా కౢప్తౌ బన్ధమోక్షౌ న చాత్మని నిష్కలే నిష్క్రియే శాన్తే నిరవద్యే నిరఞ్జనే । అద్వితీయే పరే తత్త్వే వ్యోమవత్కల్పనా కుతః ॥ ౫౭౪ ॥
21. అతస్మింస్తద్బుద్ధిః ప్రభవతి విమూఢస్య తమసావివేకాభావాద్వై స్ఫురతి భుజగే రజ్జుధిషణా । తతోఽనర్థవ్రాతో నిపతతి సమాదాతురధిక - స్తతో యోఽసద్గ్రాహః స హి భవతి బన్ధః శృణు సఖే ॥ ౧౪౦ ॥
22. అతీతాననుసన్ధానం భవిష్యదవిచారణమ్ । ఔదాసీన్యమపి ప్రాప్తే జీవన్ముక్తస్య లక్షణమ్ ॥ ౪౩౩ ॥
23. అతీవ సూక్ష్మం పరమాత్మతత్త్వంన స్థూలదృష్ట్యా ప్రతిపత్తుమర్హతి । సమాధినాత్యన్తసుసూక్ష్మవృత్త్యాజ్ఞాతవ్యమార్యైరతిశుద్ధబుద్ధిభిః ॥ ౩౬౧ ॥
24. అతో నాయం పరాత్మా స్యాద్విజ్ఞానమయశబ్దభాక్ । వికారిత్వాజ్జడత్వాచ్చ పరిచ్ఛిన్నత్వహేతుతః । దృశ్యత్వాద్వ్యభిచారిత్వాన్నానిత్యో నిత్య ఇష్యతే ॥ ౨౦౮ ॥
25. అతో విచారః కర్తవ్యో జిజ్ఞాసోరాత్మవస్తునః । సమాసాద్య దయాసిన్ధుం గురుం బ్రహ్మవిదుత్తమమ్ ॥ ౧౫ ॥
26. అతో విముక్త్యై ప్రయతేత విద్వా - న్సంన్యస్తబాహ్యార్థసుఖస్పృహః సన్ । సన్తం మహాన్తం సముపేత్య దేశికం తేనోపదిష్టార్థసమాహితాత్మా ॥ ౮ ॥
27. అతోఽభిమానం త్యజ మాంసపిణ్డేపిణ్డాభిమానిన్యపి బుద్ధికల్పితే । కాలత్రయాబాధ్యమఖణ్డబోధంజ్ఞాత్వా స్వమాత్మానముపైహి శాన్తిమ్ ॥ ౨౯౭ ॥
28. అతోఽస్య జీవభావోఽపి నిత్యో భవతి సంసృతిః । న నివర్తేత తన్మోక్షః కథం మే శ్రీగురో వద ॥ ౧౯౫ ॥
29. అత్యన్తకాముకస్యాపి వృత్తిః కుణ్ఠతి మాతరి । తథైవ బ్రహ్మణి జ్ఞాతే పూర్ణానన్దే మనీషిణః ॥ ౪౪౫ ॥
30. అత్యన్తవైరాగ్యవతః సమాధిఃసమాహితస్యైవ దృఢప్రబోధః । ప్రబుద్ధతత్త్వస్య హి బన్ధముక్తి - ర్ముక్తాత్మనో నిత్యసుఖానుభూతిః ॥ ౩౭౬ ॥
31. అత్రాత్మత్వం దృఢీకుర్వన్నహమాదిషు సన్త్యజన్ । ఉదాసీనతయా తేషు తిష్ఠేద్ఘటపటాదివత్ ॥ ౩౮౩ ॥
32. అత్రాత్మబుద్ధిం త్యజ మూఢబుద్ధేత్వఙ్మాంసమేదోస్థిపురీషరాశౌ । సర్వాత్మని బ్రహ్మణి నిర్వికల్పేకురుష్వ శాన్తిం పరమాం భజస్వ ॥ ౧౬౩ ॥
33. అత్రానాత్మన్యహమితి మతిర్బన్ధ ఎషోఽస్య పుంసః ప్రాప్తోఽజ్ఞానాజ్జననమరణక్లేశసమ్పాతహేతుః । యేనైవాయం వపురిదమసత్సత్యమిత్యాత్మబుద్ధ్యాపుష్యత్యుక్షత్యవతి విషయైస్తన్తుభిః కోశకృద్వత్ ॥ ౧౩౯ ॥
34. అత్రాభిమానాదహమిత్యహఙ్కృతిః । స్వార్థానుసన్ధానగుణేన చిత్తమ్ ॥ ౯౬ ॥
35. అత్రైవ సత్త్వాత్మని ధీగుహాయా - మవ్యాకృతాకాశ ఉరుప్రకాశః । ఆకాశ ఉచ్చైరవివత్ప్రకాశతేస్వతేజసా విశ్వమిదం ప్రకాశయన్ ॥ ౧౩౪ ॥
36. అథ తే సమ్ప్రవక్ష్యామి స్వరూపం పరమాత్మనః । యద్విజ్ఞాయ నరో బన్ధాన్ముక్తః కైవల్యమశ్నుతే ॥ ౧౨౬ ॥
37. అథాత ఆదేశ ఇతి శ్రుతిః స్వయంనిషేధతి బ్రహ్మణి కల్పితం ద్వయమ్ । శ్రుతిప్రమాణానుగృహీతయుక్త్యాతయోర్నిరాసః కరణీయ ఎవమ్ ॥ ౨౪౭ ॥
38. అధికారిణమాశాస్తే ఫలసిద్ధిర్విశేషతః । ఉపాయా దేశకాలాద్యాః సన్త్యస్మిన్సహకారిణః ॥ ౧౪ ॥
39. అధ్యస్తస్య కుతః సత్త్వమసత్త్వస్య కుతో జనిః । అజాతస్య కుతో నాశః ప్రారబ్ధమసతః కుతః ॥ ౪౬౨ ॥
40. అధ్యాసదోషాత్పురుషస్య సంసృతి - రధ్యాసబన్ధస్త్వమునైవ కల్పితః । రజస్తమోదోషవతోఽవివేకినోజన్మాదిదుఃఖస్య నిదానమేతత్ ॥ ౧౮౧ ॥
41. అనన్యత్వమధిష్ఠానాదారోప్యస్య నిరీక్షితమ్ । పణ్డితై రజ్జుసర్పాదౌ వికల్పో భ్రాన్తిజీవనః ॥ ౪౦౭ ॥
42. అనాత్మచిన్తనం త్యక్త్వా కశ్మలం దుఃఖకారణమ్ । చిన్తయాత్మానమానన్దరూపం యన్ముక్తికారణమ్ ॥ ౩౮౦ ॥
43. అనాత్మవాసనాజాలైస్తిరోభూతాత్మవాసనా । నిత్యాత్మనిష్ఠయా తేషాం నాశే భాతి స్వయం స్ఫుటా ॥ ౨౭౬ ॥
44. అనాదికాలోఽయమహంస్వభావోజీవః సమస్తవ్యవహారవోఢా । కరోతి కర్మాణ్యనుపూర్వవాసనః పుణ్యాన్యపుణ్యాని చ తత్ఫలాని ॥ ౧౮౮ ॥
45. అనాదిత్వమవిద్యాయాః కార్యస్యాపి తథేష్యతే । ఉత్పన్నాయాం తు విద్యాయామావిద్యకమనాద్యపి ॥ ౨౦౦ ॥
46. అనాదేరపి విధ్వంసః ప్రాగభావస్య వీక్షితః । యద్బుద్ధ్యుపాధిసమ్బన్ధాత్పరికల్పితమాత్మని ॥ ౨౦౨ ॥
47. అనిరూప్యస్వరూపం యన్మనోవాచామగోచరమ్ । ఎకమేవాద్వయం బ్రహ్మ నేహ నానాస్తి కిఞ్చన ॥ ౪౭౦ ॥
48. అనుక్షణం యత్పరిహృత్య కృత్య - మనాద్యవిద్యాకృతబన్ధమోక్షణమ్ । దేహః పరార్థోఽయమముష్య పోషణేయః సజ్జతే స స్వమనేన హన్తి ॥ ౮౫ ॥
49. అనువ్రజచ్చిత్ప్రతిబిమ్బశక్తి - ర్విజ్ఞానసంజ్ఞః ప్రకృతేర్వికారః । జ్ఞానక్రియావానహమిత్యజస్రందేహేన్ద్రియాదిష్వభిమన్యతే భృశమ్ ॥ ౧౮౭ ॥
50. అన్తః స్వయం చాపి బహిః స్వయం చస్వయం పురస్తాత్స్వయమేవ పశ్చాత్ । స్వయం హ్యవాచ్యాం స్వయమప్యుదీచ్యాంతథోపరిష్టాత్స్వయమప్యధస్తాత్ ॥ ౩౯౦ ॥
51. అన్తఃకరణమేతేషు చక్షురాదిషు వర్ష్మణి । అహమిత్యభిమానేన తిష్ఠత్యాభాసతేజసా ॥ ౧౦౫ ॥
52. అన్తఃశ్రితానన్తదురన్తవాసనా - ధూలీవిలిప్తా పరమాత్మవాసనా । ప్రజ్ఞాతిసఙ్ఘర్షణతో విశుద్ధాప్రతీయతే చన్దనగన్ధవత్స్ఫుటా ॥ ౨౭౫ ॥
53. అన్తర్బహిః స్వం స్థిరజఙ్గమేషుజ్ఞానాత్మనాధారతయా విలోక్య । త్యక్తాఖిలోపాధిరఖణ్డరూపః పూర్ణాత్మనా యః స్థిత ఎష ముక్తః ॥ ౩౩౯ ॥
54. అన్తస్త్యాగో బహిస్త్యాగో విరక్తస్యైవ యుజ్యతే । త్యజత్యన్తర్బహిఃసఙ్గం విరక్తస్తు ముముక్షయా ॥ ౩౭౩ ॥
55. అన్ధత్వమన్దత్వపటుత్వధర్మాఃసౌగుణ్యవైగుణ్యవశాద్ధి చక్షుషః । బాధిర్యమూకత్వముఖాస్తథైవశ్రోత్రాదిధర్మా న తు వేత్తురాత్మనః ॥ ౧౦౩ ॥
56. అన్నాదానవిసర్గాభ్యామీషన్నాస్తి క్రియా మునేః । తదేకనిష్ఠయా నిత్యం స్వాధ్యాసాపనయం కురు ॥ ౨౮౩ ॥
57. అపి కుర్వన్నకుర్వాణశ్చాభోక్తా ఫలభోగ్యపి । శరీర్యప్యశరీర్యేష పరిచ్ఛిన్నోఽపి సర్వగః ॥ ౫౪౫ ॥
58. అభావనా వా విపరీతభావనాసమ్భావనా విప్రతిపత్తిరస్యాః । సంసర్గయుక్తం న విముఞ్చతి ధ్రువం విక్షేపశక్తిః క్షపయత్యజస్రమ్ ॥ ౧౧౭ ॥
59. అమృతత్వస్య నాశాస్తి విత్తేనేత్యేవ హి శ్రుతిః । బ్రవీతి కర్మణో ముక్తేరహేతుత్వం స్ఫుటం యతః ॥ ౭ ॥
60. అయం స్వభావః స్వత ఎవ యత్పర - శ్రమాపనోదప్రవణం మహాత్మనామ్ । సుధాంశురేష స్వయమర్కకర్కశ - ప్రభాభితప్తామవతి క్షితిం కిల ॥ ౪౦ ॥
61. అయమాత్మా నిత్యసిద్ధః ప్రమాణే సతి భాసతే । న దేశం నాపి వా కాలం న శుద్ధిం వాప్యపేక్షతే ॥ ౫౩౨ ॥
62. అయోఽగ్నియోగాదివ సత్సమన్వయా - న్మాత్రాదిరూపేణ విజృమ్భతే ధీః । తత్కార్యమేతత్త్రితయం యతో మృషాదృష్టం భ్రమస్వప్నమనోరథేషు ॥ ౩౫౦ ॥
63. అర్థస్య నిశ్చయో దృష్టో విచారేణ హితోక్తితః । న స్నానేన న దానేన ప్రాణాయామశతేన వా ॥ ౧౩ ॥
64. అవిజ్ఞాతే పరే తత్త్వే శాస్త్రాధీతిస్తు నిష్ఫలా । విజ్ఞాతేఽపి పరే తత్త్వే శాస్త్రాధీతిస్తు నిష్ఫలా ॥ ౬౧ ॥
65. అవిద్యాకామకర్మాదిపాశబన్ధం విమోచితుమ్ । కః శక్నుయాద్వినాత్మానం కల్పకోటిశతైరపి ॥ ౫౭ ॥
66. అవినాశీ వా అరేయమాత్మేతి శ్రుతిరాత్మనః । ప్రబ్రవీత్యవినాశిత్వం వినశ్యత్సు వికారిషు ॥ ౫౬౩ ॥
67. అవ్యక్తనామ్నీ పరమేశశక్తి - రనాద్యవిద్యా త్రిగుణాత్మికా పరా । కార్యానుమేయా సుధియైవ మాయాయయా జగత్సర్వమిదం ప్రసూయతే ॥ ౧౧౦ ॥
68. అవ్యక్తమేతత్త్రిగుణైర్నిరుక్తంతత్కారణం నామ శరీరమాత్మనః । సుషుప్తిరేతస్య విభక్త్యవస్థాప్రలీనసర్వేన్ద్రియబుద్ధివృత్తిః ॥ ౧౨౨ ॥
69. అవ్యక్తాది స్థూలపర్యన్తమేత - ద్విశ్వం యత్రాభాసమాత్రం ప్రతీతమ్ । వ్యోమప్రఖ్యం సూక్ష్మమాద్యన్తహీనంబ్రహ్మాద్వైతం యత్తదేవాహమస్మి ॥ ౫౧౩ ॥
70. అశరీరం సదా సన్తమిమం బ్రహ్మవిదం క్వచిత్ । ప్రియాప్రియే న స్పృశతస్తథైవ చ శుభాశుభే ॥ ౫౪౬ ॥
71. అసఙ్గచిద్రూపమముం విమోహ్యదేహేన్ద్రియప్రాణగుణైర్నిబధ్య । అహం మమేతి భ్రమయత్యజస్రం మనః స్వకృత్యేషు ఫలోపభుక్తిషు ॥ ౧౮౦ ॥
72. అసఙ్గోఽహమనఙ్గోఽహమలిఙ్గోఽహమభఙ్గురః । ప్రశాన్తోఽహమనన్తోఽహమతాన్తోఽహం చిరన్తనః ॥ ౪౯౦ ॥
73. అసత్కల్పో వికల్పోఽయం విశ్వమిత్యేకవస్తుని । నిర్వికారే నిరాకారే నిర్విశేషే భిదా కుతః ॥ ౪౦౦ ॥
74. అసత్పదార్థానుభవే న కిఞ్చి - న్న హ్యస్తి తృప్తిర్న చ దుఃఖహానిః । తదద్వయానన్దరసానుభూత్యాతృప్తః సుఖం తిష్ఠ సదాత్మనిష్ఠయా ॥ ౫౨౪ ॥
75. అసన్నివృత్తౌ తు సదాత్మనః స్ఫుట - ప్రతీతిరేతస్య భవేత్ప్రతీచః । తతో నిరాసః కరణీయ ఎవా - సదాత్మనః సాధ్వహమాదివస్తునః ॥ ౨౦౭ ॥
76. అసౌ స్వసాక్షికో భావో యతః స్వేనానుభూయతే । అతః పరం స్వయం సాక్షాత్ప్రత్యగాత్మా న చేతరః ॥ ౨౧౮ ॥
77. అస్తభేదమనపాస్తలక్షణంనిస్తరఙ్గజలరాశినిశ్చలమ్ । నిత్యముక్తమవిభక్తమూర్తి య - ద్బ్రహ్మ తత్త్వమసి భావయాత్మని ॥ ౨౬౦ ॥
78. అస్తి కశ్చిత్స్వయం నిత్యమహంప్రత్యయలమ్బనః । అవస్థాత్రయసాక్షీ సన్పఞ్చకోశవిలక్షణః ॥ ౧౨౭ ॥
79. అస్తీతి ప్రత్యయో యశ్చయశ్చ నాస్తీతి వస్తుని । బుద్ధేరేవ గుణావేతౌన తు నిత్యస్య వస్తునః ॥ ౫౭౩ ॥
80. అస్త్యుపాయో మహాన్కశ్చిత్సంసారభయనాశనః । తేన తీర్త్వా భవామ్భోధిం పరమానన్దమాప్స్యసి ॥ ౪౬ ॥
81. అస్థూలమిత్యేతదసన్నిరస్యసిద్ధం స్వతో వ్యోమవదప్రతర్క్యమ్ । అతో మృషామాత్రమిదం ప్రతీతం జహీహి యత్స్వాత్మతయా గృహీతమ్ । బ్రహ్మాహమిత్యేవ విశుద్ధబుద్ధ్యావిద్ధి స్వమాత్మానమఖణ్డబోధమ్ ॥ ౨౫౨ ॥
82. అహం బ్రహ్మేతి విజ్ఞానాత్కల్పకోటిశతార్జితమ్ । సఞ్చితం విలయం యాతి ప్రబోధాత్స్వప్నకర్మవత్ ॥ ౪౪౮ ॥
83. అహం మమేతి ప్రథితం శరీరంమోహాస్పదం స్థూలమితీర్యతే బుధైః । నభోనభస్వద్దహనామ్బుభూమయః సూక్ష్మాణీ భూతాని భవన్తి తాని ॥ ౭౫ ॥
84. అహం మమేతి యో భావో దేహాక్షాదావనాత్మని । అధ్యాసోఽయం నిరస్తవ్యో విదుషా స్వాత్మనిష్ఠయా ॥ ౨౬౯ ॥
85. అహఙ్కర్తర్యస్మిన్నహమితి మతిం ముఞ్చ సహసా వికారాత్మన్యాత్మప్రతిఫలజుషి స్వస్థితిముషి । యదధ్యాసాత్ప్రాప్తా జనిమృతిజరా దుఃఖబహులా ప్రతీచశ్చిన్మూర్తేస్తవ సుఖతనోః సంసృతిరియమ్ ॥ ౩౦౬ ॥
86. అహఙ్కారః స విజ్ఞేయః కర్తా భోక్తాభిమాన్యయమ్ । సత్త్వాదిగుణయోగేనావస్థాత్రితయమశ్నుతే ॥ ౧౦౬ ॥
87. అహఙ్కారగ్రహాన్ముక్తః స్వరూపముపపద్యతే । చన్ద్రవద్విమలః పూర్ణః సదానన్దః స్వయమ్ప్రభః ॥ ౩౦౧ ॥
88. అహఙ్కారాదిదేహాన్తా విషయాశ్చ సుఖాదయః । వేద్యన్తే ఘటవద్యేన నిత్యబోధస్వరూపిణా ॥ ౧౩౨ ॥
89. అహఙ్కారాదిదేహాన్తాన్బన్ధానజ్ఞానకల్పితాన్ । స్వస్వరూపావబోధేన మోక్తుమిచ్ఛా ముముక్షుతా ॥ ౨౮ ॥
90. అహమోఽత్యన్తనివృత్త్యా తత్కృతనానావికల్పసంహృత్యా । ప్రత్యక్తత్త్వవివేకాదయమహమస్మీతి విన్దతే తత్త్వమ్ ॥ ౩౦౫ ॥
91. అహమ్పదార్థస్త్వహమాదిసాక్షీనిత్యం సుషుప్తావపి భావదర్శనాత్ । బ్రూతే హ్యజో నిత్య ఇతి శ్రుతిః స్వయంతత్ప్రత్యగాత్మా సదసద్విలక్షణః ॥ ౨౯౫ ॥
92. అహమ్బుద్ధ్యైవ మోహిన్యా యోజయిత్వావృతేర్బలాత్ । విక్షేపశక్తిః పురుషం విక్షేపయతి తద్గుణైః ॥ ౩౪౪ ॥
93. అహమ్భావస్య దేహేఽస్మిన్నిఃశేషవిలయావధి । సావధానేన యుక్తాత్మా స్వాధ్యాసాపనయం కురు ॥ ౨౮౫ ॥
94. అహినిర్ల్వయనీవాయం ముక్తదేహస్తు తిష్ఠతి । ఇతస్తతశ్చాల్యమానో యత్కిఞ్చిత్ప్రాణవాయునా ॥ ౫౫౦ ॥
