జ్ఞానేనాకాశకల్పేన ధర్మాన్యో గగనోపమాన్ ।
జ్ఞేయాభిన్నేన సమ్బుద్ధస్తం వన్దే ద్విపదాం వరమ్ ॥ ౧ ॥

అస్పర్శయోగో వై నామ సర్వసత్త్వసుఖో హితః ।
అవివాదోఽవిరుద్ధశ్చ దేశితస్తం నమామ్యహమ్ ॥ ౨ ॥

భూతస్య జాతిమిచ్ఛన్తి వాదినః కేచిదేవ హి ।
అభూతస్యాపరే ధీరా వివదన్తః పరస్పరమ్ ॥ ౩ ॥

భూతం న జాయతే కిఞ్చిదభూతం నైవ జాయతే ।
వివదన్తోఽద్వయా హ్యేవమజాతిం ఖ్యాపయన్తి తే ॥ ౪ ॥

ఖ్యాప్యమానామజాతిం తైరనుమోదామహే వయమ్ ।
వివదామో న తైః సార్ధమవివాదం నిబోధత ॥ ౫ ॥

అజాతస్యైవ ధర్మస్య జాతిమిచ్ఛన్తి వాదినః ।
అజాతో హ్యమృతో ధర్మో మర్త్యతాం కథమేష్యతి ॥ ౬ ॥

స్వభావేనామృతో యస్య ధర్మో గచ్ఛతి మర్త్యతాత్ ।
కృతకేనామృతస్తస్య కథం స్థాస్యతి నిశ్చలః ॥ ౮ ॥

సాంసిద్ధికీ స్వాభావికీ సహజా అకృతా చ యా ।
ప్రకృతిః సేతి విజ్ఞేయా స్వభావం న జహాతి యా ॥ ౯ ॥

జరామరణనిర్ముక్తాః సర్వే ధర్మాః స్వభావతః ।
జరామరణమిచ్ఛన్తశ్చ్యవన్తే తన్మనీషయా ॥ ౧౦ ॥

కారణం యస్య వై కార్యం కారణం తస్య జాయతే ।
జాయమానం కథమజం భిన్నం నిత్యం కథం చ తత్ ॥ ౧౧ ॥

కారణాద్యద్యనన్యత్వమతః కార్యమజం తవ ।
జాయమానాద్ధి వై కార్యాత్కారణం తే కథం ధ్రువమ్ ॥ ౧౨ ॥

అజాద్వై జాయతే యస్య దృష్టాన్తస్తస్య నాస్తి వై ।
జాతాచ్చ జాయమానస్య న వ్యవస్థా ప్రసజ్యతే ॥ ౧౩ ॥

హేతోరాదిః ఫలం యేషామాదిర్హేతుః ఫలస్య చ ।
హేతోః ఫలస్య చానాదిః కథం తైరుపవర్ణ్యతే ॥ ౧౪ ॥

హేతోరాదిః ఫలం యేషామాదిర్హేతుః ఫలస్య చ ।
తథా జన్మ భవేత్తేషాం పుత్రాజ్జన్మ పితుర్యథా ॥ ౧౫ ॥

సమ్భవే హేతుఫలయోరేషితవ్యః క్రమస్త్వయా ।
యుగపత్సమ్భవే యస్మాదసమ్బన్ధో విషాణవత్ ॥ ౧౬ ॥

ఫలాదుత్పద్యమానః సన్న తే హేతుః ప్రసిధ్యతి ।
అప్రసిద్ధః కథం హేతుః ఫలముత్పాదయిష్యతి ॥ ౧౭ ॥

యది హేతోః ఫలాత్సిద్ధిః ఫలసిద్ధిశ్చ హేతుతః ।
కతరత్పూర్వనిష్పన్నం యస్య సిద్ధిరపేక్షయా ॥ ౧౮ ॥

అశక్తిరపరిజ్ఞానం క్రమకోపోఽథ వా పునః ।
ఎవం హి సర్వథా బుద్ధైరజాతిః పరిదీపితా ॥ ౧౯ ॥

బీజాఙ్కురాఖ్యో దృష్టాన్తః సదా సాధ్యసమో హి సః ।
న హి సాధ్యసమో హేతుః సిద్ధౌ సాధ్యస్య యుజ్యతే ॥ ౨౦ ॥

