కిం కారణం బ్రహ్మ కుతః స్మ జాతా
జీవామ కేన క్వ చ సమ్ప్రతిష్ఠా ।
అధిష్ఠితాః కేన సుఖేతరేషు
వర్తామహే బ్రహ్మవిదో వ్యవస్థామ్ ॥ ౧ ॥
కాలః స్వభావో నియతిర్యదృచ్ఛా
భూతాని యోనిః పురుష ఇతి చిన్త్యా ।
సంయోగ ఎషాం న త్వాత్మభావా -
దాత్మాప్యనీశః సుఖదుఃఖహేతోః ॥ ౨ ॥
తే ధ్యానయోగానుగతా అపశ్యన్
దేవాత్మశక్తిం స్వగుణైర్నిగూఢామ్ ।
యః కారణాని నిఖిలాని తాని
కాలాత్మయుక్తాన్యధితిష్ఠత్యేకః ॥ ౩ ॥
తమేకనేమిం త్రివృతం షోడశాన్తం
శతార్ధారం వింశతిప్రత్యరాభిః ।
అష్టకైః షడ్భిర్విశ్వరూపైకపాశం
త్రిమార్గభేదం ద్వినిమిత్తైకమోహమ్ ॥ ౪ ॥
పఞ్చస్రోతోమ్బుం పఞ్చయోన్యుగ్రవక్రాం
పఞ్చప్రాణోర్మిం పఞ్చబుద్ధ్యాదిమూలామ్ ।
పఞ్చావర్తాం పఞ్చదుఃఖౌఘవేగాం
పఞ్చాశద్భేదాం పఞ్చపర్వామధీమః ॥ ౫ ॥
సర్వాజీవే సర్వసంస్థే బృహన్తే
అస్మిన్ హంసో భ్రామ్యతే బ్రహ్మచక్రే ।
పృథగాత్మానం ప్రేరితారం చ మత్వా
జుష్టస్తతస్తేనామృతత్వమేతి ॥ ౬ ॥
ఉద్గీతమేతత్పరమం తు బ్రహ్మ
తస్మింస్త్రయం సుప్రతిష్ఠాఽక్షరం చ ।
అత్రాన్తరం బ్రహ్మవిదో విదిత్వా
లీనా బ్రహ్మణి తత్పరా యోనిముక్తాః ॥ ౭ ॥
సంయుక్తమేతత్ క్షరమక్షరం చ
వ్యక్తావ్యక్తం భరతే విశ్వమీశః ।
అనీశశ్చాత్మా బధ్యతే భోక్తృ -
భావాజ్ జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశైః ॥ ౮ ॥
జ్ఞాజ్ఞౌ ద్వావజావీశనీశావజా
హ్యేకా భోక్తృభోగ్యార్థయుక్తా ।
అనన్తశ్చాత్మా విశ్వరూపో హ్యకర్తా
త్రయం యదా విన్దతే బ్రహ్మమేతత్ ॥ ౯ ॥
క్షరం ప్రధానమమృతాక్షరం హరః
క్షరాత్మానావీశతే దేవ ఎకః ।
తస్యాభిధ్యానాద్యోజనాత్తత్త్వ -
భావాత్ భూయశ్చాన్తే విశ్వమాయానివృత్తిః ॥ ౧౦ ॥
జ్ఞాత్వా దేవం సర్వపాశాపహానిః
క్షీణైః వలేశేర్జన్మమృత్యుప్రహాణిః ।
తస్యాభిధ్యానాత్తృతీయం దేహభేదే
విశ్వైశ్వర్యం కేవల ఆప్తకామః ॥ ౧౧ ॥
ఎతజ్జ్ఞేయం నిత్యమేవాత్మసంస్థం
నాతః పరం వేదితవ్యం హి కిఞ్చిత్ ।
భోక్తా భోగ్యం ప్రేరితారం చ మత్వా
సర్వం ప్రోక్తం త్రివిధం బ్రహ్మమేతత్ ॥ ౧౨ ॥
వహ్నేర్యథా యోనిగతస్య మూర్తినర్
దృశ్యతే నైవ చ లిఙ్గనాశః ।