95. అహేయమనుపాదేయం మనోవాచామగోచరమ్ । అప్రమేయమనాద్యన్తం బ్రహ్మ పూర్ణం మహన్మహః ॥ ౨౪౨ ॥
96. అహేయమనుపాదేయమనాధేయమనాశ్రయమ్ । ఎకమేవాద్వయం బ్రహ్మ నేహ నానాస్తి కిఞ్చన ॥ ౪౬౮ ॥
97. ఆకాశవత్కల్పవిదూరగోఽహ - మాదిత్యవద్భాస్యవిలక్షణోఽహమ్ । అహార్యవన్నిత్యవినిశ్చలోఽహ - మమ్భోధివత్పారవివర్జితోఽహమ్ ॥ ౫౦౦ ॥
98. ఆకాశవన్నిర్మలనిర్వికల్ప - నిఃసీమనిఃస్పన్దననిర్వికారమ్ । అన్తర్బహిఃశూన్యమనన్యమద్వయంస్వయం పరం బ్రహ్మ కిమస్తి బోధ్యమ్ ॥ ౩౯౪ ॥
99. ఆత్మానాత్మవివేకః కర్తవ్యో బన్ధముక్తయే విదుషా । తేనైవానన్దీ భవతి స్వం విజ్ఞాయ సచ్చిదానన్దమ్ ॥ ౧౫౪ ॥
100. ఆత్మార్థత్వేన హి ప్రేయాన్విషయో న స్వతః ప్రియః । స్వత ఎవ హి సర్వేషామాత్మా ప్రియతమో యతః ॥ ౧౦౮ ॥
101. ఆదౌ నిత్యానిత్యవస్తువివేకః పరిగణ్యతే । ఇహాముత్రఫలభోగవిరాగస్తదనన్తరమ్ ॥ ౧౯ ॥
102. ఆనన్దప్రతిబిమ్బచుమ్బితతనుర్వృత్తిస్తమోజృమ్భితాస్యాదానన్దమయః ప్రియాదిగుణకః స్వేష్టార్థలాభోదయః । పుణ్యస్యానుభవే విభాతి కృతినామానన్దరూపః స్వయంభూత్వా నన్దతి యత్ర సాధు తనుభృన్మాత్రః ప్రయత్నం వినా ॥ ౨౦౯ ॥
103. ఆనన్దమయకోశస్య సుషుప్తౌ స్ఫూర్తిరుత్కటా । స్వప్నజాగరయోరీషదిష్టసన్దర్శనాదినా ॥ ౨౧౦ ॥
104. ఆపాతవైరాగ్యవతో ముముక్షూ - న్భవాబ్ధిపారం ప్రతియాతుముద్యతాన్ । ఆశాగ్రహో మజ్జయతేఽన్తరాలే నిగృహ్య కణ్ఠే వినివర్త్య వేగాత్ ॥ ౮౧ ॥
105. ఆప్తోక్తిం ఖననం తథోపరిశిలాపాకర్షణం స్వీకృతింనిక్షేపః సమపేక్షతే న హి బహిః శబ్దైస్తు నిర్గచ్ఛతి । తద్వద్బ్రహ్మవిదోపదేశమననధ్యానాదిభిర్లభ్యతే మాయాకార్యతిరోహితం స్వమమలం తత్త్వం న దుర్యుక్తిభిః ॥ ౬౭ ॥
106. ఆరూఢశక్తేరహమో వినాశఃకర్తుం న శక్యః సహసాపి పణ్డితైః । యే నిర్వికల్పాఖ్యసమాధినిశ్చలా - స్తానన్తరానన్తభవా హి వాసనాః ॥ ౩౪౩ ॥
107. ఆరోపితం నాశ్రయదూషకం భవే - త్కదాపి మూఢైర్మతిదోషదూషితైః । నార్ద్రీకరోత్యూషరభూమిభాగంమరీచికావారిమహాప్రవాహః ॥ ౪౯౯ ॥
108. ఆవరణస్య నివృత్తిర్భవతి చ సమ్యక్పదార్థదర్శనతః । మిథ్యాజ్ఞానవినాశస్తద్వద్విక్షేపజనితదుఃఖనివృత్తిః ॥ ౩౪౮ ॥
109. ఆవృతేః సదసత్త్వాభ్యాం వక్తవ్యే బన్ధమోక్షణే । నావృతిర్బ్రహ్మణః కాచిదన్యాభావాదనావృతమ్ । యద్యస్త్యద్వైతహానిః స్యాద్ద్వైతం నో సహతే శ్రుతిః ॥ ౫౭౧ ॥
110. ఆశాం ఛిన్ధి విషోపమేషు విషయేష్వేషైవ మృత్యోః సృతి - స్త్యక్త్వా జాతికులాశ్రమేష్వభిమతిం ముఞ్చాతిదూరాత్క్రియాః । దేహాదావసతి త్యజాత్మధిషణాం ప్రజ్ఞాం కురుష్వాత్మని త్వం ద్రష్టాస్యమలోఽసి నిర్ద్వయపరం బ్రహ్మాసి యద్వస్తుతః ॥ ౩౭౮ ॥
111. ఇతః కో న్వస్తి మూఢాత్మా యస్తు స్వార్థే ప్రమాద్యతి । దుర్లభం మానుషం దేహం ప్రాప్య తత్రాపి పౌరుషమ్ ॥ ౫ ॥
112. ఇతి గురువచనాచ్ఛ్రుతిప్రమాణా - త్పరమవగమ్య సతత్త్వమాత్మయుక్త్యా । ప్రశమితకరణః సమాహితాత్మాక్వచిదచలాకృతిరాత్మనిష్ఠితోఽభూత్ ॥ ౪౮౦ ॥
113. ఇతి నతమవలోక్య శిష్యవర్యంసమధిగతాత్మసుఖం ప్రబుద్ధతత్త్వమ్ । ప్రముదితహృదయః స దేశికేన్ద్రః పునరిదమాహ వచః పరం మహాత్మా ॥ ౫౨౧ ॥
114. ఇతి శ్రుత్వా గురోర్వాక్యం ప్రశ్రయేణ కృతానతిః । స తేన సమనుజ్ఞాతోయయౌ నిర్ముక్తబన్ధనః ॥ ౫౭౭ ॥
115. ఇత్థం విపశ్చిత్సదసద్విభజ్యనిశ్చిత్య తత్త్వం నిజబోధదృష్ట్యా । జ్ఞాత్వా స్వమాత్మానమఖణ్డబోధంతేభ్యో విముక్తః స్వయమేవ శామ్యతి ॥ ౩౫౩ ॥
116. ఇత్యాచార్యస్య శిష్యస్యసంవాదేనాత్మలక్షణమ్ । నిరూపితం ముముక్షూణాంసుఖబోధోపపత్తయే ॥ ౫౭౯ ॥
117. ఇదం శరీరం శృణు సూక్ష్మసంజ్ఞితంలిఙ్గం త్వపఞ్చీకృతభూతసమ్భవమ్ । సవాసనం కర్మఫలానుభావకం స్వాజ్ఞానతోఽనాదిరుపాధిరాత్మనః ॥ ౯౯ ॥
118. ఇష్టానిష్టార్థసమ్ప్రాప్తౌ సమదర్శితయాత్మని । ఉభయత్రావికారిత్వం జీవన్ముక్తస్య లక్షణమ్ ॥ ౪౩౫ ॥
119. ఈశ్వరో వస్తుతత్త్వజ్ఞో న చాహం తేష్వవస్థితః । న చ మత్స్థాని భూతానీత్యేవమేవ వ్యచీకథత్ ॥ ౨౩౫ ॥
120. ఉక్తమర్థమిమమాత్మని స్వయంభావయ ప్రథితయుక్తిభిర్ధియా । సంశయాదిరహితం కరామ్బువ - త్తేన తత్త్వనిగమో భవిష్యతి ॥ ౨౬౫ ॥
121. ఉచ్ఛ్వాసనిఃశ్వాసవిజృమ్భణక్షుత్ - ప్రస్పన్దనాద్యుత్క్రమణాదికాః క్రియాః । ప్రాణాదికర్మాణి వదన్తి తజ్జ్ఞాఃప్రాణస్య ధర్మావశనాపిపాసే ॥ ౧౦౪ ॥
122. ఉద్ధరేదాత్మనాత్మానం మగ్నం సంసారవారిధౌ । యోగారూఢత్వమాసాద్య సమ్యగ్దర్శననిష్ఠయా ॥ ౯ ॥
123. ఉపసీదేద్గురుం ప్రాజ్ఞం యస్మాద్బన్ధవిమోక్షణమ్ । శ్రోత్రియోఽవృజినోఽకామహతో యో బ్రహ్మవిత్తమః ॥ ౩౪ ॥
124. ఉపాధితాదాత్మ్యవిహీనకేవల - బ్రహ్మాత్మనైవాత్మని తిష్ఠతో మునేః । ప్రారబ్ధసద్భావకథా న యుక్తా స్వప్నార్థసమ్బన్ధకథేవ జాగ్రతః ॥ ౪౫౫ ॥
125. ఉపాధిభేదాత్స్వయమేవ భిద్యతే చోపాధ్యపోహే స్వయమేవ కేవలః । తస్మాదుపాధేర్విలయాయ విద్వా - న్వసేత్సదాకల్పసమాధినిష్ఠయా ॥ ౩౫౮ ॥
126. ఉపాధిరాయాతి స ఎవ గచ్ఛతి స ఎవ కర్మాణి కరోతి భుఙ్క్తే । స ఎవ జీవన్మ్రియతే సదాహంకులాద్రివన్నిశ్చల ఎవ సంస్థితః ॥ ౫౦౨ ॥
127. ఉపాధిసమ్బన్ధవశాత్పరాత్మా - ప్యుపాధిధర్మాననుభాతి తద్గుణః । అయోవికారానవికారివహ్నివ - త్సదైకరూపోఽపి పరః స్వభావాత్ ॥ ౧౯౩ ॥
128. ఉభయేషామిన్ద్రియాణాం స దమః పరకీర్తితః । బాహ్యానాలమ్బనం వృత్తేరేషోపరతిరుత్తమా ॥ ౨౪ ॥
129. ఋణమోచనకర్తారః పితుః సన్తి సుతాదయః । బన్ధమోచనకర్తా తు స్వస్మాదన్యో న కశ్చన ॥ ౫౩ ॥
130. ఎకమేవ సదనేకకారణంకారణాన్తరనిరాసకారణమ్ । కార్యకారణవిలక్షణం స్వయంబ్రహ్మ తత్త్వమసి భావయాత్మని ॥ ౨౬౧ ॥
131. ఎకాత్మకే పరే తత్త్వే భేదవార్తా కథం భవేత్ । సుషుప్తౌ సుఖమాత్రాయాం భేదః కేనావలోకితః ॥ ౪౦౪ ॥
132. ఎకాన్తస్థితిరిన్ద్రియోపరమణే హేతుర్దమశ్చేతసఃసంరోధే కరణం శమేన విలయం యాయాదహంవాసనా । తేనానన్దరసానుభూతిరచలా బ్రాహ్మీ సదా యోగిన - స్తస్మాచ్చిత్తనిరోధ ఎవ సతతం కార్యః ప్రయత్నాన్మునేః ॥ ౩౬౯ ॥
133. ఎతత్త్రితయం దృష్టం సమ్యగ్రజ్జుస్వరూపవిజ్ఞానాత్ । తస్మాద్వస్తుసతత్త్వం జ్ఞాతవ్యం బన్ధముక్తయే విదుషా ॥ ౩౪౯ ॥
134. ఎతమచ్ఛిన్నయా వృత్త్యా ప్రత్యయాన్తరశూన్యయా । ఉల్లేఖయన్విజానీయాత్స్వస్వరూపతయా స్ఫుటమ్ ॥ ౩౮౨ ॥
135. ఎతయోర్మన్దతా యత్ర విరక్తత్వముముక్షయోః । మరౌ సలిలవత్తత్ర శమాదేర్భానమాత్రతా ॥ ౩౧ ॥
136. ఎతాభ్యామేవ శక్తిభ్యాం బన్ధః పుంసః సమాగతః । యాభ్యాం విమోహితో దేహం మత్వాత్మానం భ్రమత్యయమ్ ॥ ౧౪౬ ॥
137. ఎతావుపాధీ పరజీవయోస్తయోఃసమ్యఙ్ నిరాసే న పరో న జీవః । రాజ్యం నరేన్ద్రస్య భటస్య ఖేటక - స్తయోరపోహే న భటో న రాజా ॥ ౨౪౬ ॥
138. ఎవం విదేహకైవల్యం సన్మాత్రత్వమఖణ్డితమ్ । బ్రహ్మభావం ప్రపద్యైష యతిర్నావర్తతే పునః ॥ ౫౬౮ ॥
139. ఎష స్వయఞ్జ్యోతిరనన్తశక్తి - రాత్మాప్రమేయః సకలానుభూతిః । యమేవ విజ్ఞాయ విముక్తబన్ధోజయత్యయం బ్రహ్మవిదుత్తమోత్తమః ॥ ౫౩౬ ॥
140. ఎష స్వయఞ్జ్యోతిరశేషసాక్షీవిజ్ఞానకోశే విలసత్యజస్రమ్ । లక్ష్యం విధాయైనమసద్విలక్షణ - మఖణ్డవృత్త్యాత్మతయానుభావయ ॥ ౩౮౧ ॥
141. ఎషావృతిర్నామ తమోగుణస్యశక్తిర్యయా వస్త్వవభాసతేఽన్యథా । సైషా నిదానం పురుషస్య సంసృతే - ర్విక్షేపశక్తేః ప్రసరస్య హేతుః ॥ ౧౧౫ ॥
142. ఎషోఽన్తరాత్మా పురుషః పురాణో నిరన్తరాఖణ్డసుఖానుభూతిః । సదైకరూపః ప్రతిబోధమాత్రోయేనేషితా వాగసవశ్చరన్తి ॥ ౧౩౩ ॥
143. ఐక్యం తయోర్లక్షితయోర్న వాచ్యయో - ర్నిగద్యతేఽన్యోన్యవిరుద్ధధర్మిణోః । ఖద్యోతభాన్వోరివ రాజభృత్యయోః కూపామ్బురాశ్యోః పరమాణుమేర్వోః ॥ ౨౪౪ ॥
144. కః పణ్డితః సన్సదసద్వివేకీశ్రుతిప్రమాణః పరమార్థదర్శీ । జానన్హి కుర్యాదసతోఽవలమ్బం స్వపాతహేతోః శిశువన్ముముక్షుః ॥ ౩౩౭ ॥
145. కఞ్చిత్కాలం సమాధాయ పరే బ్రహ్మణి మానసమ్ । వ్యుత్థాయ పరమానన్దాదిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ ౪౮౧ ॥
146. కథం తరేయం భవసిన్ధుమేతంకా వా గతిర్మే కతమోఽస్త్యుపాయః । జానే న కిఞ్చిత్కృపయావ మాం ప్రభోసంసారదుఃఖక్షతిమాతనుష్వ ॥ ౪౨ ॥
147. కబలితదిననాథే దుర్దినే సాన్ద్రమేఘై - ర్వ్యథయతి హిమఝఞ్ఝావాయురుగ్రో యథైతాన్ । అవిరతతమసాత్మన్యావృతే మూఢబుద్ధింక్షపయతి బహుదుఃఖైస్తీవ్రవిక్షేపశక్తిః ॥ ౧౪౫ ॥
148. కర్తాపి వా కారయితాపి నాహంభోక్తాపి వా భోజయితాపి నాహమ్ । ద్రష్టాపి వా దర్శయితాపి నాహంసోఽహం స్వయఞ్జ్యోతిరనీదృగాత్మా ॥ ౫౦౮ ॥
149. కర్తృత్వభోక్తృత్వఖలత్వమత్తతా - జడత్వబద్ధత్వవిముక్తతాదయః । బుద్ధేర్వికల్పా న తు సన్తి వస్తుతః స్వస్మిన్పరే బ్రహ్మణి కేవలేఽద్వయే ॥ ౫౧౧ ॥
150. కర్మణా నిర్మితో దేహః ప్రారబ్ధం తస్య కల్ప్యతామ్ । నానాదేరాత్మనో యుక్తం నైవాత్మా కర్మనిర్మితః ॥ ౪౫౯ ॥
151. కర్మేన్ద్రియైః పఞ్చభిరఞ్చితోఽయం ప్రాణో భవేత్ప్రాణమయస్తు కోశః । యేనాత్మవానన్నమయోఽనుపూర్ణః ప్రవర్తతేఽసౌ సకలక్రియాసు ॥ ౧౬౭ ॥
152. కల్పార్ణవ ఇవాత్యన్తపరిపూర్ణైకవస్తుని । నిర్వికారే నిరాకారే నిర్విశేషే భిదా కుతః ॥ ౪౦౨ ॥
153. కస్తాం పరానన్దరసానుభూతి - ముత్సృజ్య శూన్యేషు రమేత విద్వాన్ । చన్ద్రే మహాహ్లాదిని దీప్యమానేచిత్రేన్దుమాలోకయితుం క ఇచ్ఛేత్ ॥ ౫౨౩ ॥
154. కామః క్రోధో లోభదమ్భావ్యసూయా - హఙ్కారేర్ష్యామత్సరాద్యాస్తు ఘోరాః । ధర్మా ఎతే రాజసాః పుమ్ప్రవృత్తి - ర్యస్మాదేతత్తద్రజో బన్ధహేతుః ॥ ౧౧౪ ॥
155. కామాన్నీ కామరూపీ సంశ్చరత్యేకచరో మునిః । స్వాత్మనైవ సదా తుష్టః స్వయం సర్వాత్మనా స్థితః ॥ ౫౪౨ ॥
156. కార్యప్రవర్ధనాద్బీజప్రవృద్ధిః పరిదృశ్యతే । కార్యనాశాద్బీజనాశస్తస్మాత్కార్యం నిరోధయేత్ ॥ ౩౧౩ ॥
157. కిం హేయం కిముపాదేయం కిమన్యత్కిం విలక్షణమ్ । అఖణ్డానన్దపీయూషపూర్ణే బ్రహ్మమహార్ణవే ॥ ౪౮౫ ॥
158. కిమపి సతతబోధం కేవలానన్దరూపంనిరుపమమతివేలం నిత్యముక్తం నిరీహమ్ । నిరవధి గగనాభం నిష్కలం నిర్వికల్పంహృది కలయతి విద్వాన్బ్రహ్మ పూర్ణం సమాధౌ ॥ ౪౦౯ ॥
159. కుల్యాయామథ నద్యాం వా శివక్షేత్రేఽపి చత్వరే । పర్ణం పతతి చేత్తేన తరోః కిం ను శుభాశుభమ్ ॥ ౫౬౦ ॥
160. కృపయా శ్రూయతాం స్వామిన్ ప్రశ్నోఽయం క్రియతే మయా । యదుత్తరమహం శ్రుత్వా కృతార్థః స్యాం భవన్ముఖాత్ ॥ ౫౦ ॥
161. కేనాపి మృద్భిన్నతయా స్వరూపం ఘటస్య సన్దర్శయితుం న శక్యతే । అతో ఘటః కల్పిత ఎవ మోహా - న్మృదేవ సత్యం పరమార్థభూతమ్ ॥ ౨౩౧ ॥
162. కో నామ బన్ధః కథమేష ఆగతః కథం ప్రతిష్ఠాస్య కథం విమోక్షః । కోఽసావనాత్మా పరమః క ఆత్మాతయోర్వివేకః కథమేతదుచ్యతామ్ ॥ ౫౧ ॥
163. కోశైరన్నమయాద్యైః పఞ్చభిరాత్మా న సంవృతో భాతి । నిజశక్తిసముత్పన్నైః శైవలపటలైరివామ్బు వాపీస్థమ్ ॥ ౧౫౧ ॥
164. క్రియానాశే భవేచ్చిన్తానాశోఽస్మాద్వాసనాక్షయః । వాసనాప్రక్షయో మోక్షః స జీవన్ముక్తిరిష్యతే ॥ ౩౧౮ ॥
