ಅಖಂಡಾನಂದಸಂದೋಹೋ ವಂದನಾದ್ಯಸ್ಯ ಜಾಯತೇ ।
ಗೋವಿಂದಂ ತಮಹಂ ವಂದೇ ಚಿದಾನಂದತನುಂ ಗುರುಮ್ ॥ ೧ ॥
ಅಖಂಡಂ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಮವಾಙ್ಮನಸಗೋಚರಮ್ ।
ಆತ್ಮಾನಮಖಿಲಾಧಾರಮಾಶ್ರಯೇಽಭೀಷ್ಟಸಿದ್ಧಯೇ ॥ ೨ ॥
ಯದಾಲಂಬೋ ದರಂ ಹಂತಿ ಸತಾಂ ಪ್ರತ್ಯೂಹಸಂಭವಮ್ ।
ತದಾಲಂಬೇ ದಯಾಲಂಬಂ ಲಂಬೋದರಪದಾಂಬುಜಮ್ ॥ ೩ ॥
ವೇದಾಂತಶಾಸ್ತ್ರಸಿದ್ಧಾಂತಸಾರಸಂಗ್ರಹ ಉಚ್ಯತೇ ।
ಪ್ರೇಕ್ಷಾವತಾಂ ಮುಮುಕ್ಷೂಣಾಂ ಸುಖಬೋಧೋಪಪತ್ತಯೇ ॥ ೪ ॥
ಅಸ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರಾನುಸಾರಿತ್ವಾದನುಬಂಧಚತುಷ್ಟಯಮ್ ।
ಯದೇವ ಮೂಲಂ ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಂ ತದಿಹೋಚ್ಯತೇ ॥ ೫ ॥
ಅಧಿಕಾರೀ ಚ ವಿಷಯಃ ಸಂಬಂಧಶ್ಚ ಪ್ರಯೋಜನಮ್ ।
ಶಾಸ್ತ್ರಾರಂಭಫಲಂ ಪ್ರಾಹುರನುಬಂಧಚತುಷ್ಟಯಮ್ ॥ ೬ ॥
ಚತುರ್ಭಿಃ ಸಾಧನೈಃ ಸಮ್ಯಕ್ಸಂಪನ್ನೋ ಯುಕ್ತಿದಕ್ಷಿಣಃ ।
ಮೇಧಾವೀ ಪುರುಷೋ ವಿದ್ವಾನಧಿಕಾರ್ಯತ್ರ ಸಮ್ಮತಃ ॥ ೭ ॥
ವಿಷಯಃ ಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಂ ಜೀವಬ್ರಹ್ಮೈಕ್ಯಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಯತ್ರೈವ ದೃಶ್ಯತೇ ಸರ್ವವೇದಾಂತಾನಾಂ ಸಮನ್ವಯಃ ॥ ೮ ॥
ಏತದೈಕ್ಯಪ್ರಮೇಯಸ್ಯ ಪ್ರಮಾಣಸ್ಯಾಪಿ ಚ ಶ್ರುತೇಃ ।
ಸಂಬಂಧಃ ಕಥ್ಯತೇ ಸದ್ಭಿರ್ಬೋಧ್ಯಬೋಧಕಲಕ್ಷಣಃ ॥ ೯ ॥
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮೈಕತ್ವವಿಜ್ಞಾನಂ ಸಂತಃ ಪ್ರಾಹುಃ ಪ್ರಯೋಜನಮ್ ।
ಯೇನ ನಿಃಶೇಷಸಂಸಾರಬಂಧಾತ್ಸದ್ಯಃ ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ ॥ ೧೦ ॥
ಪ್ರಯೋಜನಂ ಸಂಪ್ರವೃತ್ತೇಃ ಕಾರಣಂ ಫಲಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಪ್ರಯೋಜನಮನುದ್ದಿಶ್ಯ ನ ಮಂದೋಽಪಿ ಪ್ರವರ್ತತೇ ॥ ೧೧ ॥
ಸಾಧನಚತುಷ್ಟಯಸಂಪತ್ತಿರ್ಯಸ್ಯಾಸ್ತಿ ಧೀಮತಃ ಪುಂಸಃ ।
ತಸ್ಯೈವೈತತ್ಫಲಸಿದ್ಧಿರ್ನಾನ್ಯಸ್ಯ ಕಿಂಚಿದೂನಸ್ಯ ॥ ೧೨ ॥
ಚತ್ವಾರಿ ಸಾಧನಾನ್ಯತ್ರ ವದಂತಿ ಪರಮರ್ಷಯಃ ।
ಮುಕ್ತಿರ್ಯೇಷಾಂ ತು ಸದ್ಭಾವೇ ನಾಭಾವೇ ಸಿಧ್ಯತಿ ಧ್ರುವಮ್ ॥ ೧೩ ॥
ಆದ್ಯಂ ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯವಸ್ತುವಿವೇಕಃ ಸಾಧನಂ ಮತಮ್ ।
ಇಹಾಮುತ್ರಾರ್ಥಫಲಭೋಗವಿರಾಗೋ ದ್ವಿತೀಯಕಮ್ ॥ ೧೪ ॥
ಶಮಾದಿಷಟ್ಕಸಂಪತ್ತಿಸ್ತೃತೀಯಂ ಸಾಧನಮ್ ಮತಮ್ ।
ತುರೀಯಂ ತು ಮುಮುಕ್ಷುತ್ವಂ ಸಾಧನಂ ಶಾಸ್ತ್ರಸಮ್ಮತಮ್ ॥ ೧೫ ॥
ಬ್ರಹ್ಮೈವ ನಿತ್ಯಮನ್ಯತ್ತು ಹ್ಯನಿತ್ಯಮಿತಿ ವೇದನಮ್ ।
ಸೋಽಯಂ ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯವಸ್ತುವಿವೇಕ ಇತಿ ಕಥ್ಯತೇ ॥ ೧೬ ॥
ಮೃದಾದಿಕಾರಣಂ ನಿತ್ಯಂ ತ್ರಿಷು ಕಾಲೇಷು ದರ್ಶನಾತ್ ।
ಘಟಾದ್ಯನಿತ್ಯಂ ತತ್ಕಾರ್ಯಂ ಯತಸ್ತನ್ನಾಶ ಈಕ್ಷ್ಯತೇ ॥ ೧೭ ॥
ತಥೈವೈತಜ್ಜಗತ್ಸರ್ವಮನಿತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಕಾರ್ಯತಃ ।
ತತ್ಕಾರಣಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಭವೇನ್ನಿತ್ಯಂ ಮೃದಾದಿವತ್ ॥ ೧೮ ॥
ಸರ್ಗಂ ವಕ್ತ್ಯಸ್ಯ ತಸ್ಮಾದ್ವಾ ಏತಸ್ಮಾದಿತ್ಯಪಿ ಶ್ರುತಿಃ ।
ಸಕಾಶಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಣಸ್ತಸ್ಮಾದನಿತ್ಯತ್ವೇ ನ ಸಂಶಯಃ ॥ ೧೯ ॥
ಸರ್ವಸ್ಯಾನಿತ್ಯತ್ವೇ ಸಾವಯವತ್ವೇನ ಸರ್ವತಃ ಸಿದ್ಧೇ ।
ವೈಕುಂಠಾದಿಷು ನಿತ್ಯತ್ವಮತಿರ್ಭ್ರಮ ಏವ ಮೂಢಬುದ್ಧೀನಾಮ್ ॥ ೨೦ ॥
ಅನಿತ್ಯತ್ವಂ ಚ ನಿತ್ಯತ್ವಮೇವಂ ಯಚ್ಛ್ರುತಿಯುಕ್ತಿಭಿಃ ।
ವಿವೇಚನಂ ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯವಿವೇಕ ಇತಿ ಕಥ್ಯತೇ ॥ ೨೧ ॥
ಐಹಿಕಾಮುಷ್ಮಿಕಾರ್ಥೇಷು ಹ್ಯನಿತ್ಯತ್ವೇನ ನಿಶ್ಚಯಾತ್ ।
ನೈಃಸ್ಪೃಹ್ಯಂ ತುಚ್ಛಬುದ್ಧ್ಯಾ ಯತ್ತದ್ವೈರಾಗ್ಯಮಿತೀರ್ಯತೇ ॥ ೨೨ ॥
ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಪದಾರ್ಥವಿವೇಕಾತ್ಪುರುಷಸ್ಯ ಜಾಯತೇ ಸದ್ಯಃ ।
ಸ್ರಕ್ಚಂದನವನಿತಾದೌ ಸರ್ವತ್ರಾನಿತ್ಯವಸ್ತುನಿ ವಿರಕ್ತಿಃ ॥ ೨೩ ॥
ಕಾಕಸ್ಯ ವಿಷ್ಠಾವದಸಹ್ಯಬುದ್ಧಿ -
ರ್ಭೋಗ್ಯೇಷು ಸಾ ತೀವ್ರವಿರಕ್ತಿರಿಷ್ಯತೇ ।
ವಿರಕ್ತಿತೀವ್ರತ್ವನಿದಾನಮಾಹು -
ರ್ಭೋಗ್ಯೇಷು ದೋಷೇಕ್ಷಣಮೇವ ಸಂತಃ ॥ ೨೪ ॥
ಪ್ರದೃಶ್ಯತೇ ವಸ್ತುನಿ ಯತ್ರ ದೋಷೋ
ನ ತತ್ರ ಪುಂಸೋಽಸ್ತಿ ಪುನಃ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ।
ಅಂತರ್ಮಹಾರೋಗವತೀಂ ವಿಜಾನ -
ನ್ಕೋ ನಾಮ ವೇಶ್ಯಾಮಪಿ ರೂಪಿಣೀಂ ವ್ರಜೇತ್ ॥ ೨೫ ॥
ಅತ್ರಾಪಿ ಚಾನ್ಯತ್ರ ಚ ವಿದ್ಯಮಾನ -
ಪದಾರ್ಥಸಮ್ಮರ್ಶನಮೇವ ಕಾರ್ಯಮ್ ।
ಯಥಾಪ್ರಕಾರಾರ್ಥಗುಣಾಭಿಮರ್ಶನಂ
ಸಂದರ್ಶಯತ್ಯೇವ ತದೀಯದೋಷಮ್ ॥ ೨೬ ॥
ಕುಕ್ಷೌ ಸ್ವಮಾತುರ್ಮಲಮೂತ್ರಮಧ್ಯೇ
ಸ್ಥಿತಿಂ ತದಾ ವಿಟ್ಕ್ರಿಮಿದಂಶನಂ ಚ ।
ತದೀಯಕೌಕ್ಷೇಯಕವಹ್ನಿದಾಹಂ
ವಿಚಾರ್ಯ ಕೋ ವಾ ವಿರತಿಂ ನ ಯಾತಿ ॥ ೨೭ ॥
ಸ್ವಕೀಯವಿಣ್ಮೂತ್ರವಿಸರ್ಜನಂ ತ -
ಚ್ಚೋತ್ತಾನಗತ್ಯಾ ಶಯನಂ ತದಾ ಯತ್ ।
ಬಾಲಗ್ರಹಾದ್ಯಾಹತಿಭಾಕ್ಚ ಶೈಶವಂ
ವಿಚಾರ್ಯ ಕೋ ವಾ ವಿರತಿಂ ನ ಯಾತಿ ॥ ೨೮ ॥
ಸ್ವೀಯೈಃ ಪರೈಸ್ತಾಡನಮಜ್ಞಭಾವ -
ಮತ್ಯಂತಚಾಪಲ್ಯಮಸತ್ಕ್ರಿಯಾಂ ಚ ।
ಕುಮಾರಭಾವೇ ಪ್ರತಿಷಿದ್ಧವೃತ್ತಿಂ
ವಿಚಾರ್ಯ ಕೋ ವಾ ವಿರತಿಂ ನ ಯಾತಿ ॥ ೨೯ ॥
ಮದೋದ್ಧತಿಂ ಮಾನ್ಯತಿರಸ್ಕೃತಿಂ ಚ
ಕಾಮಾತುರತ್ವಂ ಸಮಯಾತಿಲಂಘನಮ್ ।
ತಾಂ ತಾಂ ಯುವತ್ಯೋದಿತದುಷ್ಟಚೇಷ್ಟಾಂ
ವಿಚಾರ್ಯ ಕೋ ವಾ ವಿರತಿಂ ನ ಯಾತಿ ॥ ೩೦ ॥
ವಿರೂಪತಾಂ ಸರ್ವಜನಾದವಜ್ಞಾಂ
ಸರ್ವತ್ರ ದೈನ್ಯಂ ನಿಜಬುದ್ಧಿಹೈನ್ಯಮ್ ।
ವೃದ್ಧತ್ವಸಂಭಾವಿತದುರ್ದಶಾಂ ತಾಂ
ವಿಚಾರ್ಯ ಕೋ ವಾ ವಿರತಿಂ ನ ಯಾತಿ ॥ ೩೧ ॥
ಪಿತ್ತಜ್ವರಾರ್ಶಃಕ್ಷಯಗುಲ್ಮಶೂಲ -
ಶ್ಲೇಷ್ಮಾದಿರೋಗೋದಿತತೀವ್ರದುಃಖಮ್ ।
ದುರ್ಗಂಧಮಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯಮನೂನಚಿಂತಾಂ
ವಿಚಾರ್ಯ ಕೋ ವಾ ವಿರತಿಂ ನ ಯಾತಿ ॥ ೩೨ ॥
ಯಮಾವಲೋಕೋದಿತಭೀತಿಕಂಪ -
ಮರ್ಮವ್ಯಥೋಚ್ಛ್ವಾಸಗತೀಶ್ಚ ವೇದನಾಮ್ ।
ಪ್ರಾಣಪ್ರಯಾಣೇ ಪರಿದೃಶ್ಯಮಾನಾಂ
ವಿಚಾರ್ಯ ಕೋ ವಾ ವಿರತಿಂ ನ ಯಾತಿ ॥ ೩೩ ॥
ಅಂಗಾರನದ್ಯಾಂ ತಪನೇ ಚ ಕುಂಭೀ -
ಪಾಕೇಽಪಿ ವೀಚ್ಯಾಮಸಿಪತ್ರಕಾನನೇ ।
ದೂತೈರ್ಯಮಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಮಾಣಬಾಧಾಂ
ವಿಚಾರ್ಯ ಕೋ ವಾ ವಿರತಿಂ ನ ಯಾತಿ ॥ ೩೪ ॥
ಪುಣ್ಯಕ್ಷಯೇ ಪುಣ್ಯಕೃತೋ ನಭಃಸ್ಥೈ -
ರ್ನಿಪಾತ್ಯಮಾನಾನ್ಶಿಥಿಲೀಕೃತಾಂಗಾನ್ ।
ನಕ್ಷತ್ರರೂಪೇಣ ದಿವಶ್ಚ್ಯುತಾಂಸ್ತಾ -
ನ್ವಿಚಾರ್ಯ ಕೋ ವಾ ವಿರತಿಂ ನ ಯಾತಿ ॥ ೩೫ ॥
ವಾಯ್ವರ್ಕವಹ್ನೀಂದ್ರಮುಖಾನ್ಸುರೇಂದ್ರಾ -
ನೀಶೋಗ್ರಭೀತ್ಯಾ ಗ್ರಥಿತಾಂತರಂಗಾನ್ ।
ವಿಪಕ್ಷಲೋಕೈಃ ಪರಿದೂಯಮಾನಾ -
ನ್ವಿಚಾರ್ಯ ಕೋ ವಾ ವಿರತಿಂ ನ ಯಾತಿ ॥ ೩೬ ॥
ಶ್ರುತ್ಯಾ ನಿರುಕ್ತಂ ಸುಖತಾರತಮ್ಯಂ
ಬ್ರಹ್ಮಾಂತಮಾರಭ್ಯ ಮಹೀಮಹೇಶಮ್ ।
ಔಪಾಧಿಕಂ ತತ್ತು ನ ವಾಸ್ತವಂ ಚೇ -
ದಾಲೋಚ್ಯ ಕೋ ವಾ ವಿರತಿಂ ನ ಯಾತಿ ॥ ೩೭ ॥
ಸಾಲೋಕ್ಯಸಾಮೀಪ್ಯಸರೂಪತಾದಿ -
ಭೇದಸ್ತು ಸತ್ಕರ್ಮವಿಶೇಷಸಿದ್ಧಃ ।
ನ ಕರ್ಮಸಿದ್ಧಸ್ಯ ತು ನಿತ್ಯತೇತಿ
ವಿಚಾರ್ಯ ಕೋ ವಾ ವಿರತಿಂ ನ ಯಾತಿ ॥ ೩೮ ॥
ಯತ್ರಾಸ್ತಿ ಲೋಕೇ ಗತಿತಾರತಮ್ಯಂ
ಉಚ್ಚಾವಚತ್ವಾನ್ವಿತಮತ್ರ ತತ್ಕೃತಮ್ ।
ಯಥೇಹ ತದ್ವತ್ಖಲು ದುಃಖಮಸ್ತೀ -
ತ್ಯಾಲೋಚ್ಯ ಕೋ ವಾ ವಿರತಿಂ ನ ಯಾತಿ ॥ ೩೯ ॥
ಕೋ ನಾಮ ಲೋಕೇ ಪುರುಷೋ ವಿವೇಕೀ
ವಿನಶ್ವರೇ ತುಚ್ಛಸುಖೇ ಗೃಹಾದೌ ।
ಕುರ್ಯಾದ್ರತಿಂ ನಿತ್ಯಮವೇಕ್ಷಮಾಣೋ
ವೃಥೈವ ಮೋಹಾನ್ಮ್ರಿಯಮಾಣಜಂತೂನ್ ॥ ೪೦ ॥
ಸುಖಂ ಕಿಮಸ್ತ್ಯತ್ರ ವಿಚಾರ್ಯಮಾಣೇ
ಗೃಹೇಽಪಿ ವಾ ಯೋಷಿತಿ ವಾ ಪದಾರ್ಥೇ ।
ಮಾಯಾತಮೋಽಂಧೀಕೃತಚಕ್ಷುಷೋ ಯೇ
ತ ಏವ ಮುಹ್ಯಂತಿ ವಿವೇಕಶೂನ್ಯಾಃ ॥ ೪೧ ॥
ಅವಿಚಾರಿತರಮಣೀಯಂ
ಸರ್ವಮುದುಂಬರಫಲೋಪಮಂ ಭೋಗ್ಯಮ್ ।
ಅಜ್ಞಾನಾಮುಪಭೋಗ್ಯಂ
ನ ತು ತಜ್ಜ್ಞಾನಾಂ ಯೋಷಿತಿ ವಾ ಪದಾರ್ಥೇ ॥ ೪೨ ॥
ಗತೇಽಪಿ ತೋಯೇ ಸುಷಿರಂ ಕುಲೀರೋ
ಹಾತುಂ ಹ್ಯಶಕ್ತೋ ಮ್ರಿಯತೇ ವಿಮೋಹಾತ್ ।
ಯಥಾ ತಥಾ ಗೇಹಸುಖಾನುಷಕ್ತೋ
ವಿನಾಶಮಾಯಾತಿ ನರೋ ಭ್ರಮೇಣ ॥ ೪೩ ॥
ಕೋಶಕ್ರಿಮಿಸ್ತಂತುಭಿರಾತ್ಮದೇಹ -
ಮಾವೇಷ್ಟ್ಯ ಚಾವೇಷ್ಟ್ಯ ಚ ಗುಪ್ತಿಮಿಚ್ಛನ್ ।
ಸ್ವಯಂ ವಿನಿರ್ಗಂತುಮಶಕ್ತ ಏವ
ಸಂಸ್ತತಸ್ತದಂತೇ ಮ್ರಿಯತೇ ಚ ಲಗ್ನಃ ॥ ೪೪ ॥
ಯಥಾ ತಥಾ ಪುತ್ರಕಲತ್ರಮಿತ್ರ -