స భూయ ఎవేన్ధనయోనిగృహ్య -
స్తద్వోభయం వై ప్రణవేన దేహే ॥ ౧౩ ॥
స్వదేహమరణిం కృత్వా ప్రణవం చోత్తరారణిమ్ ।
ధ్యాననిర్మథనాభ్యాసాదేవం పశ్యన్నిగూఢవత్ ॥ ౧౪ ॥
తిలేషు తైలం దధినీవ సర్పి -
రాపః స్రోతఃస్వరణీషు చాగ్నిః ।
ఎవమాత్మాఽత్మని గృహ్యతేఽసౌ
సత్యేనైనం తపసాయోఽనుపశ్యతి ॥ ౧౫ ॥
సర్వవ్యాపినమాత్మానం క్షీరే సర్పిరివార్పితమ్ ।
ఆత్మవిద్యాతపోమూలం తద్బ్రహ్మోపనిషత్ పరమ్ ॥ ౧౬ ॥
యుఞ్జానః ప్రథమం మనస్తత్త్వాయ సవితా ధియః ।
అగ్నేర్జ్యోతిర్నిచాయ్య పృథివ్యా అధ్యాభరత్ ॥ ౧ ॥
యుక్తేన మనసా వయం దేవస్య సవితుః సవే ।
సువర్గేయాయ శక్త్యా ॥ ౨ ॥
యుక్త్వాయ మనసా దేవాన్ సువర్యతో ధియా దివమ్ ।
బృహజ్జ్యోతిః కరిష్యతః సవితా ప్రసువాతి తాన్ ॥ ౩ ॥
యుఞ్జతే మన ఉత యుఞ్జతే ధియో
విప్రా విప్రస్య బృహతో విపశ్చితః ।
వి హోత్రా దధే వయునావిదేక
ఇన్మహీ దేవస్య సవితుః పరిష్టుతిః ॥ ౪ ॥
యుజే వాం బ్రహ్మ పూర్వ్యం నమోభిర్విశ్లోక
ఎతు పథ్యేవ సూరేః ।
శృణ్వన్తు విశ్వే అమృతస్య పుత్రా ఆ యే
ధామాని దివ్యాని తస్థుః ॥ ౫ ॥
అగ్నిర్యత్రాభిమథ్యతే వాయుర్యత్రాధిరుధ్యతే ।
సోమో యత్రాతిరిచ్యతే తత్ర సఞ్జాయతే మనః ॥ ౬ ॥
సవిత్రా ప్రసవేన జుషేత బ్రహ్మ పూర్వ్యమ్ ।
యత్ర యోనిం కృణవసే న హి తే పూర్తమక్షిపత్ ॥ ౭ ॥
త్రిరున్నతం స్థాప్య సమం శరీరం
హృదీన్ద్రియాణి మనసా సన్నివేశ్య ।
బ్రహ్మోడుపేన ప్రతరేత విద్వాన్
స్రోతాంసి సర్వాణి భయానకాని ॥ ౮ ॥
ప్రాణాన్ ప్రపీడ్యేహ సంయుక్తచేష్టః
క్షీణే ప్రాణే నాసికయోచ్ఛ్వసీత ।
దుష్టాశ్వయుక్తమివ వాహమేనం
విద్వాన్ మనో ధారయేతాప్రమత్తః ॥ ౯ ॥
సమే శుచౌ శర్కరావహ్నివాలికా -
వివర్జితే శబ్దజలాశ్రయాదిభిః ।
మనోనుకూలే న తు చక్షుపీడనే
గుహానివాతాశ్రయణే ప్రయోజయేత్ ॥ ౧౦ ॥
నీహారధూమార్కానిలానలానాం
ఖద్యోతవిద్యుత్స్ఫటికశశీనామ్ ।
ఎతాని రూపాణి పురఃసరాణి
బ్రహ్మణ్యభివ్యక్తికరాణి యోగే ॥ ౧౧ ॥
పృథివ్యప్తేజోఽనిలఖే సముత్థితే
పఞ్చాత్మకే యోగగుణే ప్రవృత్తే ।
న తస్య రోగో న జరా న మృత్యుః
ప్రాప్తస్య యోగాగ్నిమయం శరీరమ్ ॥ ౧౨ ॥