165. క్రియాన్తరాసక్తిమపాస్య కీటకోధ్యాయన్యథాలిం హ్యలిభావమృచ్ఛతి । తథైవ యోగీ పరమాత్మతత్త్వంధ్యాత్వా సమాయాతి తదేకనిష్ఠయా ॥ ౩౬౦ ॥
166. క్రియాసమభిహారేణ యత్ర నాన్యదితి శ్రుతిః । బ్రవీతి ద్వైతరాహిత్యం మిథ్యాధ్యాసనివృత్తయే ॥ ౩౯౩ ॥
167. క్వ గతం కేన వా నీతం కుత్ర లీనమిదం జగత్ । అధునైవ మయా దృష్టం నాస్తి కిం మహదద్భుతమ్ ॥ ౪౮౪ ॥
168. క్వచిన్మూఢో విద్వాన్క్వచిదపి మహారాజవిభవః క్వచిద్భ్రాన్తః సౌమ్యః క్వచిదజగరాచారకలితః । క్వచిత్పాత్రీభూతః క్వచిదవమతః క్వాప్యవిదిత - శ్చరత్యేవం ప్రాజ్ఞః సతతపరమానన్దసుఖితః ॥ ౫౪౩ ॥
169. క్షీరం క్షీరే యథా క్షిప్తం తైలం తైలే జలం జలే । సంయుక్తమేకతాం యాతి తథాత్మన్యాత్మవిన్మునిః ॥ ౫౬౭ ॥
170. క్షుధాం దేహవ్యథాం త్యక్త్వా బాలః క్రీడతి వస్తుని । తథైవ విద్వాన్రమతే నిర్మమో నిరహం సుఖీ ॥ ౫౩౮ ॥
171. గచ్ఛంస్తిష్ఠన్నుపవిశఞ్శయానో వాన్యథాపి వా । యథేచ్ఛయా వసేద్విద్వానాత్మారామః సదా మునిః ॥ ౫౨౯ ॥
172. గుణదోషవిశిష్టేఽస్మిన్స్వభావేన విలక్షణే । సర్వత్ర సమదర్శిత్వం జీవన్ముక్తస్య లక్షణమ్ ॥ ౪౩౪ ॥
173. గురురేష సదానన్ద - సిన్ధౌ నిర్మగ్నమానసః । పావయన్వసుధాం సర్వాంవిచచార నిరన్తరః ॥ ౫౭౮ ॥
174. ఘటం జలం తద్గతమర్కబిమ్బంవిహాయ సర్వం దివి వీక్ష్యతేఽర్కః । తటస్థితస్తత్త్రితయావభాసకః స్వయమ్ప్రకాశో విదుషా యథా తథా ॥ ౨౨౧ ॥
175. ఘటకలశకుసూలసూచిముఖ్యై - ర్గగనముపాధిశతైర్విముక్తమేకమ్ । భవతి న వివిధం తథైవ శుద్ధంపరమహమాదివిముక్తమేకమేవ ॥ ౩౮౬ ॥
176. ఘటాకాశం మహాకాశ ఇవాత్మానం పరాత్మని । విలాప్యాఖణ్డభావేన తూష్ణీం భవ సదా మునే ॥ ౨౮౯ ॥
177. ఘటే నష్టే యథా వ్యోమ వ్యోమైవ భవతి స్ఫుటమ్ । తథైవోపాధివిలయే బ్రహ్మైవ బ్రహ్మవిత్స్వయమ్ ॥ ౫౬౬ ॥
178. ఘటోదకే బిమ్బితమర్కబిమ్బ - మాలోక్య మూఢో రవిమేవ మన్యతే । తథా చిదాభాసముపాధిసంస్థంభ్రాన్త్యాహమిత్యేవ జడోఽభిమన్యతే ॥ ౨౨౦ ॥
179. ఘటోఽయమితి విజ్ఞాతుం నియమః కోఽన్వపేక్ష్యతే । వినా ప్రమాణసుష్ఠుత్వం యస్మిన్సతి పదార్థధీః ॥ ౫౩౧ ॥
180. చలత్యుపాధౌ ప్రతిబిమ్బలౌల్య - మౌపాధికం మూఢధియో నయన్తి । స్వబిమ్బభూతం రవివద్వినిష్క్రియంకర్తాస్మి భోక్తాస్మి హతోఽస్మి హేతి ॥ ౫౦౯ ॥
181. చిత్తమూలో వికల్పోఽయం చిత్తాభావే న కశ్చన । అతశ్చిత్తం సమాధేహి ప్రత్యగ్రూపే పరాత్మని ॥ ౪౦౮ ॥
182. చిత్తస్య శుద్ధయే కర్మ న తు వస్తూపలబ్ధయే । వస్తుసిద్ధిర్విచారేణ న కిఞ్చిత్కర్మకోటిభిః ॥ ౧౧ ॥
183. చిదాత్మని సదానన్దే దేహారూఢామహన్ధియమ్ । నివేశ్య లిఙ్గముత్సృజ్య కేవలో భవ సర్వదా ॥ ౨౯౧ ॥
184. చిన్తాశూన్యమదైన్యభైక్షమశనం పానం సరిద్వారిషు స్వాతన్త్ర్యేణ నిరఙ్కుశా స్థితిరభీర్నిద్రా శ్మశానే వనే । వస్త్రం క్షాలనశోషణాదిరహితం దిగ్వాస్తు శయ్యా మహీసఞ్చారో నిగమాన్తవీథిషు విదాం క్రీడా పరే బ్రహ్మణి ॥ ౫౩౯ ॥
185. ఛాయయా స్పృష్టముష్ణం వా శీతం వా సుష్ఠు దుష్ఠు వా । న స్పృశత్యేవ యత్కిఞ్చిత్పురుషం తద్విలక్షణమ్ ॥ ౫౦౫ ॥
186. ఛాయాశరీరే ప్రతిబిమ్బగాత్రేయత్స్వప్నదేహే హృది కల్పితాఙ్గే । యథాత్మబుద్ధిస్తవ నాస్తి కాచి - జ్జీవచ్ఛరీరే చ తథైవ మాస్తు ॥ ౧౬౫ ॥
187. ఛాయేవ పుంసః పరిదృశ్యమాన - మాభాసరూపేణ ఫలానుభూత్యా । శరీరమారాచ్ఛవవన్నిరస్తంపునర్న సన్ధత్త ఇదం మహాత్మా ॥ ౪౧౪ ॥
188. జన్తూనాం నరజన్మ దుర్లభమతః పుంస్త్వం తతో విప్రతా తస్మాద్వైదికధర్మమార్గపరతా విద్వత్త్వమస్మాత్పరమ్ । ఆత్మానాత్మవివేచనం స్వనుభవో బ్రహ్మాత్మనా సంస్థితి - ర్ముక్తిర్నో శతకోటిజన్మసు కృతైః పుణ్యైర్వినా లభ్యతే ॥ ౨ ॥
189. జన్మవృద్ధిపరిణత్యపక్షయ - వ్యాధినాశనవిహీనమవ్యయమ్ । విశ్వసృష్ట్యవనఘాతకారణంబ్రహ్మ తత్త్వమసి భావయాత్మని ॥ ౨౫౯ ॥
190. జలం పఙ్కవదస్పష్టం పఙ్కాపాయే జలం స్ఫుటమ్ । యథా భాతి తథాత్మాపి దోషాభావే స్ఫుటప్రభః ॥ ౨౦౬ ॥
191. జలాదిసమ్పర్కవశాత్ప్రభూత - దుర్గన్ధధూతాగరుదివ్యవాసనా । సఙ్ఘర్షణేనైవ విభాతి సమ్య - గ్విధూయమానే సతి బాహ్యగన్ధే ॥ ౨౭౪ ॥
192. జలే వాపి స్థలే వాపి లుఠత్వేష జడాత్మకః । నాహం విలిప్యే తద్ధర్మైర్ఘటధర్మైర్నభో యథా ॥ ౫౧౦ ॥
193. జహి మలమయకోశేఽహన్ధియోత్థాపితాశాంప్రసభమనిలకల్పే లిఙ్గదేహేఽపి పశ్చాత్ । నిగమగదితకీర్తిం నిత్యమానన్దమూర్తింస్వయమితి పరిచీయ బ్రహ్మరూపేణ తిష్ఠ ॥ ౩౯౬ ॥
194. జాగ్రత్స్వప్నసుషుప్తిషు స్ఫుటతరం యోఽసౌ సముజ్జృమ్భతే ప్రత్యగ్రూపతయా సదాహమహమిత్యన్తః స్ఫురన్నేకధా । నానాకారవికారభాజిన ఇమాన్పశ్యన్నహన్ధీముఖా - న్నిత్యానన్దచిదాత్మనా స్ఫురతి తం విద్ధి స్వమేతం హృది ॥ ౨౧౯ ॥
195. జాతినీతికులగోత్రదూరగంనామరూపగుణదోషవర్జితమ్ । దేశకాలవిషయాతివర్తి య - ద్బ్రహ్మ తత్త్వమసి భావయాత్మని ॥ ౨౫౫ ॥
196. జీవతో యస్య కైవల్యం విదేహే చ స కేవలః । యత్కిఞ్చిత్పశ్యతో భేదం భయం బ్రూతే యజుఃశ్రుతిః ॥ ౩౩౦ ॥
197. జీవత్వం న తతోఽన్యత్తు స్వరూపేణ విలక్షణమ్ । సమ్బన్ధః స్వాత్మనో బుద్ధ్యా మిథ్యాజ్ఞానపురఃసరః ॥ ౨౦౩ ॥
198. జీవన్నేవ సదా ముక్తః కృతార్థో బ్రహ్మవిత్తమః । ఉపాధినాశాద్బ్రహ్మైవ సద్బ్రహ్మాప్యేతి నిర్ద్వయమ్ ॥ ౫౫౫ ॥
199. జ్ఞాతా మనోహఙ్కృతివిక్రియాణాందేహేన్ద్రియప్రాణకృతక్రియాణామ్ । అయోగ్నివత్తానను వర్తమానోన చేష్టతే నో వికరోతి కిఞ్చన ॥ ౧౩౫ ॥
200. జ్ఞాతృజ్ఞేయజ్ఞానశూన్యమనన్తం నిర్వికల్పకమ్ । కేవలాఖణ్డచిన్మాత్రం పరం తత్త్వం విదుర్బుధాః ॥ ౨౪౧ ॥
201. జ్ఞాతే వస్తున్యపి బలవతీ వాసనానాదిరేషాకర్తా భోక్తాప్యహమితి దృఢా యాస్య సంసారహేతుః । ప్రత్యగ్దృష్ట్యాత్మని నివసతా సాపనేయా ప్రయత్నా - న్ముక్తిం ప్రాహుస్తదిహ మునయో వాసనాతానవం యత్ ॥ ౨౬౮ ॥
202. జ్ఞాత్వా స్వం ప్రత్యగాత్మానం బుద్ధితద్వృత్తిసాక్షిణమ్ । సోఽహమిత్యేవ సద్వృత్త్యానాత్మన్యాత్మమతిం జహి ॥ ౨౭౦ ॥
203. జ్ఞానేనాజ్ఞానకార్యస్య సమూలస్య లయో యది । తిష్ఠత్యయం కథం దేహ ఇతి శఙ్కావతో జడాన్ । సమాధాతుం బాహ్యదృష్ట్యా ప్రారబ్ధం వదతి శ్రుతిః ॥ ౪౬౩ ॥
204. జ్ఞానేన్ద్రియాణి చ మనశ్చ మనోమయః స్యా - త్కోశో మమాహమితి వస్తువికల్పహేతుః । సంజ్ఞాదిభేదకలనాకలితో బలీయాం - స్తత్పూర్వకోశమనుపూర్య విజృమ్భతే యః ॥ ౧౬౯ ॥
205. జ్ఞానోదయాత్పురారబ్ధం కర్మ జ్ఞానాన్న నశ్యతి । అదత్త్వా స్వఫలం లక్ష్యముద్దిశ్యోత్సృష్టబాణవత్ ॥ ౪౫౨ ॥
206. తచ్ఛైవాలాపనయే సమ్యక్సలిలం ప్రతీయతే శుద్ధమ్ । తృష్ణాసన్తాపహరం సద్యః సౌఖ్యప్రదం పరం పుంసః ॥ ౧౫౨ ॥
207. తటస్థితా బోధయన్తి గురవః శ్రుతయో యథా । ప్రజ్ఞయైవ తరేద్విద్వానీశ్వరానుగృహీతయా ॥ ౪౭౭ ॥
208. తత ఆత్మా సదానన్దో నాస్య దుఃఖం కదాచన । యత్సుషుప్తౌ నిర్విషయ ఆత్మానన్దోఽనుభూయతే । శ్రుతిః ప్రత్యక్షమైతిహ్యమనుమానం చ జాగ్రతి ॥ ౧౦౯ ॥
209. తతః శ్రుతిస్తన్మననం సతత్త్వ - ధ్యానం చిరం నిత్యనిరన్తరం మునేః । తతోఽవికల్పం పరమేత్య విద్వా - నిహైవ నిర్వాణసుఖం సమృచ్ఛతి ॥ ౭౨ ॥
210. తతః స్వరూపవిభ్రంశో విభ్రష్టస్తు పతత్యధః । పతితస్య వినా నాశం పునర్నారోహ ఈక్ష్యతే । సఙ్కల్పం వర్జయేత్తస్మాత్సర్వానర్థస్య కారణమ్ అపథ్యాని హి వస్తూని వ్యాధిగ్రస్తో యథోత్సృజేత్ ॥ ౩౨౮ ॥
211. తతస్తు తౌ లక్షణయా సులక్ష్యౌతయోరఖణ్డైకరసత్వసిద్ధయే । నాలం జహత్యా న తథాజహత్యాకిం తూభయార్థైకతయైవ భావ్యమ్ ॥ ౨౪౯ ॥
212. తతో వికారాః ప్రకృతేరహంముఖాదేహావసానా విషయాశ్చ సర్వే । క్షణేఽన్యథాభావిన ఎష ఆత్మానోదేతి నాప్యేతి కదాపి నాన్యథా ॥ ౩౫౧ ॥
213. తతోఽహమాదేర్వినివర్త్య వృత్తింసన్త్యక్తరాగః పరమార్థలాభాత్ । తూష్ణీం సమాస్స్వాత్మసుఖానుభూత్యాపూర్ణాత్మనా బ్రహ్మణి నిర్వికల్పః ॥ ౩౦౯ ॥
214. తత్త్వమస్యాదివాక్యోత్థబ్రహ్మాత్మైకత్వబోధతః । బ్రహ్మణ్యాత్మత్వదార్ఢ్యాయ స్వాధ్యాసాపనయం కురు ॥ ౨౮౪ ॥
215. తత్త్వమ్పదాభ్యామభిధీయమానయో - ర్బ్రహ్మాత్మనోః శోధితయోర్యదిత్థమ్ । శ్రుత్యా తయోస్తత్త్వమసీతి సమ్య - గేకత్వమేవ ప్రతిపాద్యతే ముహుః ॥ ౨౪౩ ॥
216. తత్సాక్షికం భవేత్తత్తద్యద్యద్యేనానుభూయతే । కస్యాప్యననుభూతార్థే సాక్షిత్వం నోపయుజ్యతే ॥ ౨౧౭ ॥
217. తథా వదన్తం శరణాగతం స్వంసంసారదావానలతాపతప్తమ్ । నిరీక్ష్య కారుణ్యరసార్ద్రదృష్ట్యాదద్యాదభీతిం సహసా మహాత్మా ॥ ౪౩ ॥
218. తదాత్మానాత్మనోః సమ్యగ్వివేకేనైవ సిధ్యతి । తతో వివేకః కర్తవ్యః ప్రత్యగాత్మాసదాత్మనోః ॥ ౨౦౫ ॥
219. తద్వత్పరే బ్రహ్మణి వర్తమానఃసదాత్మనా తిష్ఠతి నాన్యదీక్షతే । స్మృతిర్యథా స్వప్నవిలోకితార్థేతథా విదః ప్రాశనమోచనాదౌ ॥ ౪౫౮ ॥
220. తద్వద్దేహాదిబన్ధేభ్యో విముక్తం బ్రహ్మవిత్తమమ్ । పశ్యన్తి దేహివన్మూఢాః శరీరాభాసదర్శనాత్ ॥ ౫౪౯ ॥
221. తన్నివృత్త్యా మునేః సమ్యక్సర్వోపరమణం సుఖమ్ । సన్దృశ్యతే సదానన్దరసానుభవవిప్లవః ॥ ౩౭౨ ॥
222. తన్మనఃశోధనం కార్యం ప్రయత్నేన ముముక్షుణా । విశుద్ధే సతి చైతస్మిన్ముక్తిః కరఫలాయతే ॥ ౧౮౩ ॥
223. తమసా గ్రస్తవద్భానాదగ్రస్తోఽపి రవిర్జనైః । గ్రస్త ఇత్యుచ్యతే భ్రాన్త్యా హ్యజ్ఞాత్వా వస్తులక్షణమ్ ॥ ౫౪౮ ॥
224. తమస్తమఃకార్యమనర్థజాలంన దృశ్యతే సత్యుదితే దినేశే । తథాద్వయానన్దరసానుభూతౌనైవాస్తి బన్ధో న చ దుఃఖగన్ధః ॥ ౩౨౦ ॥
225. తమారాధ్య గురుం భక్త్యా ప్రహ్వః ప్రశ్రయసేవనైః । ప్రసన్నం తమనుప్రాప్య పృచ్ఛేజ్జ్ఞాతవ్యమాత్మనః ॥ ౩౬ ॥
226. తమో ద్వాభ్యాం రజః సత్త్వాత్సత్త్వం శుద్ధేన నశ్యతి । తస్మాత్సత్త్వమవష్టభ్య స్వాధ్యాసాపనయం కురు ॥ ౨౭౯ ॥
227. తయోర్విరోధోఽయముపాధికల్పితోన వాస్తవః కశ్చిదుపాధిరేషః । ఈశస్య మాయా మహదాదికారణంజీవస్య కార్యం శృణు పఞ్చ కోశాః ॥ ౨౪౫ ॥
228. తరఙ్గఫేనభ్రమబుద్బుదాది సర్వం స్వరూపేణ జలం యథా తథా । చిదేవ దేహాద్యహమన్తమేతత్సర్వం చిదేవైకరసం విశుద్ధమ్ ॥ ౩౯౧ ॥
229. తస్మాత్సర్వప్రయత్నేన భవబన్ధవిముక్తయే । స్వైరేవ యత్నః కర్తవ్యో రోగాదేరివ పణ్డితైః ॥ ౬౮ ॥
230. తస్మాదహఙ్కారమిమం స్వశత్రుంభోక్తుర్గలే కణ్టకవత్ప్రతీతమ్ । విచ్ఛిద్య విజ్ఞానమహాసినా స్ఫుటం భుఙ్క్ష్వాత్మసామ్రాజ్యసుఖం యథేష్టమ్ ॥ ౩౦౮ ॥
231. తస్మాన్మనః కారణమస్య జన్తో - ర్బన్ధస్య మోక్షస్య చ వా విధానే । బన్ధస్య హేతుర్మలినం రజోగుణై - ర్మోక్షస్య శుద్ధం విరజస్తమస్కమ్ ॥ ౧౭౬ ॥
232. తాభ్యాం ప్రవర్ధమానా సా సూతే సంసృతిమాత్మనః । త్రయాణాం చ క్షయోపాయః సర్వావస్థాసు సర్వదా ॥ ౩౧౬ ॥
233. తిరోభూతే స్వాత్మన్యమలతరతేజోవతి పుమా - ననాత్మానం మోహాదహమితి శరీరం కలయతి । తతః కామక్రోధప్రభృతిభిరముం బన్ధకగుణైఃపరం విక్షేపాఖ్యా రజస ఉరుశక్తిర్వ్యథయతి ॥ ౧౪౨ ॥
234. తూష్ణీమవస్థా పరమోపశాన్తి - ర్బుద్ధేరసత్కల్పవికల్పహేతోః । బ్రహ్మాత్మనా బ్రహ్మవిదో మహాత్మనో యత్రాద్వయానన్దసుఖం నిరన్తరమ్ ॥ ౫౨౭ ॥