ಸ್ನೇಹಾನುಬಂಧೈರ್ಗ್ರಥಿತೋ ಗೃಹಸ್ಥಃ ।
ಕದಾಪಿ ವಾ ತಾನ್ಪರಿಮುಚ್ಯ ಗೇಹಾ -
ದ್ಗಂತುಂ ನ ಶಕ್ತೋ ಮ್ರಿಯತೇ ಮುಧೈವ ॥ ೪೫ ॥
ಕಾರಾಗೃಹಸ್ಯಾಸ್ಯ ಚ ಕೋ ವಿಶೇಷಃ
ಪ್ರದೃಶ್ಯತೇ ಸಾಧು ವಿಚಾರ್ಯಮಾಣೇ ।
ಮುಕ್ತೇಃ ಪ್ರತೀಪತ್ವಮಿಹಾಪಿ ಪುಂಸಃ
ಕಾಂತಾಸುಖಾಭ್ಯುತ್ಥಿತಮೋಹಪಾಶೈಃ ॥ ೪೬ ॥
ಗೃಹಸ್ಪೃಹಾ ಪಾದನಿಬದ್ಧಶೃಂಖಲಾ
ಕಾಂತಾಸುತಾಶಾ ಪಟುಕಂಠಪಾಶಃ ।
ಶೀರ್ಷೇ ಪತದ್ಭೂರ್ಯಶನಿರ್ಹಿ ಸಾಕ್ಷಾ -
ತ್ಪ್ರಾಣಾಂತಹೇತುಃ ಪ್ರಬಲಾ ಧನಾಶಾ ॥ ೪೭ ॥
ಆಶಾಪಾಶಶತೇನ ಪಾಶಿತಪದೋ ನೋತ್ಥಾತುಮೇವ ಕ್ಷಮಃ
ಕಾಮಕ್ರೋಧಮದಾದಿಭಿಃ ಪ್ರತಿಭಟೈಃ ಸಂರಕ್ಷ್ಯಮಾಣೋಽನಿಶಮ್ ।
ಸಂಮೋಹಾವರಣೇನ ಗೋಪನವತಃ ಸಂಸಾರಕಾರಾಗೃಹಾ -
ನ್ನಿರ್ಗಂತುಂ ತ್ರಿವಿಧೇಷಣಾಪರವಶಃ ಕಃ ಶಕ್ನುಯಾದ್ರಾಗಿಷು ॥ ೪೮ ॥
ಕಾಮಾಂಧಕಾರೇಣ ನಿರುದ್ಧದೃಷ್ಟಿ -
ರ್ಮುಹ್ಯತ್ಯಸತ್ಯಪ್ಯಬಲಾಸ್ವರೂಪೇ ।
ನ ಹ್ಯಂಧದೃಷ್ಟೇರಸತಃ ಸತೋ ವಾ
ಸುಖತ್ವದುಃಖತ್ವವಿಚಾರಣಾಸ್ತಿ ॥ ೪೯ ॥
ಶ್ಲೇಷ್ಮೋದ್ಗಾರಿ ಮುಖಂ ಸ್ರವನ್ಮಲವತೀ ನಾಸಾಶ್ರುಮಲ್ಲೋಚನಂ
ಸ್ವೇದಸ್ರಾವಿ ಮಲಾಭಿಪೂರ್ಣಮಭಿತೋ ದುರ್ಗಂಧದುಷ್ಟಂ ವಪುಃ ।
ಅನ್ಯದ್ವಕ್ತುಮಶಕ್ಯಮೇವ ಮನಸಾ ಮಂತುಂ ಕ್ವಚಿನ್ನಾರ್ಹತಿ
ಸ್ತ್ರೀರೂಪಂ ಕಥಮೀದೃಶಂ ಸುಮನಸಾಂ ಪಾತ್ರೀಭವೇನ್ನೇತ್ರಯೋಃ ॥ ೫೦ ॥
ದೂರಾದವೇಕ್ಷ್ಯಾಗ್ನಿಶಿಖಾಂ ಪತಂಗೋ
ರಮ್ಯತ್ವಬುದ್ಧ್ಯಾ ವಿನಿಪತ್ಯ ನಶ್ಯತಿ ।
ಯಥಾ ತಥಾ ನಷ್ಟದೃಗೇಷ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ
ಕಥಂ ನಿರೀಕ್ಷೇತ ವಿಮುಕ್ತಿಮಾರ್ಗಮ್ ॥ ೫೧ ॥
ಕಾಮೇನ ಕಾಂತಾಂ ಪರಿಗೃಹ್ಯ ತದ್ವ -
ಜ್ಜನೋಽಪ್ಯಯಂ ನಶ್ಯತಿ ನಷ್ಟದೃಷ್ಟಿಃ ।
ಮಾಂಸಾಸ್ಥಿಮಜ್ಜಾಮಲಮೂತ್ರಪಾತ್ರಂ
ಸ್ತ್ರಿಯಂ ಸ್ವಯಂ ರಮ್ಯತಯೈವ ಪಶ್ಯತಿ ॥ ೫೨ ॥
ಕಾಮ ಏವ ಯಮಃ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾಂತಾ ವೈತರಣೀ ನದೀ ।
ವಿವೇಕಿನಾಂ ಮುಮುಕ್ಷೂಣಾಂ ನಿಲಯಸ್ತು ಯಮಾಲಯಃ ॥ ೫೩ ॥
ಯಮಾಲಯೇ ವಾಪಿ ಗೃಹೇಽಪಿ ನೋ ನೃಣಾಂ
ತಾಪತ್ರಯಕ್ಲೇಶನಿವೃತ್ತಿರಸ್ತಿ ।
ಕಿಂಚಿತ್ಸಮಾಲೋಕ್ಯ ತು ತದ್ವಿರಾಮಂ
ಸುಖಾತ್ಮನಾ ಪಶ್ಯತಿ ಮೂಢಲೋಕಃ ॥ ೫೪ ॥
ಯಮಸ್ಯ ಕಾಮಸ್ಯ ಚ ತಾರತಮ್ಯಂ
ವಿಚಾರ್ಯಮಾಣೇ ಮಹದಸ್ತಿ ಲೋಕೇ ।
ಹಿತಂ ಕರೋತ್ಯಸ್ಯ ಯಮೋಽಪ್ರಿಯಃ ಸ -
ನ್ಕಾಮಸ್ತ್ವನರ್ಥಂ ಕುರುತೇ ಪ್ರಿಯಃ ಸನ್ ॥ ೫೫ ॥
ಯಮೋಽಸತಾಮೇವ ಕರೋತ್ಯನರ್ಥಂ
ಸತಾಂ ತು ಸೌಖ್ಯಂ ಕುರುತೇ ಹಿತಃ ಸನ್ ।
ಕಾಮಃ ಸತಾಮೇವ ಗತಿಂ ನಿರುಂಧ -
ನ್ಕರೋತ್ಯನರ್ಥಂ ಹ್ಯಸತಾಂ ನು ಕಾ ಕಥಾ ॥ ೫೬ ॥
ವಿಶ್ವಸ್ಯ ವೃದ್ಧಿಂ ಸ್ವಯಮೇವ ಕಾಂಕ್ಷ -
ನ್ಪ್ರವರ್ತಕಂ ಕಾಮಿಜನಂ ಸಸರ್ಜ ।
ತೇನೈವ ಲೋಕಃ ಪರಿಮುಹ್ಯಮಾನಃ
ಪ್ರವರ್ಧತೇ ಚಂದ್ರಮಸೇವ ಚಾಬ್ಧಿಃ ॥ ೫೭ ॥
ಕಾಮೋ ನಾಮ ಮಹಾಂಜಗದ್ಭ್ರಮಯಿತಾ ಸ್ಥಿತ್ವಾಂತರಂಗೇ ಸ್ವಯಂ
ಸ್ತ್ರೀಪುಂಸಾವಿತರೇತರಾಂಗಕಗುಣೈರ್ಹಾಸೈಶ್ಚ ಭಾವೈಃ ಸ್ಫುಟಮ್ ।
ಅನ್ಯೋನ್ಯಂ ಪರಿಮೋಹ್ಯ ನೈಜತಮಸಾ ಪ್ರೇಮಾನುಬಂಧೇನ ತೌ
ಬದ್ಧ್ವಾ ಭ್ರಾಮಯತಿ ಪ್ರಪಂಚರಚನಾಂ ಸಂವರ್ಧಯನ್ಬ್ರಹ್ಮಹಾ ॥ ೫೮ ॥
ಅತೋಽಂತರಂಗಸ್ಥಿತಕಾಮವೇಗಾ -
ದ್ಭೋಗ್ಯೇ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಸ್ವತ ಏವ ಸಿದ್ಧಾ ।
ಸರ್ವಸ್ಯ ಜಂತೋರ್ಧ್ರುವಮನ್ಯಥಾ ಚೇ -
ದಬೋಧಿತಾರ್ಥೇಷು ಕಥಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ॥ ೫೯ ॥
ತೇನೈವ ಸರ್ವಜಂತೂನಾಂ ಕಾಮನಾ ಬಲವತ್ತರಾ ।
ಜೀರ್ಯತ್ಯಪಿ ಚ ದೇಹೇಽಸ್ಮಿನ್ಕಾಮನಾ ನೈವ ಜೀರ್ಯತೇ ॥ ೬೦ ॥
ಅವೇಕ್ಷ್ಯ ವಿಷಯೇ ದೋಷಂ ಬುದ್ಧಿಯುಕ್ತೋ ವಿಚಕ್ಷಣಃ ।
ಕಾಮಪಾಶೇನ ಯೋ ಮುಕ್ತಃ ಸ ಮುಕ್ತೇಃ ಪಥಿ ಗೋಚರಃ ॥ ೬೧ ॥
ಕಾಮಸ್ಯ ವಿಜಯೋಪಾಯಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ವಕ್ಷ್ಯಾಮ್ಯಹಂ ಸತಾಮ್ ।
ಸಂಕಲ್ಪಸ್ಯ ಪರಿತ್ಯಾಗ ಉಪಾಯಃ ಸುಲಭೋ ಮತಃ ॥ ೬೨ ॥
ಶ್ರುತೇ ದೃಷ್ಟೇಽಪಿ ವಾ ಭೋಗ್ಯೇ ಯಸ್ಮಿನ್ಕಸ್ಮಿಂಶ್ಚ ವಸ್ತುನಿ ।
ಸಮೀಚೀನತ್ವಧೀತ್ಯಾಗಾತ್ಕಾಮೋ ನೋದೇತಿ ಕರ್ಹಿಚಿತ್ ॥ ೬೩ ॥
ಕಾಮಸ್ಯ ಬೀಜಂ ಸಂಕಲ್ಪಃ ಸಂಕಲ್ಪಾದೇವ ಜಾಯತೇ ।
ಬೀಜೇ ನಷ್ಟೇಽಂಕುರ ಇವ ತಸ್ಮಿನ್ನಷ್ಟೇ ವಿನಶ್ಯತಿ ॥ ೬೪ ॥
ನ ಕೋಽಪಿ ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಧಿಯಾ ವಿನೈವ
ಭೋಗ್ಯಂ ನರಃ ಕಾಮಯಿತುಂ ಸಮರ್ಥಃ ।
ಯತಸ್ತತಃ ಕಾಮಜಯೇಚ್ಛುರೇತಾಂ
ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಬುದ್ಧಿಂ ವಿಷಯೇ ನಿಹನ್ಯಾತ್ ॥ ೬೫ ॥
ಭೋಗ್ಯೇ ನರಃ ಕಾಮಜಯೇಚ್ಛುರೇತಾಂ
ಸುಖತ್ವಬುದ್ಧಿಂ ವಿಷಯೇ ನಿಹನ್ಯಾತ್ ।
ಯಾವತ್ಸುಖತ್ವಭ್ರಮಧೀಃ ಪದಾರ್ಥೇ
ತಾವನ್ನ ಜೇತುಂ ಪ್ರಭವೇದ್ಧಿ ಕಾಮಮ್ ॥ ೬೬ ॥
ಸಂಕಲ್ಪಾನುದಯೇ ಹೇತುರ್ಯಥಾಭೂತಾರ್ಥದರ್ಶನಮ್ ।
ಅನರ್ಥಚಿಂತನಂ ಚಾಭ್ಯಾಂ ನಾವಕಾಶೋಽಸ್ಯ ವಿದ್ಯತೇ ॥ ೬೭ ॥
ರತ್ನೇ ಯದಿ ಶಿಲಾಬುದ್ಧಿರ್ಜಾಯತೇ ವಾ ಭಯಂ ತತಃ ।
ಸಮೀಚೀನತ್ವಧೀರ್ನೈತಿ ನೋಪಾದೇಯತ್ವಧೀರಪಿ ॥ ೬೮ ॥
ಯಥಾರ್ಥದರ್ಶನಂ ವಸ್ತುನ್ಯನರ್ಥಸ್ಯಾಪಿ ಚಿಂತನಮ್ ।
ಸಂಕಲ್ಪಸ್ಯಾಪಿ ಕಾಮಸ್ಯ ತದ್ವಧೋಪಾಯ ಇಷ್ಯತೇ ॥ ೬೯ ॥
ಧನಂ ಭಯನಿಬಂಧನಂ ಸತತದುಃಖಸಂವರ್ಧನಂ
ಪ್ರಚಂಡತರಕರ್ದನಂ ಸ್ಫುಟಿತಬಂಧುಸಂವರ್ಧನಮ್ ।
ವಿಶಿಷ್ಟಗುಣಬಾಧನಂ ಕೃಪಣಧೀಸಮಾರಾಧನಂ
ನ ಮುಕ್ತಿಗತಿಸಾಧನಂ ಭವತಿ ನಾಪಿ ಹೃಚ್ಛೋಧನಮ್ ॥ ೭೦ ॥
ರಾಜ್ಞೋ ಭಯಂ ಚೋರಭಯಂ ಪ್ರಮಾದಾ -
ದ್ಭಯಂ ತಥಾ ಜ್ಞಾತಿಭಯಂ ಚ ವಸ್ತುತಃ ।
ಧನಂ ಭಯಗ್ರಸ್ತಮನರ್ಥಮೂಲಂ
ಯತಃ ಸತಾಂ ನೈವ ಸುಖಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ॥ ೭೧ ॥
ಆರ್ಜನೇ ರಕ್ಷಣೇ ದಾನೇ ವ್ಯಯೇ ವಾಪಿ ಚ ವಸ್ತುತಃ ।
ದುಃಖಮೇವ ಸದಾ ನೄಣಾಂ ನ ಧನಂ ಸುಖಸಾಧನಮ್ ॥ ೭೨ ॥
ಸತಾಮಪಿ ಪದಾರ್ಥಸ್ಯ ಲಾಭಾಲ್ಲೋಭಃ ಪ್ರವರ್ಧತೇ ।
ವಿವೇಕೋ ಲುಪ್ಯತೇ ಲೋಭಾತ್ತಸ್ಮಿಂಲ್ಲುಪ್ತೇ ವಿನಶ್ಯತಿ ॥ ೭೩ ॥
ದಹತ್ಯಲಾಭೇ ನಿಃಸ್ವತ್ವಂ ಲಾಭೇ ಲೋಭೋ ದಹತ್ಯಮುಮ್ ।
ತಸ್ಮಾತ್ಸಂತಾಪಕಂ ವಿತ್ತಂ ಕಸ್ಯ ಸೌಖ್ಯಂ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ ॥ ೭೪ ॥
ಭೋಗೇನ ಮತ್ತತಾ ಜಂತೋರ್ದಾನೇನ ಪುನರುದ್ಭವಃ ।
ವೃಥೈವೋಭಯಥಾ ವಿತ್ತಂ ನಾಸ್ತ್ಯೇವ ಗತಿರನ್ಯಥಾ ॥ ೭೫ ॥
ಧನೇನ ಮದವೃದ್ಧಿಃ ಸ್ಯಾನ್ಮದೇನ ಸ್ಮೃತಿನಾಶನಮ್ ।
ಸ್ಮೃತಿನಾಶಾದ್ಬುದ್ಧಿನಾಶೋ ಬುದ್ಧಿನಾಶಾತ್ಪ್ರಣಶ್ಯತಿ ॥ ೭೬ ॥
ಸುಖಯತಿ ಧನಮೇವೇತ್ಯಂತರಾಶಾಪಿಶಾಚ್ಯಾ
ದೃಢತರಮುಪಗೂಢೋ ಮೂಢಲೋಕೋ ಜಡಾತ್ಮಾ ।
ನಿವಸತಿ ತದುಪಾಂತೇ ಸಂತತಂ ಪ್ರೇಕ್ಷಮಾಣೋ
ವ್ರಜತಿ ತದಪಿ ಪಶ್ಚಾತ್ಪ್ರಾಣಮೇತಸ್ಯ ಹೃತ್ವಾ ॥ ೭೭ ॥
ಸಂಪನ್ನೋಽಂಧವದೇವ ಕಿಂಚಿದಪರಂ ನೋ ವೀಕ್ಷತೇ ಚಕ್ಷುಷಾ
ಸದ್ಭಿರ್ವರ್ಜಿತಮಾರ್ಗ ಏವ ಚರತಿ ಪ್ರೋತ್ಸಾರಿತೋ ಬಾಲಿಶೈಃ ।
ತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಮುಹುಃ ಸ್ಖಲನ್ಪ್ರತಿಪದಂ ಗತ್ವಾಂಧಕೂಪೇ ಪತ -
ತ್ಯಸ್ಯಾಂಧತ್ವನಿವರ್ತಕೌಷಧಮಿದಂ ದಾರಿದ್ರ್ಯಮೇವಾಂಜನಮ್ ॥ ೭೮ ॥
ಲೋಭಃ ಕ್ರೋಧಶ್ಚ ಡಂಭಶ್ಚ ಮದೋ ಮತ್ಸರ ಏವ ಚ ।
ವರ್ಧತೇ ವಿತ್ತಸಂಪ್ರಾಪ್ತ್ಯಾ ಕಥಂ ತಚ್ಚಿತ್ತಶೋಧನಮ್ ॥ ೭೯ ॥
ಅಲಾಭಾದ್ದ್ವಿಗುಣಂ ದುಃಖಂ ವಿತ್ತಸ್ಯ ವ್ಯಯಸಂಭವೇ ।
ತತೋಽಪಿ ತ್ರಿಗುಣಂ ದುಃಖಂ ದುರ್ವ್ಯಯೇ ವಿದುಷಾಮಪಿ ॥ ೮೦ ॥
ನಿತ್ಯಾಹಿತೇನ ವಿತ್ತೇನ
ಭಯಚಿಂತಾನಪಾಯಿನಾ ।
ಚಿತ್ತಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯಂ ಕುತೋ ಜಂತೋ -
ರ್ಗೃಹಸ್ಥೇನಾಹಿನಾ ಯಥಾ ॥ ೮೧ ॥
ಕಾಂತಾರೇ ವಿಜನೇ ವನೇ ಜನಪದೇ ಸೇತೌ ನಿರೀತೌ ಚ ವಾ
ಚೋರೈರ್ವಾಪಿ ತಥೇತರೈರ್ನರವರೈರ್ಯುಕ್ತೋ ವಿಯುಕ್ತೋಽಪಿ ವಾ ।
ನಿಃಸ್ವಃ ಸ್ವಸ್ಥತಯಾ ಸುಖೇನ ವಸತಿ ಹ್ಯಾದ್ರೀಯಮಾಣೋ ಜನೈಃ
ಕ್ಲಿಶ್ನಾತ್ಯೇವ ಧನೀ ಸದಾಕುಲಮತಿರ್ಭೀತಶ್ಚ ಪುತ್ರಾದಪಿ ॥ ೮೨ ॥
ತಸ್ಮಾದನರ್ಥಸ್ಯ ನಿದಾನಮರ್ಥಃ
ಪುಮರ್ಥಸಿದ್ಧಿರ್ನ ಭವತ್ಯನೇನ ।
ತತೋ ವನಾಂತೇ ನಿವಸಂತಿ ಸಂತಃ
ಸಂನ್ಯಸ್ಯ ಸರ್ವಂ ಪ್ರತಿಕೂಲಮರ್ಥಮ್ ॥ ೮೩ ॥
ಶ್ರದ್ಧಾಭಕ್ತಿಮತೀಂ ಸತೀಂ ಗುಣವತೀಂ ಪುತ್ರಾಞ್ಶ್ರುತಾನ್ಸಮ್ಮತಾ -
ನಕ್ಷಯ್ಯಂ ವಸುಧಾನುಭೋಗವಿಭವೈಃ ಶ್ರೀಸುಂದರಂ ಮಂದಿರಮ್ ।
ಸರ್ವಂ ನಶ್ವರಮಿತ್ಯವೇತ್ಯ ಕವಯಃ ಶ್ರುತ್ಯುಕ್ತಿಭಿರ್ಯುಕ್ತಿಭಿಃ
ಸಂನ್ಯಸ್ಯಂತ್ಯಪರೇ ತು ತತ್ಸುಖಮಿತಿ ಭ್ರಾಮ್ಯಂತಿ ದುಃಖಾರ್ಣವೇ ॥ ೮೪ ॥
ಸುಖಮಿತಿ ಮಲರಾಶೌ ಯೇ ರಮಂತೇಽತ್ರ ಗೇಹೇ
ಕ್ರಿಮಯ ಇವ ಕಲತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಪುತ್ರಾನುಷಕ್ತ್ಯಾ ।
ಸುರಪದ ಇವ ತೇಷಾಂ ನೈವ ಮೋಕ್ಷಪ್ರಸಂಗ -