లఘుత్వమారోగ్యమలోలుపత్వం
వర్ణప్రసాదః స్వరసౌష్ఠవం చ ।
గన్ధః శుభో మూత్రపురీషమల్పం
యోగప్రవృత్తిం ప్రథమాం వదన్తి ॥ ౧౩ ॥
యథైవ బిమ్బం మృదయోపలిప్తం
తేజోమయం భ్రాజతే తత్ సుధాన్తమ్ ।
తద్వాఽఽత్మతత్త్వం ప్రసమీక్ష్య దేహీ
ఎకః కృతార్థో భవతే వీతశోకః ॥ ౧౪ ॥
యదాత్మతత్త్వేన తు బ్రహ్మతత్త్వం
దీపోపమేనేహ యుక్తః ప్రపశ్యేత్ ।
అజం ధ్రువం సర్వతత్త్వైర్విశుద్ధం
జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాపైః ॥ ౧౫ ॥
ఎషో హ దేవః ప్రదిశోఽను సర్వాః ।
పూర్వో హ జాతః స ఉ గర్భే అన్తః ।
స ఎవ జాతః స జనిష్యమాణః
ప్రత్యఙ్ జనాస్తిష్ఠతి సర్వతోముఖః ॥ ౧౬ ॥
యో దేవో అగ్నౌ యోఽప్సు
యో విశ్వం భువనమావివేశ ।
య ఓషధీషు యో వనస్పతిషు
తస్మై దేవాయ నమో నమః ॥ ౧౭ ॥
య ఎకో జాలవానీశత ఈశనీభిః
సర్వాంల్లోకానీశత ఈశనీభిః ।
య ఎవైక ఉద్భవే సమ్భవే చ
య ఎతద్ విదురమృతాస్తే భవన్తి ॥ ౧ ॥
ఎకో హి రుద్రో న ద్వితీయాయ తస్థు -
ర్య ఇమాంల్లోకానీశత ఈశనీభిః ।
ప్రత్యఙ్ జనాస్తిష్ఠతి సఞ్చుకోచాన్తకాలే
సంసృజ్య విశ్వా భువనాని గోపాః ॥ ౨ ॥
విశ్వతశ్చక్షురుత విశ్వతోముఖో
విశ్వతోబాహురుత విశ్వతస్పాత్ ।
సం బాహుభ్యాం ధమతి సమ్పతత్రై -
ర్ద్యావాభూమీ జనయన్ దేవ ఎకః ॥ ౩ ॥
యో దేవానాం ప్రభవశ్చోద్భవశ్చ
విశ్వాధిపో రుద్రో మహర్షిః ।
హిరణ్యగర్భం జనయామాస పూర్వం
స నో బుద్ధ్యా శుభయా సంయునక్తు ॥ ౪ ॥
యా తే రుద్ర శివా తనూరఘోరాఽపాపకాశినీ ।
తయా నస్తనువా శన్తమయా గిరిశన్తాభిచాకశీహి ॥ ౫ ॥
యాభిషుం గిరిశన్త హస్తే బిభర్ష్యస్తవే ।
శివాం గిరిత్ర తాం కురు మా హింసీః పురుషం జగత్ ॥ ౬ ॥
తతః పరం బ్రహ్మ పరం బృహన్తం
యథానికాయం సర్వభూతేషు గూఢమ్ ।
విశ్వస్యైకం పరివేష్టితార -
మీశం తం జ్ఞాత్వాఽమృతా భవన్తి ॥ ౭ ॥
వేదాహమేతం పురుషం మహాన్త -
మాదిత్యవర్ణం తమసః పరస్తాత్ ।
తమేవ విదిత్వాతిమృత్యుమేతి
నాన్యః పన్థా విద్యతేఽయనాయ ॥ ౮ ॥
యస్మాత్ పరం నాపరమస్తి కిఞ్చిద్య -
స్మాన్నణీయో న జ్యాయోఽస్తి కశ్చిత్ ।
వృక్ష ఇవ స్తబ్ధో దివి తిష్ఠత్యేక -