పూర్వాపరాపరిజ్ఞానమజాతేః పరిదీపకమ్ ।
జాయమానాద్ధి వై ధర్మాత్కథం పూర్వం న గృహ్యతే ॥ ౨౧ ॥

స్వతో వా పరతో వాపి న కిఞ్చిద్వస్తు జాయతే ।
సదసత్సదసద్వాపి న కిఞ్చిద్వస్తు జాయతే ॥ ౨౨ ॥

హేతుర్న జాయతేఽనాదేః ఫలం చాపి స్వభావతః ।
ఆదిర్న విద్యతే యస్య తస్య హ్యాదిర్న విద్యతే ॥ ౨౩ ॥

ప్రజ్ఞప్తేః సనిమిత్తత్వమన్యథా ద్వయనాశతః ।
సఙ్క్లేశస్యోపలబ్ధేశ్చ పరతన్త్రాస్తితా మతా ॥ ౨౪ ॥

ప్రజ్ఞప్తేః సనిమిత్తత్వమిష్యతే యుక్తిదర్శనాత్ ।
నిమిత్తస్యానిమిత్తత్వమిష్యతే భూతదర్శనాత్ ॥ ౨౫ ॥

చిత్తం న సంస్పృశత్యర్థం నార్థాభాసం తథైవ చ ।
అభూతో హి యతశ్చార్థో నార్థాభాసస్తతః పృథక్ ॥ ౨౬ ॥

నిమిత్తం న సదా చిత్తం సంస్పృశత్యధ్వసు త్రిషు ।
అనిమిత్తో విపర్యాసః కథం తస్య భవిష్యతి ॥ ౨౭ ॥

తస్మాన్న జాయతే చిత్తం చిత్తదృశ్యం న జాయతే ।
తస్య పశ్యన్తి యే జాతిం ఖే వై పశ్యన్తి తే పదమ్ ॥ ౨౮ ॥

అజాతం జాయతే యస్మాదజాతిః ప్రకృతిస్తతః ।
ప్రకృతేరన్యథాభావో న కథఞ్చిద్భవిష్యతి ॥ ౨౯ ॥

అనాదేరన్తవత్త్వం చ సంసారస్య న సేత్స్యతి ।
అనన్తతా చాదిమతో మోక్షస్య న భవిష్యతి ॥ ౩౦ ॥

సప్రయోజనతా తేషాం స్వప్నే విప్రతిపద్యతే ।
తస్మాదాద్యన్తవత్త్వేన మిథ్యైవ ఖలు తే స్మృతాః ॥ ౩౨ ॥

సర్వే ధర్మా మృషా స్వప్నే కాయస్యాన్తర్నిదర్శనాత్ ।
సంవృతేఽస్మిన్ప్రదేశే వై భూతానాం దర్శనం కుతః ॥ ౩౩ ॥

న యుక్తం దర్శనం గత్వా కాలస్యానియమాద్గతౌ ।
ప్రతిబుద్ధశ్చ వై సర్వస్తస్మిన్దేశే న విద్యతే ॥ ౩౪ ॥

మిత్రాద్యైః సహ సంమన్త్ర్య సమ్బుద్ధో న ప్రపద్యతే ।
గృహీతం చాపి యత్కిఞ్చిత్ప్రతిబుద్ధో న పశ్యతి ॥ ౩౫ ॥

స్వప్నే చావస్తుకః కాయః పృథగన్యస్య దర్శనాత్ ।
యథా కాయస్తథా సర్వం చిత్తదృశ్యమవస్తుకమ్ ॥ ౩౬ ॥

గ్రహణాజ్జాగరితవత్తద్ధేతుః స్వప్న ఇష్యతే ।
తద్ధేతుత్వాత్తు తస్యైవ సజ్జాగరితమిష్యతే ॥ ౩౭ ॥

ఉత్పాదస్యాప్రసిద్ధత్వాదజం సర్వముదాహృతమ్ ।
న చ భూతాదభూతస్య సమ్భవోఽస్తి కథఞ్చన ॥ ౩౮ ॥

అసజ్జాగరితే దృష్ట్వా స్వప్నే పశ్యతి తన్మయః ।
అసత్స్వప్నేఽపి దృష్ట్వా చ ప్రతిబుద్ధో న పశ్యతి ॥ ౩౯ ॥