ಸ್ತ್ವಪಿ ತು ನಿರಯಗರ್ಭಾವಾಸದುಃಖಪ್ರವಾಹಃ ॥ ೮೫ ॥
ಯೇಷಾಮಾಶಾ ನಿರಾಶಾ ಸ್ಯಾ -
ದ್ದಾರಾಪತ್ಯಧನಾದಿಷು ।
ತೇಷಾಂ ಸಿಧ್ಯತಿ ನಾನ್ಯೇಷಾಂ
ಮೋಕ್ಷಾಶಾಭಿಮುಖೀ ಗತಿಃ ॥ ೮೬ ॥
ಸತ್ಕರ್ಮಕ್ಷಯಪಾಪ್ಮನಾಂ ಶ್ರುತಿಮತಾಂ ಸಿದ್ಧಾತ್ಮನಾಂ ಧೀಮತಾಂ
ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಪದಾರ್ಥಶೋಧನಮಿದಂ ಯುಕ್ತ್ಯಾ ಮುಹುಃ ಕುರ್ವತಾಮ್ ।
ತಸ್ಮಾದುತ್ಥಮಹಾವಿರಕ್ತ್ಯಸಿಮತಾಂ ಮೋಕ್ಷೈಕಕಾಂಕ್ಷಾವತಾಂ
ಧನ್ಯಾನಾಂ ಸುಲಭಂ ಸ್ತ್ರಿಯಾದಿವಿಷಯೇಷ್ವಾಶಾಲತಾಚ್ಛೇದನಮ್ ॥ ೮೭ ॥
ಸಂಸಾರಮೃತ್ಯೋರ್ಬಲಿನಃ ಪ್ರವೇಷ್ಟುಂ
ದ್ವಾರಾಣಿ ತು ತ್ರೀಣಿ ಮಹಾಂತಿ ಲೋಕೇ ।
ಕಾಂತಾ ಚ ಜಿಹ್ವಾ ಕನಕಂ ಚ ತಾನಿ
ರುಣದ್ಧಿ ಯಸ್ತಸ್ಯ ಭಯಂ ನ ಮೃತ್ಯೋಃ ॥ ೮೮ ॥
ಮುಕ್ತಿಶ್ರೀನಗರಸ್ಯ ದುರ್ಜಯತರಂ ದ್ವಾರಂ ಯದಸ್ತ್ಯಾದಿಮಂ
ತಸ್ಯ ದ್ವೇ ಅರರೇ ಧನಂ ಚ ಯುವತೀ ತಾಭ್ಯಾಂ ಪಿನದ್ಧಂ ದೃಢಮ್ ।
ಕಾಮಾಖ್ಯಾರ್ಗಲದಾರುಣಾ ಬಲವತಾ ದ್ವಾರಂ ತದೇತತ್ತ್ರಯಂ
ಧೀರೋ ಯಸ್ತು ಭಿನತ್ತಿ ಸೋಽರ್ಹತಿ ಸುಖಂ ಭೋಕ್ತುಂ ವಿಮುಕ್ತಿಶ್ರಿಯಃ ॥ ೮೯ ॥
ಆರೂಢಸ್ಯ ವಿವೇಕಾಶ್ವಂ ತೀವ್ರವೈರಾಗ್ಯಖಡ್ಗಿನಃ ।
ತಿತಿಕ್ಷಾವರ್ಮಯುಕ್ತಸ್ಯ ಪ್ರತಿಯೋಗೀ ನ ದೃಶ್ಯತೇ ॥ ೯೦ ॥
ವಿವೇಕಜಾಂ ತೀವ್ರವಿರಕ್ತಿಮೇವ ಮುಕ್ತೇರ್ನಿದಾನಂ ನಿಗದಂತಿ ಸಂತಃ ।
ತಸ್ಮಾದ್ವಿವೇಕೀ ವಿರತಿಂ ಮುಮುಕ್ಷುಃ ಸಂಪಾದಯೇತ್ತಾಂ ಪ್ರಥಮಂ ಪ್ರಯತ್ನಾತ್ ॥ ೯೧ ॥
ಪುಮಾನಜಾತನಿರ್ವೇದೋ ದೇಹಬಂಧಂ ಜಿಹಾಸಿತುಮ್ ।
ನ ಹಿ ಶಕ್ನೋತಿ ನಿರ್ವೇದೋ ಬಂಧಭೇದೋ ಮಹಾನಸೌ ॥ ೯೨ ॥
ವೈರಾಗ್ಯರಹಿತಾ ಏವ ಯಮಾಲಯ ಇವಾಲಯೇ ।
ಕ್ಲಿಶ್ನಂತಿ ತ್ರಿವಿಧೈಸ್ತಾಪೈರ್ಮೋಹಿತಾ ಅಪಿ ಪಂಡಿತಾಃ ॥ ೯೩ ॥
ಶಮೋ ದಮಸ್ತಿತಿಕ್ಷೋಪರತಿಃ ಶ್ರದ್ಧಾ ತತಃ ಪರಮ್ ।
ಸಮಾಧಾನಮಿತಿ ಪ್ರೋಕ್ತಂ ಷಡೇವೈತೇ ಶಮಾದಯಃ ॥ ೯೪ ॥
ಏಕವೃತ್ತ್ಯೈವ ಮನಸಃ ಸ್ವಲಕ್ಷ್ಯೇ ನಿಯತಸ್ಥಿತಿಃ ।
ಶಮ ಇತ್ಯುಚ್ಯತೇ ಸದ್ಭಿಃ ಶಮಲಕ್ಷಣವೇದಿಭಿಃ ॥ ೯೫ ॥
ಉತ್ತಮೋ ಮಧ್ಯಮಶ್ಚೈವ ಜಘನ್ಯ ಇತಿ ಚ ತ್ರಿಧಾ ।
ನಿರೂಪಿತೋ ವಿಪಶ್ಚಿದ್ಭಿಃ ತತ್ತಲ್ಲಕ್ಷಣವೇದಿಭಿಃ ॥ ೯೬ ॥
ಸ್ವವಿಕಾರಂ ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ವಸ್ತುಮಾತ್ರತಯಾ ಸ್ಥಿತಿಃ ।
ಮನಸಃ ಸೋತ್ತಮಾ ಶಾಂತಿರ್ಬ್ರಹ್ಮನಿರ್ವಾಣಲಕ್ಷಣಾ ॥ ೯೭ ॥
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಪ್ರತ್ಯಯಸಂತಾನಪ್ರವಾಹಕರಣಂ ಧಿಯಃ ।
ಯದೇಷಾ ಮಧ್ಯಮಾ ಶಾಂತಿಃ ಶುದ್ಧಸತ್ತ್ವೈಕಲಕ್ಷಣಾ ॥ ೯೮ ॥
ವಿಷಯವ್ಯಾಪೃತಿಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಶ್ರವಣೈಕಮನಸ್ಥಿತಿಃ ।
ಮನಸಶ್ಚೇತರಾ ಶಾಂತಿರ್ಮಿಶ್ರಸತ್ತ್ವೈಕಲಕ್ಷಣಾ ॥ ೯೯ ॥
ಪ್ರಾಚ್ಯೋದೀಚ್ಯಾಂಗಸದ್ಭಾವೇ ಶಮಃ ಸಿಧ್ಯತಿ ನಾನ್ಯಥಾ ।
ತೀವ್ರಾ ವಿರಕ್ತಿಃ ಪ್ರಾಚ್ಯಾಂಗಮುದೀಚ್ಯಾಂಗಂ ದಮಾದಯಃ ॥ ೧೦೦ ॥
ಕಾಮಃ ಕ್ರೋಧಶ್ಚ ಲೋಭಶ್ಚ ಮದೋ ಮೋಹಶ್ಚ ಮತ್ಸರಃ ।
ನ ಜಿತಾಃ ಷಡಿಮೇ ಯೇನ ತಸ್ಯ ಶಾಂತಿರ್ನ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೧೦೧ ॥
ಶಬ್ದಾದಿವಿಷಯೇಭ್ಯೋ ಯೋ ವಿಷವನ್ನ ನಿವರ್ತತೇ ।
ತೀವ್ರಮೋಕ್ಷೇಚ್ಛಯಾ ಭಿಕ್ಷೋಸ್ತಸ್ಯ ಶಾಂತಿರ್ನ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೧೦೨ ॥
ಯೇನ ನಾರಾಧಿತೋ ದೇವೋ ಯಸ್ಯ ನೋ ಗುರ್ವನುಗ್ರಹಃ ।
ನ ವಶ್ಯಂ ಹೃದಯಂ ಯಸ್ಯ ತಸ್ಯ ಶಾಂತಿರ್ನ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೧೦೩ ॥
ಮನಃಪ್ರಸಾದಸಿದ್ಧ್ಯರ್ಥಂ ಸಾಧನಂ ಶ್ರೂಯತಾಂ ಬುಧೈಃ ।
ಮನಃಪ್ರಸಾದೋ ಯತ್ಸತ್ತ್ವೇ ಯದಭಾವೇ ನ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೧೦೪ ॥
ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಮಹಿಂಸಾ ಚ ದಯಾ ಭೂತೇಷ್ವವಕ್ರತಾ ।
ವಿಷಯೇಷ್ವತಿವೈತೃಷ್ಣ್ಯಂ ಶೌಚಂ ದಂಭವಿವರ್ಜನಮ್ ॥ ೧೦೫ ॥
ಸತ್ಯಂ ನಿರ್ಮಮತಾ ಸ್ಥೈರ್ಯಮಭಿಮಾನವಿಸರ್ಜನಮ್ ।
ಈಶ್ವರಧ್ಯಾನಪರತಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಭಿಃ ಸಹಸ್ಥಿತಿಃ ॥ ೧೦೬ ॥
ಜ್ಞಾನಶಾಸ್ತ್ರೈಕಪರತಾ ಸಮತಾ ಸುಖದುಃಖಯೋಃ ।
ಮಾನಾನಾಸಕ್ತಿರೇಕಾಂತಶೀಲತಾ ಚ ಮುಮುಕ್ಷುತಾ ॥ ೧೦೭ ॥
ಯಸ್ಯೈತದ್ವಿದ್ಯತೇ ಸರ್ವಂ ತಸ್ಯ ಚಿತ್ತಂ ಪ್ರಸೀದತಿ ।
ನ ತ್ವೇತದ್ಧರ್ಮಶೂನ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರಕಾರಾಂತರಕೋಟಿಭಿಃ ॥ ೧೦೮ ॥
ಸ್ಮರಣಂ ದರ್ಶನಂ ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಗುಣಕರ್ಮಾನುಕೀರ್ತನಮ್ ।
ಸಮೀಚೀನತ್ವಧೀಸ್ತಾಸು ಪ್ರೀತಿಃ ಸಂಭಾಷಣಂ ಮಿಥಃ ॥ ೧೦೯ ॥
ಸಹವಾಸಶ್ಚ ಸಂಸರ್ಗೋಽಷ್ಟಧಾ ಮೈಥುನಂ ವಿದುಃ ।
ಏತದ್ವಿಲಕ್ಷಣಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ಚಿತ್ತಪ್ರಸಾದಕಮ್ ॥ ೧೧೦ ॥
ಅಹಿಂಸಾ ವಾಙ್ಮನಃಕಾಯೈಃ ಪ್ರಾಣಿಮಾತ್ರಾಪ್ರಪೀಡನಮ್ ।
ಸ್ವಾತ್ಮವತ್ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಕಾಯೇನ ಮನಸಾ ಗಿರಾ ॥ ೧೧೧ ॥
ಅನುಕಂಪಾ ದಯಾ ಸೈವ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ವೇದಾಂತವೇದಿಭಿಃ ।
ಕರಣತ್ರಿತಯೇಷ್ವೇಕರೂಪತಾವಕ್ರತಾ ಮತಾ ॥ ೧೧೨ ॥
ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಸ್ಥಾವರಾಂತೇಷು ವೈರಾಗ್ಯಂ ವಿಷಯೇಷ್ವನು ।
ಯಥೈವ ಕಾಕವಿಷ್ಠಾಯಾಂ ವೈರಾಗ್ಯಂ ತದ್ಧಿ ನಿರ್ಮಲಮ್ ॥ ೧೧೩ ॥
ಬಾಹ್ಯಮಾಭ್ಯಂತರಂ ಚೇತಿ ದ್ವಿವಿಧಂ ಶೌಚಮುಚ್ಯತೇ ।
ಮೃಜ್ಜಲಾಭ್ಯಾಂ ಕೃತಂ ಶೌಚಂ ಬಾಹ್ಯಂ ಶಾರೀರಕಂ ಸ್ಮೃತಮ್ ॥ ೧೧೪ ॥
ಅಜ್ಞಾನದೂರೀಕರಣಂ ಮಾನಸಂ ಶೌಚಮಾಂತರಮ್ ।
ಅಂತಃಶೌಚೇ ಸ್ಥಿತೇ ಸಮ್ಯಗ್ಬಾಹ್ಯಂ ನಾವಶ್ಯಕಂ ನೃಣಾಮ್ ॥ ೧೧೫ ॥
ಧ್ಯಾನಪೂಜಾದಿಕಂ ಲೋಕೇ ದ್ರಷ್ಟರ್ಯೇವ ಕರೋತಿ ಯಃ ।
ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕಧೀಹೀನಃ ಸ ದಂಭಾಚಾರ ಉಚ್ಯತೇ ॥ ೧೧೬ ॥
ಪುಂಸಸ್ತಥಾನಾಚರಣಮದಂಭಿತ್ವಂ ವಿದುರ್ಬುಧಾ ಃ ।
ಯತ್ಸ್ವೇನ ದೃಷ್ಟಂ ಸಮ್ಯಕ್ಚ ಶ್ರುತಂ ತಸ್ಯೈವ ಭಾಷಣಮ್ ॥ ೧೧೭ ॥
ಸತ್ಯಮಿತ್ಯುಚ್ಯತೇ ಬ್ರಹ್ಮ ಸತ್ಯಮಿತ್ಯಭಿಭಾಷಣಮ್ ।
ದೇಹಾದಿಷು ಸ್ವಕೀಯತ್ವದೃಢಬುದ್ಧಿವಿಸರ್ಜನಮ್ ॥ ೧೧೮ ॥
ನಿರ್ಮಮತ್ವಂ ಸ್ಮೃತಂ ಯೇನ ಕೈವಲ್ಯಂ ಲಭತೇ ಬುಧಃ ।
ಗುರುವೇದಾಂತವಚನೈರ್ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥೇ ದೃಢಸ್ಥಿತಿಃ ॥ ೧೧೯ ॥
ತದೇಕವೃತ್ತ್ಯಾ ತತ್ಸ್ಥೈರ್ಯಂ ನೈಶ್ಚಲ್ಯಂ ನ ತು ವರ್ಷ್ಮಣಃ ।
ವಿದ್ಯೈಶ್ವರ್ಯತಪೋರೂಪಕುಲವರ್ಣಾಶ್ರಮಾದಿಭಿಃ ॥ ೧೨೦ ॥
ಸಂಜಾತಾಹಂಕೃತಿತ್ಯಾಗಸ್ತ್ವಭಿಮಾನವಿಸರ್ಜನಮ್ ।
ತ್ರಿಭಿಶ್ಚ ಕರಣೈಃ ಸಮ್ಯಗ್ಹಿತ್ವಾ ವೈಷಯಿಕೀಂ ಕ್ರಿಯಾಮ್ ॥ ೧೨೧ ॥
ಸ್ವಾತ್ಮೈಕಚಿಂತನಂ ಯತ್ತದೀಶ್ವರಧ್ಯಾನಮೀರಿತಮ್ ।
ಛಾಯೇವ ಸರ್ವದಾ ವಾಸೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಭಿಃ ಸಹ ಸ್ಥಿತಿಃ ॥ ೧೨೨ ॥
ಯದ್ಯದುಕ್ತಂ ಜ್ಞಾನಶಾಸ್ತ್ರೇ ಶ್ರವಣಾದಿಕಮೇಷು ಯಃ ।
ನಿರತಃ ಕರ್ಮಧೀಹೀನಃ ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಃ ಸ ಏವ ಹಿ ॥ ೧೨೩ ॥
ಧನಕಾಂತಾಜ್ವರಾದೀನಾಂ ಪ್ರಾಪ್ತಕಾಲೇ ಸುಖಾದಿಭಿಃ ।
ವಿಕಾರಹೀನತೈವ ಸ್ಯಾತ್ಸುಖದುಃಖಸಮಾನತಾ ॥ ೧೨೪ ॥
ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಪೂಜ್ಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಮಾಂ ಮಾನಯಂತು ಜನಾ ಭುವಿ ।
ಇತ್ಯಾಸಕ್ತ್ಯಾ ವಿಹೀನತ್ವಂ ಮಾನಾನಾಸಕ್ತಿರುಚ್ಯತೇ ॥ ೧೨೫ ॥
ಸಚ್ಚಿಂತನಸ್ಯ ಸಂಬಾಧೋ ವಿಘ್ನೋಽಯಂ ನಿರ್ಜನೇ ತತಃ ।
ಸ್ಥೇಯಮಿತ್ಯೇಕ ಏವಾಸ್ತಿ ಚೇತ್ಸೈವೈಕಾಂತಶೀಲತಾ ॥ ೧೨೬ ॥
ಸಂಸಾರಬಂಧನಿರ್ಮುಕ್ತಿಃ ಕದಾ ಝಟಿತಿ ಮೇ ಭವೇತ್ ।
ಇತಿ ಯಾ ಸುದೃಢಾ ಬುದ್ಧಿರೀರಿತಾ ಸಾ ಮುಮುಕ್ಷುತಾ ॥ ೧೨೭ ॥
ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಾದಿಭಿರ್ಧರ್ಮೈರ್ಬುದ್ಧೇರ್ದೋಷನಿವೃತ್ತಯೇ ।
ದಂಡನಂ ದಮ ಇತ್ಯಾಹುರ್ದಮಶಬ್ದಾರ್ಥಕೋವಿದಾಃ ॥ ೧೨೮ ॥
ತತ್ತದ್ವೃತ್ತಿನಿರೋಧೇನ ಬಾಹ್ಯೇಂದ್ರಿಯವಿನಿಗ್ರಹಃ ।
ಯೋಗಿನೋ ದಮ ಇತ್ಯಾಹುರ್ಮನಸಃ ಶಾಂತಿಸಾಧನಮ್ ॥ ೧೨೯ ॥
ಇಂದ್ರಿಯೇಷ್ವಿಂದ್ರಿಯಾರ್ಥೇಷು ಪ್ರವೃತ್ತೇಷು ಯದೃಚ್ಛಯಾ ।
ಅನುಧಾವತಿ ತಾನ್ಯೇವ ಮನೋ ವಾಯುಮಿವಾನಲಃ ॥ ೧೩೦ ॥
ಇಂದ್ರಿಯೇಷು ನಿರುದ್ಧೇಷು ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ವೇಗಂ ಮನಃ ಸ್ವಯಮ್ ।