స్తేనేదం పూర్ణం పురుషేణ సర్వమ్ ॥ ౯ ॥
తతో యదుత్తరతతం తదరూపమనామయమ్ ।
య ఎతద్విదురమృతాస్తే భవన్తి అథేతరే దుఃఖమేవాపియన్తి ॥ ౧౦ ॥
సర్వానన శిరోగ్రీవః సర్వభూతగుహాశయః ।
సర్వవ్యాపీ స భగవాంస్తస్మాత్ సర్వగతః శివః ॥ ౧౧ ॥
మహాన్ ప్రభుర్వై పురుషః సత్వస్యైష ప్రవర్తకః ।
సునిర్మలామిమాం ప్రాప్తిమీశానో జ్యోతిరవ్యయః ॥ ౧౨ ॥
అఙ్గుష్ఠమాత్రః పురుషోఽన్తరాత్మా
సదా జనానాం హృదయే సన్నివిష్టః ।
హృదా మనీషా మనసాభిక్లృప్తో
య ఎతద్ విదురమృతాస్తే భవన్తి ॥ ౧౩ ॥
సహస్రశీర్షా పురుషః సహస్రాక్షః సహస్రపాత్ ।
స భూమిం విశ్వతో వృత్వా అత్యతిష్ఠద్దశాఙ్గులమ్ ॥ ౧౪ ॥
పురుష ఎవేదఀ సర్వం యద్ భూతం యచ్చ భవ్యమ్ ।
ఉతామృతత్వస్యేశానో యదన్నేనాతిరోహతి ॥ ౧౫ ॥
సర్వతః పాణిపాదం తత్ సర్వతోఽక్షిశిరోముఖమ్ ।
సర్వతః శ్రుతిమల్లోకే సర్వమావృత్య తిష్ఠతి ॥ ౧౬ ॥
సర్వేన్ద్రియగుణాభాసం సర్వేన్ద్రియవివర్జితమ్ ।
సర్వస్య ప్రభుమీశానం సర్వస్య శరణం సుహృత్ ॥ ౧౭ ॥
నవద్వారే పురే దేహీ హంసో లేలాయతే బహిః ।
వశీ సర్వస్య లోకస్య స్థావరస్య చరస్య చ ॥ ౧౮ ॥
అపాణిపాదో జవనో గ్రహీతా
పశ్యత్యచక్షుః స శృణోత్యకర్ణః ।
స వేత్తి వేద్యం న చ తస్యాస్తి వేత్తా
తమాహురగ్ర్యం పురుషం మహాన్తమ్ ॥ ౧౯ ॥
అణోరణీయాన్ మహతో మహీయా -
నాత్మా గుహాయాం నిహితోఽస్య జన్తోః ।
తమక్రతుః పశ్యతి వీతశోకో
ధాతుః ప్రసాదాన్మహిమానమీశమ్ ॥ ౨౦ ॥
వేదాహమేతమజరం పురాణం
సర్వాత్మానం సర్వగతం విభుత్వాత్ ।
జన్మనిరోధం ప్రవదన్తి యస్య
బ్రహ్మవాదినో హి ప్రవదన్తి నిత్యమ్ ॥ ౨౧ ॥
య ఎకోఽవర్ణో బహుధా శక్తియోగాద్
వరణాననేకాన్ నిహితార్థో దధాతి ।
విచైతి చాన్తే విశ్వమాదౌ చ దేవః
స నో బుద్ధ్యా శుభయా సంయునక్తు ॥ ౧ ॥
తదేవాగ్నిస్తదాదిత్య -
స్తద్వాయుస్తదు చన్ద్రమాః ।
తదేవ శుక్రం తద్ బ్రహ్మ
తదాపస్తత్ ప్రజాపతిః ॥ ౨ ॥
త్వం స్త్రీ పుమానసి
త్వం కుమార ఉత వా కుమారీ ।
త్వం జీర్ణో దణ్డేన వఞ్చసి
త్వం జాతో భవసి విశ్వతోముఖః ॥ ౩ ॥
నీలః పతఙ్గో హరితో లోహితాక్ష -
స్తడిద్గర్భ ఋతవః సముద్రాః ।