నాస్త్యసద్ధేతుకమసత్సదసద్ధేతుకం తథా ।
సచ్చ సద్ధేతుకం నాస్తి సద్ధేతుకమసత్కుతః ॥ ౪౦ ॥

విపర్యాసాద్యథా జాగ్రదచిన్త్యాన్భూతవత్స్పృశేత్ ।
తథా స్వప్నే విపర్యాసాద్ధర్మాంస్తత్రైవ పశ్యతి ॥ ౪౧ ॥

ఉపలమ్భాత్సమాచారాదస్తివస్తుత్వవాదినామ్ ।
జాతిస్తు దేశితా బుద్ధైరజాతేస్త్రసతాం సదా ॥ ౪౨ ॥

అజాతేస్త్రసతాం తేషాముపలమ్భాద్వియన్తి యే ।
జాతిదోషా న సేత్స్యన్తి దోషోఽప్యల్పో భవిష్యతి ॥ ౪౩ ॥

ఉపలమ్భాత్సమాచారాన్మాయాహస్తీ యథోచ్యతే ।
ఉపలమ్భాత్సమాచారాదస్తి వస్తు తథోచ్యతే ॥ ౪౪ ॥

జాత్యాభాసం చలాభాసం వస్త్వాభాసం తథైవ చ ।
అజాచలమవస్తుత్వం విజ్ఞానం శాన్తమద్వయమ్ ॥ ౪౫ ॥

ఎవం న జాయతే చిత్తమేవం ధర్మా అజాః స్మృతాః ।
ఎవమేవ విజానన్తో న పతన్తి విపర్యయే ॥ ౪౬ ॥

ఋజువక్రాదికాభాసమలాతస్పన్దితం యథా ।
గ్రహణగ్రాహకాభాసం విజ్ఞానస్పన్దితం తథా ॥ ౪౭ ॥

అస్పన్దమానమలాతమనాభాసమజం యథా ।
అస్పన్దమానం విజ్ఞానమనాభాసమజం తథా ॥ ౪౮ ॥

అలాతే స్పన్దమానే వై నాభాసా అన్యతోభువః ।
న తతోఽన్యత్ర నిఃస్పన్దాన్నాలాతం ప్రవిశన్తి తే ॥ ౪౯ ॥

న నిర్గతా అలాతాత్తే ద్రవ్యత్వాభావయోగతః ।
విజ్ఞానేఽపి తథైవ స్యురాభాసస్యావిశేషతః ॥ ౫౦ ॥

న నిర్గతాస్తే విజ్ఞానాద్ద్రవ్యత్వాభావయోగతః ।
కార్యకారణతాభావాద్యతోఽచిన్త్యాః సదైవ తే ॥ ౫౨ ॥

ద్రవ్యం ద్రవ్యస్య హేతుః స్యాదన్యదన్యస్య చైవ హి ।
ద్రవ్యత్వమన్యభావో వా ధర్మాణాం నోపపద్యతే ॥ ౫౩ ॥

ఎవం న చిత్తజా ధర్మాశ్చిత్తం వాపి న ధర్మజమ్ ।
ఎవం హేతుఫలాజాతిం ప్రవిశన్తి మనీషిణః ॥ ౫౪ ॥

యావద్ధేతుఫలావేశస్తావద్ధేతుఫలోద్భవః ।
క్షీణే హేతుఫలావేశే నాస్తి హేతుఫలోద్భవః ॥ ౫౫ ॥

యావద్ధేతుఫలావేశః సంసారస్తావదాయతః ।
క్షీణే హేతుఫలావేశే సంసారం న ప్రపద్యతే ॥ ౫౬ ॥

సంవృత్యా జాయతే సర్వం శాశ్వతం నాస్తి తేన వై ।
సద్భావేన హ్యజం సర్వముచ్ఛేదస్తేన నాస్తి వై ॥ ౫౭ ॥

ధర్మా య ఇతి జాయన్తే జాయన్తే తే న తత్త్వతః ।
జన్మ మాయోపమం తేషాం సా చ మాయా న విద్యతే ॥ ౫౮ ॥

యథా మాయామయాద్బీజాజ్జాయతే తన్మయోఽఙ్కురః ।
నాసౌ నిత్యో న చోచ్ఛేదీ తద్వద్ధర్మేషు యోజనా ॥ ౫౯ ॥

నాజేషు సర్వధర్మేషు శాశ్వతాశాశ్వతాభిధా ।
యత్ర వర్ణా న వర్తన్తే వివేకస్తత్ర నోచ్యతే ॥ ౬౦ ॥