235. తేజసీవ తమో యత్ర విలీనం భ్రాన్తికారణమ్ । అద్వితీయే పరే తత్త్వే నిర్విశేషే భిదా కుతః ॥ ౪౦౩ ॥
236. త్యజాభిమానం కులగోత్రనామ - రూపాశ్రమేష్వార్ద్రశవాశ్రితేషు । లిఙ్గస్య ధర్మానపి కర్తృతాదీం - స్త్యక్త్వా భవాఖణ్డసుఖస్వరూపః ॥ ౨౯౮ ॥
237. త్వఙ్మాంసమేదోస్థిపురీషరాశా - వహంమతిం మూఢజనః కరోతి । విలక్షణం వేత్తి విచారశీలోనిజస్వరూపం పరమార్థభూతమ్ ॥ ౧౬౧ ॥
238. త్వఙ్మాంసరుధిరస్నాయుమేదోమజ్జాస్థిసఙ్కులమ్ । పూర్ణం మూత్రపురీషాభ్యాం స్థూలం నిన్ద్యమిదం వపుః ॥ ౮౯ ॥
239. త్వమహమిదమితీయం కల్పనా బుద్ధిదోషా - త్ప్రభవతి పరమాత్మన్యద్వయే నిర్విశేషే । ప్రవిలసతి సమాధావస్య సర్వో వికల్పో విలయనముపగచ్ఛేద్వస్తుతత్త్వావధృత్యా ॥ ౩౫౫ ॥
240. దిగమ్బరో వాపి చ సామ్బరో వాత్వగమ్బరో వాపి చిదమ్బరస్థః । ఉన్మత్తవద్వాపి చ బాలవద్వాపిశాచవద్వాపి చరత్యవన్యామ్ ॥ ౫౪౧ ॥
241. దుర్లభం త్రయమేవైతద్దేవానుగ్రహహేతుకమ్ । మనుష్యత్వం ముముక్షుత్వం మహాపురుషసంశ్రయః ॥ ౩ ॥
242. దుర్వారసంసారదవాగ్నితప్తం దోధూయమానం దురదృష్టవాతైః । భీతం ప్రపన్నం పరిపాహి మృత్యోః శరణ్యమన్యం యదహం న జానే ॥ ౩౮ ॥
243. దృశ్యం ప్రతీతం ప్రవిలాపయన్స్వయంసన్మాత్రమానన్దఘనం విభావయన్ । సమాహితః సన్బహిరన్తరం వాకాలం నయేథాః సతి కర్మబన్ధే ॥ ౩౨౧ ॥
244. దృశ్యస్యాగ్రహణం కథం ను ఘటతే దేహాత్మనా తిష్ఠతో బాహ్యార్థానుభవప్రసక్తమనసస్తత్తత్క్రియాం కుర్వతః । సంన్యస్తాఖిలధర్మకర్మవిషయైర్నిత్యాత్మనిష్ఠాపరై - స్తత్త్వజ్ఞైః కరణీయమాత్మని సదానన్దేచ్ఛుభిర్యత్నతః ॥ ౩౪౧ ॥
245. దృష్టదుఃఖేష్వనుద్వేగో విద్యాయాః ప్రస్తుతం ఫలమ్ । యత్కృతం భ్రాన్తివేలాయాం నానాకర్మ జుగుప్సితమ్ । పశ్చాన్నరో వివేకేన తత్కథం కర్తుమర్హతి ॥ ౪౨౨ ॥
246. దేవదత్తోఽహమిత్యేతద్విజ్ఞానం నిరపేక్షకమ్ । తద్వద్బ్రహ్మవిదోఽప్యస్య బ్రహ్మాహమితి వేదనమ్ ॥ ౫౩౩ ॥
247. దేహం ధియం చిత్ప్రతిబిమ్బమేతం విసృజ్య బుద్ధౌ నిహితం గుహాయామ్ । ద్రష్టారమాత్మానమఖణ్డబోధంసర్వప్రకాశం సదసద్విలక్షణమ్ ॥ ౨౨౨ ॥
248. దేహతద్ధర్మతత్కర్మతదవస్థాదిసాక్షిణః । సత ఎవ స్వతః సిద్ధం తద్వైలక్షణ్యమాత్మనః ॥ ౧౫౯ ॥
249. దేహప్రాణేన్ద్రియమనోబుద్ధ్యాదిభిరుపాధిభిః । యైర్యైర్వృత్తేః సమాయోగస్తత్తద్భావోఽస్య యోగినః ॥ ౩౭౧ ॥
250. దేహస్య మోక్షో నో మోక్షో న దణ్డస్య కమణ్డలోః । అవిద్యాహృదయగ్రన్థిమోక్షో మోక్షో యతస్తతః ॥ ౫౫౯ ॥
251. దేహాత్మధీరేవ నృణామసద్ధియాంజన్మాదిదుఃఖప్రభవస్య బీజమ్ । యతస్తతస్త్వం జహి తాం ప్రయత్నా - త్త్యక్తే తు చిత్తే న పునర్భవాశా ॥ ౧౬౬ ॥
252. దేహాత్మనా సంస్థిత ఎవ కామీ విలక్షణః కామయితా కథం స్యాత్ । అతోఽర్థసన్ధానపరత్వమేవభేదప్రసక్త్యా భవబన్ధహేతుః ॥ ౩౧౨ ॥
253. దేహాదినిష్ఠాశ్రమధర్మకర్మ - గుణాభిమానః సతతం మమేతి । విజ్ఞానకోశోఽయమతిప్రకాశః ప్రకృష్టసాన్నిధ్యవశాత్పరాత్మనః । అతో భవత్యేష ఉపాధిరస్యయదాత్మధీః సంసరతి భ్రమేణ ॥ ౧౯౦ ॥
254. దేహాదిబ్రహ్మపర్యన్తే హ్యనిత్యే భోగ్యవస్తుని । విరజ్య విషయవ్రాతాద్దోషదృష్ట్యా ముహుర్ముహుః ॥ ౨౨ ॥
255. దేహాదిసంసక్తిమతో న ముక్తి - ర్ముక్తస్య దేహాద్యభిమత్యభావః । సుప్తస్య నో జాగరణం న జాగ్రతః స్వప్నస్తయోర్భిన్నగుణాశ్రయత్వాత్ ॥ ౩౩౮ ॥
256. దేహాదిసర్వవిషయే పరికల్ప్య రాగంబధ్నాతి తేన పురుషం పశువద్గుణేన । వైరస్యమత్ర విషవత్సువిధాయ పశ్చా - దేనం విమోచయతి తన్మన ఎవ బన్ధాత్ ॥ ౧౭౫ ॥
257. దేహేన్ద్రియప్రాణమనోహమాదిభిఃస్వాజ్ఞానక్లృప్తైరఖిలైరుపాధిభిః । విముక్తమాత్మానమఖణ్డరూపంపూర్ణం మహాకాశమివావలోకయేత్ ॥ ౩౮౫ ॥
258. దేహేన్ద్రియప్రాణమనోఽహమాదయఃసర్వే వికారా విషయాః సుఖాదయః । వ్యోమాదిభూతాన్యఖిలం చ విశ్వ - మవ్యక్తపర్యన్తమిదం హ్యనాత్మా ॥ ౧౨౪ ॥
259. దేహేన్ద్రియాదావసతి భ్రమోదితాంవిద్వానహన్తాం న జహాతి యావత్ । తావన్న తస్యాస్తి విముక్తివార్తా - ప్యస్త్వేష వేదాన్తనయాన్తదర్శీ ॥ ౧౬౪ ॥
260. దేహేన్ద్రియాదౌ కర్తవ్యే మమాహమ్భావవర్జితః । ఔదాసీన్యేన యస్తిష్ఠేత్స జీవన్ముక్త ఇష్యతే ॥ ౪౩౭ ॥
261. దేహేన్ద్రియేష్వహమ్భావ ఇదమ్భావస్తదన్యకే । యస్య నో భవతః క్వాపి స జీవన్ముక్త ఇష్యతే ॥ ౪౩౯ ॥
262. దేహోఽయమన్నభవనోఽన్నమయస్తు కోశోహ్యన్నేన జీవతి వినశ్యతి తద్విహీనః । త్వక్చర్మమాంసరుధిరాస్థిపురీషరాశి - ర్నాయం స్వయం భవితుమర్హతి నిత్యశుద్ధః ॥ ౧౫౬ ॥
263. దేహోఽహమిత్యేవ జడస్య బుద్ధి - ర్దేహే చ జీవే విదుషస్త్వహన్ధీః । వివేకవిజ్ఞానవతో మహాత్మనో బ్రహ్మాహమిత్యేవ మతిః సదాత్మని ॥ ౧౬౨ ॥
264. దోషేణ తీవ్రో విషయః కృష్ణసర్పవిషాదపి । విషం నిహన్తి భోక్తారం ద్రష్టారం చక్షుషాప్యయమ్ ॥ ౭౯ ॥
265. ద్రష్టుః శ్రోతుర్వక్తుః కర్తుర్భోక్తుర్విభిన్న ఎవాహమ్ । నిత్యనిరన్తరనిష్క్రియనిఃసీమాసఙ్గపూర్ణబోధాత్మా ॥ ౪౯౨ ॥
266. ద్రష్టృదర్శనదృశ్యాదిభావశూన్యైకవస్తుని । నిర్వికారే నిరాకారే నిర్విశేషే భిదా కుతః ॥ ౪౦౧ ॥
267. ధన్యోఽసి కృతకృత్యోఽసి పావితం తే కులం త్వయా । యదవిద్యాబన్ధముక్త్యా బ్రహ్మీభవితుమిచ్ఛసి ॥ ౫౨ ॥
268. ధన్యోఽహం కృతకృత్యోఽహం విముక్తోఽహం భవగ్రహాత్ । నిత్యానన్దస్వరూపోఽహం పూర్ణోఽహం త్వదనుగ్రహాత్ ॥ ౪౮౯ ॥
269. ధీమాత్రకోపాధిరశేషసాక్షీన లిప్యతే తత్కృతకర్మలేపైః । యస్మాదసఙ్గస్తత ఎవ కర్మభి - ర్న లిప్యతే కిఞ్చిదుపాధినా కృతైః ॥ ౧౦౧ ॥
270. న కిఞ్చిదత్ర పశ్యామి న శృణోమి న వేద్మ్యహమ్ । స్వాత్మనైవ సదానన్దరూపేణాస్మి విలక్షణః ॥ ౪౮౬ ॥
271. న ఖిద్యతే నో విషయైః ప్రమోదతేన సజ్జతే నాపి విరజ్యతే చ । స్వస్మిన్సదా క్రీడతి నన్దతి స్వయంనిరన్తరానన్దరసేన తృప్తః ॥ ౫౩౭ ॥
272. న గచ్ఛతి వినా పానం వ్యాధిరౌషధశబ్దతః । వినాపరోక్షానుభవం బ్రహ్మశబ్దైర్న ముచ్యతే ॥ ౬౪ ॥
273. న జాయతే నో మ్రియతే న వర్ధతేన క్షీయతే నో వికరోతి నిత్యః । విలీయమానేఽపి వపుష్యముష్మి - న్న లీయతే కుమ్భ ఇవామ్బరం స్వయమ్ ॥ ౧౩౬ ॥
274. న తస్య మిథ్యార్థసమర్థనేచ్ఛాన సఙ్గ్రహస్తజ్జగతోఽపి దృష్టః । తత్రానువృత్తిర్యది చేన్మృషార్థేన నిద్రయా ముక్త ఇతీష్యతే ధ్రువమ్ ॥ ౪౫౭ ॥
275. న తు దేహాదిసత్యత్వబోధనాయ విపశ్చితామ్ । యతః శ్రుతేరభిప్రాయః పరమార్థైకగోచరః ॥ ౪౬౪ ॥
276. న దేశకాలాసనదిగ్యమాది - లక్ష్యాద్యపేక్షా ప్రతిబద్ధవృత్తేః । సంసిద్ధతత్త్వస్య మహాత్మనోఽస్తిస్వవేదనే కా నియమాద్యవస్థా ॥ ౫౩౦ ॥
277. న నభో ఘటయోగేన సురాగన్ధేన లిప్యతే । తథాత్మోపాధియోగేన తద్ధర్మైర్నైవ లిప్యతే ॥ ౪౫౧ ॥
278. న నిరోధో న చోత్పత్తి - ర్న బన్ధో న చ సాధకః । న ముముక్షుర్న వై ముక్తఇత్యేషా పరమార్థతా ॥ ౫౭౫ ॥
279. న ప్రత్యగ్బ్రహ్మణోర్భేదం కదాపి బ్రహ్మసర్గయోః । ప్రజ్ఞయా యో విజానాతి స జీవన్ముక్త ఇష్యతే ॥ ౪౪౦ ॥
280. న ప్రమాదాదనర్థోఽన్యో జ్ఞానినః స్వస్వరూపతః । తతో మోహస్తతోఽహన్ధీస్తతో బన్ధస్తతో వ్యథా ॥ ౩౨౩ ॥
281. న మే దేహేన సమ్బన్ధో మేఘేనేవ విహాయసః । అతః కుతో మే తద్ధర్మా జాగ్రత్స్వప్నసుషుప్తయః ॥ ౫౦౧ ॥
282. న మే ప్రవృత్తిర్న చ మే నివృత్తిఃసదైకరూపస్య నిరంశకస్య । ఐకాత్మకో యో నిబిడో నిరన్తరోవ్యోమేవ పూర్ణః స కథం ను చేష్టతే ॥ ౫౦౩ ॥
283. న యోగేన న సాఙ్ఖ్యేన కర్మణా నో న విద్యయా । బ్రహ్మాత్మైకత్వబోధేన మోక్షః సిధ్యతి నాన్యథా ॥ ౫౮ ॥
284. న సాక్షిణం సాక్ష్యధర్మాః సంస్పృశన్తి విలక్షణమ్ । అవికారముదాసీనం గృహధర్మాః ప్రదీపవత్ । దేహేన్ద్రియమనోధర్మా నైవాత్మానం స్పృశన్త్యహో ॥ ౫౦౬ ॥
285. న హి ప్రబుద్ధః ప్రతిభాసదేహే దేహోపయోగిన్యపి చ ప్రపఞ్చే । కరోత్యహన్తాం మమతామిదన్తాంకిం తు స్వయం తిష్ఠతి జాగరేణ ॥ ౪౫౬ ॥
286. న హ్యస్తి విశ్వం పరతత్త్వబోధా - త్సదాత్మని బ్రహ్మణి నిర్వికల్పే । కాలత్రయే నాప్యహిరీక్షితో గుణేన హ్యమ్బుబిన్దుర్మృగతృష్ణికాయామ్ ॥ ౪౦౫ ॥
287. న హ్యస్త్యవిద్యా మనసోఽతిరిక్తామనో హ్యవిద్యా భవబన్ధహేతుః । తస్మిన్వినష్టే సకలం వినష్టంవిజృమ్భితేఽస్మిన్సకలం విజృమ్భతే ॥ ౧౭౧ ॥
288. నమస్తస్మై సదేకస్మై నమశ్చిన్మహసే ముహుః । యదేతద్విశ్వరూపేణ రాజతే గురురాజ తే ॥ ౫౨౦ ॥
289. నమో నమస్తే గురవే మహాత్మనేవిముక్తసఙ్గాయ సదుత్తమాయ । నిత్యాద్వయానన్దరసస్వరూపిణేభూమ్నే సదాపారదయామ్బుధామ్నే ॥ ౪౮౭ ॥
290. నారాయణోఽహం నరకాన్తకోఽహంపురాన్తకోఽహం పురుషోఽహమీశః । అఖణ్డబోధోఽహమశేషసాక్షీనిరీశ్వరోఽహం నిరహం చ నిర్మమః ॥ ౪౯౫ ॥
291. నాస్తి నిర్వాసనాన్మౌనాత్పరం సుఖకృదుత్తమమ్ । విజ్ఞాతాత్మస్వరూపస్య స్వానన్దరసపాయినః ॥ ౫౨౮ ॥
292. నాస్త్రైర్న శస్త్రైరనిలేన వహ్నినాచ్ఛేత్తుం న శక్యో న చ కర్మకోటిభిః । వివేకవిజ్ఞానమహాసినా వినాధాతుః ప్రసాదేన శితేన మఞ్జునా ॥ ౧౪౯ ॥
293. నాహం జీవః పరం బ్రహ్మేత్యతద్వ్యావృత్తిపూర్వకమ్ । వాసనావేగతః ప్రాప్తస్వాధ్యాసాపనయం కురు ॥ ౨౮౧ ॥
294. నాహమిదం నాహమదోఽప్యుభయోరవభాసకం పరం శుద్ధమ్ । బాహ్యాభ్యన్తరశూన్యం పూర్ణం బ్రహ్మాద్వితీయమేవాహమ్ ॥ ౪౯౩ ॥
295. నిగద్యతేఽన్తఃకరణం మనో ధీ - రహఙ్కృతిశ్చిత్తమితి స్వవృత్తిభిః । మనస్తు సఙ్కల్పవికల్పనాదిభి - ర్బుద్ధిః పదార్థాధ్యవసాయధర్మతః ॥ ౯౫ ॥
296. నిగృహ్య శత్రోరహమోఽవకాశః క్వచిన్న దేయో విషయానుచిన్తయా । స ఎవ సఞ్జీవనహేతురస్య ప్రక్షీణజమ్బీరతరోరివామ్బు ॥ ౩౧౧ ॥
297. నిత్యం విభుం సర్వగతం సుసూక్ష్మ - మన్తర్బహిః శూన్యమనన్యమాత్మనః । విజ్ఞాయ సమ్యఙ్నిజరూపమేత - త్పుమాన్విపాప్మా విరజా విమృత్యుః ॥ ౨౨౩ ॥
298. నిత్యాద్వయాఖణ్డచిదేకరూపోబుద్ధ్యాదిసాక్షీ సదసద్విలక్షణః । అహమ్పదప్రత్యయలక్షితార్థః ప్రత్యక్సదానన్దఘనః పరాత్మా ॥ ౩౫౨ ॥
299. నిదిధ్యాసనశీలస్య బాహ్యప్రత్యయ ఈక్ష్యతే । బ్రవీతి శ్రుతిరేతస్య ప్రారబ్ధం ఫలదర్శనాత్ ॥ ౪౪౬ ॥
300. నిద్రాకల్పితదేశకాలవిషయజ్ఞాత్రాది సర్వం యథామిథ్యా తద్వదిహాపి జాగ్రతి జగత్స్వాజ్ఞానకార్యత్వతః । యస్మాదేవమిదం శరీరకరణప్రాణాహమాద్యప్యస - త్తస్మాత్తత్త్వమసి ప్రశాన్తమమలం బ్రహ్మాద్వయం యత్పరమ్ ॥ ౨౫౪ ॥
301. నిద్రాయా లోకవార్తాయాః శబ్దాదేరపి విస్మృతేః । క్వచిన్నావసరం దత్త్వా చిన్తయాత్మానమాత్మని ॥ ౨౮౭ ॥
302. నియమితమనసాముం త్వం స్వమాత్మానమాత్మ - న్యయమహమితి సాక్షాద్విద్ధి బుద్ధిప్రసాదాత్ । జనిమరణతరఙ్గాపారసంసారసిన్ధుంప్రతర భవ కృతార్థో బ్రహ్మరూపేణ సంస్థః ॥ ౧౩౮ ॥
303. నిరన్తరాభ్యాసవశాత్తదిత్థంపక్వం మనో బ్రహ్మణి లీయతే యదా । తదా సమాధిః స వికల్పవర్జితః స్వతోఽద్వయానన్దరసానుభావకః ॥ ౩౬౩ ॥
304. నిరస్తమాయాకృతసర్వభేదంనిత్యం ధ్రువం నిష్కలమప్రమేయమ్ । అరూపమవ్యక్తమనాఖ్యమవ్యయంజ్యోతిః స్వయం కిఞ్చిదిదం చకాస్తి ॥ ౨౪౦ ॥