అనాదిమత్ త్వం విభుత్వేన వర్తసే
యతో జాతాని భువనాని విశ్వా ॥ ౪ ॥
అజామేకాం లోహితశుక్లకృష్ణాం
బహ్వీః ప్రజాః సృజమానాం సరూపాః ।
అజో హ్యేకో జుషమాణోఽనుశేతే
జహాత్యేనాం భుక్తభోగామజోఽన్యః ॥ ౫ ॥
ద్వా సుపర్ణా సయుజా సఖాయా
సమానం వృక్షం పరిషస్వజాతే ।
తయోరన్యః పిప్పలం స్వాద్వత్త్యన -
శ్నన్నన్యో అభిచాకశీతి ॥ ౬ ॥
సమానే వృక్షే పురుషో నిమగ్నోఽ -
నీశయా శోచతి ముహ్యమానః ।
జుష్టం యదా పశ్యత్యన్యమీశమస్య
మహిమానమితి వీతశోకః ॥ ౭ ॥
ఋచో అక్షరే పరమే వ్యోమన్
యస్మిన్దేవా అధి విశ్వే నిషేదుః ।
యస్తం న వేద కిమృచా కరిష్యతి
య ఇత్తద్విదుస్త ఇమే సమాసతే ॥ ౮ ॥
ఛన్దాంసి యజ్ఞాః క్రతవో వ్రతాని
భూతం భవ్యం యచ్చ వేదా వదన్తి ।
అస్మాన్ మాయీ సృజతే విశ్వమేత -
త్తస్మింశ్చాన్యో మాయయా సన్నిరుద్ధః ॥ ౯ ॥
మాయాం తు ప్రకృతిం విద్యాన్మాయినం చ మహేశ్వరమ్ ।
తస్యవయవభూతైస్తు వ్యాప్తం సర్వమిదం జగత్ ॥ ౧౦ ॥
యో యోనిం యోనిమధితిష్ఠత్యేకో
యస్మిన్నిద । మ్ సం చ విచైతి సర్వమ్ ।
తమీశానం వరదం దేవమీడ్యం
నిచాయ్యేమాం శాన్తిమత్యన్తమేతి ॥ ౧౧ ॥
యో దేవానాం ప్రభవశ్చోద్భవశ్చ
విశ్వాధిపో రుద్రో మహర్షిః ।
హిరణ్యగర్భం పశ్యత జాయమానం
స నో బుద్ధ్యా శుభయా సంయునక్తు ॥ ౧౨ ॥
యో దేవానామధిపో
యస్మిన్ల్లోకా అధిశ్రితాః ।
య ఈశే అస్య ద్విపదశ్చతుష్పదః
కస్మై దేవాయ హవిషా విధేమ ॥ ౧౩ ॥
సూక్ష్మాతిసూక్ష్మం కలిలస్య మధ్యే
విశ్వస్య స్రష్ఠారమనేకరూపమ్ ।
విశ్వస్యైకం పరివేష్టితారం
జ్ఞాత్వా శివం శాన్తిమత్యన్తమేతి ॥ ౧౪ ॥
స ఎవ కాలే భువనస్య గోప్తా
విశ్వాధిపః సర్వభూతేషు గూఢః ।
యస్మిన్ యుక్తా బ్రహ్మర్షయో దేవతాశ్చ
తమేవం జ్ఞాత్వా మృత్యుపాశాంశ్ఛినత్తి ॥ ౧౫ ॥
ఘృతాత్ పరం మణ్డమివాతిసూక్ష్మం
జ్ఞాత్వా శివం సర్వభూతేషు గూఢమ్ ।
విశ్వస్యైకం పరివేష్టితారం
జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశైః ॥ ౧౬ ॥
ఎష దేవో విశ్వకర్మా మహాత్మా
సదా జనానాం హృదయే సన్నివిష్టః ।
హృదా మనీషా మనసాభిక్లృప్తో
య ఎతద్ విదురమృతాస్తే భవన్తి ॥ ౧౭ ॥