ಸತ್ತ್ವಭಾವಮುಪಾದತ್ತೇ ಪ್ರಸಾದಸ್ತೇನ ಜಾಯತೇ ॥ ೧೩೧ ॥
ಪ್ರಸನ್ನೇ ಸತಿ ಚಿತ್ತೇಽಸ್ಯ
ಮುಕ್ತಿಃ ಸಿಧ್ಯತಿ ನಾನ್ಯಥಾ ।
ಮನಃಪ್ರಸಾದಸ್ಯ ನಿದಾನಮೇವ
ನಿರೋಧನಂ ಯತ್ಸಕಲೇಂದ್ರಿಯಾಣಾಮ್ ।
ಬಾಹ್ಯೇಂದ್ರಿಯೇ ಸಾಧು ನಿರುಧ್ಯಮಾನೇ
ಬಾಹ್ಯಾರ್ಥಭೋಗೋ ಮನಸೋ ವಿಯುಜ್ಯತೇ ॥ ೧೩೨ ॥
ತೇನ ಸ್ವದೌಷ್ಟ್ಯಂ ಪರಿಮುಚ್ಯ ಚಿತ್ತಂ
ಶನೈಃ ಶನೈಃ ಶಾಂತಿಮುಪಾದದಾತಿ ।
ಚಿತ್ತಸ್ಯ ಬಾಹ್ಯಾರ್ಥವಿಮೋಕ್ಷಮೇವ
ಮೋಕ್ಷಂ ವಿದುರ್ಮೋಕ್ಷಣಲಕ್ಷಣಜ್ಞಾಃ ॥ ೧೩೩ ॥
ದಮಂ ವಿನಾ ಸಾಧು ಮನಃಪ್ರಸಾದ -
ಹೇತುಂ ನ ವಿದ್ಮಃ ಸುಕರಂ ಮುಮುಕ್ಷೋಃ ।
ದಮೇನ ಚಿತ್ತಂ ನಿಜದೋಷಜಾತಂ
ವಿಸೃಜ್ಯ ಶಾಂತಿಂ ಸಮುಪೈತಿ ಶೀಘ್ರಮ್ ॥ ೧೩೪ ॥
ಪ್ರಾಣಾಯಾಮಾದ್ಭವತಿ ಮನಸೋ ನಿಶ್ಚಲತ್ವಂ ಪ್ರಸಾದೋ
ಯಸ್ಯಾಪ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರತಿನಿಯತದಿಗ್ದೇಶಕಾಲಾದ್ಯವೇಕ್ಷ್ಯ ।
ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಕ್ವಚಿದಪಿ ತಯಾ ನೋ ದಮೋ ಹನ್ಯತೇ ತ -
ತ್ಕುರ್ಯಾದ್ಧೀಮಾಂದಮಮನಲಸಶ್ಚಿತ್ತಶಾಂತ್ಯೈ ಪ್ರಯತ್ನಾತ್ ॥ ೧೩೫ ॥
ಸರ್ವೇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಗತಿನಿಗ್ರಹೇಣ
ಭೋಗ್ಯೇಷು ದೋಷಾದ್ಯವಮರ್ಶನೇನ ।
ಈಶಪ್ರಸಾದಾಚ್ಚ ಗುರೋಃ ಪ್ರಸಾದಾ -
ಚ್ಛಾಂತಿಂ ಸಮಾಯಾತ್ಯಚಿರೇಣ ಚಿತ್ತಮ್ ॥ ೧೩೬ ॥
ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕಾದಿ ಯದ್ದುಃಖಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಪ್ರಾರಬ್ಧವೇಗತಃ ।
ಅಚಿಂತಯಾ ತತ್ಸಹನಂ ತಿತಿಕ್ಷೇತಿ ನಿಗದ್ಯತೇ ॥ ೧೩೭ ॥
ರಕ್ಷಾ ತಿತಿಕ್ಷಾಸದೃಶೀ ಮುಮುಕ್ಷೋ -
ರ್ನ ವಿದ್ಯತೇಽಸೌ ಪವಿನಾ ನ ಭಿದ್ಯತೇ ।
ಯಾಮೇವ ಧೀರಾಃ ಕವಚೀವ ವಿಘ್ನಾ -
ನ್ಸರ್ವಾಂಸ್ತೃಣೀಕೃತ್ಯ ಜಯಂತಿ ಮಾಯಾಮ್ ॥ ೧೩೮ ॥
ಕ್ಷಮಾವತಾಮೇವ ಹಿ ಯೋಗಸಿದ್ಧಿಃ
ಸ್ವಾರಾಜ್ಯಲಕ್ಷ್ಮೀಸುಖಭೋಗಸಿದ್ಧಿಃ ।
ಕ್ಷಮಾವಿಹೀನಾ ನಿಪತಂತಿ ವಿಘ್ನೈ -
ರ್ವಾತೈರ್ಹತಾಃ ಪರ್ಣಚಯಾ ಇವ ದ್ರುಮಾತ್ ॥ ೧೩೯ ॥
ತಿತಿಕ್ಷಯಾ ತಪೋ ದಾನಂ ಯಜ್ಞಸ್ತೀರ್ಥಂ ವ್ರತಂ ಶ್ರುತಮ್ ।
ಭೂತಿಃ ಸ್ವರ್ಗೋಽಪವರ್ಗಶ್ಚ ಪ್ರಾಪ್ಯತೇ ತತ್ತದರ್ಥಿಭಿಃ ॥ ೧೪೦ ॥
ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಮಹಿಂಸಾ ಚ ಸಾಧೂನಾಮಪ್ಯಗರ್ಹಣಮ್ ।
ಪರಾಕ್ಷೇಪಾದಿಸಹನಂ ತಿತಿಕ್ಷೋರೇವ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೧೪೧ ॥
ಸಾಧನೇಷ್ವಪಿ ಸರ್ವೇಷು ತಿತಿಕ್ಷೋತ್ತಮಸಾಧನಮ್ ।
ಯತ್ರ ವಿಘ್ನಾಃ ಪಲಾಯಂತೇ ದೈವಿಕಾ ಅಪಿ ಭೌತಿಕಾಃ ॥ ೧೪೨ ॥
ತಿತಿಕ್ಷೋರೇವ ವಿಘ್ನೇಭ್ಯಸ್ತ್ವನಿವರ್ತಿತಚೇತಸಃ ।
ಸಿಧ್ಯಂತಿ ಸಿದ್ಧಯಃ ಸರ್ವಾ ಅಣಿಮಾದ್ಯಾಃ ಸಮೃದ್ಧಯಃ ॥ ೧೪೩ ॥
ತಸ್ಮಾನ್ಮುಮುಕ್ಷೋರಧಿಕಾ ತಿತಿಕ್ಷಾ
ಸಂಪಾದನೀಯೇಪ್ಸಿತಕಾರ್ಯಸಿದ್ಧ್ಯೈ ।
ತೀವ್ರಾ ಮುಮುಕ್ಷಾ ಚ ಮಹತ್ಯುಪೇಕ್ಷಾ
ಚೋಭೇ ತಿತಿಕ್ಷಾಸಹಕಾರಿಕಾರಣಮ್ ॥ ೧೪೪ ॥
ತತ್ತತ್ಕಾಲಸಮಾಗತಾಮಯತತೇಃ ಶಾಂತ್ಯೈ ಪ್ರವೃತ್ತೋ ಯದಿ
ಸ್ಯಾತ್ತತ್ತತ್ಪರಿಹಾರಕೌಷಧರತಸ್ತಚ್ಚಿಂತನೇ ತತ್ಪರಃ ।
ತದ್ಭಿಕ್ಷುಃ ಶ್ರವಣಾದಿಧರ್ಮರಹಿತೋ ಭೂತ್ವಾ ಮೃತಶ್ಚೇತ್ತತಃ
ಕಿಂ ಸಿದ್ಧಂ ಫಲಮಾಪ್ನುಯಾದುಭಯಥಾ ಭ್ರಷ್ಟೋ ಭವೇತ್ಸ್ವಾರ್ಥತಃ ॥ ೧೪೫ ॥
ಯೋಗಮಭ್ಯಸ್ಯತೋ ಭಿಕ್ಷೋರ್ಯೋಗಾಚ್ಚಲಿತಚೇತಸಃ ।
ಪ್ರಾಪ್ಯ ಪುಣ್ಯಕೃತಾಂಲ್ಲೋಕಾನಿತ್ಯಾದಿ ಪ್ರಾಹ ಕೇಶವಃ ॥ ೧೪೬ ॥
ನ ತು ಕೃತ್ವೈವ ಸಂನ್ಯಾಸಂ ತೂಷ್ಣೀಮೇವ ಮೃತಸ್ಯ ಹಿ ।
ಪುಣ್ಯಲೋಕಗತಿಂ ಬ್ರೂತೇ ಭಗವಾನ್ನ್ಯಾಸಮಾತ್ರತಃ ॥ ೧೪೭ ॥
ನ ಚ ಸಂನ್ಯಸನಾದೇವ ಸಿದ್ಧಿಂ ಸಮಧಿಗಚ್ಛತಿ ।
ಇತ್ಯನುಷ್ಠೇಯಸಂತ್ಯಾಗಾತ್ಸಿದ್ಧ್ಯಭಾವಮುವಾಚ ಚ ॥ ೧೪೮ ॥
ತಸ್ಮಾತ್ತಿತಿಕ್ಷಯಾ ಸೋಢ್ವಾ ತತ್ತದ್ದುಃಖಮುಪಾಗತಮ್ ।
ಕುರ್ಯಾಚ್ಛಕ್ತ್ಯನುರೂಪೇಣ ಶ್ರವಣಾದಿ ಶನೈಃ ಶನೈಃ ॥ ೧೪೯ ॥
ಪ್ರಯೋಜನಂ ತಿತಿಕ್ಷಾಯಾಃ ಸಾಧಿತಾಯಾಃ ಪ್ರಯತ್ನತಃ ।
ಪ್ರಾಪ್ತದುಃಖಾಸಹಿಷ್ಣುತ್ವೇ ನ ಕಿಂಚಿದಪಿ ದೃಶ್ಯತೇ ॥ ೧೫೦ ॥
ಸಾಧನತ್ವೇನ ದೃಷ್ಟಾನಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಮಪಿ ಕರ್ಮಣಾಮ್ ।
ವಿಧಿನಾ ಯಃ ಪರಿತ್ಯಾಗಃ ಸ ಸಂನ್ಯಾಸಃ ಸತಾಂ ಮತಃ ॥ ೧೫೧ ॥
ಉಪರಮಯತಿ ಕರ್ಮಾಣೀತ್ಯುಪರತಿಶಬ್ದೇನ ಕಥ್ಯತೇ ನ್ಯಾಸಃ ।
ನ್ಯಾಸೇನ ಹಿ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಶ್ರುತ್ಯಾ ಪ್ರೋಕ್ತೋ ವಿಕರ್ಮಣಾಂ ತ್ಯಾಗಃ ॥ ೧೫೨ ॥
ಕರ್ಮಣಾ ಸಾಧ್ಯಮಾನಸ್ಯಾನಿತ್ಯತ್ವಂ ಶ್ರೂಯತೇ ಯತಃ ।
ಕರ್ಮಣಾನೇನ ಕಿಂ ನಿತ್ಯಫಲೇಪ್ಸೋಃ ಪರಮಾರ್ಥಿನಃ ॥ ೧೫೩ ॥
ಉತ್ಪಾದ್ಯಮಾಪ್ಯಂ ಸಂಸ್ಕಾರ್ಯಂ ವಿಕಾರ್ಯಂ ಪರಿಗಣ್ಯತೇ ।
ಚತುರ್ವಿಧಂ ಕರ್ಮಸಾಧ್ಯಂ ಫಲಂ ನಾನ್ಯದಿತಃ ಪರಮ್ ॥ ೧೫೪ ॥
ನೈತದನ್ಯತರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಕದಾ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ ।
ಸ್ವತಃಸಿದ್ಧಂ ಸರ್ವದಾಪ್ತಂ ಶುದ್ಧಂ ನಿರ್ಮಲಮಕ್ರಿಯಮ್ ॥ ೧೫೫ ॥
ನ ಚಾಸ್ಯ ಕಶ್ಚಿಜ್ಜನಿತೇತ್ಯಾಗಮೇನ ನಿಷಿಧ್ಯತೇ ।
ಕಾರಣಂ ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತಸ್ಮಾದ್ಬ್ರಹ್ಮ ನೋತ್ಪಾದ್ಯಮಿಷ್ಯತೇ ॥ ೧೫೬ ॥
ಆಪ್ತ್ರಾಪ್ಯಯೋಸ್ತು ಭೇದಶ್ಚೇದಾಪ್ತ್ರಾ ಚಾಪ್ಯಮವಾಪ್ಯತೇ ।
ಆಪ್ತೃಸ್ವರೂಪಮೇವೈತದ್ಬ್ರಹ್ಮ ನಾಪ್ಯಂ ಕದಾಚನ ॥ ೧೫೭ ॥
ಮಲಿನಸ್ಯೈವ ಸಂಸ್ಕಾರೋ ದರ್ಪಣಾದೇರಿಹೇಷ್ಯತೇ ।
ವ್ಯೋಮವನ್ನಿತ್ಯಶುದ್ಧಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ನೈವ ಸಂಸ್ಕ್ರಿಯಾ ॥ ೧೫೮ ॥
ಕೇನ ದುಷ್ಟೇನ ಯುಜ್ಯೇತ ವಸ್ತು ನಿರ್ಮಲಮಕ್ರಿಯಮ್ ।
ಯದ್ಯೋಗಾದಾಗತಂ ದೋಷಂ ಸಂಸ್ಕಾರೋ ವಿನಿವರ್ತಯೇತ್ ॥ ೧೫೯ ॥
ನಿರ್ಗುಣಸ್ಯ ಗುಣಾಧಾನಮಪಿ ನೈವೋಪಪದ್ಯತೇ ।
ಕೇವಲೋ ನಿರ್ಗುಣಶ್ಚೇತಿ ನೈರ್ಗುಣ್ಯಂ ಶ್ರೂಯತೇ ಯತಃ ॥ ೧೬೦ ॥
ಸಾವಯವಸ್ಯ ಕ್ಷೀರಾದೇರ್ವಸ್ತುನಃ ಪರಿಣಾಮಿನಃ ।
ಯೇನ ಕೇನ ವಿಕಾರಿತ್ವಂ ಸ್ಯಾನ್ನೋ ನಿಷ್ಕರ್ಮವಸ್ತುನಃ ॥ ೧೬೧ ॥
ನಿಷ್ಕಲಂ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಂ ಶಾಂತಂ ನಿರವದ್ಯಂ ನಿರಂಜನಮ್ ।
ಇತ್ಯೇವ ವಸ್ತುನಸ್ತತ್ತ್ವಂ ಶ್ರುತಿಯುಕ್ತಿವ್ಯವಸ್ಥಿತಮ್ ॥ ೧೬೨ ॥
ತಸ್ಮಾನ್ನ ಕರ್ಮಸಾಧ್ಯತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮಣೋಽಸ್ತಿ ಕುತಶ್ಚನ ।
ಕರ್ಮಸಾಧ್ಯಂ ತ್ವನಿತ್ಯಂ ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮ ನಿತ್ಯಂ ಸನಾತನಮ್ ॥ ೧೬೩ ॥
ದೇಹಾದಿಃ ಕ್ಷೀಯತೇ ಲೋಕೋ ಯಥೈವಂ ಕರ್ಮಣಾ ಚಿತಃ ।
ತಥೈವಾಮುಷ್ಮಿಕೋ ಲೋಕಃ ಸಂಚಿತಃ ಪುಣ್ಯಕರ್ಮಣಾ ॥ ೧೬೪ ॥
ಕೃತಕತ್ವಮನಿತ್ಯತ್ವೇ ಹೇತುರ್ಜಾಗರ್ತಿ ಸರ್ವದಾ ।
ತಸ್ಮಾದನಿತ್ಯೇ ಸ್ವರ್ಗಾದೌ ಪಂಡಿತಃ ಕೋ ನು ಮುಹ್ಯತಿ ॥ ೧೬೫ ॥
ಜಗದ್ಧೇತೋಸ್ತು ನಿತ್ಯತ್ವಂ ಸರ್ವೇಷಾಮಪಿ ಸಮ್ಮತಮ್ ।
ಜಗದ್ಧೇತುತ್ವಮಸ್ಯೈವ ವಾವದೀತಿ ಶ್ರುತಿರ್ಮುಹುಃ ॥ ೧೬೬ ॥
ಐತದಾತ್ಮ್ಯಮಿದಂ ಸರ್ವಂ ತತ್ಸತ್ಯಮಿತಿ ಚ ಶ್ರುತಿಃ ।
ಅಸ್ಯೈವ ನಿತ್ಯತಾಂ ಬ್ರೂತೇ ಜಗದ್ಧೇತೋಃ ಸತಃ ಸ್ಫುಟಮ್ ॥ ೧೬೭ ॥
ನ ಕರ್ಮಣಾ ನ ಪ್ರಜಯಾ ಧನೇನೇತಿ ಸ್ವಯಂ ಶ್ರುತಿಃ ।
ಕರ್ಮಣೋ ಮೋಕ್ಷಹೇತುತ್ವಂ ಸಾಕ್ಷಾದೇವ ನಿಷೇಧತಿ ॥ ೧೬೮ ॥
ಪ್ರತ್ಯಗ್ಬ್ರಹ್ಮವಿಚಾರಪೂರ್ವಮುಭಯೋರೇಕತ್ವಬೋಧಾದ್ವಿನಾ
ಕೈವಲ್ಯಂ ಪುರುಷಸ್ಯ ಸಿಧ್ಯತಿ ಪರಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮತಾಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ನ ಸ್ನಾನೈರಪಿ ಕೀರ್ತನೈರಪಿ ಜಪೈರ್ನೋ ಕೃಚ್ಛ್ರಚಾಂದ್ರಾಯಣೈ -
ರ್ನೋ ವಾಪ್ಯಧ್ವರಯಜ್ಞದಾನನಿಗಮೈರ್ನೋ ಮಂತ್ರತಂತ್ರೈರಪಿ ॥ ೧೬೯ ॥
ಜ್ಞಾನಾದೇವ ತು ಕೈವಲ್ಯಮಿತಿ ಶ್ರುತ್ಯಾ ನಿಗದ್ಯತೇ ।
ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಮುಕ್ತಿಹೇತುತ್ವಮನ್ಯವ್ಯಾವೃತ್ತಿಪೂರ್ವಕಮ್ ॥ ೧೭೦ ॥
ವಿವೇಕಿನೋ ವಿರಕ್ತಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮನಿತ್ಯತ್ವವೇದಿನಃ ।
ತದ್ಭಾವೇಚ್ಛೋರನಿತ್ಯಾರ್ಥೇ ತತ್ಸಾಮಗ್ರ್ಯೇ ಕುತೋ ರತಿಃ ॥ ೧೭೧ ॥
ತಸ್ಮಾದನಿತ್ಯೇ ಸ್ವರ್ಗಾದೌ ಸಾಧನತ್ವೇನ ಚೋದಿತಮ್ ।
ನಿತ್ಯಂ ನೈಮಿತ್ತಿಕಂ ಚಾಪಿ ಸರ್ವಂ ಕರ್ಮ ಸಸಾಧನಮ್ ॥ ೧೭೨ ॥
ಮುಮುಕ್ಷುಣಾ ಪರಿತ್ಯಾಜ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಭಾವಮಭೀಪ್ಸುನಾ ।