305. నిరస్తరాగా నిరపాస్తభోగాః శాన్తాః సుదాన్తా యతయో మహాన్తః । విజ్ఞాయ తత్త్వం పరమేతదన్తే ప్రాప్తాః పరాం నిర్వృతిమాత్మయోగాత్ ॥ ౪౭౨ ॥
306. నిరుపమమనాదితత్త్వం త్వమహమిదమద ఇతి కల్పనాదూరమ్ । నిత్యానన్దైకరసం సత్యం బ్రహ్మాద్వితీయమేవాహమ్ ॥ ౪౯౪ ॥
307. నిర్గుణం నిష్కలం సూక్ష్మం నిర్వికల్పం నిరఞ్జనమ్ । ఎకమేవాద్వయం బ్రహ్మ నేహ నానాస్తి కిఞ్చన ॥ ౪౬౯ ॥
308. నిర్ధనోఽపి సదా తుష్టోఽప్యసహాయో మహాబలః । నిత్యతృప్తోఽప్యభుఞ్జానోఽప్యసమః సమదర్శనః ॥ ౫౪౪ ॥
309. నిర్వికల్పకమనల్పమక్షరంయత్క్షరాక్షరవిలక్షణం పరమ్ । నిత్యమవ్యయసుఖం నిరఞ్జనంబ్రహ్మ తత్త్వమసి భావయాత్మని ॥ ౨౬౨ ॥
310. నిర్వికల్పకసమాధినా స్ఫుటంబ్రహ్మతత్త్వమవగమ్యతే ధ్రువమ్ । నాన్యథా చలతయా మనోగతేః ప్రత్యయాన్తరవిమిశ్రితం భవేత్ ॥ ౩౬౬ ॥
311. నిష్క్రియోఽస్మ్యవికారోఽస్మినిష్కలోఽస్మి నిరాకృతిః । నిర్వికల్పోఽస్మి నిత్యోఽస్మినిరాలమ్బోఽస్మి నిర్ద్వయః ॥ ౫౧౬ ॥
312. నేదం నేదం కల్పితత్వాన్న సత్యంరజ్జౌ దృష్టవ్యాలవత్స్వప్నవచ్చ । ఇత్థం దృశ్యం సాధు యుక్త్యా వ్యపోహ్యజ్ఞేయః పశ్చాదేకభావస్తయోర్యః ॥ ౨౪౮ ॥
313. నైవాత్మాపి ప్రాణమయో వాయువికారోగన్తాగన్తా వాయువదన్తర్బహిరేషః । యస్మాత్కిఞ్చిత్క్వాపి న వేత్తీష్టమనిష్టంస్వం వాన్యం వా కిఞ్చన నిత్యం పరతన్త్రః ॥ ౧౬౮ ॥
314. నైవాయమానన్దమయః పరాత్మాసోపాధికత్వాత్ప్రకృతేర్వికారాత్ । కార్యత్వహేతోః సుకృతక్రియాయావికారసఙ్ఘాతసమాహితత్వాత్ ॥ ౨౧౧ ॥
315. నైవేన్ద్రియాణి విషయేషు నియుఙ్క్త ఎషనైవాపయుఙ్క్త ఉపదర్శనలక్షణస్థః । నైవ క్రియాఫలమపీషదపేక్షతే స స్వానన్దసాన్ద్రరసపానసుమత్తచిత్తః ॥ ౫౫౩ ॥
316. పఞ్చానామపి కోశానాం నిషేధే యుక్తితః కృతే । తన్నిషేధావధిః సాక్షీ బోధరూపోఽవశిష్యతే ॥ ౨౧౨ ॥
317. పఞ్చానామపి కోశానామపవాదే విభాత్యయం శుద్ధః । నిత్యానన్దైకరసః ప్రత్యగ్రూపః పరః స్వయఞ్జ్యోతిః ॥ ౧౫౩ ॥
318. పఞ్చీకృతేభ్యో భూతేభ్యః స్థూలేభ్యః పూర్వకర్మణా । సముత్పన్నమిదం స్థూలం భోగాయతనమాత్మనః । అవస్థా జాగరస్తస్య స్థూలార్థానుభవో యతః ॥ ౯౦ ॥
319. పఞ్చేన్ద్రియైః పఞ్చభిరేవ హోతృభిః ప్రచీయమానో విషయాజ్యధారయా । జాజ్వల్యమానో బహువాసనేన్ధనై - ర్మనోమయోఽగ్నిర్దహతి ప్రపఞ్చమ్ ॥ ౧౭౦ ॥
320. పఠన్తు శాస్త్రాణి యజన్తు దేవా - న్కుర్వన్తు కర్మాణి భజన్తు దేవతాః । ఆత్మైక్యబోధేన వినా విముక్తి - ర్న సిధ్యతి బ్రహ్మశతాన్తరేఽపి ॥ ౬ ॥
321. పత్రస్య పుష్పస్య ఫలస్య నాశవ - ద్దేహేన్ద్రియప్రాణధియాం వినాశః । నైవాత్మనః స్వస్య సదాత్మకస్యా - నన్దాకృతేర్వృక్షవదాస్త ఎషః ॥ ౫౬౧ ॥
322. పథ్యమౌషధసేవా చ క్రియతే యేన రోగిణా । ఆరోగ్యసిద్ధిర్దృష్టాస్య నాన్యానుష్ఠితకర్మణా ॥ ౫౫ ॥
323. పరస్పరాంశైర్మిలితాని భూత్వాస్థూలాని చ స్థూలశరీరహేతవః । మాత్రాస్తదీయా విషయా భవన్తి శబ్దాదయః పఞ్చ సుఖాయ భోక్తుః ॥ ౭౬ ॥
324. పరావరైకత్వవివేకవహ్ని - ర్దహత్యవిద్యాగహనం హ్యశేషమ్ । కిం స్యాత్పునఃసంసరణస్య బీజ - మద్వైతభావం సముపేయుషోఽస్య ॥ ౩౪౭ ॥
325. పరిపూర్ణమనాద్యన్తమప్రమేయమవిక్రియమ్ । ఎకమేవాద్వయం బ్రహ్మ నేహ నానాస్తి కిఞ్చన ॥ ౪౬౫ ॥
326. పాణిపాదాదిమాన్దేహో నాత్మా వ్యఙ్గేఽపి జీవనాత్ । తత్తచ్ఛక్తేరనాశాచ్చ న నియమ్యో నియామకః ॥ ౧౫౮ ॥
327. పాషాణవృక్షతృణధాన్యకటామ్బరాద్యాదగ్ధా భవన్తి హి మృదేవ యథా తథైవ । దేహేన్ద్రియాసుమనఆది సమస్తదృశ్యంజ్ఞానాగ్నిదగ్ధముపయాతి పరాత్మభావమ్ ॥ ౫౬౪ ॥
328. పుణ్యాని పాపాని నిరిన్ద్రియస్య నిశ్చేతసో నిర్వికృతేర్నిరాకృతేః । కుతో మమాఖణ్డసుఖానుభూతే - ర్బ్రూతే హ్యనన్వాగతమిత్యపి శ్రుతిః ॥ ౫౦౪ ॥
329. పూర్వం జనేరపి మృతేరథ నాయమస్తి జాతక్షణక్షణగుణోఽనియతస్వభావః । నైకో జడశ్చ ఘటవత్పరిదృశ్యమానః స్వాత్మా కథం భవతి భావవికారవేత్తా ॥ ౧౫౭ ॥
330. ప్రకృతివికృతిభిన్నః శుద్ధబోధస్వభావః సదసదిదమశేషం భాసయన్నిర్విశేషః । విలసతి పరమాత్మా జాగ్రదాదిష్వవస్థా - స్వహమహమితి సాక్షాత్సాక్షిరూపేణ బుద్ధేః ॥ ౧౩౭ ॥
331. ప్రకృతివికృతిశూన్యం భావనాతీతభావంసమరసమసమానం మానసమ్బన్ధదూరమ్ । నిగమవచనసిద్ధం నిత్యమస్మత్ప్రసిద్ధంహృది కలయతి విద్వాన్బ్రహ్మ పూర్ణం సమాధౌ ॥ ౪౧౦ ॥
332. ప్రజ్ఞానఘన ఇత్యాత్మలక్షణం సత్యసూచకమ్ । అనూద్యౌపాధికస్యైవ కథయన్తి వినాశనమ్ ॥ ౫౬౨ ॥
333. ప్రజ్ఞావానపి పణ్డితోఽపి చతురోఽప్యత్యన్తసూక్ష్మార్థదృ - గ్వ్యాలీఢస్తమసా న వేత్తి బహుధా సమ్బోధితోఽపి స్ఫుటమ్ । భ్రాన్త్యారోపితమేవ సాధు కలయత్యాలమ్బతే తద్గుణాన్హన్తాసౌ ప్రబలా దురన్తతమసః శక్తిర్మహత్యావృతిః ॥ ౧౧౬ ॥
334. ప్రతీతిర్జీవజగతోః స్వప్నవద్భాతి యావతా । తావన్నిరన్తరం విద్వన్ స్వాధ్యాసాపనయం కురు ॥ ౨౮౬ ॥
335. ప్రత్యగేకరసం పూర్ణమనన్తం సర్వతోముఖమ్ । ఎకమేవాద్వయం బ్రహ్మ నేహ నానాస్తి కిఞ్చన ॥ ౪౬౭ ॥
336. ప్రబోధే స్వప్నవత్సర్వం సహమూలం వినశ్యతి । అనాద్యపీదం నో నిత్యం ప్రాగభావ ఇవ స్ఫుటమ్ ॥ ౨౦౧ ॥
337. ప్రమాదో బ్రహ్మనిష్ఠాయాం న కర్తవ్యః కదాచన । ప్రమాదో మృత్యురిత్యాహ భగవాన్బ్రహ్మణః సుతః ॥ ౩౨౨ ॥
338. ప్రాచీనవాసనావేగాదసౌ సంసరతీతి చేత్ । న సదేకత్వవిజ్ఞానాన్మన్దీభవతి వాసనా ॥ ౪౪౪ ॥
339. ప్రాణాపానవ్యానోదానసమానా భవత్యసౌ ప్రాణః । స్వయమేవ వృత్తిభేదాద్వికృతేర్భేదాత్సువర్ణసలిలమివ ॥ ౯౭ ॥
340. ప్రారబ్ధం పుష్యతి వపురితి నిశ్చిత్య నిశ్చలః । ధైర్యమాలమ్బ్య యత్నేన స్వాధ్యాసాపనయం కురు ॥ ౨౮౦ ॥
341. ప్రారబ్ధం బలవత్తరం ఖలు విదాం భోగేన తస్య క్షయః సమ్యగ్జ్ఞానహుతాశనేన విలయః ప్రాక్సఞ్చితాగామినామ్ । బ్రహ్మాత్మైక్యమవేక్ష్య తన్మయతయా యే సర్వదా సంస్థితా - స్తేషాం తత్త్రితయం న హి క్వచిదపి బ్రహ్మైవ తే నిర్గుణమ్ ॥ ౪౫౪ ॥
342. ప్రారబ్ధం సిధ్యతి తదా యదా దేహాత్మనా స్థితిః । దేహాత్మభావో నైవేష్టః ప్రారబ్ధం త్యజ్యతామతః । శరీరస్యాపి ప్రారబ్ధకల్పనా భ్రాన్తిరేవ హి ॥ ౪౬౧ ॥
343. ప్రారబ్ధకర్మపరికల్పితవాసనాభిఃసంసారివచ్చరతి భుక్తిషు ముక్తదేహః । సిద్ధః స్వయం వసతి సాక్షివదత్ర తూష్ణీంచక్రస్య మూలమివ కల్పవికల్పశూన్యః ॥ ౫౫౨ ॥
344. ప్రారబ్ధసూత్రగ్రథితం శరీరంప్రయాతు వా తిష్ఠతు గోరివ స్రక్ । న తత్పునః పశ్యతి తత్త్వవేత్తా - నన్దాత్మని బ్రహ్మణి లీనవృత్తిః ॥ ౪౧౭ ॥
345. బన్ధశ్చ మోక్షశ్చ మృషైవ మూఢాబుద్ధేర్గుణం వస్తుని కల్పయన్తి । దృగావృతిం మేఘకృతాం యథా రవౌయతోఽద్వయాసఙ్గచిదేకమక్షరమ్ ॥ ౫౭౨ ॥
346. బన్ధో మోక్షశ్చ తృప్తిశ్చ చిన్తారోగ్యక్షుధాదయః । స్వేనైవ వేద్యా యజ్జ్ఞానం పరేషామానుమానికమ్ ॥ ౪౭౬ ॥
347. బహిస్తు విషయైః సఙ్గస్తథాన్తరహమాదిభిః । విరక్త ఎవ శక్నోతి త్యక్తుం బ్రహ్మణి నిష్ఠితః ॥ ౩౭౪ ॥
348. బాహ్యానుసన్ధిః పరివర్ధయేత్ఫలందుర్వాసనామేవ తతస్తతోఽధికామ్ । జ్ఞాత్వా వివేకైః పరిహృత్య బాహ్యంస్వాత్మానుసన్ధిం విదధీత నిత్యమ్ ॥ ౩౩౫ ॥
349. బాహ్యే నిరుద్ధే మనసః ప్రసన్నతా మనఃప్రసాదే పరమాత్మదర్శనమ్ । తస్మిన్సుదృష్టే భవబన్ధనాశోబహిర్నిరోధః పదవీ విముక్తేః ॥ ౩౩౬ ॥
350. బాహ్యేన్ద్రియైః స్థూలపదార్థసేవాంస్రక్చన్దనస్త్ర్యాదివిచిత్రరూపామ్ । కరోతి జీవః స్వయమేతదాత్మనాతస్మాత్ప్రశస్తిర్వపుషోఽస్య జాగరే ॥ ౯౧ ॥
351. బీజం సంసృతిభూమిజస్య తు తమో దేహాత్మధీరఙ్కురోరాగః పల్లవమమ్బు కర్మ తు వపుః స్కన్ధోఽసవః శాఖికాః । అగ్రాణీన్ద్రియసంహతిశ్చ విషయాః పుష్పాణి దుఃఖం ఫలంనానాకర్మసముద్భవం బహువిధం భోక్తాత్ర జీవః ఖగః ॥ ౧౪౭ ॥
352. బుద్ధిర్బుద్ధీన్ద్రియైః సార్ధం సవృత్తిః కర్తృలక్షణః । విజ్ఞానమయకోశః స్యాత్పుంసః సంసారకారణమ్ ॥ ౧౮౬ ॥
353. బుద్ధిర్వినష్టా గలితా ప్రవృత్తి - ర్బ్రహ్మాత్మనోరేకతయాధిగత్యా । ఇదం న జానేఽప్యనిదం న జానేకిం వా కియద్వా సుఖమస్య పారమ్ ॥ ౪౮౨ ॥
354. బుద్ధీన్ద్రియాణి శ్రవణం త్వగక్షిఘ్రాణం చ జిహ్వా విషయావబోధనాత్ । వాక్పాణిపాదా గుదమప్యుపస్థంకర్మేన్ద్రియాణి ప్రవణాని కర్మసు ॥ ౯౪ ॥
355. బుద్ధౌ గుహాయాం సదసద్విలక్షణంబ్రహ్మాస్తి సత్యం పరమద్వితీయమ్ । తదాత్మనా యోఽత్ర వసేద్గుహాయాంపునర్న తస్యాఙ్గగుహాప్రవేశః ॥ ౨౬౭ ॥
356. బ్రహ్మణ్యుపరతః శాన్తో నిరిన్ధన ఇవానలః । అహేతుకదయాసిన్ధుర్బన్ధురానమతాం సతామ్ ॥ ౩౫ ॥
357. బ్రహ్మప్రత్యయసన్తతిర్జగదతో బ్రహ్మైవ సత్సర్వతః పశ్యాధ్యాత్మదృశా ప్రశాన్తమనసా సర్వాస్వవస్థాస్వపి । రూపాదన్యదవేక్షితుం కిమభితశ్చక్షుష్మతాం విద్యతే తద్వద్బ్రహ్మవిదః సతః కిమపరం బుద్ధేర్విహారాస్పదమ్ ॥ ౫౨౨ ॥
358. బ్రహ్మభూతస్తు సంసృత్యై విద్వాన్నావర్తతే పునః । విజ్ఞాతవ్యమతః సమ్యగ్బ్రహ్మాభిన్నత్వమాత్మనః ॥ ౨౨౬ ॥
359. బ్రహ్మాకారతయా సదా స్థితతయా నిర్ముక్తబాహ్యార్థధీ - రన్యావేదితభోగ్యభోగకలనో నిద్రాలువద్బాలవత్ । స్వప్నాలోకితలోకవజ్జగదిదం పశ్యన్క్వచిల్లబ్ధధీ - రాస్తే కశ్చిదనన్తపుణ్యఫలభుగ్ధన్యః స మాన్యో భువి ॥ ౪౨౬ ॥
360. బ్రహ్మాత్మనోః శోధితయోరేకభావావగాహినీ । నిర్వికల్పా చ చిన్మాత్రా వృత్తిః ప్రజ్ఞేతి కథ్యతే । సా సర్వదా భవేద్యస్య స జీవన్ముక్త ఇష్యతే ॥ ౪౨౮ ॥
361. బ్రహ్మాదిస్తమ్బపర్యన్తా మృషామాత్రా ఉపాధయః । తతః పూర్ణం స్వమాత్మానం పశ్యేదేకాత్మనా స్థితమ్ ॥ ౩౮౭ ॥
362. బ్రహ్మానన్దనిధిర్మహాబలవతాహఙ్కారఘోరాహినాసంవేష్ట్యాత్మని రక్ష్యతే గుణమయైశ్చణ్డైస్త్రిభిర్మస్తకైః । విజ్ఞానాఖ్యమహాసినా ద్యుతిమతా విచ్ఛిద్య శీర్షత్రయంనిర్మూల్యాహిమిమం నిధిం సుఖకరం ధీరోఽనుభోక్తుం క్షమః ॥ ౩౦౩ ॥
363. బ్రహ్మానన్దరసానుభూతికలితైః పూతైః సుశీతైః సితై - ర్యుష్మద్వాక్కలశోజ్ఝితైః శ్రుతిసుఖైర్వాక్యామృతైః సేచయ । సన్తప్తం భవతాపదావదహనజ్వాలాభిరేనం ప్రభోధన్యాస్తే భవదీక్షణక్షణగతేః పాత్రీకృతాః స్వీకృతాః ॥ ౪౧ ॥
364. బ్రహ్మానన్దరసాస్వాదాసక్తచిత్తతయా యతేః । అన్తర్బహిరవిజ్ఞానం జీవన్ముక్తస్య లక్షణమ్ ॥ ౪౩౬ ॥
365. బ్రహ్మాభిన్నత్వవిజ్ఞానం భవమోక్షస్య కారణమ్ । యేనాద్వితీయమానన్దం బ్రహ్మ సమ్పద్యతే బుధః ॥ ౨౨౫ ॥
366. బ్రహ్మైవేదం విశ్వమిత్యేవ వాణీశ్రౌతీ బ్రూతేఽథర్వనిష్ఠా వరిష్ఠా । తస్మాత్సర్వం బ్రహ్మమాత్రం హి విశ్వంనాధిష్ఠానాద్భిన్నతారోపితస్య ॥ ౨౩౩ ॥
367. భవానపీదం పరతత్త్వమాత్మనః స్వరూపమానన్దఘనం నిచాయ్య । విధూయ మోహం స్వమనఃప్రకల్పితంముక్తః కృతార్థో భవతు ప్రబుద్ధః ॥ ౪౭౩ ॥
368. భానునేవ జగత్సర్వం భాసతే యస్య తేజసా । అనాత్మకమసత్తుచ్ఛం కిం ను తస్యావభాసకమ్ ॥ ౫౩౪ ॥
369. భానుప్రభాసఞ్జనితాభ్రపఙ్క్తి - ర్భానుం తిరోధాయ యథా విజృమ్భతే । ఆత్మోదితాహఙ్కృతిరాత్మతత్త్వంతథా తిరోధాయ విజృమ్భతే స్వయమ్ ॥ ౧౪౪ ॥
370. భుఙ్క్తే విచిత్రాస్వపి యోనిషు వ్రజ - న్నాయాతి నిర్యాత్యధ ఊర్ధ్వమేషః । అస్యైవ విజ్ఞానమయస్య జాగ్ర - త్స్వప్నాద్యవస్థాః సుఖదుఃఖభోగః ॥ ౧౮౯ ॥