యదాఽతమస్తాన్న దివా న రాత్రిః
న సన్నచాసచ్ఛివ ఎవ కేవలః ।
తదక్షరం తత్ సవితుర్వరేణ్యం
ప్రజ్ఞా చ తస్మాత్ ప్రసృతా పురాణీ ॥ ౧౮ ॥
నైనమూర్ధ్వం న తిర్యఞ్చం
న మధ్యే న పరిజగ్రభత్ ।
న తస్య ప్రతిమా అస్తి
యస్య నామ మహద్ యశః ॥ ౧౯ ॥
న సన్దృశే తిష్ఠతి రూపమస్య
న చక్షుషా పశ్యతి కశ్చనైనమ్ ।
హృదా హృదిస్థం మనసా య ఎన -
మేవం విదురమృతాస్తే భవన్తి ॥ ౨౦ ॥
అజాత ఇత్యేవం కశ్చిద్భీరుః ప్రపద్యతే ।
రుద్ర యత్తే దక్షిణం ముఖం తేన మాం పాహి నిత్యమ్ ॥ ౨౧ ॥
మా నస్తోకే తనయే మా న ఆయుషి
మా నో గోషు మా న అశ్వేషు రీరిషః ।
వీరాన్ మా నో రుద్ర భామితో
వధీర్హవిష్మన్తః సదామిత్ త్వా హవామహే ॥ ౨౨ ॥
ద్వే అక్షరే బ్రహ్మపరే త్వనన్తే
విద్యావిద్యే నిహితే యత్ర గూఢే ।
క్షరం త్వవిద్యా హ్యమృతం తు విద్యా
విద్యావిద్యే ఈశతే యస్తు సోఽన్యః ॥ ౧ ॥
యో యోనిం యోనిమధితిష్ఠత్యేకో
విశ్వాని రూపాణి యోనీశ్చ సర్వాః ।
ఋషిం ప్రసూతం కపిలం యస్తమగ్రే
జ్ఞానైర్బిభర్తి జాయమానం చ పశ్యేత్ ॥ ౨ ॥
ఎకైక జాలం బహుధా వికుర్వ -
న్నస్మిన్ క్షేత్రే సంహరత్యేష దేవః ।
భూయః సృష్ట్వా పతయస్తథేశః
సర్వాధిపత్యం కురుతే మహాత్మా ॥ ౩ ॥
సర్వా దిశ ఊర్ధ్వమధశ్చ తిర్యక్
ప్రకాశయన్ భ్రాజతే యద్వనడ్వాన్ ।
ఎవం స దేవో భగవాన్ వరేణ్యో
యోనిస్వభావానధితిష్ఠత్యేకః ॥ ౪ ॥
యచ్చ స్వభావం పచతి విశ్వయోనిః
పాచ్యాంశ్చ సర్వాన్ పరిణామయేద్ యః ।
సర్వమేతద్ విశ్వమధితిష్ఠత్యేకో
గుణాంశ్చ సర్వాన్ వినియోజయేద్ యః ॥ ౫ ॥
తద్ వేదగుహ్యోపనిషత్సు గూఢం
తద్ బ్రహ్మా వేదతే బ్రహ్మయోనిమ్ ।
యే పూర్వం దేవా ఋషయశ్చ తద్ విదు -
స్తే తన్మయా అమృతా వై బభూవుః ॥ ౬ ॥
గుణాన్వయో యః ఫలకర్మకర్తా
కృతస్య తస్యైవ స చోపభోక్తా ।
స విశ్వరూపస్త్రిగుణస్త్రివర్త్మా
ప్రాణాధిపః సఞ్చరతి స్వకర్మభిః ॥ ౭ ॥
అఙ్గుష్ఠమాత్రో రవితుల్యరూపః
సఙ్కల్పాహఙ్కారసమన్వితో యః ।
బుద్ధేర్గుణేనాత్మగుణేన చైవ
ఆరాగ్రమాత్రోఽప్యపరోఽపి దృష్టః ॥ ౮ ॥
బాలాగ్రశతభాగస్య శతధా కల్పితస్య చ ।
భాగో జీవః స విజ్ఞేయః స చానన్త్యాయ కల్పతే ॥ ౯ ॥