అద్వయం చ ద్వయాభాసం చిత్తం స్వప్నే న సంశయః ।
అద్వయం చ ద్వయాభాసం తథా జాగ్రన్న సంశయః ॥ ౬౨ ॥

స్వప్నదృక్ప్రచరన్స్వప్నే దిక్షు వై దశసు స్థితాన్ ।
అణ్డజాన్స్వేదజాన్వాపి జీవాన్పశ్యతి యాన్సదా ॥ ౬౩ ॥

స్వప్నదృక్చిత్తదృశ్యాస్తే న విద్యన్తే తతః పృథక్ ।
తథా తద్దృశ్యమేవేదం స్వప్నదృక్చిత్తమిష్యతే ॥ ౬౪ ॥

జాగ్రచ్చిత్తేక్షణీయాస్తే న విద్యన్తే తతః పృథక్ ।
తథా తద్దృశ్యమేవేదం జాగ్రతశ్చిత్తమిష్యతే ॥ ౬౬ ॥

ఉభే హ్యన్యోన్యదృశ్యే తే కిం తదస్తీతి చోచ్యతే ।
లక్షణాశూన్యముభయం తన్మతే నైవ గృహ్యతే ॥ ౬౭ ॥

యథా నిర్మితకో జీవో జాయతే మ్రియతేఽపి చ ।
తథా జీవా అమీ సర్వే భవన్తి న భవన్తి చ ॥ ౭౦ ॥

న కశ్చిజ్జాయతే జీవః సమ్భవోఽస్య న విద్యతే ।
ఎతత్తదుత్తమం సత్యం యత్ర కిఞ్చిన్న జాయతే ॥ ౭౧ ॥

చిత్తస్పన్దితమేవేదం గ్రాహ్యగ్రాహకవద్ద్వయమ్ ।
చిత్తం నిర్విషయం నిత్యమసఙ్గం తేన కీర్తితమ్ ॥ ౭౨ ॥

యోఽస్తి కల్పితసంవృత్యా పరమార్థేన నాస్త్యసౌ ।
పరతన్త్రాభిసంవృత్యా స్యాన్నాస్తి పరమార్థతః ॥ ౭౩ ॥

అజః కల్పితసంవృత్యా పరమార్థేన నాప్యజః ।
పరతన్త్రాభినిష్పత్త్యా సంవృత్యా జాయతే తు సః ॥ ౭౪ ॥

అభూతాభినివేశోఽస్తి ద్వయం తత్ర న విద్యతే ।
ద్వయాభావం స బుద్ధ్వైవ నిర్నిమిత్తో న జాయతే ॥ ౭౫ ॥

యదా న లభతే హేతూనుత్తమాధమమధ్యమాన్ ।
తదా న జాయతే చిత్తం హేత్వభావే ఫలం కుతః ॥ ౭౬ ॥

అనిమిత్తస్య చిత్తస్య యానుత్పత్తిః సమాద్వయా ।
అజాతస్యైవ సర్వస్య చిత్తదృశ్యం హి తద్యతః ॥ ౭౭ ॥

బుద్ధ్వానిమిత్తతాం సత్యాం హేతుం పృథగనాప్నువన్ ।
వీతశోకం తథా కామమభయం పదమశ్నుతే ॥ ౭౮ ॥

అభూతాభినివేశాద్ధి సదృశే తత్ప్రవర్తతే ।
వస్త్వభావం స బుద్ధ్వైవ నిఃసఙ్గం వినివర్తతే ॥ ౭౯ ॥

నివృత్తస్యాప్రవృత్తస్య నిశ్చలా హి తదా స్థితిః ।
విషయః స హి బుద్ధానాం తత్సామ్యమజమద్వయమ్ ॥ ౮౦ ॥

అజమనిద్రమస్వప్నం ప్రభాతం భవతి స్వయమ్ ।
సకృద్విభాతో హ్యేవైష ధర్మో ధాతుస్వభావతః ॥ ౮౧ ॥

సుఖమావ్రియతే నిత్యం దుఃఖం వివ్రియతే సదా ।
యస్య కస్య చ ధర్మస్య గ్రహేణ భగవానసౌ ॥ ౮౨ ॥