ಮುಮುಕ್ಷೋರಪಿ ಕರ್ಮಾಸ್ತು ಶ್ರವಣಂ ಚಾಪಿ ಸಾಧನಮ್ ॥ ೧೭೩ ॥
ಹಸ್ತವದ್ದ್ವಯಮೇತಸ್ಯ ಸ್ವಕಾರ್ಯಂ ಸಾಧಯಿಷ್ಯತಿ ।
ಯಥಾ ವಿಜೃಂಭತೇ ದೀಪೋ ಋಜೂಕರಣಕರ್ಮಣಾ ॥ ೧೭೪ ॥
ತಥಾ ಶ್ರವಣಜೋ ಬೋಧಃ ಪುಂಸೋ ವಿಹಿತಕರ್ಮಣಾ ।
ಅತಃ ಸಾಪೇಕ್ಷಿತಂ ಜ್ಞಾನಮಥವಾಪಿ ಸಮುಚ್ಚಯಮ್ ॥ ೧೭೫ ॥
ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಸಾಧನಮಿತಿ ವದಂತಿ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಃ ।
ಮುಮುಕ್ಷೋರ್ಯುಜ್ಯತೇ ತ್ಯಾಗಃ ಕಥಂ ವಿಹಿತಕರ್ಮಣಃ ॥ ।
೧೭೬ ॥
ಇತಿ ಶಂಕಾ ನ ಕರ್ತವ್ಯಾ ಮೂಢವತ್ಪಂಡಿತೋತ್ತಮೈಃ ।
ಕರ್ಮಣಃ ಫಲಮನ್ಯತ್ತು ಶ್ರವಣಸ್ಯ ಫಲಂ ಪೃಥಕ್ ॥ ೧೭೭ ॥
ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯಂ ಚ ಸಾಮಗ್ರ್ಯೋಶ್ಚೋಭಯತ್ರಾಧಿಕಾರಿಣೋಃ ।
ಕಾಮೀ ಕರ್ಮಣ್ಯಧಿಕೃತೋ ನಿಷ್ಕಾಮೀ ಶ್ರವಣೇ ಮತಃ ॥ ೧೭೮ ॥
ಅರ್ಥೀ ಸಮರ್ಥ ಇತ್ಯಾದಿ ಲಕ್ಷಣಂ ಕರ್ಮಿಣೋ ಮತಮ್ ।
ಪರೀಕ್ಷ್ಯ ಲೋಕಾನಿತ್ಯಾದಿ ಲಕ್ಷಣಂ ಮೋಕ್ಷಕಾಂಕ್ಷಿಣಃ ॥ ೧೭೯ ॥
ಮೋಕ್ಷಾಧಿಕಾರೀ ಸಂನ್ಯಾಸೀ ಗೃಹಸ್ಥಃ ಕಿಲ ಕರ್ಮಣಿ ।
ಕರ್ಮಣಃ ಸಾಧನಂ ಭಾರ್ಯಾಸ್ರುಕ್ಸ್ರುವಾದಿಪರಿಗ್ರಹಃ ॥ ೧೮೦ ॥
ನೈವಾನ್ಯಸಾಧನಾಪೇಕ್ಷಾ ಶುಶ್ರೂಷೋಸ್ತು ಗುರುಂ ವಿನಾ ।
ಉಪರ್ಯುಪರ್ಯಹಂಕಾರೋ ವರ್ಧತೇ ಕರ್ಮಣಾ ಭೃಶಮ್ ॥ ೧೮೧ ॥
ಅಹಂಕಾರಸ್ಯ ವಿಚ್ಛಿತ್ತಿಃ ಶ್ರವಣೇನ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣಮ್ ।
ಪ್ರವರ್ತಕಂ ಕರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಂ ಜ್ಞಾನಶಾಸ್ತ್ರಂ ನಿವರ್ತಕಮ್ ॥ ೧೮೨ ॥
ಇತ್ಯಾದಿವೈಪರೀತ್ಯಂ ತತ್ಸಾಧನೇ ಚಾಧಿಕಾರಿಣೋಃ ।
ದ್ವಯೋಃ ಪರಸ್ಪರಾಪೇಕ್ಷಾ ವಿದ್ಯತೇ ನ ಕದಾಚನ ॥ ೧೮೩ ॥
ಸಾಮಗ್ರ್ಯೋಶ್ಚೋಭಯೋಸ್ತದ್ವದುಭಯತ್ರಾಧಿಕಾರಿಣೋಃ ।
ಊರ್ಧ್ವಂ ನಯತಿ ವಿಜ್ಞಾನಮಧಃ ಪ್ರಾಪಯತಿ ಕ್ರಿಯಾ ॥ ೧೮೪ ॥
ಕಥಮನ್ಯೋನ್ಯಸಾಪೇಕ್ಷಾ ಕಥಂ ವಾಪಿ ಸಮುಚ್ಚಯಃ ।
ಯಥಾಗ್ನೇಸ್ತೃಣಕೂಟಸ್ಯ ತೇಜಸಸ್ತಿಮಿರಸ್ಯ ಚ ॥ ೧೮೫ ॥
ಸಹಯೋಗೋ ನ ಘಟತೇ ತಥೈವ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣೋಃ ।
ಕಿಮೂಪಕುರ್ಯಾಜ್ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಕರ್ಮಸ್ವಪ್ರತಿಯೋಗಿನಃ ।
ಯಸ್ಯ ಸಂನಿಧಿಮಾತ್ರೇಣ ಸ್ವಯಂ ನ ಸ್ಫೂರ್ತಿಮೃಚ್ಛತಿ ॥ ೧೮೬ ॥
ಕೋಟೀಂಧನಾದ್ರಿಜ್ವಲಿತೋಽಪಿ ವಹ್ನಿರರ್ಕಸ್ಯ ನಾರ್ಹತ್ಯುಪಕರ್ತುಮೀಷತ್ ।
ಯಥಾ ತಥಾ ಕರ್ಮಸಹಸ್ರಕೋಟಿರ್ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಕಿಂ ನು ಸ್ವಯಮೇವ ಲೀಯತೇ ॥ ೧೮೭ ॥
ಏಕಕರ್ತ್ರಾಶ್ರಯೌ ಹಸ್ತೌ ಕರ್ಮಣ್ಯಧಿಕೃತಾವುಭೌ ।
ಸಹಯೋಗಸ್ತಯೋರ್ಯುಕ್ತೋ ನ ತಥಾ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣೋಃ ॥ ೧೮೮ ॥
ಕರ್ತ್ರಾ ಕರ್ತುಮಕರ್ತುಂ ವಾಪ್ಯನ್ಯಥಾ ಕರ್ಮ ಶಕ್ಯತೇ ।
ನ ತಥಾ ವಸ್ತುನೋ ಜ್ಞಾನಂ ಕರ್ತೃತಂತ್ರಂ ಕದಾಚನ ॥ ೧೮೯ ॥
ಯಥಾ ವಸ್ತು ತಥಾ ಜ್ಞಾನಂ ಪ್ರಮಾಣೇನ ವಿಜಾಯತೇ ।
ನಾಪೇಕ್ಷತೇ ಚ ಯತ್ಕಿಂಚಿತ್ಕರ್ಮ ವಾ ಯುಕ್ತಿಕೌಶಲಮ್ ॥ ೧೯೦ ॥
ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ವಸ್ತುತಂತ್ರತ್ವೇ ಸಂಶಯಾದ್ಯುದಯಃ ಕಥಮ್ ।
ಅತೋ ನ ವಾಸ್ತವಂ ಜ್ಞಾನಮಿತಿ ನೋ ಶಂಕ್ಯತಾಂ ಬುಧೈಃ ॥ ೧೯೧ ॥
ಪ್ರಮಾಣಾಸೌಷ್ಠವವೃತಂ ಸಂಶಯಾದಿ ನ ವಾಸ್ತವಮ್ ।
ಶ್ರುತಿಪ್ರಮಾಣಸುಷ್ಠುತ್ವೇ ಜ್ಞಾನಂ ಭವತಿ ವಾಸ್ತವಮ್ ॥ ೧೯೨ ॥
ವಸ್ತು ತಾವತ್ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನಿತ್ಯಂ ಸತ್ಯಂ ಧ್ರುವಂ ವಿಭು ।
ಶ್ರುತಿಪ್ರಮಾಣೇ ತಜ್ಜ್ಞಾನಂ ಸ್ಯಾದೇವ ನಿರಪೇಕ್ಷಕಮ್ ॥ ೧೯೩ ॥
ರೂಪಜ್ಞಾನಂ ಯಥಾ ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟೌ ಸತ್ಯಾಂ ಭವೇತ್ತಥಾ ।
ಶ್ರುತಿಪ್ರಮಾಣೇ ಸತ್ಯೇವ ಜ್ಞಾನಂ ಭವತಿ ವಾಸ್ತವಮ್ ॥ ೧೯೪ ॥
ನ ಕರ್ಮ ಯತ್ಕಿಂಚಿದಪೇಕ್ಷತೇ ಹಿ ರೂಪೋಪಲಬ್ಧೌ ಪುರುಷಸ್ಯ ಚಕ್ಷುಃ ।
ಜ್ಞಾನಂ ತಥೈವ ಶ್ರವಣಾದಿಜನ್ಯಂ ವಸ್ತುಪ್ರಕಾಶೇ ನಿರಪೇಕ್ಷಮೇವ ॥ ೧೯೫ ॥
ಕರ್ತೃತಂತ್ರಂ ಭವೇತ್ಕರ್ಮ ಕರ್ಮತಂತ್ರಂ ಶುಭಾಶುಭಮ್ ।
ಪ್ರಮಾಣತಂತ್ರಂ ವಿಜ್ಞಾನಂ ಮಾಯಾತಂತ್ರಮಿದಂ ಜಗತ್ ॥ ೧೯೬ ॥
ವಿದ್ಯಾಂ ಚಾವಿದ್ಯಾಂ ಚೇತಿ ಸಹೋಕ್ತಿರಿಯಮುಪಕೃತಾ ಸದ್ಭಿಃ ।
ಸತ್ಕರ್ಮೋಪಾಸನಯೋರ್ನ ತ್ವಾತ್ಮಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣೋಃ ಕ್ವಾಪಿ ॥ ೧೯೭ ॥
ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಪದಾರ್ಥಬೋಧರಹಿತೋ ಯಶ್ಚೋಭಯತ್ರ ಸ್ರಗಾ -
ದ್ಯರ್ಥಾನಾಮನುಭೂತಿಲಗ್ನಹೃದಯೋ ನಿರ್ವಿಣ್ಣಬುದ್ಧಿರ್ಜನಃ ।
ತಸ್ಯೈವಾಸ್ಯ ಜಡಸ್ಯ ಕರ್ಮ ವಿಹಿತಂ ಶ್ರುತ್ಯಾ ವಿರಜ್ಯಾಭಿತೋ
ಮೋಕ್ಷೇಚ್ಛೋರ್ನ ವಿಧೀಯತೇ ತು ಪರಮಾನಂದಾರ್ಥಿನೋ ಧೀಮತಃ ॥ ೧೯೮ ॥
ಮೋಕ್ಷೇಚ್ಛಯಾ ಯದಹರೇವ ವಿರಜ್ಯತೇಽಸೌ
ನ್ಯಾಸಸ್ತದೈವ ವಿಹಿತೋ ವಿದುಷೋ ಮುಮುಕ್ಷೋಃ ।
ಶ್ರುತ್ಯಾ ತಯೈವ ಪರಯಾ ಚ ತತಃ ಸುಧೀಭಿಃ
ಪ್ರಾಮಾಣಿಕೋಽಯಮಿತಿ ಚೇತಸಿ ನಿಶ್ಚಿತವ್ಯಃ ॥ ೧೯೯ ॥
ಸ್ವಾಪರೋಕ್ಷಸ್ಯ ವೇದಾದೇಃ ಸಾಧನತ್ವಂ ನಿಷೇಧತಿ ।
ನಾಹಂ ವೇದೈರ್ನ ತಪಸೇತ್ಯಾದಿನಾ ಭಗವಾನಪಿ ॥ ೨೦೦ ॥
ಪ್ರವೃತ್ತಿಶ್ಚ ನಿವೃತ್ತಿಶ್ಚ ದ್ವೇ ಏತೇ ಶ್ರುತಿಗೋಚರೇ ।
ಪ್ರವೃತ್ತ್ಯಾ ಬಧ್ಯತೇ ಜಂತುರ್ನಿವೃತ್ತ್ಯಾ ತು ವಿಮುಚ್ಯತೇ ॥ ೨೦೧ ॥
ಯನ್ನ ಸ್ವಬಂಧೋಽಭಿಮತೋ ಮೂಢಸ್ಯಾಪಿ ಕ್ವಚಿತ್ತತಃ ।
ನಿವೃತ್ತಿಃ ಕರ್ಮಸಂನ್ಯಾಸಃ ಕರ್ತವ್ಯೋ ಮೋಕ್ಷಕಾಂಕ್ಷಿಭಿಃ ॥ ೨೦೨ ॥
ನ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣೋರ್ಯಸ್ಮಾತ್ಸಹಯೋಗಸ್ತು ಯುಜ್ಯತೇ ।
ತಸ್ಮಾತ್ತ್ಯಾಜ್ಯಂ ಪ್ರಯತ್ನೇನ ಕರ್ಮ ಜ್ಞಾನೇಚ್ಛುನಾ ಧ್ರುವಮ್ ॥ ೨೦೩ ॥
ಇಷ್ಟಸಾಧನತಾಬುದ್ಧ್ಯಾ ಗೃಹೀತಸ್ಯಾಪಿ ವಸ್ತುನಃ ।
ವಿಜ್ಞಾಯ ಫಲ್ಗುತಾಂ ಪಶ್ಚಾತ್ಕಃ ಪುನಸ್ತತ್ಪ್ರತೀಕ್ಷತೇ ॥ ೨೦೪ ॥
ಉಪರತಿಶಬ್ದಾರ್ಥೋ ಹ್ಯುಪರಮಣಂ ಪೂರ್ವದೃಷ್ಟವೃತ್ತಿಭ್ಯಃ ।
ಸೋಽಯಂ ಮುಖ್ಯೋ ಗೌಣಶ್ಚೇತಿ ಚ ವೃತ್ತ್ಯಾ ದ್ವಿರೂಪತಾಂ ಧತ್ತೇ ॥ ೨೦೫ ॥
ವೃತ್ತೇರ್ದೃಶ್ಯಪರಿತ್ಯಾಗೋ ಮುಖ್ಯಾರ್ಥ ಇತಿ ಕಥ್ಯತೇ ।
ಗೌಣಾರ್ಥಃ ಕರ್ಮಸಂನ್ಯಾಸಃ ಶ್ರುತೇರಂಗತಯಾ ಮತಃ ॥ ೨೦೬ ॥
ಪುಂಸಃ ಪ್ರಧಾನಸಿದ್ಧ್ಯರ್ಥಮಂಗಸ್ಯಾಶ್ರಯಣಂ ಧ್ರುವಮ್ ।
ಕರ್ತವ್ಯಮಂಗಹೀನಂ ಚೇತ್ಪ್ರಧಾನಂ ನೈವ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೨೦೭ ॥
ಸಂನ್ಯಸೇತ್ಸುವಿರಕ್ತಃ ಸನ್ನಿಹಾಮುತ್ರಾರ್ಥತಃ ಸುಖಾತ್ ।
ಅವಿರಕ್ತಸ್ಯ ಸಂನ್ಯಾಸೋ ನಿಷ್ಫಲೋಽಯಾಜ್ಯಯಾಗವತ್ ॥ ೨೦೮ ॥
ಸಂನ್ಯಸ್ಯ ತು ಯತಿಃ ಕುರ್ಯಾನ್ನ ಪೂರ್ವವಿಷಯಸ್ಮೃತಿಮ್ ।
ತಾಂ ತಾಂ ತತ್ಸ್ಮರಣೇ ತಸ್ಯ ಜುಗುಪ್ಸಾ ಜಾಯತೇ ಯತಃ ॥ ೨೦೯ ॥
ಗುರುವೇದಾಂತವಾಕ್ಯೇಷು ಬುದ್ಧಿರ್ಯಾ ನಿಶ್ಚಯಾತ್ಮಿಕಾ ।
ಸತ್ಯಮಿತ್ಯೇವ ಸಾ ಶ್ರದ್ಧಾ ನಿದಾನಂ ಮುಕ್ತಿಸಿದ್ಧಯೇ ॥ ೨೧೦ ॥
ಶ್ರದ್ಧಾವತಾಮೇವ ಸತಾಂ ಪುಮರ್ಥಃ
ಸಮೀರಿತಃ ಸಿಧ್ಯತಿ ನೇತರೇಷಾಮ್ ।
ಉಕ್ತಂ ಸುಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಂ
ಶ್ರದ್ಧತ್ಸ್ವ ಸೋಮ್ಯೇತಿ ಚ ವಕ್ತಿ ವೇದಃ ॥ ೨೧೧ ॥
ಶ್ರದ್ಧಾವಿಹೀನಸ್ಯ ತು ನ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ
ಪ್ರವೃತ್ತಿಶೂನ್ಯಸ್ಯ ನ ಸಾಧ್ಯಸಿದ್ಧಿಃ ।
ಅಶ್ರದ್ಧಯೈವಾಭಿಹತಾಶ್ಚ ಸರ್ವೇ
ಮಜ್ಜಂತಿ ಸಂಸಾರಮಹಾಸಮುದ್ರೇ ॥ ೨೧೨ ॥
ದೈವೇ ಚ ವೇದೇ ಚ ಗುರೌ ಚ ಮಂತ್ರೇ
ತೀರ್ಥೇ ಮಹಾತ್ಮನ್ಯಪಿ ಭೇಷಜೇ ಚ ।
ಶ್ರದ್ಧಾ ಭವತ್ಯಸ್ಯ ಯಥಾ ಯಥಾಂತ -
ಸ್ತಥಾ ತಥಾ ಸಿದ್ಧಿರುದೇತಿ ಪುಂಸಾಮ್ ॥ ೨೧೩ ॥
ಅಸ್ತೀತ್ಯೇವೋಪಲಬ್ಧವ್ಯಂ ವಸ್ತುಸದ್ಭಾವನಿಶ್ಚಯಾತ್ ।
ಸದ್ಭಾವನಿಶ್ಚಯಸ್ತಸ್ಯ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಶಾಸ್ತ್ರಸಿದ್ಧಯಾ ॥ ೨೧೪ ॥
ತಸ್ಮಾಚ್ಛ್ರದ್ಧಾ ಸುಸಂಪಾದ್ಯಾ ಗುರುವೇದಾಂತವಾಕ್ಯಯೋಃ ।
ಮುಮುಕ್ಷೋಃ ಶ್ರದ್ದಧಾನಸ್ಯ ಫಲಂ ಸಿಧ್ಯತಿ ನಾನ್ಯಥಾ ॥ ೨೧೫ ॥
ಯಥಾರ್ಥವಾದಿತಾ ಪುಂಸಾಂ ಶ್ರದ್ಧಾಜನನಕಾರಣಮ್ ।
ವೇದಸ್ಯೇಶ್ವರವಾಕ್ಯತ್ವಾದ್ಯಥಾರ್ಥತ್ವೇ ನ ಸಂಶಯಃ ॥ ೨೧೬ ॥
ಮುಕ್ತಸ್ಯೇಶ್ವರರೂಪತ್ವಾದ್ಗುರೋರ್ವಾಗಪಿ ತಾದೃಶೀ ।
ತಸ್ಮಾತ್ತದ್ವಾಕ್ಯಯೋಃ ಶ್ರದ್ಧಾ ಸತಾಂ ಸಿಧ್ಯತಿ ಧೀಮತಾಮ್ ॥ ೨೧೭ ॥
ಶ್ರುತ್ಯುಕ್ತಾರ್ಥಾವಗಾಹಾಯ ವಿದುಷಾ ಜ್ಞೇಯವಸ್ತುನಿ ।