371. భ్రమేణాప్యన్యథా వాస్తు జీవభావః పరాత్మనః । తదుపాధేరనాదిత్వాన్నానాదేర్నాశ ఇష్యతే ॥ ౧౯౪ ॥
372. భ్రాన్తస్య యద్యద్భ్రమతః ప్రతీతంబ్రహ్మైవ తత్తద్రజతం హి శుక్తిః । ఇదన్తయా బ్రహ్మ సదైవ రూప్యతే త్వారోపితం బ్రహ్మణి నామమాత్రమ్ ॥ ౨౩౮ ॥
373. భ్రాన్తిం వినా త్వసఙ్గస్య నిష్క్రియస్య నిరాకృతేః । న ఘటేతార్థసమ్బన్ధో నభసో నీలతాదివత్ ॥ ౧౯౭ ॥
374. భ్రాన్తికల్పితజగత్కలాశ్రయంస్వాశ్రయం చ సదసద్విలక్షణమ్ । నిష్కలం నిరుపమానమృద్ధిమ - ద్బ్రహ్మ తత్త్వమసి భావయాత్మని ॥ ౨౫౮ ॥
375. మజ్జాస్థిమేదఃపలరక్తచర్మత్వగాహ్వయైర్ధాతుభిరేభిరన్వితమ్ । పాదోరువక్షోభుజపృష్ఠమస్తకైరఙ్గైరుపాఙ్గైరుపయుక్తమేతత్ ॥ ౭౪ ॥
376. మనః ప్రసూతే విషయానశేషా - న్స్థూలాత్మనా సూక్ష్మతయా చ భోక్తుః । శరీరవర్ణాశ్రమజాతిభేదా - న్గుణక్రియాహేతుఫలాని నిత్యమ్ ॥ ౧౭౯ ॥
377. మనో నామ మహావ్యాఘ్రో విషయారణ్యభూమిషు । చరత్యత్ర న గచ్ఛన్తు సాధవో యే ముముక్షవః ॥ ౧౭౮ ॥
378. మనోమయో నాపి భవేత్పరాత్మాహ్యాద్యన్తవత్త్వాత్పరిణామిభావాత్ । దుఃఖాత్మకత్వాద్విషయత్వహేతో - ర్ద్రష్టా హి దృశ్యాత్మతయా న దృష్టః ॥ ౧౮౫ ॥
379. మన్దమధ్యమరూపాపి వైరాగ్యేణ శమాదినా । ప్రసాదేన గురోః సేయం ప్రవృద్ధా సూయతే ఫలమ్ ॥ ౨౯ ॥
380. మయ్యఖణ్డసుఖామ్భోధౌ బహుధా విశ్వవీచయః । ఉత్పద్యన్తే విలీయన్తే మాయామారుతవిభ్రమాత్ ॥ ౪౯౭ ॥
381. మస్తకన్యస్తభారాదేర్దుఃఖమన్యైర్నివార్యతే । క్షుధాదికృతదుఃఖం తు వినా స్వేన న కేనచిత్ ॥ ౫౪ ॥
382. మహామోహగ్రాహగ్రసనగలితాత్మావగమనోధియో నానావస్థాః స్వయమభినయంస్తద్గుణతయా । అపారే సంసారే విషయవిషపూరే జలనిధౌనిమజ్జ్యోన్మజ్జ్యాయం భ్రమతి కుమతిః కుత్సితగతిః ॥ ౧౪౩ ॥
383. మహాస్వప్నే మాయాకృతజనిజరామృత్యుగహనేభ్రమన్తం క్లిశ్యన్తం బహులతరతాపైరనుకలమ్ । అహఙ్కారవ్యాఘ్రవ్యథితమిమమత్యన్తకృపయా ప్రబోధ్య ప్రస్వాపాత్పరమవితవాన్మామసి గురో ॥ ౫౧౯ ॥
384. మా భైష్ట విద్వంస్తవ నాస్త్యపాయః సంసారసిన్ధోస్తరణేఽస్త్యుపాయః । యేనైవ యాతా యతయోఽస్య పారం తమేవ మార్గం తవ నిర్దిశామి ॥ ౪౫ ॥
385. మాతాపిత్రోర్మలోద్భూతం మలమాంసమయం వపుః । త్యక్త్వా చాణ్డాలవద్దూరం బ్రహ్మీభూయ కృతీ భవ ॥ ౨౮౮ ॥
386. మాయా మాయాకార్యం సర్వం మహదాది దేహపర్యన్తమ్ । అసదిదమనాత్మతత్త్వం విద్ధి త్వం మరుమరీచికాకల్పమ్ ॥ ౧౨౫ ॥
387. మాయాకౢప్తౌ బన్ధమోక్షౌ న స్తః స్వాత్మని వస్తుతః । యథా రజ్జౌ నిష్క్రియాయాం సర్పాభాసవినిర్గమౌ ॥ ౫౭౦ ॥
388. మాయామాత్రమిదం ద్వైతమద్వైతం పరమార్థతః । ఇతి బ్రూతే శ్రుతిః సాక్షాత్సుషుప్తావనుభూయతే ॥ ౪౦౬ ॥
389. మిథ్యాత్వేన నిషిద్ధేషు కోశేష్వేతేషు పఞ్చసు । సర్వాభావం వినా కిఞ్చిన్న పశ్యామ్యత్ర హే గురో । విజ్ఞేయం కిము వస్త్వస్తి స్వాత్మనాత్ర విపశ్చితా ॥ ౨౧౪ ॥
390. మిశ్రస్య సత్త్వస్య భవన్తి ధర్మా - స్త్వమానితాద్యా నియమా యమాద్యాః । శ్రద్ధా చ భక్తిశ్చ ముముక్షుతా చ దైవీ చ సమ్పత్తిరసన్నివృత్తిః ॥ ౧౨౦ ॥
391. ముఞ్జాదిషీకామివ దృశ్యవర్గా - త్ప్రత్యఞ్చమాత్మానమసఙ్గమక్రియమ్ । వివిచ్య తత్ర ప్రవిలాప్య సర్వంతదాత్మనా తిష్ఠతి యః స ముక్తః ॥ ౧౫౫ ॥
392. మృత్కార్యం సకలం ఘటాది సతతం మృన్మాత్రమేవాభిత - స్తద్వత్సజ్జనితం సదాత్మకమిదం సన్మాత్రమేవాఖిలమ్ । యస్మాన్నాస్తి సతః పరం కిమపి తత్సత్యం స ఆత్మా స్వయంతస్మాత్తత్త్వమసి ప్రశాన్తమమలం బ్రహ్మాద్వయం యత్పరమ్ ॥ ౨౫౩ ॥
393. మృత్కార్యభూతోఽపి మృదో న భిన్నః కుమ్భోఽస్తి సర్వత్ర తు మృత్స్వరూపాత్ । న కుమ్భరూపం పృథగస్తి కుమ్భః కుతో మృషాకల్పితనామమాత్రః ॥ ౨౩౦ ॥
394. మేధావీ పురుషో విద్వానూహాపోహవిచక్షణః । అధికార్యాత్మవిద్యాయాముక్తలక్షణలక్షితః ॥ ౧౬ ॥
395. మోక్షకారణసామగ్ర్యాం భక్తిరేవ గరీయసీ । స్వస్వరూపానుసన్ధానం భక్తిరిత్యభిధీయతే ॥ ౩౨ ॥
396. మోక్షస్య కాఙ్క్షా యది వై తవాస్తి త్యజాతిదూరాద్విషయాన్విషం యథా । పీయూషవత్తోషదయాక్షమార్జవ - ప్రశాన్తిదాన్తీర్భజ నిత్యమాదరాత్ ॥ ౮౪ ॥
397. మోక్షస్య హేతుః ప్రథమో నిగద్యతే వైరాగ్యమత్యన్తమనిత్యవస్తుషు । తతః శమశ్చాపి దమస్తితిక్షాన్యాసః ప్రసక్తాఖిలకర్మణాం భృశమ్ ॥ ౭౧ ॥
398. మోక్షైకసక్త్యా విషయేషు రాగంనిర్మూల్య సంన్యస్య చ సర్వకర్మ । సచ్ఛ్రద్ధయా యః శ్రవణాదినిష్ఠోరజః స్వభావం స ధునోతి బుద్ధేః ॥ ౧౮౪ ॥
399. మోహ ఎవ మహామృత్యుర్ముముక్షోర్వపురాదిషు । మోహో వినిర్జితో యేన స ముక్తిపదమర్హతి ॥ ౮౭ ॥
400. మోహం జహి మహామృత్యుం దేహదారసుతాదిషు । యం జిత్వా మునయో యాన్తి తద్విష్ణోః పరమం పదమ్ ॥ ౮౮ ॥
401. య ఎషు మూఢా విషయేషు బద్ధారాగోరుపాశేన సుదుర్దమేన । ఆయాన్తి నిర్యాన్త్యధ ఊర్ధ్వముచ్చైః స్వకర్మదూతేన జవేన నీతాః ॥ ౭౭ ॥
402. యః పశ్యతి స్వయం సర్వం యం న పశ్యతి కిఞ్చన । యశ్చేతయతి బుద్ధ్యాది న తద్యం చేతయత్యయమ్ ॥ ౧౨౯ ॥
403. యచ్చకాస్త్యనపరం పరాత్పరంప్రత్యగేకరసమాత్మలక్షణమ్ । సత్యచిత్సుఖమనన్తమవ్యయంబ్రహ్మ తత్త్వమసి భావయాత్మని ॥ ౨౬౪ ॥
404. యతిరసదనుసన్ధిం బన్ధహేతుం విహాయ స్వయమయమహమస్మీత్యాత్మదృష్ట్యైవ తిష్ఠేత్ । సుఖయతి నను నిష్ఠా బ్రహ్మణి స్వానుభూత్యాహరతి పరమవిద్యాకార్యదుఃఖం ప్రతీతమ్ ॥ ౩౩౪ ॥
405. యత్కటాక్షశశిసాన్ద్రచన్ద్రికా - పాతధూతభవతాపజశ్రమః । ప్రాప్తవానహమఖణ్డవైభవా - నన్దమాత్మపదమక్షయం క్షణాత్ ॥ ౪౮౮ ॥
406. యత్కృతం స్వప్నవేలాయాం పుణ్యం వా పాపముల్బణమ్ । సుప్తోత్థితస్య కిం తత్స్యాత్స్వర్గాయ నరకాయ వా ॥ ౪౪౯ ॥
407. యత్పరం సకలవాగగోచరం గోచరం విమలబోధచక్షుషః । శుద్ధచిద్ఘనమనాదివస్తు య - ద్బ్రహ్మ తత్త్వమసి భావయాత్మని ॥ ౨౫౬ ॥
408. యత్ర క్వాపి విశీర్ణం పర్ణమివ తరోర్వపుః పతనాత్ । బ్రహ్మీభూతస్య యతేః ప్రాగేవ హి తచ్చిదగ్నినా దగ్ధమ్ ॥ ౫౫౭ ॥
409. యత్ర ప్రవిష్టా విషయాః పరేరితానదీప్రవాహా ఇవ వారిరాశౌ । లినన్తి సన్మాత్రతయా న విక్రియా - ముత్పాదయన్త్యేష యతిర్విముక్తః ॥ ౪౪౨ ॥
410. యత్ర భ్రాన్త్యా కల్పితం యద్వివేకేతత్తన్మాత్రం నైవ తస్మాద్విభిన్నమ్ । భ్రాన్తేర్నాశే భ్రాన్తిదృష్టాహితత్త్వంరజ్జుస్తద్వద్విశ్వమాత్మస్వరూపమ్ ॥ ౩౮౮ ॥
411. యత్రైష జగదాభాసో దర్పణాన్తః పురం యథా । తద్బ్రహ్మాహమితి జ్ఞాత్వా కృతకృత్యో భవిష్యసి ॥ ౨౯౨ ॥
412. యత్సత్యభూతం నిజరూపమాద్యంచిదద్వయానన్దమరూపమక్రియమ్ । తదేత్య మిథ్యావపురుత్సృజైత - చ్ఛైలూషవద్వేషముపాత్తమాత్మనః ॥ ౨౯౩ ॥
413. యథా యథా ప్రత్యగవస్థితం మన - స్తథా తథా ముఞ్చతి బాహ్యవాసనాః । నిఃశేషమోక్షే సతి వాసనానా - మాత్మానుభూతిః ప్రతిబన్ధశూన్యా ॥ ౨౭౭ ॥
414. యథా సువర్ణం పుటపాకశోధితంత్యక్త్వా మలం స్వాత్మగుణం సమృచ్ఛతి । తథా మనః సత్త్వరజస్తమోమలంధ్యానేన సన్త్యజ్య సమేతి తత్త్వమ్ ॥ ౩౬౨ ॥
415. యథాఽపకృష్టం శైవాలం క్షణమాత్రం న తిష్ఠతి । ఆవృణోతి తథా మాయా ప్రాజ్ఞం వాపి పరాఙ్ముఖమ్ ॥ ౩౨౫ ॥
416. యదా కదా వాపి విపశ్చిదేషబ్రహ్మణ్యనన్తేఽప్యణుమాత్రభేదమ్ । పశ్యత్యథాముష్య భయం తదేవయదీక్షితం భిన్నతయా ప్రమాదాత్ ॥ ౩౩౧ ॥
417. యది సత్యం భవేద్విశ్వం సుషుప్తావుపలభ్యతామ్ । యన్నోపలభ్యతే కిఞ్చిదతోఽసత్స్వప్నవన్మృషా ॥ ౨౩౬ ॥
418. యదిదం సకలం విశ్వం నానారూపం ప్రతీతమజ్ఞానాత్ । తత్సర్వం బ్రహ్మైవ ప్రత్యస్తాశేషభావనాదోషమ్ ॥ ౨౨౯ ॥
419. యద్బోద్ధవ్యం తవేదానీమాత్మానాత్మవివేచనమ్ । తదుచ్యతే మయా సమ్యక్ఛ్రుత్వాత్మన్యవధారయ ॥ ౭౩ ॥
420. యద్యుత్తరోత్తరాభావః పూర్వపూర్వం తు నిష్ఫలమ్ । నివృత్తిః పరమా తృప్తిరానన్దోఽనుపమః స్వతః ॥ ౪౨౧ ॥
421. యద్విభాతి సదనేకధా భ్రమా - న్నామరూపగుణవిక్రియాత్మనా । హేమవత్స్వయమవిక్రియం సదాబ్రహ్మ తత్త్వమసి భావయాత్మని ॥ ౨౬౩ ॥
422. యస్త్వయాద్య కృతః ప్రశ్నో వరీయాన్ శాస్త్రవిన్మతః । సూత్రప్రాయో నిగూఢార్థో జ్ఞాతవ్యశ్చ ముముక్షుభిః ॥ ౬౯ ॥
423. యస్మిన్నస్తాశేషమాయావిశేషంప్రత్యగ్రూపం ప్రత్యయాగమ్యమానమ్ । సత్యజ్ఞానానన్తమానన్దరూపంబ్రహ్మాద్వైతం యత్తదేవాహమస్మి ॥ ౫౧౫ ॥
424. యస్య సంనిధిమాత్రేణ దేహేన్ద్రియమనోధియః । విషయేషు స్వకీయేషు వర్తన్తే ప్రేరితా ఇవ ॥ ౧౩౧ ॥
425. యస్య స్థితా భవేత్ప్రజ్ఞా యస్యానన్దో నిరన్తరః । ప్రపఞ్చో విస్మృతప్రాయః స జీవన్ముక్త ఇష్యతే ॥ ౪౨౯ ॥
426. యావత్స్యాత్స్వస్య సమ్బన్ధోఽహఙ్కారేణ దురాత్మనా । తావన్న లేశమాత్రాపి ముక్తివార్తా విలక్షణా ॥ ౩౦౦ ॥
427. యావద్భ్రాన్తిస్తావదేవాస్య సత్తామిథ్యాజ్ఞానోజ్జృమ్భితస్య ప్రమాదాత్ । రజ్జ్వాం సర్పో భ్రాన్తికాలీన ఎవభ్రాన్తేర్నాశే నైవ సర్పోఽస్తి తద్వత్ ॥ ౧౯౯ ॥
428. యావద్వా యత్కిఞ్చిద్విషదోషస్ఫూర్తిరస్తి చేద్దేహే । కథమారోగ్యాయ భవేత్తద్వదహన్తాపి యోగినో ముక్త్యై ॥ ౩౦౪ ॥
429. యేన విశ్వమిదం వ్యాప్తం యం న వ్యాప్నోతి కిఞ్చన । అభారూపమిదం సర్వం యం భాన్తమనుభాత్యయమ్ ॥ ౧౩౦ ॥
430. యో వా పురైషోఽహమితి ప్రతీతో బుద్ధ్యా విక్లృప్తస్తమసాతిమూఢయా । తస్యైవ నిఃశేషతయా వినాశేబ్రహ్మాత్మభావః ప్రతిబన్ధశూన్యః ॥ ౩౦౨ ॥
431. యో విజానాతి సకలం జాగ్రత్స్వప్నసుషుప్తిషు । బుద్ధితద్వృత్తిసద్భావమభావమహమిత్యయమ్ ॥ ౧౨౮ ॥
432. యోగస్య ప్రథమం ద్వారం వాఙ్నిరోధోఽపరిగ్రహః । నిరాశా చ నిరీహా చ నిత్యమేకాన్తశీలతా ॥ ౩౬౮ ॥
433. యోఽయం విజ్ఞానమయః ప్రాణేషు హృది స్ఫురత్స్వయఞ్జ్యోతిః । కూటస్థః సన్నాత్మా కర్తా భోక్తా భవత్యుపాధిస్థః ॥ ౧౯౧ ॥
434. యోఽయమాత్మా స్వయఞ్జ్యోతిః పఞ్చకోశవిలక్షణః । అవస్థాత్రయసాక్షీ సన్నిర్వికారో నిరఞ్జనః । సదానన్దః స విజ్ఞేయః స్వాత్మత్వేన విపశ్చితా ॥ ౨౧౩ ॥
435. రవేర్యథా కర్మణి సాక్షిభావోవహ్నేర్యథా వాయసి దాహకత్వమ్ । రజ్జోర్యథారోపితవస్తుసఙ్గ - స్తథైవ కూటస్థచిదాత్మనో మే ॥ ౫౦౭ ॥
436. లక్ష్యచ్యుతం చేద్యది చిత్తమీష - ద్బహిర్ముఖం సన్నిపతేత్తతస్తతః । ప్రమాదతః ప్రచ్యుతకేలికన్దుకః సోపానపఙ్క్తౌ పతితో యథా తథా ॥ ౩౨౬ ॥
437. లక్ష్యాలక్ష్యగతిం త్యక్త్వా యస్తిష్ఠేత్కేవలాత్మనా । శివ ఎవ స్వయం సాక్షాదయం బ్రహ్మవిదుత్తమః ॥ ౫౫౪ ॥
438. లక్ష్యే బ్రహ్మణి మానసం దృఢతరం సంస్థాప్య బాహ్యేన్ద్రియం స్వస్థానే వినివేశ్య నిశ్చలతనుశ్చోపేక్ష్య దేహస్థితిమ్ । బ్రహ్మాత్మైక్యముపేత్య తన్మయతయా చాఖణ్డవృత్త్యానిశంబ్రహ్మానన్దరసం పిబాత్మని ముదా శూన్యైః కిమన్యైర్భ్రమైః ॥ ౩౭౯ ॥
439. లబ్ధ్వా కథఞ్చిన్నరజన్మ దుర్లభం తత్రాపి పుంస్త్వం శ్రుతిపారదర్శనమ్ । యః స్వాత్మముక్త్యై న యతేత మూఢధీఃస ఆత్మహా స్వం వినిహన్త్యసద్గ్రహాత్ ॥ ౪ ॥
440. లీనధీరపి జాగర్తి యో జాగ్రద్ధర్మవర్జితః । బోధో నిర్వాసనో యస్య స జీవన్ముక్త ఇష్యతే ॥ ౪౩౦ ॥