అస్తి నాస్త్యస్తి నాస్తీతి నాస్తి నాస్తీతి వా పునః ।
చలస్థిరోభయాభావైరావృణోత్యేవ బాలిశః ॥ ౮౩ ॥

కోట్యశ్చతస్ర ఎతాస్తు గ్రహైర్యాసాం సదావృతః ।
భగవానాభిరస్పృష్టో యేన దృష్టః స సర్వదృక్ ॥ ౮౪ ॥

ప్రాప్య సర్వజ్ఞతాం కృత్స్నాం బ్రాహ్మణ్యం పదమద్వయమ్ ।
అనాపన్నాదిమధ్యాన్తం కిమతః పరమీహతే ॥ ౮౫ ॥

విప్రాణాం వినయో హ్యేష శమః ప్రాకృత ఉచ్యతే ।
దమః ప్రకృతిదాన్తత్వాదేవం విద్వాఞ్శమం వ్రజేత్ ॥ ౮౬ ॥

సవస్తు సోపలమ్భం చ ద్వయం లౌకికమిష్యతే ।
అవస్తు సోపలమ్భం చ శుద్ధం లౌకికమిష్యతే ॥ ౮౭ ॥

అవస్త్వనుపలమ్భం చ లోకోత్తరమితి స్మృతమ్ ।
జ్ఞానం జ్ఞేయం చ విజ్ఞేయం సదా బుద్ధైః ప్రకీర్తితమ్ ॥ ౮౮ ॥

జ్ఞానే చ త్రివిధే జ్ఞేయే క్రమేణ విదితే స్వయమ్ ।
సర్వజ్ఞతా హి సర్వత్ర భవతీహ మహాధియః ॥ ౮౯ ॥

హేయజ్ఞేయాప్యపాక్యాని విజ్ఞేయాన్యగ్రయాణతః ।
తేషామన్యత్ర విజ్ఞేయాదుపలమ్భస్త్రిషు స్మృతః ॥ ౯౦ ॥

ప్రకృత్యాకాశవజ్జ్ఞేయాః సర్వే ధర్మా అనాదయః ।
విద్యతే న హి నానాత్వం తేషాం క్వచన కిఞ్చన ॥ ౯౧ ॥

ఆదిబుద్ధాః ప్రకృత్యైవ సర్వే ధర్మాః సునిశ్చితాః ।
యస్యైవం భవతి క్షాన్తిః సోఽమృతత్వాయ కల్పతే ॥ ౯౨ ॥

ఆదిశాన్తా హ్యనుత్పన్నాః ప్రకృత్యైవ సునిర్వృతాః ।
సర్వే ధర్మాః సమాభిన్నా అజం సామ్యం విశారదమ్ ॥ ౯౩ ॥

వైశారద్యం తు వై నాస్తి భేదే విచరతాం సదా ।
భేదనిమ్నాః పృథగ్వాదాస్తస్మాత్తే కృపణాః స్మృతాః ॥ ౯౪ ॥

అజే సామ్యే తు యే కేచిద్భవిష్యన్తి సునిశ్చితాః ।
తే హి లోకే మహాజ్ఞానాస్తచ్చ లోకో న గాహతే ॥ ౯౫ ॥

అజేష్వజమసఙ్క్రాన్తం ధర్మేషు జ్ఞానమిష్యతే ।
యతో న క్రమతే జ్ఞానమసఙ్గం తేన కీర్తితమ్ ॥ ౯౬ ॥

అణుమాత్రేఽపి వైధర్మ్యే జాయమానేఽవిపశ్చితః ।
అసఙ్గతా సదా నాస్తి కిముతావరణచ్యుతిః ॥ ౯౭ ॥

అలబ్ధావరణాః సర్వే ధర్మాః ప్రకృతినిర్మలాః ।
ఆదౌ బుద్ధాస్తథా ముక్తా బుధ్యన్త ఇతి నాయకాః ॥ ౯౮ ॥

క్రమతే న హి బుద్ధస్య జ్ఞానం ధర్మేషు తాయినః ।
సర్వే ధర్మాస్తథా జ్ఞానం నైతద్బుద్ధేన భాషితమ్ ॥ ౯౯ ॥

దుర్దర్శమతిగమ్భీరమజం సామ్యం విశారదమ్ ।
బుద్ధ్వా పదమనానాత్వం నమస్కుర్మో యథాబలమ్ ॥ ౧౦౦ ॥