ಚಿತ್ತಸ್ಯ ಸಮ್ಯಗಾಧಾನಂ ಸಮಾಧಾನಮಿತೀರ್ಯತೇ ॥ ೨೧೮ ॥
ಚಿತ್ತಸ್ಯ ಸಾಧ್ಯೈಕಪರತ್ವಮೇವ
ಪುಮರ್ಥಸಿದ್ಧೇರ್ನಿಯಮೇನ ಕಾರಣಮ್ ।
ನೈವಾನ್ಯಥಾ ಸಿಧ್ಯತಿ ಸಾಧ್ಯಮೀಷ -
ನ್ಮನಃಪ್ರಮಾದೇ ವಿಫಲಃ ಪ್ರಯತ್ನಃ ॥ ೨೧೯ ॥
ಚಿತ್ತಂ ಚ ದೃಷ್ಟಿಂ ಕರಣಂ ತಥಾನ್ಯ -
ದೇಕತ್ರ ಬಘ್ನಾತಿ ಹಿ ಲಕ್ಷ್ಯಭೇತ್ತಾ ।
ಕಿಂಚಿತ್ಪ್ರಮಾದೇ ಸತಿ ಲಕ್ಷ್ಯಭೇತ್ತು -
ರ್ಬಾಣಪ್ರಯೋಗೋ ವಿಫಲೋ ಯಥಾ ತಥಾ ॥ ೨೨೦ ॥
ಸಿದ್ಧೇಶ್ಚಿತ್ತಸಮಾಧಾನಮಸಾಧಾರಣಕಾರಣಮ್ ।
ಯತಸ್ತತೋ ಮುಮುಕ್ಷೂಣಾಂ ಭವಿತವ್ಯಂ ಸದಾಮುನಾ ॥ ೨೨೧ ॥
ಅತ್ಯಂತತೀವ್ರವೈರಾಗ್ಯಂ ಫಲಲಿಪ್ಸಾ ಮಹತ್ತರಾ ।
ತದೇತದುಭಯಂ ವಿದ್ಯಾತ್ಸಮಾಧಾನಸ್ಯ ಕಾರಣಮ್ ॥ ೨೨೨ ॥
ಬಹಿರಂಗಂ ಶ್ರುತಿಃ ಪ್ರಾಹ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಾದಿ ಮುಕ್ತಯೇ ।
ಶಮಾದಿಷಟ್ಕಮೇವೈತದಂತರಂಗಂ ವಿದುರ್ಬುಧಾಃ ॥ ೨೨೩ ॥
ಅಂತರಂಗಂ ಹಿ ಬಲವದ್ಬಹಿರಂಗಾದ್ಯತಸ್ತತಃ ।
ಶಮಾದಿಷಟ್ಕಂ ಜಿಜ್ಞಾಸೋರವಶ್ಯಂ ಭಾವ್ಯಮಾಂತರಮ್ ॥ ೨೨೪ ॥
ಅಂತರಂಗವಿಹೀನಸ್ಯ ಕೃತಶ್ರವಣಕೋಟಯಃ ।
ನ ಫಲಂತಿ ಯಥಾ ಯೋದ್ಧುರಧೀರಸ್ಯಾಸ್ತ್ರಸಂಪದಃ ॥ ೨೨೫ ॥
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮೈಕತ್ವವಿಜ್ಞಾನಾದ್ಯದ್ವಿದ್ವಾನ್ಮೋಕ್ತುಮಿಚ್ಛತಿ ।
ಸಂಸಾರಪಾಶಬಂಧಂ ತನ್ಮುಮುಕ್ಷುತ್ವಂ ನಿಗದ್ಯತೇ ॥ ೨೨೬ ॥
ಸಾಧನಾನಾಂ ತು ಸರ್ವೇಷಾಂ ಮುಮುಕ್ಷಾ ಮೂಲಕಾರಣಮ್ ।
ಅನಿಚ್ಛೋರಪ್ರವೃತ್ತಸ್ಯ ಕ್ವ ಶ್ರುತಿಃ ಕ್ವ ನು ತತ್ಫಲಮ್ ॥ ೨೨೭ ॥
ತೀವ್ರಮಧ್ಯಮಮಂದಾತಿಮಂದಭೇದಾಶ್ಚತುರ್ವಿಧಾಃ ।
ಮುಮುಕ್ಷಾ ತತ್ಪ್ರಕಾರೋಽಪಿ ಕೀರ್ತ್ಯತೇ ಶ್ರೂಯತಾಂ ಬುಧೈಃ ॥ ೨೨೮ ॥
ತಾಪೈಸ್ತ್ರಿಭಿರ್ನಿತ್ಯಮನೇಕರೂಪೈಃ ಸಂತಪ್ಯಮಾನಃ ಕ್ಷುಭಿತಾಂತರಾತ್ಮಾ ।
ಪರಿಗ್ರಹಂ ಸರ್ವಮನರ್ಥಬುದ್ಧ್ಯಾ ಜಹಾತಿ ಸಾ ತೀವ್ರತರಾ ಮುಮುಕ್ಷಾ ॥ ೨೨೯ ॥
ತಾಪತ್ರಯಂ ತೀವ್ರಮವೇಕ್ಷ್ಯ ವಸ್ತು
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಕಲತ್ರಂ ತನಯಾನ್ವಿಹಾತುಮ್ ।
ಮಧ್ಯೇ ದ್ವಯೋರ್ಲೋಡನಮಾತ್ಮನೋ ಯ -
ತ್ಸೈಷಾ ಮತಾ ಮಾಧ್ಯಮಿಕೀ ಮುಮುಕ್ಷಾ ॥ ೨೩೦ ॥
ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಕಾಲೋಽಸ್ತಿ ಕಿಮದ್ಯ ಮೇ ತ್ವರಾ
ಭುಕ್ತ್ವೈವ ಭೋಗಾನ್ಕೃತಸರ್ವಕಾರ್ಯಃ ।
ಮುಕ್ತ್ಯೈ ಯತಿಷ್ಯೇಽಹಮಥೇತಿ ಬುದ್ಧಿ -
ರೇಷೈವ ಮಂದಾ ಕಥಿತಾ ಮುಮುಕ್ಷಾ ॥ ೨೩೧ ॥
ಮಾರ್ಗೇ ಪ್ರಯಾತುರ್ಮಣಿಲಾಭವನ್ಮೇ
ಲಭೇತ ಮೋಕ್ಷೋ ಯದಿ ತರ್ಹಿ ಧನ್ಯಃ ।
ಇತ್ಯಾಶಯಾ ಮೂಢಧಿಯಾಂ ಮತಿರ್ಯಾ
ಸೈಷಾತಿಮಂದಾಭಿಮತಾ ಮುಮುಕ್ಷಾ ॥ ೨೩೨ ॥
ಜನ್ಮಾನೇಕಸಹಸ್ರೇಷು ತಪಸಾರಾಧಿತೇಶ್ವರಃ ।
ತೇನ ನಿಃಶೇಷನಿರ್ಧೂತಹೃದಯಸ್ಥಿತಕಲ್ಮಷಃ ॥ ೨೩೩ ॥
ಶಾಸ್ತ್ರವಿದ್ಗುಣದೋಷಜ್ಞೋ ಭೋಗ್ಯಮಾತ್ರೇ ವಿನಿಸ್ಪೃಹಃ ।
ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಪದಾರ್ಥಜ್ಞೋ ಮುಕ್ತಿಕಾಮೋ ದೃಢವ್ರತಃ ॥ ೨೩೪ ॥
ನಿಷ್ಟಪ್ತಮಗ್ನಿನಾ ಪಾತ್ರಮುದ್ವಾಸ್ಯ ತ್ವರಯಾ ಯಥಾ ।
ಜಹಾತಿ ಗೇಹಂ ತದ್ವಚ್ಚ ತೀವ್ರಮೋಕ್ಷೇಚ್ಛಯಾ ದ್ವಿಜಃ ॥ ೨೩೫ ॥
ಸ ಏವ ಸದ್ಯಸ್ತರತಿ ಸಂಸೃತಿಂ ಗುರ್ವನುಗ್ರಹಾತ್ ।
ಯಸ್ತು ತೀವ್ರಮುಮುಕ್ಷುಃ ಸ್ಯಾತ್ಸ ಜೀವನ್ನೇವ ಮುಚ್ಯತೇ ॥ ೨೩೬ ॥
ಜನ್ಮಾಂತರೇ ಮಧ್ಯಮಸ್ತು ತದನ್ಯಸ್ತು ಯುಗಾಂತರೇ ।
ಚತುರ್ಥಃ ಕಲ್ಪಕೋಟ್ಯಾಂ ವಾ ನೈವ ಬಂಧಾದ್ವಿಮುಚ್ಯತೇ ॥ ೨೩೭ ॥
ನೃಜನ್ಮ ಜಂತೋರತಿದುರ್ಲಭಂ ವಿದು -
ಸ್ತತೋಽಪಿ ಪುಂಸ್ತ್ವಂ ಚ ತತೋ ವಿವೇಕಃ ।
ಲಬ್ಧ್ವಾ ತದೇತತ್ತ್ರಿತಯಂ ಮಹಾತ್ಮಾ
ಯತೇತ ಮುಕ್ತ್ಯೈ ಸಹಸಾ ವಿರಕ್ತಃ ॥ ೨೩೮ ॥
ಪುತ್ರಮಿತ್ರಕಲತ್ರಾದಿಸುಖಂ ಜನ್ಮನಿ ಜನ್ಮನಿ ।
ಮರ್ತ್ಯತ್ವಂ ಪುರುಷತ್ವಂ ಚ ವಿವೇಕಶ್ಚ ನ ಲಭ್ಯತೇ ॥ ೨೩೯ ॥
ಲಬ್ಧ್ವಾ ಸುದುರ್ಲಭತರಂ ನರಜನ್ಮ ಜಂತು -
ಸ್ತತ್ರಾಪಿ ಪೌರುಷಮತಃ ಸದಸದ್ವಿವೇಕಮ್ ।
ಸಂಪ್ರಾಪ್ಯ ಚೈಹಿಕಸುಖಾಭಿರತೋ ಯದಿ ಸ್ಯಾ -
ದ್ಧಿಕ್ತಸ್ಯ ಜನ್ಮ ಕುಮತೇಃ ಪುರುಷಾಧಮಸ್ಯ ॥ ೨೪೦ ॥
ಖಾದತೇ ಮೋದತೇ ನಿತ್ಯಂ ಶುನಕಃ ಸೂಕರಃ ಖರಃ ।
ತೇಷಾಮೇಷಾಂ ವಿಶೇಷಃ ಕೋ ವೃತ್ತಿರ್ಯೇಷಾಂ ತು ತೈಃ ಸಮಾ ॥ ೨೪೧ ॥
ಯಾವನ್ನಾಶ್ರಯತೇ ರೋಗೋ ಯಾವನ್ನಾಕ್ರಮತೇ ಜರಾ ।
ಯಾವನ್ನ ಧೀರ್ವಿಪರ್ಯೇತಿ ಯಾವನ್ಮೃತ್ಯುಂ ನ ಪಶ್ಯತಿ ॥ ೨೪೨ ॥
ತಾವದೇವ ನರಃ ಸ್ವಸ್ಥಃ ಸಾರಗ್ರಹಣತತ್ಪರಃ ।
ವಿವೇಕೀ ಪ್ರಯತೇತಾಶು ಭವಬಂಧವಿಮುಕ್ತಯೇ ॥ ೨೪೩ ॥
ದೇವರ್ಷಿಪಿತೃಮರ್ತ್ಯರ್ಣಬಂಧಮುಕ್ತಾಸ್ತು ಕೋಟಿಶಃ ।
ಭವಬಂಧವಿಮುಕ್ತಸ್ತು ಯಃ ಕಶ್ಚಿದ್ಬ್ರಹ್ಮವಿತ್ತಮಃ ॥ ೨೪೪ ॥
ಅಂತರ್ಬಂಧೇನ ಬದ್ಧಸ್ಯ ಕಿಂ ಬಹಿರ್ಬಂಧಮೋಚನೈಃ ।
ತದಂತರ್ಬಂಧಮುಕ್ತ್ಯರ್ಥಂ ಕ್ರಿಯತಾಂ ಕೃತಿಭಿಃ ಕೃತಿಃ ॥ ೨೪೫ ॥
ಕೃತಿಪರ್ಯವಸಾನೈವ ಮತಾ ತೀವ್ರಮುಮುಕ್ಷುತಾ ।
ಅನ್ಯಾ ತು ರಂಜನಾಮಾತ್ರಾ ಯತ್ರ ನೋ ದೃಶ್ಯತೇ ಕೃತಿಃ ॥ ೨೪೬ ॥
ಗೇಹಾದಿಸರ್ವಮಪಹಾಯ ಲಘುತ್ವಬುದ್ಧ್ಯಾ
ಸೌಖ್ಯೇಚ್ಛಯಾ ಸ್ವಪತಿನಾನಲಮಾವಿವಿಕ್ಷೋಃ ।
ಕಾಂತಾಜನಸ್ಯ ನಿಯತಾ ಸುದೃಢಾ ತ್ವರಾ ಯಾ
ಸೈಷಾ ಫಲಾಂತಗಮನೇ ಕರಣಂ ಮುಮುಕ್ಷೋಃ ॥ ೨೪೭ ॥
ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯವಿವೇಕಶ್ಚ ದೇಹಕ್ಷಣಿಕತಾಮತಿಃ ।
ಮೃತ್ಯೋರ್ಭೀತಿಶ್ಚ ತಾಪಶ್ಚ ಮುಮುಕ್ಷಾವೃದ್ಧಿಕಾರಣಮ್ ॥ ೨೪೮ ॥
ಶಿರೋ ವಿವೇಕಸ್ತ್ವತ್ಯಂತಂ ವೈರಾಗ್ಯಂ ವಪುರುಚ್ಯತೇ ।
ಶಮಾದಯಃ ಷಡಂಗಾನಿ ಮೋಕ್ಷೇಚ್ಛಾ ಪ್ರಾಣ ಇಷ್ಯತೇ ॥ ೨೪೯ ॥
ಈದೃಶಾಂಗಸಮಾಯುಕ್ತೋ ಜಿಜ್ಞಾಸುರ್ಯುಕ್ತಿಕೋವಿದಃ ।
ಶೂರೋ ಮೃತ್ಯುಂ ನಿಹಂತ್ಯೇವ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಾಸಿನಾ ಧ್ರುವಮ್ ॥ ೨೫೦ ॥
ಉಕ್ತಸಾಧನಸಂಪನ್ನೋ ಜಿಜ್ಞಾಸುರ್ಯತಿರಾತ್ಮನಃ ।
ಜಿಜ್ಞಾಸಾಯೈ ಗುರುಂ ಗಚ್ಛೇತ್ಸಮಿತ್ಪಾಣಿರ್ನಯೋಜ್ಜ್ವಲಃ ॥ ೨೫೧ ॥
ಶ್ರೋತ್ರಿಯೋ ಬ್ರಹ್ಮನಿಷ್ಠೋ ಯಃ ಪ್ರಶಾಂತಃ ಸಮದರ್ಶನಃ ।
ನಿರ್ಮಮೋ ನಿರಹಂಕಾರೋ ನಿರ್ದ್ವಂದ್ವೋ ನಿಷ್ಪರಿಗ್ರಹಃ ॥ ೨೫೨ ॥
ಅನಪೇಕ್ಷಃ ಶುಚಿರ್ದಕ್ಷಃ ಕರುಣಾಮೃತಸಾಗರಃ ।
ಏವಂಲಕ್ಷಣಸಂಪನ್ನಃ ಸ ಗುರುರ್ಬ್ರಹ್ಮವಿತ್ತಮಃ ।
ಉಪಾಸಾದ್ಯಃ ಪ್ರಯತ್ನೇನ ಜಿಝಾಸೋಃ ಸ್ವಾರ್ಥಸಿದ್ಧಯೇ ॥ ೨೫೩ ॥
ಜನ್ಮಾನೇಕಶತೈಃ ಸದಾದರಯುಜಾ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಸಮಾರಾಧಿತೋ
ಭಕ್ತೈರ್ವೈದಿಕಲಕ್ಷಣೇನ ವಿಧಿನಾ ಸಂತುಷ್ಟ ಈಶಃ ಸ್ವಯಮ್ ।
ಸಾಕ್ಷಾಚ್ಛ್ರೀಗುರುರೂಪಮೇತ್ಯ ಕೃಪಯಾ ದೃಗ್ಗೋಚರಃ ಸನ್ಪ್ರಭುಃ
ತತ್ತ್ವಂ ಸಾಧು ವಿಬೋಧ್ಯ ತಾರಯತಿ ತಾನ್ಸಂಸಾರದುಃಖಾರ್ಣವಾತ್ ॥ ೨೫೪ ॥
ಅವಿದ್ಯಾಹೃದಯಗ್ರಂಥಿವಿಮೋಕ್ಷೋಽಪಿ ಭವೇದ್ಯತಃ ।
ತಮೇವ ಗುರುರಿತ್ಯಾಹುರ್ಗುರುಶಬ್ದಾರ್ಥವೇದಿನಃ ॥ ೨೫೫ ॥
ಶಿವ ಏವ ಗುರುಃ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಗುರುರೇವ ಶಿವಃ ಸ್ವಯಮ್ ।
ಉಭಯೋರಂತರಂ ಕಿಂಚಿನ್ನ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಂ ಮುಮುಕ್ಷುಭಿಃ ॥ ೨೫೬ ॥
ಬಂಧಮುಕ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮನಿಷ್ಠಂ ಕೃತಕೃತ್ಯಂ ಭಜೇದ್ಗುರುಮ್ ।
ಯಸ್ಯ ಪ್ರಸಾದಾತ್ಸಂಸಾರಸಾಗರೋ ಗೋಷ್ಪದಾಯತೇ ॥ ೨೫೭ ॥
ಶುಶ್ರೂಷಯಾ ಸದಾ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಪ್ರಣಾಮೈರ್ವಿನಯೋಕ್ತಿಭಿಃ ।
ಪ್ರಸನ್ನಂ ಗುರುಮಾಸಾದ್ಯ ಪ್ರಷ್ಟವ್ಯಂ ಜ್ಞೇಯಮಾತ್ಮನಃ ॥ ೨೫೮ ॥
ಭಗವನ್ಕರುಣಾಸಿಂಧೋ ಭವಸಿಂಧೋರ್ಭವಾಂಸ್ತರಿಃ ।
ಯಮಾಶ್ರಿತ್ಯಾಶ್ರಮೇಣೈವ ಪರಂ ಪಾರಂ ಗತಾ ಬುಧಾಃ ॥ ೨೫೯ ॥
ಜನ್ಮಾಂತರಕೃತಾನಂತಪುಣ್ಯಕರ್ಮಫಲೋದಯಃ ।
ಅದ್ಯ ಸಂನಿಹಿತೋ ಯಸ್ಮಾತ್ತ್ವತ್ಕೃಪಾಪಾತ್ರಮಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ॥ ೨೬೦ ॥
ಸಂಪ್ರೀತಿಮಕ್ಷ್ಣೋರ್ವದನಪ್ರಸಾದ -
ಮಾನಂದಮಂತಃಕರಣಸ್ಯ ಸದ್ಯಃ ।
ವಿಲೋಕನಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಸ್ತನೋತಿ
ಛಿನತ್ತಿ ಮೋಹಂ ಸುಗತಿಂ ವ್ಯನಕ್ತಿ ॥ ೨೬೧ ॥
ಹುತಾಶನಾನಾಂ ಶಶಿನಾಮಿನಾನಾ -
ಮಪ್ಯರ್ಬುದಂ ವಾಪಿ ನ ಯನ್ನಿಹಂತುಮ್ ।
ಶಕ್ನೋತಿ ಯದ್ಧ್ವಾಂತಮನಂತಮಾಂತರಂ
ಹಂತ್ಯಾತ್ಮವೇತ್ತಾ ಸಕೃದೀಕ್ಷಣೇನ ॥ ೨೬೨ ॥
ದುಷ್ಪಾರೇ ಭವಸಾಗರೇ ಜನಿಮೃತವ್ಯಾಧ್ಯಾದಿದುಃಖೋತ್ಕಟೇ
ಘೋರೇ ಪುತ್ರಕಲತ್ರಮಿತ್ರಬಹುಲಗ್ರಾಹಾಕರೇ ಭೀಕರೇ ।
ಕರ್ಮೋತ್ತುಂಗತರಂಗಭಂಗನಿಕರೈರಾಕೃಷ್ಯಮಾಣೋ ಮುಹುಃ
ಯಾತಾಯಾತಗತಿಭ್ರಮೇಣ ಶರಣಂ ಕಿಂಚಿನ್ನ ಪಶ್ಯಾಮ್ಯಹಮ್ ॥ ೨೬೩ ॥
ಕೇನ ವಾ ಪುಣ್ಯಶೇಷೇಣ ತವ ಪಾದಾಂಬುಜದ್ವಯಮ್ ।