నైవ స్త్రీ న పుమానేష న చైవాయం నపుంసకః ।
యద్యచ్ఛరీరమాదత్తే తేనే తేనే స యుజ్యతే ॥ ౧౦ ॥
సఙ్కల్పనస్పర్శనదృష్టిమోహై -
ర్గ్రాసామ్బువృష్ట్యాత్మవివృద్ధిజన్మ ।
కర్మానుగాన్యనుక్రమేణ దేహీ
స్థానేషు రూపాణ్యభిసమ్ప్రపద్యతే ॥ ౧౧ ॥
స్థూలాని సూక్ష్మాణి బహూని చైవ
రూపాణి దేహీ స్వగుణైర్వృణోతి ।
క్రియాగుణైరాత్మగుణైశ్చ తేషాం
సంయోగహేతురపరోఽపి దృష్టః ॥ ౧౨ ॥
అనాద్యనన్తం కలిలస్య మధ్యే
విశ్వస్య స్రష్ఠారమనేకరూపమ్ ।
విశ్వస్యైకం పరివేష్టితారం
జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశైః ॥ ౧౩ ॥
భావగ్రాహ్యమనీడాఖ్యం భావాభావకరం శివమ్ ।
కలాసర్గకరం దేవం యే విదుస్తే జహుస్తనుమ్ ॥ ౧౪ ॥
స్వభావమేకే కవయో వదన్తి
కాలం తథాన్యే పరిముహ్యమానాః ।
దేవస్యైష మహిమా తు లోకే
యేనేదం భ్రామ్యతే బ్రహ్మచక్రమ్ ॥ ౧ ॥
యేనావృతం నిత్యమిదం హి సర్వం జ్ఞః
కాలకారో గుణీ సర్వవిద్ యః ।
తేనేశితం కర్మ వివర్తతే హ
పృథివ్యప్తేజోనిలఖాని చిన్త్యమ్ ॥ ౨ ॥
తత్కర్మ కృత్వా వినివర్త్య భూయ -
స్తత్త్వస్య తావేన సమేత్య యోగమ్ ।
ఎకేన ద్వాభ్యాం త్రిభిరష్టభిర్వా
కాలేన చైవాత్మగుణైశ్చ సూక్ష్మైః ॥ ౩ ॥
ఆరభ్య కర్మాణి గుణాన్వితాని
భావాంశ్చ సర్వాన్ వినియోజయేద్యః ।
తేషామభావే కృతకర్మనాశః
కర్మక్షయే యాతి స తత్త్వతోఽన్యః ॥ ౪ ॥
ఆదిః స సంయోగనిమిత్తహేతుః
పరస్త్రికాలాదకలోఽపి దృష్టః ।
తం విశ్వరూపం భవభూతమీడ్యం
దేవం స్వచిత్తస్థముపాస్య పూర్వమ్ ॥ ౫ ॥
స వృక్షకాలాకృతిభిః పరోఽన్యో
యస్మాత్ ప్రపఞ్చః పరివర్తతేఽయమ్ ।
ధర్మావహం పాపనుదం భగేశం
జ్ఞాత్వాత్మస్థమమృతం విశ్వధామ ॥ ౬ ॥
తమీశ్వరాణాం పరమం మహేశ్వరం
తం దేవతానాం పరమం చ దైవతమ్ ।
పతిం పతీనాం పరమం పరస్తాద్ -
విదామ దేవం భువనేశమీడ్యమ్ ॥ ౭ ॥
న తస్య కార్యం కరణం చ విద్యతే
న తత్సమశ్చాభ్యధికశ్చ దృశ్యతే ।
పరాస్య శక్తిర్వివిధైవ శ్రూయతే
స్వాభావికీ జ్ఞానబలక్రియా చ ॥ ౮ ॥
న తస్య కశ్చిత్ పతిరస్తి లోకే
న చేశితా నైవ చ తస్య లిఙ్గమ్ ।
స కారణం కరణాధిపాధిపో
న చాస్య కశ్చిజ్జనితా న చాధిపః ॥ ౯ ॥