441. లోకవాసనయా జన్తోః శాస్త్రవాసనయాపి చ । దేహవాసనయా జ్ఞానం యథావన్నైవ జాయతే ॥ ౨౭౨ ॥
442. లోకానువర్తనం త్యక్త్వా త్యక్త్వా దేహానువర్తనమ్ । శాస్త్రానువర్తనం త్యక్త్వా స్వాధ్యాసాపనయం కురు ॥ ౨౭౧ ॥
443. వక్తవ్యం కిము విద్యతేఽత్ర బహుధా బ్రహ్మైవ జీవః స్వయంబ్రహ్మైతజ్జగదాపరాణు సకలం బ్రహ్మాద్వితీయం శ్రుతేః । బ్రహ్మైవాహమితి ప్రబుద్ధమతయః సన్త్యక్తబాహ్యాః స్ఫుటంబ్రహ్మీభూయ వసన్తి సన్తతచిదానన్దాత్మనైవ ధ్రువమ్ ॥ ౩౯౫ ॥
444. వర్తమానేఽపి దేహేఽస్మింశ్ఛాయావదనువర్తిని । అహన్తామమతాభావో జీవన్ముక్తస్య లక్షణమ్ ॥ ౪౩౨ ॥
445. వస్తుస్వరూపం స్ఫుటబోధచక్షుషాస్వేనైవ వేద్యం న తు పణ్డితేన । చన్ద్రస్వరూపం నిజచక్షుషైవజ్ఞాతవ్యమన్యైరవగమ్యతే కిమ్ ॥ ౫౬ ॥
446. వాగాదిపఞ్చ శ్రవణాదిపఞ్చప్రాణాదిపఞ్చాభ్రముఖాణి పఞ్చ । బుద్ధ్యాద్యవిద్యాపి చ కామకర్మణీపుర్యష్టకం సూక్ష్మశరీరమాహుః ॥ ౯౮ ॥
447. వాగ్వైఖరీ శబ్దఝరీ శాస్త్రవ్యాఖ్యానకౌశలమ్ । వైదుష్యం విదుషాం తద్వద్భుక్తయే న తు ముక్తయే ॥ ౬౦ ॥
448. వాచం నియచ్ఛాత్మని తం నియచ్ఛబుద్ధౌ ధియం యచ్ఛ చ బుద్ధిసాక్షిణి । తం చాపి పూర్ణాత్మని నిర్వికల్పేవిలాప్య శాన్తిం పరమాం భజస్వ ॥ ౩౭౦ ॥
449. వాచా వక్తుమశక్యమేవ మనసా మన్తుం న వాస్వాద్యతే స్వానన్దామృతపూరపూరితపరబ్రహ్మామ్బుధేర్వైభవమ్ । అమ్భోరాశివిశీర్ణవార్షికశిలాభావం భజన్మే మనో యస్యాంశాంశలవే విలీనమధునానన్దాత్మనా నిర్వృతమ్ ॥ ౪౮౩ ॥
450. వాయునానీయతే మేఘః పునస్తేనైవ లీయతే । మనసా కల్ప్యతే బన్ధో మోక్షస్తేనైవ కల్ప్యతే ॥ ౧౭౪ ॥
451. వాసనానుదయో భోగ్యే వైరాగ్యస్య తదావధిః । అహమ్భావోదయాభావో బోధస్య పరమావధిః । లీనవృత్తేరనుత్పత్తిర్మర్యాదోపరతేస్తు సా ॥ ౪౨౫ ॥
452. వాసనావృద్ధితః కార్యం కార్యవృద్ధ్యా చ వాసనా । వర్ధతే సర్వథా పుంసః సంసారో న నివర్తతే ॥ ౩౧౪ ॥
453. వికారిణాం సర్వవికారవేత్తానిత్యోఽవికారో భవితుం సమర్హతి । మనోరథస్వప్నసుషుప్తిషు స్ఫుటం పునః పునర్దృష్టమసత్త్వమేతయోః ॥ ౨౯౬ ॥
454. విక్షేపశక్తివిజయో విషమో విధాతుంనిఃశేషమావరణశక్తినివృత్త్యభావే । దృగ్దృశ్యయోః స్ఫుటపయోజలవద్విభాగేనశ్యేత్తదావరణమాత్మని చ స్వభావాత్ । నిఃసంశయేన భవతి ప్రతిబన్ధశూన్యోనిక్షేపణం న హి తదా యది చేన్మృషార్థే ॥ ౩౪౫ ॥
455. విక్షేపశక్తీ రజసః క్రియాత్మికాయతః ప్రవృత్తిః ప్రసృతా పురాణీ । రాగాదయోఽస్యాః ప్రభవన్తి నిత్యం దుఃఖాదయో యే మనసో వికారాః ॥ ౧౧౩ ॥
456. విజ్ఞాత ఆత్మనో యస్య బ్రహ్మభావః శ్రుతేర్బలాత్ । భవబన్ధవినిర్ముక్తః స జీవన్ముక్త ఇష్యతే ॥ ౪౩౮ ॥
457. విజ్ఞాతబ్రహ్మతత్త్వస్య యథాపూర్వం న సంసృతిః । అస్తి చేన్న స విజ్ఞాతబ్రహ్మభావో బహిర్ముఖః ॥ ౪౪౩ ॥
458. విద్యాఫలం స్యాదసతో నివృత్తిః ప్రవృత్తిరజ్ఞానఫలం తదీక్షితమ్ । తజ్జ్ఞాజ్ఞయోర్యన్మృగతృష్ణికాదౌనో చేద్విదో దృష్టఫలం కిమస్మాత్ ॥ ౪౨౩ ॥
459. విద్వాన్స తస్మా ఉపసత్తిమీయుషేముముక్షవే సాధు యథోక్తకారిణే । ప్రశాన్తచిత్తాయ శమాన్వితాయతత్త్వోపదేశం కృపయైవ కుర్యాత్ ॥ ౪౪ ॥
460. వినివృత్తిర్భవేత్తస్య సమ్యగ్జ్ఞానేన నాన్యథా । బ్రహ్మాత్మైకత్వవిజ్ఞానం సమ్యగ్జ్ఞానం శ్రుతేర్మతమ్ ॥ ౨౦౪ ॥
461. విమానమాలమ్బ్య శరీరమేతత్ భునక్త్యశేషాన్విషయానుపస్థితాన్ । పరేచ్ఛయా బాలవదాత్మవేత్తాయోఽవ్యక్తలిఙ్గోఽననుషక్తబాహ్యః ॥ ౫౪౦ ॥
462. విలక్షణం యథా ధ్వాన్తం లీయతే భానుతేజసి । తథైవ సకలం దృశ్యం బ్రహ్మణి ప్రవిలీయతే ॥ ౫౬౫ ॥
463. వివేకవైరాగ్యగుణాతిరేకా - చ్ఛుద్ధత్వమాసాద్య మనో విముక్త్యై । భవత్యతో బుద్ధిమతో ముముక్షో - స్తాభ్యాం దృఢాభ్యాం భవితవ్యమగ్రే ॥ ౧౭౭ ॥
464. వివేకినో విరక్తస్య శమాదిగుణశాలినః । ముముక్షోరేవ హి బ్రహ్మజిజ్ఞాసాయోగ్యతా మతా ॥ ౧౭ ॥
465. విశుద్ధమన్తఃకరణం స్వరూపేనివేశ్య సాక్షిణ్యవబోధమాత్రే । శనైః శనైర్నిశ్చలతాముపానయ - న్పూర్ణత్వమేవానువిలోకయేత్తతః ॥ ౩౮౪ ॥
466. విశుద్ధసత్త్వస్య గుణాః ప్రసాదః స్వాత్మానుభూతిః పరమా ప్రశాన్తిః । తృప్తిః ప్రహర్షః పరమాత్మనిష్ఠాయయా సదానన్దరసం సమృచ్ఛతి ॥ ౧౨౧ ॥
467. విశోక ఆనన్దఘనో విపశ్చి - త్స్వయం కుతశ్చిన్న బిభేతి కశ్చిత్ । నాన్యోఽస్తి పన్థా భవబన్ధముక్తే - ర్వినా స్వతత్త్వావగమం ముముక్షోః ॥ ౨౨౪ ॥
468. విషమవిషయమార్గే గచ్ఛతోఽనచ్ఛబుద్ధేః ప్రతిపదమభిఘాతో మృత్యురప్యేష సిద్ధః । హితసుజనగురూక్త్యా గచ్ఛతః స్వస్య యుక్త్యాప్రభవతి ఫలసిద్ధిః సత్యమిత్యేవ విద్ధి ॥ ౮౩ ॥
469. విషయాఖ్యగ్రహో యేన సువిరక్త్యసినా హతః । స గచ్ఛతి భవామ్బోధేః పారం ప్రత్యూహవర్జితః ॥ ౮౨ ॥
470. విషయాణామానుకూల్యే సుఖీ దుఃఖీ విపర్యయే । సుఖం దుఃఖం చ తద్ధర్మః సదానన్దస్య నాత్మనః ॥ ౧౦౭ ॥
471. విషయాభిముఖం దృష్ట్వా విద్వాంసమపి విస్మృతిః । విక్షేపయతి ధీదోషైర్యోషా జారమివ ప్రియమ్ ॥ ౩౨౪ ॥
472. విషయాశామహాపాశాద్యో విముక్తః సుదుస్త్యజాత్ । స ఎవ కల్పతే ముక్త్యై నాన్యః షట్‍ఛాస్త్రవేద్యపి ॥ ౮౦ ॥
473. విషయేష్వావిశచ్చేతః సఙ్కల్పయతి తద్గుణాన్ । సమ్యక్సఙ్కల్పనాత్కామః కామాత్పుంసః ప్రవర్తనమ్ ॥ ౩౨౭ ॥
474. వీణాయా రూపసౌన్దర్యం తన్త్రీవాదనసౌష్ఠవమ్ । ప్రజారఞ్జనమాత్రం తన్న సామ్రాజ్యాయ కల్పతే ॥ ౫౯ ॥
475. వేదశాస్త్రపురాణాని భూతాని సకలాన్యపి । యేనార్థవన్తి తం కిం ను విజ్ఞాతారం ప్రకాశయేత్ ॥ ౫౩౫ ॥
476. వేదాన్తసిద్ధాన్తనిరుక్తిరేషాబ్రహ్మైవ జీవః సకలం జగచ్చ । అఖణ్డరూపస్థితిరేవ మోక్షోబ్రహ్మాద్వితీయం శ్రుతయః ప్రమాణమ్ ॥ ౪౭౯ ॥
477. వేదాన్తార్థవిచారేణ జాయతే జ్ఞానముత్తమమ్ । తేనాత్యన్తికసంసారదుఃఖనాశో భవత్యలమ్ ॥ ౪౭ ॥
478. వైరాగ్యం చ ముముక్షుత్వం తీవ్రం యస్య తు విద్యతే । తస్మిన్నేవార్థవన్తః స్యుః ఫలవన్తః శమాదయః ॥ ౩౦ ॥
479. వైరాగ్యబోధౌ పురుషస్య పక్షివ - త్పక్షౌ విజానీహి విచక్షణ త్వమ్ । విముక్తిసౌధాగ్రతలాధిరోహణం తాభ్యాం వినా నాన్యతరేణ సిధ్యతి ॥ ౩౭౫ ॥
480. వైరాగ్యస్య ఫలం బోధో బోధస్యోపరతిః ఫలమ్ । స్వానన్దానుభవాచ్ఛాన్తిరేషైవోపరతేః ఫలమ్ ॥ ౪౨౦ ॥
481. వైరాగ్యాన్న పరం సుఖస్య జనకం పశ్యామి వశ్యాత్మన - స్తచ్చేచ్ఛుద్ధతరాత్మబోధసహితం స్వారాజ్యసామ్రాజ్యధుక్ । ఎతద్ద్వారమజస్రముక్తియువతేర్యస్మాత్త్వమస్మాత్పరం సర్వత్రాస్పృహయా సదాత్మని సదా ప్రజ్ఞాం కురు శ్రేయసే ॥ ౩౭౭ ॥
482. వ్యాఘ్రబుద్ధ్యా వినిర్ముక్తో బాణః పశ్చాత్తు గోమతౌ । న తిష్ఠతి చ్ఛినత్త్యేవ లక్ష్యం వేగేన నిర్భరమ్ ॥ ౪౫౩ ॥
483. శబ్దజాలం మహారణ్యం చిత్తభ్రమణకారణమ్ । అతః ప్రయత్నాజ్జ్ఞాతవ్యం తత్త్వజ్ఞాత్తత్త్వమాత్మనః ॥ ౬౨ ॥
484. శబ్దాదిభిః పఞ్చభిరేవ పఞ్చ పఞ్చత్వమాపుః స్వగుణేన బద్ధాః । కురఙ్గమాతఙ్గపతఙ్గమీన - భృఙ్గా నరః పఞ్చభిరఞ్చితః కిమ్ ॥ ౭౮ ॥
485. శమాదిషట్కసమ్పత్తిర్ముముక్షుత్వమితి స్ఫుటమ్ । బ్రహ్మ సత్యం జగన్మిథ్యేత్యేవంరూపో వినిశ్చయః ॥ ౨౦ ॥
486. శరీరపోషణార్థీ సన్య ఆత్మానం దిదృక్షతే । గ్రాహం దారుధియా ధృత్వా నదీం తర్తుం స ఇచ్ఛతి ॥ ౮౬ ॥
487. శల్యరాశిర్మాంసలిప్తో మలపూర్ణోఽతికశ్మలః । కథం భవేదయం వేత్తా స్వయమేతద్విలక్షణః ॥ ౧౬౦ ॥
488. శవాకారం యావద్భజతి మనుజస్తావదశుచిఃపరేభ్యః స్యాత్క్లేశో జననమరణవ్యాధినిరయాః । యదాత్మానం శుద్ధం కలయతి శివాకారమచలంతదా తేభ్యో ముక్తో భవతి హి తదాహ శ్రుతిరపి ॥ ౩౯౭ ॥
489. శాన్తసంసారకలనః కలావానపి నిష్కలః । యః సచిత్తోఽపి నిశ్చిత్తః స జీవన్ముక్త ఇష్యతే ॥ ౪౩౧ ॥
490. శాన్తా మహాన్తో నివసన్తి సన్తోవసన్తవల్లోకహితం చరన్తః । తీర్ణాః స్వయం భీమభవార్ణవం జనా - నహేతునాన్యానపి తారయన్తః ॥ ౩౯ ॥
491. శాన్తో దాన్తః పరముపరతః క్షాన్తియుక్తః సమాధింకుర్వన్నిత్యం కలయతి యతిః స్వస్య సర్వాత్మభావమ్ । తేనావిద్యాతిమిరజనితాన్సాధు దగ్ధ్వా వికల్పా - న్బ్రహ్మాకృత్యా నివసతి సుఖం నిష్క్రియో నిర్వికల్పః ॥ ౩౫౬ ॥
492. శాస్త్రస్య గురువాక్యస్య సత్యబుద్ధ్యావధారణా । సా శ్రద్ధా కథితా సద్భిర్యయా వస్తూపలభ్యతే ॥ ౨౬ ॥
493. శుద్ధాద్వయబ్రహ్మవిబోధనాశ్యాసర్పభ్రమో రజ్జువివేకతో యథా । రజస్తమః సత్త్వమితి ప్రసిద్ధాగుణాస్తదీయాః ప్రథితైః స్వకార్యైః ॥ ౧౧౨ ॥
494. శృణుష్వావహితో విద్వన్ యన్మయా సముదీర్యతే । తదేతచ్ఛ్రవణాత్సద్యో భవబన్ధాద్విమోక్ష్యసే ॥ ౭౦ ॥
495. శైలూషో వేషసద్భావాభావయోశ్చ యథా పుమాన్ । తథైవ బ్రహ్మవిచ్ఛ్రేష్ఠః సదా బ్రహ్మైవ నాపరః ॥ ౫౫౬ ॥
496. శ్రద్ధాభక్తిధ్యానయోగాన్ముముక్షో - ర్ముక్తేర్హేతూన్వక్తి సాక్షాచ్ఛ్రుతేర్గీః । యో వా ఎతేష్వేవ తిష్ఠత్యముష్యమోక్షోఽవిద్యాకల్పితాద్దేహబన్ధాత్ ॥ ౪౮ ॥
497. శ్రుతిప్రమాణైకమతేః స్వధర్మ - నిష్ఠా తయైవాత్మవిశుద్ధిరస్య । విశుద్ధబుద్ధేః పరమాత్మవేదనంతేనైవ సంసారసమూలనాశః ॥ ౧౫౦ ॥
498. శ్రుతిస్మృతిన్యాయశతైర్నిషిద్ధేదృశ్యేఽత్ర యః స్వాత్మమతిం కరోతి । ఉపైతి దుఃఖోపరి దుఃఖజాతం నిషిద్ధకర్తా స మలిమ్లుచో యథా ॥ ౩౩౨ ॥
499. శ్రుతేః శతగుణం విద్యాన్మననం మననాదపి । నిదిధ్యాసం లక్షగుణమనన్తం నిర్వికల్పకమ్ ॥ ౩౬౫ ॥
500. శ్రుత్యా యుక్త్యా స్వానుభూత్యా జ్ఞాత్వా సార్వాత్మ్యమాత్మనః । క్వచిదాభాసతః ప్రాప్తస్వాధ్యాసాపనయం కురు ॥ ౨౮౨ ॥
501. షడ్భిరూర్మిభిరయోగి యోగిహృ - ద్భావితం న కరణైర్విభావితమ్ । బుద్ధ్యవేద్యమనవద్యభూతి య - ద్బ్రహ్మ తత్త్వమసి భావయాత్మని ॥ ౨౫౭ ॥
502. స దేవదత్తోఽయమితీహ చైకతావిరుద్ధధర్మాంశమపాస్య కథ్యతే । యథా తథా తత్త్వమసీతి వాక్యేవిరుద్ధధర్మానుభయత్ర హిత్వా ॥ ౨౫౦ ॥
503. సంన్యస్య సర్వకర్మాణి భవబన్ధవిముక్తయే । యత్యతాం పణ్డితైర్ధీరైరాత్మాభ్యాస ఉపస్థితైః ॥ ౧౦ ॥
504. సంలక్ష్య చిన్మాత్రతయా సదాత్మనో - రఖణ్డభావః పరిచీయతే బుధైః । ఎవం మహావాక్యశతేన కథ్యతే బ్రహ్మాత్మనోరైక్యమఖణ్డభావః ॥ ౨౫౧ ॥
505. సంసారకారాగృహమోక్షమిచ్ఛో - రయోమయం పాదనిబద్ధశృఙ్ఖలమ్ । వదన్తి తజ్జ్ఞాః పటువాసనాత్రయంయోఽస్మాద్విముక్తః సముపైతి ముక్తిమ్ ॥ ౨౭౩ ॥
506. సంసారబన్ధవిచ్ఛిత్త్యై తద్ద్వయం ప్రదహేద్యతిః । వాసనావృద్ధిరేతాభ్యాం చిన్తయా క్రియయా బహిః ॥ ౩౧౫ ॥
507. సంసారాధ్వని తాపభానుకిరణప్రోద్భూతదాహవ్యథా - ఖిన్నానాం జలకాఙ్క్షయా మరుభువి భ్రాన్త్యా పరిభ్రామ్యతామ్ । అత్యాసన్నసుధామ్బుధిం సుఖకరం బ్రహ్మాద్వయం దర్శయ - న్త్యేషా శఙ్కరభారతీ విజయతే నిర్వాణసన్దాయినీ ॥ ౫౮౧ ॥
508. సంసిద్ధస్య ఫలం త్వేతజ్జీవన్ముక్తస్య యోగినః । బహిరన్తః సదానన్దరసాస్వాదనమాత్మని ॥ ౪౧౯ ॥
509. సకలనిగమచూడాస్వాన్తసిద్ధాన్తగుహ్యంపరమిదమతిగుహ్యం దర్శితం తే మయాద్య । అపగతకలిదోషః కామనిర్ముక్తబుద్ధి - స్తదతులమసకృత్త్వం భావయేదం ముముక్షుః ॥ ౫౭౬ ॥