ದೃಷ್ಟವಾನಸ್ಮಿ ಮಾಮಾರ್ತಂ ಮೃತ್ಯೋಸ್ತ್ರಾಹಿ ದಯಾದೃಶಾ ॥ ೨೬೪ ॥
ವದಂತಮೇವಂ ತಂ ಶಿಷ್ಯಂ ದೃಷ್ಟ್ಯೈವ ದಯಯಾ ಗುರುಃ ।
ದದ್ಯಾದಭಯಮೇತಸ್ಮೈ ಮಾ ಭೈಷ್ಟೇತಿ ಮುಹುರ್ಮುಹುಃ ॥ ೨೬೫ ॥
ವಿದ್ವನ್ಮೃತ್ಯುಭಯಂ ಜಹೀಹಿ ಭವತೋ ನಾಸ್ತ್ಯೇವ ಮೃತ್ಯುಃ ಕ್ವಚಿ -
ನ್ನಿತ್ಯಸ್ಯ ದ್ವಯವರ್ಜಿತಸ್ಯ ಪರಮಾನಂದಾತ್ಮನೋ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ।
ಭ್ರಾಂತ್ಯಾ ಕಿಂಚಿದವೇಕ್ಷ್ಯ ಭೀತಮನಸಾ ಮಿಥ್ಯಾ ತ್ವಯಾ ಕಥ್ಯತೇ
ಮಾಂ ತ್ರಾಹೀತಿ ಹಿ ಸುಪ್ತವತ್ಪ್ರಲಪನಂ ಶೂನ್ಯಾತ್ಮಕಂ ತೇ ಮೃಷಾ ॥ ೨೬೬ ॥
ನಿದ್ರಾಗಾಢತಮೋವೃತಃ ಕಿಲ ಜನಃ ಸ್ವಪ್ನೇ ಭುಜಂಗಾದಿನಾ
ಗ್ರಸ್ತಂ ಸ್ವಂ ಸಮವೇಕ್ಷ್ಯ ಯತ್ಪ್ರಲಪತಿ ತ್ರಾಸಾದ್ಧತೋಽಸ್ಮೀತ್ಯಲಮ್ ।
ಆಪ್ತೇನ ಪ್ರತಿಬೋಧಿತಃ ಕರತಲೇನಾತಾಡ್ಯ ಪೃಷ್ಟಃ ಸ್ವಯಂ
ಕಿಂಚಿನ್ನೇತಿ ವದತ್ಯಮುಷ್ಯ ವಚನಂ ಸ್ಯಾತ್ತತ್ಕಿಮರ್ಥಂ ವದ ॥ ೨೬೭ ॥
ರಜ್ಜೋಸ್ತು ತತ್ತ್ವಮನವೇಕ್ಷ್ಯ ಗೃಹೀತಸರ್ಪ -
ಭಾವಃ ಪುಮಾನಯಮಹಿರ್ವಸತೀತಿ ಮೋಹಾತ್ ।
ಆಕ್ರೋಶತಿ ಪ್ರತಿಬಿಭೇತಿ ಚ ಕಂಪತೇ ತ -
ನ್ಮಿಥ್ಯೈವ ನಾತ್ರ ಭುಜಗೋಽಸ್ತಿ ವಿಚಾರ್ಯಮಾಣೇ ॥ ೨೬೮ ॥
ತದ್ವತ್ತ್ವಯಾಪ್ಯಾತ್ಮನ ಉಕ್ತಮೇತ -
ಜ್ಜನ್ಮಾಪ್ಯಯವ್ಯಾಧಿಜರಾದಿದುಃಖಮ್ ।
ಮೃಷೈವ ಸರ್ವಂ ಭ್ರಮಕಲ್ಪಿತಂ ತೇ
ಸಮ್ಯಗ್ವಿಚಾರ್ಯಾತ್ಮನಿ ಮುಂಚ ಭೀತಿಮ್ ॥ ೨೬೯ ॥
ಭವಾನನಾತ್ಮನೋ ಧರ್ಮಾನಾತ್ಮನ್ಯಾರೋಪ್ಯ ಶೋಚತಿ ।
ತದಜ್ಞಾನಕೃತಂ ಸರ್ವಂ ಭಯಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಸುಖೀ ಭವ ॥ ೨೭೦ ॥
ಶಿಷ್ಯಃ -
ಶ್ರೀಮದ್ಭಿರುಕ್ತಂ ಸಕಲಂ ಮೃಷೇತಿ
ದೃಷ್ಟಾಂತ ಏವ ಹ್ಯುಪಪದ್ಯತೇ ತತ್ ।
ದಾರ್ಷ್ಟಾಂತಿಕೇ ನೈವ ಭವಾದಿದುಃಖಂ
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತಃ ಸರ್ವಜನಪ್ರಸಿದ್ಧಮ್ ॥ ೨೭೧ ॥
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೇಣಾನುಭೂತಾರ್ಥಃ ಕಥಂ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವಮರ್ಹತಿ ।
ಚಕ್ಷುಷೋ ವಿಷಯಂ ಕುಂಭಂ ಕಥಂ ಮಿಥ್ಯಾ ಕರೋಮ್ಯಹಮ್ ॥ ೨೭೨ ॥
ವಿದ್ಯಮಾನಸ್ಯ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವಂ ಕಥಂ ನು ಘಟತೇ ಪ್ರಭೋ ।
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಖಲು ಸರ್ವೇಷಾಂ ಪ್ರಮಾಣಂ ಪ್ರಸ್ಫುಟಾರ್ಥಕಮ್ ॥ ೨೭೩ ॥
ಮರ್ತ್ಯಸ್ಯ ಮಮ ಜನ್ಮಾದಿದುಃಖಭಾಜೋಽಲ್ಪಜೀವಿನಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮತ್ವಮಪಿ ನಿತ್ಯತ್ವಂ ಪರಮಾನಂದತಾ ಕಥಮ್ ॥ ೨೭೪ ॥
ಕ ಆತ್ಮಾ ಕಸ್ತ್ವನಾತ್ಮಾ ಚ ಕಿಮು ಲಕ್ಷಣಮೇತಯೋಃ ।
ಆತ್ಮನ್ಯನಾತ್ಮಧರ್ಮಾಣಾಮಾರೋಪಃ ಕ್ರಿಯತೇ ಕಥಮ್ ॥ ೨೭೫ ॥
ಕಿಮಜ್ಞಾನಂ ತದುತ್ಪನ್ನಭಯತ್ಯಾಗೋಽಪಿ ವಾ ಕಥಮ್ ।
ಕಿಮು ಜ್ಞಾನಂ ತದುತ್ಪನ್ನಸುಖಪ್ರಾಪ್ತಿಶ್ಚ ವಾ ಕಥಮ್ ॥ ೨೭೬ ॥
ಸರ್ವಮೇತದ್ಯಥಾಪೂರ್ವಂ ಕರಾಮಲಕವತ್ಸ್ಫುಟಮ್ ।
ಪ್ರತಿಪಾದಯ ಮೇ ಸ್ವಾಮಿನ್ ಶ್ರೀಗುರೋ ಕರುಣಾನಿಧೇ ॥ ೨೭೭ ॥
ಶ್ರೀಗುರುಃ -
ಧನ್ಯಃ ಕೃತಾರ್ಥಸ್ತ್ವಮಹೋ ವಿವೇಕಃ
ಶಿವಪ್ರಸಾದಸ್ತವ ವಿದ್ಯತೇ ಮಹಾನ್ ।
ವಿಸೃಜ್ಯ ತು ಪ್ರಾಕೃತಲೋಕಮಾರ್ಗಂ
ಬ್ರಹ್ಮಾವಗಂತುಂ ಯತಸೇ ಯತಸ್ತ್ವಮ್ ॥ ೨೭೮ ॥
ಶಿವಪ್ರಸಾದೇನ ವಿನಾ ನ ಸಿದ್ಧಿಃ
ಶಿವಪ್ರಸಾದೇನ ವಿನಾ ನ ಬುದ್ಧಿಃ ।
ಶಿವಪ್ರಸಾದೇನ ವಿನಾ ನ ಯುಕ್ತಿಃ
ಶಿವಪ್ರಸಾದೇನ ವಿನಾ ನ ಮುಕ್ತಿಃ ॥ ೨೭೯ ॥
ಯಸ್ಯ ಪ್ರಸಾದೇನ ವಿಮುಕ್ತಸಂಗಾಃ
ಶುಕಾದಯಃ ಸಂಸೃತಿಬಂಧಮುಕ್ತಾಃ ।
ತಸ್ಯ ಪ್ರಸಾದೋ ಬಹುಜನ್ಮಲಭ್ಯೋ
ಭಕ್ತ್ಯೈಕಗಮ್ಯೋ ಭವಮುಕ್ತಿಹೇತುಃ ॥ ೨೮೦ ॥
ವಿವೇಕೋ ಜಂತೂನಾಂ ಪ್ರಭವತಿ ಜನಿಷ್ವೇವ ಬಹುಷು
ಪ್ರಸಾದಾದೇವೈಶಾದ್ಬಹುಸುಕೃತಪಾಕೋದಯವಶಾತ್ ।
ಯತಸ್ತಸ್ಮಾದೇವ ತ್ವಮಪಿ ಪರಮಾರ್ಥಾವಗಮನೇ
ಕೃತಾರಂಭಃ ಪುಂಸಾಮಿದಮಿಹ ವಿವೇಕಸ್ಯ ತು ಫಲಮ್ ॥ ೨೮೧ ॥
ಮರ್ತ್ಯತ್ವಸಿದ್ಧೇರಪಿ ಪುಂಸ್ತ್ವಸಿದ್ಧೇ -
ರ್ವಿಪ್ರತ್ವಸಿದ್ಧೇಶ್ಚ ವಿವೇಕಸಿದ್ಧೇಃ ।
ವದಂತಿ ಮುಖ್ಯಂ ಫಲಮೇವ ಮೋಕ್ಷಂ
ವ್ಯರ್ಥಂ ಸಮಸ್ತಂ ಯದಿ ಚೇನ್ನ ಮೋಕ್ಷಃ ॥ ೨೮೨ ॥
ಪ್ರಶ್ನಃ ಸಮೀಚೀನತರಸ್ತವಾಯಂ
ಯದಾತ್ಮತತ್ತ್ವಾವಗಮೇ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ।
ತತಸ್ತವೈತತ್ಸಕಲಂ ಸಮೂಲಂ
ನಿವೇದಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಮುದಾ ಶೃಣುಷ್ವ ॥ ೨೮೩ ॥
ಮರ್ತ್ಯತ್ವಂ ತ್ವಯಿ ಕಲ್ಪಿತಂ ಭ್ರಮವಶಾತ್ತೇನೈವ ಜನ್ಮಾದಯಃ
ತತ್ಸಂಭಾವಿತಮೇವ ದುಃಖಮಪಿ ತೇ ನೋ ವಸ್ತುತಸ್ತನ್ಮೃಷಾ ।
ನಿದ್ರಾಮೋಹವಶಾದುಪಾಗತಸುಖಂ ದುಃಖಂ ಚ ಕಿಂ ನು ತ್ವಯಾ
ಸತ್ಯತ್ವೇನ ವಿಲೋಕಿತಂ ಕ್ವಚಿದಪಿ ಬ್ರೂಹಿ ಪ್ರಬೋಧಾಗಮೇ ॥ ೨೮೪ ॥
ನಾಶೇಷಲೋಕೈರನುಭೂಯಮಾನಃ
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತೋಽಯಂ ಸಕಲಪ್ರಪಂಚಃ ।
ಕಥಂ ಮೃಷಾ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಶಂಕನೀಯಂ
ವಿಚಾರಶೂನ್ಯೇನ ವಿಮುಹ್ಯತಾ ತ್ವಯಾ ॥ ೨೮೫ ॥
ದಿವಾಂಧದೃಷ್ಟೇಸ್ತು ದಿವಾಂಧಕಾರಃ
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಸಿದ್ಧೋಽಪಿ ಸ ಕಿಂ ಯಥಾರ್ಥಃ ।
ತದ್ವದ್ಭ್ರಮೇಣಾವಗತಃ ಪದಾರ್ಥೋ
ಭ್ರಾಂತಸ್ಯ ಸತ್ಯಃ ಸುಮತೇರ್ಮೃಷೈವ ॥ ೨೮೬ ॥
ಘಟೋಽಯಮಿತ್ಯತ್ರ ಘಟಾಭಿಧಾನಃ
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತಃ ಕಶ್ಚಿದುದೇತಿ ದೃಷ್ಟೇಃ ।
ವಿಚಾರ್ಯಮಾಣೇ ಸ ತು ನಾಸ್ತಿ ತತ್ರ
ಮೃದಸ್ತಿ ತದ್ಭಾವವಿಲಕ್ಷಣಾ ಸಾ ॥ ೨೮೭ ॥
ಪ್ರಾದೇಶಮಾತ್ರಃ ಪರಿದೃಶ್ಯತೇಽರ್ಕಃ
ಶಾಸ್ತ್ರೇಣ ಸಂದರ್ಶಿತಲಕ್ಷಯೋಜನಃ ।
ಮಾನಾಂತರೇಣ ಕ್ವಚಿದೇತಿ ಬಾಧಾಂ
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮಪ್ಯತ್ರ ಹಿ ನ ವ್ಯವಸ್ಥಾ ॥ ೨೮೮ ॥
ತಸ್ಮಾತ್ತ್ವಯೀದಂ ಭ್ರಮತಃ ಪ್ರತೀತಂ
ಮೃಷೈವ ನೋ ಸತ್ಯಮವೇಹಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ।
ಬ್ರಹ್ಮ ತ್ವಮೇವಾಸಿ ಸುಖಸ್ವರುಪಂ
ತ್ವತ್ತೋ ನ ಭಿನ್ನಂ ವಿಚಿನುಷ್ವ ಬುದ್ಧೌ ॥ ೨೮೯ ॥
ಲೋಕಾಂತರೇ ವಾತ್ರ ಗುಹಾಂತರೇ ವಾ
ತೀರ್ಥಾಂತರೇ ಕರ್ಮಪರಂಪರಾಂತರೇ ।
ಶಾಸ್ತ್ರಾಂತರೇ ನಾಸ್ತ್ಯನುಪಶ್ಯತಾಮಿಹ
ಸ್ವಯಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ವಿಚಾರ್ಯಮಾಣೇ ॥ ೨೯೦ ॥
ತತ್ತ್ವಮಾತ್ಮಸ್ಥಮಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮೂಢಃ ಶಾಸ್ತ್ರೇಷು ಪಶ್ಯತಿ ।
ಗೋಪಃ ಕಕ್ಷಗತಂ ಛಾಗಂ ಯಥಾ ಕೂಪೇಷು ದುರ್ಮತಿಃ ॥ ೨೯೧ ॥
ಸ್ವಮಾತ್ಮಾನಂ ಪರಂ ಮತ್ವಾ ಪರಮಾತ್ಮಾನಮನ್ಯಥಾ ।
ವಿಮೃಗ್ಯತೇ ಪುನಃ ಸ್ವಾತ್ಮಾ ಬಹಿಃ ಕೋಶೇಷು ಪಂಡಿತೈಃ ॥ ೨೯೨ ॥
ವಿಸ್ಮೃತ್ಯ ವಸ್ತುನಸ್ತತ್ತ್ವಮಧ್ಯಾರೋಪ್ಯ ಚ ವಸ್ತುನಿ ।
ಅವಸ್ತುತಾಂ ಚ ತದ್ಧರ್ಮಾನ್ಮುಧಾ ಶೋಚತಿ ನಾನ್ಯಥಾ ॥ ೨೯೩ ॥
ಆತ್ಮಾನಾತ್ಮವಿವೇಕಂ ತೇ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಶೃಣು ಸಾದರಮ್ ।
ಯಸ್ಯ ಶ್ರವಣಮಾತ್ರೇಣ ಮುಚ್ಯತೇಽನಾತ್ಮಬಂಧನಾತ್ ॥ ೨೯೪ ॥
ಇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾಭಿಮುಖೀಕೃತ್ಯ ಶಿಷ್ಯಂ ಕರುಣಯಾ ಗುರುಃ ।
ಅಧ್ಯಾರೋಪಾಪವಾದಾಭ್ಯಾಂ ನಿಷ್ಪ್ರಪಂಚಂ ಪ್ರಪಂಚಯನ್ ॥ ೨೯೫ ॥
ಸಮ್ಯಕ್ಪ್ರಾಬೋಧಯತ್ತತ್ತ್ವಂ ಶಾಸ್ತ್ರದೃಷ್ಟೇನ ವರ್ತ್ಮನಾ ।
ಸರ್ವೇಷಾಮುಪಕಾರಾಯ ತತ್ಪ್ರಕಾರೋಽತ್ರ ದರ್ಶ್ಯತೇ ॥ ೨೯೬ ॥
ವಸ್ತುನ್ಯವಸ್ತ್ವಾರೋಪೋ ಯಃ ಸೋಽಧ್ಯಾರೋಪ ಇತೀರ್ಯತೇ ।
ಅಸರ್ಪಭೂತೇ ರಜ್ಜ್ವಾದೌ ಸರ್ಪತ್ವಾರೋಪಣಂ ಯಥಾ ॥ ೨೯೭ ॥
ವಸ್ತು ತಾವತ್ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸತ್ಯಜ್ಞಾನಾದಿಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಇದಮಾರೋಪಿತಂ ಯತ್ರ ಭಾತಿ ಖೇ ನೀಲತಾದಿವತ್ ॥ ೨೯೮ ॥
ತತ್ಕಾರಣಂ ಯದಜ್ಞಾನಂ ಸಕಾರ್ಯಂ ಸದ್ವಿಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಅವಸ್ತ್ವಿತ್ಯುಚ್ಯತೇ ಸದ್ಭಿರ್ಯಸ್ಯ ಬಾಧಾ ಪ್ರದೃಶ್ಯತೇ ॥ ೨೯೯ ॥
ಅವಸ್ತು ತತ್ಪ್ರಮಾಣೈರ್ಯದ್ಬಾಧ್ಯತೇ ಶುಕ್ತಿರೌಪ್ಯವತ್ ।
ನ ಬಾಧ್ಯತೇ ಯತ್ತದ್ವಸ್ತು ತ್ರಿಷು ಕಾಲೇಷು ಶುಕ್ತಿವತ್ ॥ ೩೦೦ ॥
ಶುಕ್ತೇರ್ಬಾಧಾ ನ ಖಲ್ವಸ್ತಿ ರಜತಸ್ಯ ಯಥಾ ತಥಾ ।
ಅವಸ್ತುಸಂಜ್ಞಿತಂ ಯತ್ತಜ್ಜಗದಧ್ಯಾಸಕಾರಣಮ್ ॥ ೩೦೧ ॥
ಸದಸದ್ಭ್ಯಾಮನಿರ್ವಾಚ್ಯಮಜ್ಞಾನಂ ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಕಮ್ ।