యస్తన్తునాభ ఇవ తన్తుభిః ప్రధానజైః స్వభావతః ।
దేవ ఎకః స్వమావృణోతి స నో దధాతు బ్రహ్మాప్యయమ్ ॥ ౧౦ ॥
ఎకో దేవః సర్వభూతేషు గూఢః
సర్వవ్యాపీ సర్వభూతాన్తరాత్మా ।
కర్మాధ్యక్షః సర్వభూతాధివాసః
సాక్షీ చేతా కేవలో నిర్గుణశ్చ ॥ ౧౧ ॥
ఎకో వశీ నిష్క్రియాణాం బహూనా -
మేకం బీజం బహుధా యః కరోతి ।
తమాత్మస్థం యేఽనుపశ్యన్తి ధీరా -
స్తేషాం సుఖం శాశ్వతం నేతరేషామ్ ॥ ౧౨ ॥
నిత్యో నిత్యానాం చేతనశ్చేతనానా -
మేకో బహూనాం యో విదధాతి కామాన్ ।
తత్కారణం సాఙ్ఖ్యయోగాధిగమ్యం
జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశైః ॥ ౧౩ ॥
న తత్ర సూర్యో భాతి న చన్ద్రతారకం
నేమా విద్యుతో భాన్తి కుతోఽయమగ్నిః ।
తమేవ భాన్తమనుభాతి సర్వం
తస్య భాసా సర్వమిదం విభాతి ॥ ౧౪ ॥
ఎకో హంసః భువనస్యాస్య మధ్యే
స ఎవాగ్నిః సలిలే సంనివిష్టః ।
తమేవ విదిత్వా అతిమృత్యుమేతి
నాన్యః పన్థా విద్యతేఽయనాయ ॥ ౧౫ ॥
స విశ్వకృద్ విశ్వవిదాత్మయోని -
ర్జ్ఞః కాలకాలో గుణీ సర్వవిద్ యః ।
ప్రధానక్షేత్రజ్ఞపతిర్గుణేశః
సంసారమోక్షస్థితిబన్ధహేతుః ॥ ౧౬ ॥
స తన్మయో హ్యమృత ఈశసంస్థో
జ్ఞః సర్వగో భువనస్యాస్య గోప్తా ।
య ఈశేఽస్య జగతో నిత్యమేవ
నాన్యో హేతుర్విద్యత ఈశనాయ ॥ ౧౭ ॥
యో బ్రహ్మాణం విదధాతి పూర్వం
యో వై వేదాంశ్చ ప్రహిణోతి తస్మై ।
తం హ దేవం ఆత్మబుద్ధిప్రకాశం
ముముక్షుర్వై శరణమహం ప్రపద్యే ॥ ౧౮ ॥
నిష్కలం నిష్క్రియం శాన్తం నిరవద్యం నిరఞ్జనమ్ ।
అమృతస్య పరం సేతుం దగ్ధేన్దనమివానలమ్ ॥ ౧౯ ॥
యదా చర్మవదాకాశం వేష్టయిష్యన్తి మానవాః ।
తదా దేవమవిజ్ఞాయ దుఃఖస్యాన్తో భవిష్యతి ॥ ౨౦ ॥
తపఃప్రభావాద్ దేవప్రసాదాచ్చ
బ్రహ్మ హ శ్వేతాశ్వతరోఽథ విద్వాన్ ।
అత్యాశ్రమిభ్యః పరమం పవిత్రం
ప్రోవాచ సమ్యగృషిసఙ్ఘజుష్టమ్ ॥ ౨౧ ॥
వేదాన్తే పరమం గుహ్యం పురాకల్పే ప్రచోదితమ్ ।
నాప్రశాన్తాయ దాతవ్యం నాపుత్రాయాశిష్యాయ వా పునః ॥ ౨౨ ॥
యస్య దేవే పరా భక్తిః యథా దేవే తథా గురౌ ।
తస్యైతే కథితా హ్యర్థాః ప్రకాశన్తే మహాత్మనః ॥ ౨౩ ॥
ప్రకాశన్తే మహాత్మన ఇతి ।