510. సతతవిమలబోధానన్దరూపం సమేత్యత్యజ జడమలరూపోపాధిమేతం సుదూరే । అథ పునరపి నైవ స్మర్యతాం వాన్తవస్తుస్మరణవిషయభూతం కల్పతే కుత్సనాయ ॥ ౪౧౫ ॥
511. సతి సక్తో నరో యాతి సద్భావం హ్యేకనిష్ఠయా । కీటకో భ్రమరం ధ్యాయన్భ్రమరత్వాయ కల్పతే ॥ ౩౫౯ ॥
512. సత్త్వం విశుద్ధం జలవత్తథాపితాభ్యాం మిలిత్వా సరణాయ కల్పతే । యత్రాత్మబిమ్బః ప్రతిబిమ్బితః స - న్ప్రకాశయత్యర్క ఇవాఖిలం జడమ్ ॥ ౧౧౯ ॥
513. సత్యం జ్ఞానమనన్తం బ్రహ్మ విశుద్ధం పరం స్వతః సిద్ధమ్ । నిత్యానన్దైకరసం ప్రత్యగభిన్నం నిరన్తరం జయతి ॥ ౨౨౭ ॥
514. సత్యం యది స్యాజ్జగదేతదాత్మనో - ఽనన్తత్వహానిర్నిగమాప్రమాణతా । అసత్యవాదిత్వమపీశితుః స్యా - న్నైతత్త్రయం సాధు హితం మహాత్మనామ్ ॥ ౨౩౪ ॥
515. సత్యముక్తం త్వయా విద్వన్ నిపుణోఽసి విచారణే । అహమాదివికారాస్తే తదభావోఽయమప్యథ ॥ ౨౧౫ ॥
516. సత్యాభిసన్ధానరతో విముక్తోమహత్త్వమాత్మీయముపైతి నిత్యమ్ । మిథ్యాభిసన్ధానరతస్తు నశ్యే - ద్దృష్టం తదేతద్యదచోరచోరయోః ॥ ౩౩౩ ॥
517. సత్సమృద్ధం స్వతఃసిద్ధం శుద్ధం బుద్ధమనీదృశమ్ । ఎకమేవాద్వయం బ్రహ్మ నేహ నానాస్తి కిఞ్చన ॥ ౪౭౧ ॥
518. సదాత్మని బ్రహ్మణి తిష్ఠతో మునేః పూర్ణాద్వయానన్దమయాత్మనా సదా । న దేశకాలాద్యుచితప్రతీక్షాత్వఙ్మాంసవిట్పిణ్డవిసర్జనాయ ॥ ౫౫౮ ॥
519. సదాత్మైకత్వవిజ్ఞానదగ్ధావిద్యాదివర్ష్మణః । అముష్య బ్రహ్మభూతత్వాద్బ్రహ్మణః కుత ఉద్భవః ॥ ౫౬౯ ॥
520. సదిదం పరమాద్వైతం స్వస్మాదన్యస్య వస్తునోఽభావాత్ । న హ్యన్యదస్తి కిఞ్చిత్సమ్యక్పరతత్త్వబోధసుదశాయామ్ ॥ ౨౨౮ ॥
521. సదేవేదం సర్వం జగదవగతం వాఙ్మనసయోఃసతోఽన్యన్నాస్త్యేవ ప్రకృతిపరసీమ్ని స్థితవతః । పృథక్కిం మృత్స్నాయాః కలశఘటకుమ్భాద్యవగతంవదత్యేష భ్రాన్తస్త్వమహమితి మాయామదిరయా ॥ ౩౯౨ ॥
522. సదైకరూపస్య చిదాత్మనో విభో - రానన్దమూర్తేరనవద్యకీర్తేః । నైవాన్యథా క్వాప్యవికారిణస్తేవినాహమధ్యాసమముష్య సంసృతిః ॥ ౩౦౭ ॥
523. సద్ఘనం చిద్ఘనం నిత్యమానన్దఘనమక్రియమ్ । ఎకమేవాద్వయం బ్రహ్మ నేహ నానాస్తి కిఞ్చన ॥ ౪౬౬ ॥
524. సద్బ్రహ్మకార్యం సకలం సదేవసన్మాత్రమేతన్న తతోఽన్యదస్తి । అస్తీతి యో వక్తి న తస్య మోహోవినిర్గతో నిద్రితవత్ప్రజల్పః ॥ ౨౩౨ ॥
525. సద్వాసనాస్ఫూర్తివిజృమ్భణే సతిహ్యసౌ విలీనా త్వహమాదివాసనా । అతిప్రకృష్టాప్యరుణప్రభాయాంవిలీయతే సాధు యథా తమిస్రా ॥ ౩౧౯ ॥
526. సన్తు వికారాః ప్రకృతేర్దశధా శతధా సహస్రధా వాపి । తైః కిం మేఽసఙ్గచితేర్న హ్యమ్బుదడమ్బరోఽమ్బరం స్పృశతి ॥ ౫౧౨ ॥
527. సన్త్యన్యే ప్రతిబన్ధాః పుంసః సంసారహేతవో దృష్టాః । తేషామేషాం మూలం ప్రథమవికారో భవత్యహఙ్కారః ॥ ౨౯౯ ॥
528. సన్నాప్యసన్నాప్యుభయాత్మికా నోభిన్నాప్యభిన్నాప్యుభయాత్మికా నో । సాఙ్గాప్యనఙ్గాప్యుభయాత్మికా నోమహాద్భుతానిర్వచనీయరూపా ॥ ౧౧౧ ॥
529. సమాధినా సాధు వినిశ్చలాత్మనాపశ్యాత్మతత్త్వం స్ఫుటబోధచక్షుషా । నిఃసంశయం సమ్యగవేక్షితశ్చే - చ్ఛ్రుతః పదార్థో న పునర్వికల్పతే ॥ ౪౭౪ ॥
530. సమాధినానేన సమస్తవాసనా - గ్రన్థేర్వినాశోఽఖిలకర్మనాశః । అన్తర్బహిః సర్వత ఎవ సర్వదాస్వరూపవిస్ఫూర్తిరయత్నతః స్యాత్ ॥ ౩౬౪ ॥
531. సమాహితా యే ప్రవిలాప్య బాహ్యంశ్రోత్రాది చేతః స్వమహం చిదాత్మని । త ఎవ ముక్తా భవపాశబన్ధై - ర్నాన్యే తు పారోక్ష్యకథాభిధాయినః ॥ ౩౫౭ ॥
532. సమాహితాన్తఃకరణః స్వరూపేవిలోకయాత్మానమఖణ్డవైభవమ్ । విచ్ఛిన్ద్ధి బన్ధం భవగన్ధగన్ధిలంయత్నేన పుంస్త్వం సఫలీకురుష్వ ॥ ౪౧౨ ॥
533. సమాహితాయాం సతి చిత్తవృత్తౌపరాత్మని బ్రహ్మణి నిర్వికల్పే । న దృశ్యతే కశ్చిదయం వికల్పః ప్రజల్పమాత్రః పరిశిష్యతే తతః ॥ ౩౯౯ ॥
534. సమూలకృత్తోఽపి మహానహం పున - ర్వ్యుల్లేఖితః స్యాద్యది చేతసా క్షణమ్ । సఞ్జీవ్య విక్షేపశతం కరోతి నభస్వతా ప్రావృషి వారిదో యథా ॥ ౩౧౦ ॥
535. సమూలమేతత్పరిదహ్య వహ్నౌ సదాత్మని బ్రహ్మణి నిర్వికల్పే । తతః స్వయం నిత్యవిశుద్ధబోధా - నన్దాత్మనా తిష్ఠతి విద్వరిష్ఠః ॥ ౪౧౬ ॥
536. సమ్యక్పృష్టం త్వయా విద్వన్ సావధానేన తచ్ఛృణు । ప్రామాణికీ న భవతి భ్రాన్త్యా మోహితకల్పనా ॥ ౧౯౬ ॥
537. సమ్యగాస్థాపనం బుద్ధేః శుద్ధే బ్రహ్మణి సర్వదా । తత్సమాధానమిత్యుక్తం న తు చిత్తస్య లాలనమ్ ॥ ౨౭ ॥
538. సమ్యగ్విచారతః సిద్ధా రజ్జుతత్త్వావధారణా । భ్రాన్త్యోదితమహాసర్పభవదుఃఖవినాశనీ ॥ ౧౨ ॥
539. సమ్యగ్వివేకః స్ఫుటబోధజన్యోవిభజ్య దృగ్దృశ్యపదార్థతత్త్వమ్ । ఛినత్తి మాయాకృతమోహబన్ధంయస్మాద్విముక్తస్య పునర్న సంసృతిః ॥ ౩౪౬ ॥
540. సర్వత్ర సర్వతః సర్వం బ్రహ్మమాత్రావలోకనమ్ । సద్భావవాసనాదార్ఢ్యాత్తత్త్రయం లయమశ్నుతే ॥ ౩౧౭ ॥
541. సర్వప్రకారప్రమితిప్రశాన్తి - ర్బీజాత్మనావస్థితిరేవ బుద్ధేః । సుషుప్తిరత్రాస్య కిల ప్రతీతిః కిఞ్చిన్న వేద్మీతి జగత్ప్రసిద్ధేః ॥ ౧౨౩ ॥
542. సర్వవేదాన్తసిద్ధాన్తగోచరం తమగోచరమ్ । గోవిన్దం పరమానన్దం మద్గురుం ప్రణతోఽస్మ్యహమ్ ॥ ౧ ॥
543. సర్వవ్యాపృతికరణం లిఙ్గమిదం స్యాచ్చిదాత్మనః పుంసః । వాస్యాదికమివ తక్ష్ణస్తేనైవాత్మా భవత్యసఙ్గోఽయమ్ ॥ ౧౦౨ ॥
544. సర్వాత్మకోఽహం సర్వోఽహం సర్వాతీతోఽహమద్వయః । కేవలాఖణ్డబోధోఽహమానన్దోఽహం నిరన్తరః ॥ ౫౧౭ ॥
545. సర్వాత్మనా దృశ్యమిదం మృషైవనైవాహమర్థః క్షణికత్వదర్శనాత్ । జానామ్యహం సర్వమితి ప్రతీతిఃకుతోఽహమాదేః క్షణికస్య సిధ్యేత్ ॥ ౨౯౪ ॥
546. సర్వాత్మనా బన్ధవిముక్తిహేతుః సర్వాత్మభావాన్న పరోఽస్తి కశ్చిత్ । దృశ్యాగ్రహే సత్యుపపద్యతేఽసౌసర్వాత్మభావోఽస్య సదాత్మనిష్ఠయా ॥ ౩౪౦ ॥
547. సర్వాధారం సర్వవస్తుప్రకాశంసర్వాకారం సర్వగం సర్వశూన్యమ్ । నిత్యం శుద్ధం నిశ్చలం నిర్వికల్పంబ్రహ్మాద్వైతం యత్తదేవాహమస్మి ॥ ౫౧౪ ॥
548. సర్వే యేనానుభూయన్తే యః స్వయం నానుభూయతే । తమాత్మానం వేదితారం విద్ధి బుద్ధ్యా సుసూక్ష్మయా ॥ ౨౧౬ ॥
549. సర్వేషు భూతేష్వహమేవ సంస్థితోజ్ఞాత్రాత్మనాన్తర్బహిరాశ్రయః సన్ । భోక్తా చ భోగ్యం స్వయమేవ సర్వంతద్యత్పృథగ్దృష్టమిదన్తయా పురా ॥ ౪౯౬ ॥
550. సర్వోపాధివినిర్ముక్తం సచ్చిదానన్దమద్వయమ్ । భావయాత్మానమాత్మస్థం న భూయః కల్పసేఽధ్వనే ॥ ౪౧౩ ॥
551. సర్వోఽపి బాహ్యః సంసారః పురుషస్య యదాశ్రయః । విద్ధి దేహమిదం స్థూలం గృహవద్గృహమేధినః ॥ ౯౨ ॥
552. సహనం సర్వదుఃఖానామప్రతీకారపూర్వకమ్ । చిన్తావిలాపరహితం సా తితిక్షా నిగద్యతే ॥ ౨౫ ॥
553. సాధనాన్యత్ర చత్వారి కథితాని మనీషిభిః । యేషు సత్స్వేవ సన్నిష్ఠా యదభావే న సిధ్యతి ॥ ౧౮ ॥
554. సాధుభిః పూజ్యమానేఽస్మిన్పీడ్యమానేఽపి దుర్జనైః । సమభావో భవేద్యస్య స జీవన్ముక్త ఇష్యతే ॥ ౪౪౧ ॥
555. సార్వాత్మ్యసిద్ధయే భిక్షోః కృతశ్రవణకర్మణః । సమాధిం విదధాత్యేషా శాన్తో దాన్త ఇతి శ్రుతిః ॥ ౩౪౨ ॥
556. సుఖాద్యనుభవో యావత్తావత్ప్రారబ్ధమిష్యతే । ఫలోదయః క్రియాపూర్వో నిష్క్రియో న హి కుత్రచిత్ ॥ ౪౪౭ ॥
557. సుషుప్తికాలే మనసి ప్రలీనేనైవాస్తి కిఞ్చిత్సకలప్రసిద్ధేః । అతో మనఃకల్పిత ఎవ పుంసఃసంసార ఎతస్య న వస్తుతోఽస్తి ॥ ౧౭౩ ॥
558. సోఽయం నిత్యానిత్యవస్తువివేకః సముదాహృతః । తద్వైరాగ్యం జుగుప్సా యా దర్శనశ్రవణాదిభిః ॥ ౨౧ ॥
559. స్థితప్రజ్ఞో యతిరయం యః సదానన్దమశ్నుతే । బ్రహ్మణ్యేవ విలీనాత్మా నిర్వికారో వినిష్క్రియః ॥ ౪౨౭ ॥
560. స్థూలస్య సమ్భవజరామరణాని ధర్మాః స్థౌల్యాదయో బహువిధాః శిశుతాద్యవస్థాః । వర్ణాశ్రమాదినియమా బహుధామయాః స్యుః పూజావమానబహుమానముఖా విశేషాః ॥ ౯౩ ॥
561. స్థూలాదిభావా మయి కల్పితా భ్రమా - దారోపితానుస్ఫురణేన లోకైః । కాలే యథా కల్పకవత్సరాయన -ర్త్వాదయో నిష్కలనిర్వికల్పే ॥ ౪౯౮ ॥
562. స్థూలాదిసమ్బన్ధవతోఽభిమానినః సుఖం చ దుఃఖం చ శుభాశుభే చ । విధ్వస్తబన్ధస్య సదాత్మనో మునేః కుతః శుభం వాప్యశుభం ఫలం వా ॥ ౫౪౭ ॥
563. స్రోతసా నీయతే దారు యథా నిమ్నోన్నతస్థలమ్ । దైవేన నీయతే దేహో యథాకాలోపభుక్తిషు ॥ ౫౫౧ ॥
564. స్వం బోధమాత్రం పరిశుద్ధతత్త్వంవిజ్ఞాయ సఙ్ఘే నృపవచ్చ సైన్యే । తదాత్మనైవాత్మని సర్వదా స్థితోవిలాపయ బ్రహ్మణి దృశ్యజాతమ్ ॥ ౨౬౬ ॥
565. స్వప్నేఽర్థశూన్యే సృజతి స్వశక్త్యాభోక్త్రాది విశ్వం మన ఎవ సర్వమ్ । తథైవ జాగ్రత్యపి నో విశేష - స్తత్సర్వమేతన్మనసో విజృమ్భణమ్ ॥ ౧౭౨ ॥
566. స్వప్నో భవత్యస్య విభక్త్యవస్థాస్వమాత్రశేషేణ విభాతి యత్ర । స్వప్నే తు బుద్ధిః స్వయమేవ జాగ్ర - త్కాలీననానావిధవాసనాభిః । కర్త్రాదిభావం ప్రతిపద్య రాజతేయత్ర స్వయఞ్జ్యోతిరయం పరాత్మా ॥ ౧౦౦ ॥
567. స్వప్రకాశమధిష్ఠానం స్వయమ్భూయ సదాత్మనా । బ్రహ్మాణ్డమపి పిణ్డాణ్డం త్యజ్యతాం మలభాణ్డవత్ ॥ ౨౯౦ ॥
568. స్వమసఙ్గముదాసీనం పరిజ్ఞాయ నభో యథా । న శ్లిష్యతే యతిః కిఞ్చిత్కదాచిద్భావికర్మభిః ॥ ౪౫౦ ॥
569. స్వమేవ సర్వతః పశ్యన్మన్యమానః స్వమద్వయమ్ । స్వానన్దమనుభుఞ్జానః కాలం నయ మహామతే ॥ ౫౨౫ ॥
570. స్వయం పరిచ్ఛేదముపేత్య బుద్ధే - స్తాదాత్మ్యదోషేణ పరం మృషాత్మనః । సర్వాత్మకః సన్నపి వీక్షతే స్వయం స్వతః పృథక్త్వేన మృదో ఘటానివ ॥ ౧౯౨ ॥
571. స్వయం బ్రహ్మా స్వయం విష్ణుః స్వయమిన్ద్రః స్వయం శివః । స్వయం విశ్వమిదం సర్వం స్వస్మాదన్యన్న కిఞ్చన ॥ ౩౮౯ ॥
572. స్వలక్ష్యే నియతావస్థా మనసః శమ ఉచ్యతే । విషయేభ్యః పరావర్త్య స్థాపనం స్వస్వగోలకే ॥ ౨౩ ॥
573. స్వస్య ద్రష్టుర్నిర్గుణస్యాక్రియస్య ప్రత్యగ్బోధానన్దరూపస్య బుద్ధేః । భ్రాన్త్యా ప్రాప్తో జీవభావో న సత్యోమోహాపాయే నాస్త్యవస్తు స్వభావాత్ ॥ ౧౯౮ ॥
574. స్వస్యావిద్యాబన్ధసమ్బన్ధమోక్షా - త్సత్యజ్ఞానానన్దరూపాత్మలబ్ధౌ । శాస్త్రం యుక్తిర్దేశికోక్తిః ప్రమాణంచాన్తఃసిద్ధా స్వానుభూతిః ప్రమాణమ్ ॥ ౪౭౫ ॥
575. స్వాత్మతత్త్వానుసన్ధానం భక్తిరిత్యపరే జగుః । ఉక్తసాధనసమ్పన్నస్తత్త్వజిజ్ఞాసురాత్మనః ॥ ౩౩ ॥
576. స్వాత్మన్యారోపితాశేషాభాసవస్తునిరాసతః । స్వయమేవ పరం బ్రహ్మ పూర్ణమద్వయమక్రియమ్ ॥ ౩౯౮ ॥
577. స్వాత్మన్యేవ సదా స్థిత్యా మనో నశ్యతి యోగినః । వాసనానాం క్షయశ్చాతః స్వాధ్యాసాపనయం కురు ॥ ౨౭౮ ॥
578. స్వానుభూత్యా స్వయం జ్ఞాత్వా స్వమాత్మానమఖణ్డితమ్ । సంసిద్ధః సుసుఖం తిష్ఠేన్నిర్వికల్పాత్మనాత్మని ॥ ౪౭౮ ॥
579. స్వామిన్నమస్తే నతలోకబన్ధోకారుణ్యసిన్ధో పతితం భవాబ్ధౌ । మాముద్ధరాత్మీయకటాక్షదృష్ట్యాఋజ్వ్యాతికారుణ్యసుధాభివృష్ట్యా ॥ ౩౭ ॥
580. స్వారాజ్యసామ్రాజ్యవిభూతిరేషాభవత్కృపాశ్రీమహితప్రసాదాత్ । ప్రాప్తా మయా శ్రీగురవే మహాత్మనేనమో నమస్తేఽస్తు పునర్నమోఽస్తు ॥ ౫౧౮ ॥
581. హితమిదముపదేశమాద్రియన్తాంవిహితనిరస్తసమస్తచిత్తదోషాః । భవసుఖవిరతాః ప్రశాన్తచిత్తాఃశ్రుతిరసికా యతయో ముముక్షవో యే ॥ ౫౮౦ ॥