ವಸ್ತುತತ್ತ್ವಾವಬೋಧೈಕಬಾಧ್ಯಂ ತದ್ಭಾವಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ ೩೦೨ ॥
ಮಿಥ್ಯಾಸಂಬಂಧತಸ್ತತ್ರ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಾಶ್ರಿತ್ಯ ತಿಷ್ಠತಿ ।
ಮಣೌ ಶಕ್ತಿರ್ಯಥಾ ತದ್ವನ್ನೈತದಾಶ್ರಯದೂಷಕಮ್ ॥ ೩೦೩ ॥
ಸದ್ಭಾವೇ ಲಿಂಗಮೇತಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಮೇತಚ್ಚರಾಚರಮ್ ।
ಮಾನಂ ಶ್ರುತಿಃ ಸ್ಮೃತಿಶ್ಚಾಜ್ಞೋಽಹಮಿತ್ಯನುಭವೋಽಪಿ ಚ ॥ ೩೦೪ ॥
ಅಜ್ಞಾನಂ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಶಕ್ತಿರವಿದ್ಯೇತಿ ನಿಗದ್ಯತೇ ।
ತದೇತತ್ಸನ್ನ ಭವತಿ ನಾಸದ್ವಾ ಶುಕ್ತಿರೌಪ್ಯವತ್ ॥ ೩೦೫ ॥
ಸತೋ ಭಿನ್ನಮಭಿನ್ನಂ ವಾ ನ ದೀಪಸ್ಯ ಪ್ರಭಾ ಯಥಾ ।
ನ ಸಾವಯವಮನ್ಯದ್ವಾ ಬೀಜಸ್ಯಾಂಕುರವತ್ಕ್ವಚಿತ್ ॥ ೩೦೬ ॥
ಅತ ಏತದನಿರ್ವಾಚ್ಯಮಿತ್ಯೇವ ಕವಯೋ ವಿದುಃ ।
ಸಮಷ್ಟಿವ್ಯಷ್ಟಿರೂಪೇಣ ದ್ವಿಧಾಜ್ಞಾನಂ ನಿಗದ್ಯತೇ ॥ ೩೦೭ ॥
ನಾನಾತ್ವೇನ ಪ್ರತೀತಾನಾಮಜ್ಞಾನಾನಾಮಭೇದತಃ ।
ಏಕತ್ವೇನ ಸಮಷ್ಟಿಃ ಸ್ಯಾದ್ಭೂರುಹಾಣಾಂ ವನಂ ಯಥಾ ॥ ೩೦೮ ॥
ಇಯಂ ಸಮಷ್ಟಿರುತ್ಕೃಷ್ಟಾ ಸತ್ತ್ವಾಂಶೋತ್ಕರ್ಷತಃ ಪುರಾ ।
ಮಾಯೇತಿ ಕಥ್ಯತೇ ತಜ್ಜ್ಞೈಃ ಶುದ್ಧಸತ್ತ್ವೈಕಲಕ್ಷಣಾ ॥ ೩೦೯ ॥
ಮಾಯೋಪಹಿತಚೈತನ್ಯಂ ಸಾಭಾಸಂ ಸತ್ತ್ವಬೃಂಹಿತಮ್ ।
ಸರ್ವಜ್ಞತ್ವಾದಿಗುಣಕಂ ಸೃಷ್ಟಿಸ್ಥಿತ್ಯಂತಕಾರಣಮ್ ॥ ೩೧೦ ॥
ಅವ್ಯಾಕೃತಂ ತದವ್ಯಕ್ತಮೀಶ ಇತ್ಯಪಿ ಗೀಯತೇ ।
ಸರ್ವಶಕ್ತಿಗುಣೋಪೇತಃ ಸರ್ವಜ್ಞಾನಾವಭಾಸಕಃ ॥ ೩೧೧ ॥
ಸ್ವತಂತ್ರಃ ಸತ್ಯಸಂಕಲ್ಪಃ ಸತ್ಯಕಾಮಃ ಸ ಈಶ್ವರಃ ।
ತಸ್ಯೈತಸ್ಯ ಮಹಾವಿಷ್ಣೋರ್ಮಹಾಶಕ್ತೇರ್ಮಹೀಯಸಃ ॥ ೩೧೨ ॥
ಸರ್ವಜ್ಞತ್ವೇಶ್ವರತ್ವಾದಿಕಾರಣತ್ವಾನ್ಮನೀಷಿಣಃ ।
ಕಾರಣಂ ವಪುರಿತ್ಯಾಹುಃ ಸಮಷ್ಟಿಂ ಸತ್ತ್ವಬೃಂಹಿತಮ್ ॥ ೩೧೩ ॥
ಆನಂದಪ್ರಚುರತ್ವೇನ ಸಾಧಕತ್ವೇನ ಕೋಶವತ್ ।
ಸೈಷಾನಂದಮಯಃ ಕೋಶ ಇತೀಶಸ್ಯ ನಿಗದ್ಯತೇ ॥ ೩೧೪ ॥
ಸರ್ವೋಪರಮಹೇತುತ್ವಾತ್ಸುಷುಪ್ತಿಸ್ಥಾನಮಿಷ್ಯತೇ ।
ಪ್ರಾಕೃತಃ ಪ್ರಲಯೋ ಯತ್ರ ಶ್ರಾವ್ಯತೇ ಶ್ರುತಿಭಿರ್ಮುಹುಃ ॥ ೩೧೫ ॥
ಅಜ್ಞಾನಂ ವ್ಯಷ್ಟ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಾದನೇಕತ್ವೇನ ಭಿದ್ಯತೇ ।
ಅಜ್ಞಾನವೃತ್ತಯೋ ನಾನಾ ತತ್ತದ್ಗುಣವಿಲಕ್ಷಣಾಃ ॥ ೩೧೬ ॥
ವನಸ್ಯ ವ್ಯಷ್ಟ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಾದ್ಭೂರುಹಾ ಇತ್ಯನೇಕತಾ ।
ಯಥಾ ತಥೈವಾಜ್ಞಾನಸ್ಯ ವ್ಯಷ್ಟಿತಃ ಸ್ಯಾದನೇಕತಾ ॥ ೩೧೭ ॥
ವ್ಯಷ್ಟಿರ್ಮಲಿನಸತ್ವೈಷಾ ರಜಸಾ ತಮಸಾ ಯುತಾ ।
ತತೋ ನಿಕೃಷ್ಟಾ ಭವತಿ ಯೋಪಾಧಿಃ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನಃ ॥ ೩೧೮ ॥
ಚೈತನ್ಯಂ ವ್ಯಷ್ಟ್ಯವಚ್ಛಿನ್ನಂ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮೇತಿ ಗೀಯತೇ ।
ಸಾಭಾಸಂ ವ್ಯಷ್ಟ್ಯುಪಹಿತಂ ಸತ್ತಾದಾತ್ಮ್ಯೇನ ತದ್ಗುಣೈಃ ॥ ೩೧೯ ॥
ಅಭಿಭೂತಃ ಸ ಏವಾತ್ಮಾ ಜೀವ ಇತ್ಯಭಿಧೀಯತೇ ।
ಕಿಂಚಿಜ್ಜ್ಞತ್ವಾನೀಶ್ವರತ್ವಸಂಸಾರಿತ್ವಾದಿಧರ್ಮವಾನ್ ॥ ೩೨೦ ॥
ಅಸ್ಯ ವ್ಯಷ್ಟಿರಹಂಕಾರಕಾರಣತ್ವೇನ ಕಾರಣಮ್ ।
ವಪುಸ್ತತ್ರಾಭಿಮಾನ್ಯಾತ್ಮಾ ಪ್ರಾಜ್ಞ ಇತ್ಯುಚ್ಯತೇ ಬುಧೈಃ ॥ ೩೨೧ ॥
ಪ್ರಾಜ್ಞತ್ವಮಸ್ಯೈಕಾಜ್ಞಾನಭಾಸಕತ್ವೇನ ಸಮ್ಮತಮ್ ।
ವ್ಯಷ್ಟೇರ್ನಿಕೃಷ್ಟತ್ವೇನಾಸ್ಯ ನಾನೇಕಾಜ್ಞಾನಭಾಸಕಮ್ ॥ ೩೨೨ ॥
ಸ್ವರೂಪಾಚ್ಛಾದಕತ್ವೇನಾಪ್ಯಾನಂದಪ್ರಚುರತ್ವತಃ ।
ಕಾರಣಂ ವಪುರಾನಂದಮಯಃ ಕೋಶ ಇತೀರ್ಯತೇ ॥ ೩೨೩ ॥
ಅಸ್ಯಾವಸ್ಥಾ ಸುಷುಪ್ತಿಃ ಸ್ಯಾದ್ಯತ್ರಾನಂದಃ ಪ್ರಕೃಷ್ಯತೇ ।
ಏಷೋಽಹಂ ಸುಖಮಸ್ವಾಪ್ಸಂ ನ ತು ಕಿಂಚಿದವೇದಿಷಮ್ ॥ ೩೨೪ ॥
ಇತ್ಯಾನಂದಸಮುತ್ಕರ್ಷಃ ಪ್ರಬುದ್ಧೇಷು ಪ್ರದೃಶ್ಯತೇ ।
ಸಮಷ್ಟೇರಪಿ ಚ ವ್ಯಷ್ಟೇರುಭಯೋರ್ವನವೃಕ್ಷವತ್ ॥ ೩೨೫ ॥
ಅಭೇದ ಏವ ನೋ ಭೇದೋ ಜಾತ್ಯೇಕತ್ವೇನ ವಸ್ತುತಃ ।
ಅಭೇದ ಏವ ಜ್ಞಾತವ್ಯಸ್ತಥೇಶಪ್ರಾಜ್ಞಯೋರಪಿ ॥ ೩೨೬ ॥
ಸತ್ಯುಪಾಧ್ಯೋರಭಿನ್ನತ್ವೇ ಕ್ವ ಭೇದಸ್ತದ್ವಿಶಿಷ್ಟಯೋಃ ।
ಏಕೀಭಾವೇ ತರಂಗಾಬ್ಧ್ಯೋಃ ಕೋ ಭೇದಃ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಯೋಃ ॥ ೩೨೭ ॥
ಅಜ್ಞಾನತದವಚ್ಛಿನ್ನಾಭಾಸಯೋರುಭಯೋರಪಿ ।
ಆಧಾರಂ ಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಂ ಯತ್ತತ್ತುರ್ಯಮಿತೀರ್ಯತೇ ॥ ೩೨೮ ॥
ಏತದೇವಾವಿವಿಕ್ತಂ ಸದುಪಾಧಿಭ್ಯಾಂ ಚ ತದ್ಗುಣೈಃ ।
ಮಹಾವಾಕ್ಯಸ್ಯ ವಾಚ್ಯಾರ್ಥೋ ವಿವಿಕ್ತಂ ಲಕ್ಷ್ಯ ಇಷ್ಯತೇ ॥ ೩೨೯ ॥
ಅನಂತಶಕ್ತಿಸಂಪನ್ನೋ ಮಾಯೋಪಾಧಿಕ ಈಶ್ವರಃ ।
ಈಕ್ಷಾಮಾತ್ರೇಣ ಸೃಜತಿ ವಿಶ್ವಮೇತಚ್ಚರಾಚರಮ್ ॥ ೩೩೦ ॥
ಅದ್ವಿತೀಯಸ್ವಮಾತ್ರೋಽಸೌ ನಿರುಪಾದಾನ ಈಶ್ವರಃ ।
ಸ್ವಯಮೇವ ಕಥಂ ಸರ್ವಂ ಸೃಜತೀತಿ ನ ಶಂಕ್ಯತಾಮ್ ॥ ೩೩೧ ॥
ನಿಮಿತ್ತಮಪ್ಯುಪಾದಾನಂ ಸ್ವಯಮೇವ ಭವನ್ಪ್ರಭುಃ ।
ಚರಾಚರಾತ್ಮಕಂ ವಿಶ್ವಂ ಸೃಜತ್ಯವತಿ ಲುಂಪತಿ ॥ ೩೩೨ ॥
ಸ್ವಪ್ರಾಧಾನ್ಯೇನ ಜಗತೋ ನಿಮಿತ್ತಮಪಿ ಕಾರಣಮ್ ।
ಉಪಾದಾನಂ ತತೋಪಾಧಿಪ್ರಾಧಾನ್ಯೇನ ಭವತ್ಯಯಮ್ ॥ ೩೩೩ ॥
ಯಥಾಲೂತಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಚ ಸ್ವಪ್ರಧಾನತಯಾ ಭವೇತ್ ।
ಸ್ವಶರೀರಪ್ರಧಾನತ್ವೇನೋಪಾದಾನಂ ತಥೇಶ್ವರಃ ॥ ೩೩೪ ॥
ತಮಃಪ್ರಧಾನಪ್ರಕೃತಿವಿಶಿಷ್ಟಾತ್ಪರಮಾತ್ಮನಃ ।
ಅಭೂತ್ಸಕಾಶಾದಾಕಾಶಮಾಕಾಶಾದ್ವಾಯುರುಚ್ಯತೇ ॥ ೩೩೫ ॥
ವಾಯೋರಗ್ನಿಸ್ತಥೈವಾಗ್ನೇರಾಪೋಽದ್ಭ್ಯಃ ಪೃಥಿವೀ ಕ್ರಮಾತ್ ।
ಶಕ್ತೇಸ್ತಮಃಪ್ರಧಾನತ್ವಂ ತತ್ಕಾರ್ಯೇ ಜಾಡ್ಯದರ್ಶನಾತ್ ॥ ೩೩೬ ॥
ಆರಂಭಂತೇ ಕಾರ್ಯಗುಣಾನ್ಯೇ ಕಾರಣಗುಣಾ ಹಿ ತೇ ।
ಏತಾನಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮಭೂತಾನಿ ಭೂತಮಾತ್ರಾ ಅಪಿ ಕ್ರಮಾತ್ ॥ ೩೩೭ ॥
ಏತೇಭ್ಯಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮಭೂತೇಭ್ಯಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮದೇಹಾ ಭವಂತ್ಯಪಿ ।
ಸ್ಥೂಲಾನ್ಯಪಿ ಚ ಭೂತಾನಿ ಚಾನ್ಯೋನ್ಯಾಂಶವಿಮೇಲನಾತ್ ॥ ೩೩೮ ॥
ಅಪಂಚೀಕೃತಭೂತೇಭ್ಯೋ ಜಾತಂ ಸಪ್ತದಶಾಂಗಕಮ್ ।
ಸಂಸಾರಕಾರಣಂ ಲಿಂಗಮಾತ್ಮನೋ ಭೋಗಸಾಧನಮ್ ॥ ೩೩೯ ॥
ಶ್ರೋತ್ರಾದಿಪಂಚಕಂ ಚೈವ ವಾಗಾದೀನಾಂ ಚ ಪಂಚಕಮ್ ।
ಪ್ರಾಣಾದಿಪಂಚಕಂ ಬುದ್ಧಿಮನಸೀ ಲಿಂಗಮುಚ್ಯತೇ ॥ ೩೪೦ ॥
ಶ್ರೋತ್ರತ್ವಕ್ಚಕ್ಷುರ್ಜಿಹ್ವಾಘ್ರಾಣಾನಿ ಪಂಚ ಜಾತಾನಿ ।
ಆಕಾಶಾದೀನಾಂ ಸತ್ತ್ವಾಂಶೇಭ್ಯೋ ಧೀಂದ್ರಿಯಾಣ್ಯನುಕ್ರಮತಃ ॥ ೩೪೧ ॥
ಆಕಾಶಾದಿಗತಾಃ ಪಂಚ ಸಾತ್ತ್ವಿಕಾಂಶಾಃ ಪರಸ್ಪರಮ್ ।
ಮಿಲಿತ್ವೈವಾಂತಃಕರಣಮಭವತ್ಸರ್ವಕಾರಣಮ್ ॥ ೩೪೨ ॥
ಪ್ರಕಾಶಕತ್ವಾದೇತೇಷಾಂ ಸಾತ್ತ್ವಿಕಾಂಶತ್ವಮಿಷ್ಯತೇ ।
ಪ್ರಕಾಶಕತ್ವಂ ಸತ್ತ್ವಸ್ಯ ಸ್ವಚ್ಛತ್ವೇನ ಯತಸ್ತತಃ ॥ ೩೪೩ ॥
ತದಂತಃಕರಣಂ ವೃತ್ತಿಭೇದೇನ ಸ್ಯಾಚ್ಚತುರ್ವಿಧಮ್ ।
ಮನೋ ಬುದ್ಧಿರಹಂಕಾರಶ್ಚಿತ್ತಂ ಚೇತಿ ತದುಚ್ಯತೇ ॥ ೩೪೪ ॥
ಸಂಕಲ್ಪಾನ್ಮನ ಇತ್ಯಾಹುರ್ಬುದ್ಧಿರರ್ಥಸ್ಯ ನಿಶ್ಚಯಾತ್ ।
ಅಭಿಮಾನಾದಹಂಕಾರಶ್ಚಿತ್ತಮರ್ಥಸ್ಯ ಚಿಂತನಾತ್ ॥ ೩೪೫ ॥
ಮನಸ್ಯಪಿ ಚ ಬುದ್ಧೌ ಚ ಚಿತ್ತಾಹಂಕಾರಯೋಃ ಕ್ರಮಾತ್ ।
ಅಂತರ್ಭಾವೋಽತ್ರ ಬೋದ್ಧವ್ಯೋ ಲಿಂಗಲಕ್ಷಣಸಿದ್ಧಯೇ ॥ ೩೪೬ ॥
ಚಿಂತನಂ ಚ ಮನೋಧರ್ಮಃ ಸಂಕಲ್ಪಾದಿರ್ಯಥಾ ತಥಾ ।
ಅಂತರ್ಭಾವೋ ಮನಸ್ಯೇವ ಸಮ್ಯಕ್ಚಿತ್ತಸ್ಯ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೩೪೭ ॥
ದೇಹಾದಾವಹಮಿತ್ಯೇವ ಭಾವೋ ದೃಢತರೋ ಧಿಯಃ ।
ದೃಶ್ಯತೇಽಹಂಕೃತೇಸ್ತಸ್ಮಾದಂತರ್ಭಾವೋಽತ್ರ ಯುಜ್ಯತೇ ॥ ೩೪೮ ॥
ತಸ್ಮಾದೇವ ತು ಬುದ್ಧೇಃ ಕರ್ತೃತ್ವಂ ತದಿತರಸ್ಯ ಕರಣತ್ವಮ್ ।
ಸಿಧ್ಯತ್ಯಾತ್ಮನ ಉಭಯಾದ್ವಿದ್ಯಾತ್ಸಂಸಾರಕಾರಣಂ ಮೋಹಾತ್ ॥ ೩೪೯ ॥
ವಿಜ್ಞಾನಮಯಕೋಶಃ ಸ್ಯಾತ್ ಬುದ್ಧಿರ್ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯೈಃ ಸಹ ।
ವಿಜ್ಞಾನಪ್ರಚುರತ್ವೇನಾಪ್ಯಾಚ್ಛಾದಕತಯಾತ್ಮನಃ ॥ ೩೫೦ ॥
ವಿಜ್ಞಾನಮಯಕೋಶೋಽಯಮಿತಿ ವಿದ್ವದ್ಭಿರುಚ್ಯತೇ ।
ಅಯಂ ಮಹಾನಹಂಕಾರವೃತ್ತಿಮಾನ್ಕರ್ತೃಲಕ್ಷಣಃ ॥ ೩೫೧ ॥
ಅಹಂ ಮಮೇತ್ಯೇವ ಸದಾಭಿಮಾನಂ
ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಾದೌ ಕುರುತೇ ಗೃಹಾದೌ ।
ಜೀವಾಭಿಮಾನಃ ಪುರುಷೋಽಯಮೇವ
ಕರ್ತಾ ಚ ಭೋಕ್ತಾ ಚ ಸುಖೀ ಚ ದುಃಖೀ ॥ ೩೫೨ ॥
ಸ್ವವಾಸನಾಪ್ರೇರಿತ ಏವ ನಿತ್ಯಂ
ಕರೋತಿ ಕರ್ಮೋಭಯಲಕ್ಷಣಂ ಚ ।
ಭುಂಕ್ತೇ ತದುತ್ಪನ್ನಫಲಂ ವಿಶಿಷ್ಟಂ
ಸುಖಂ ಚ ದುಃಖಂ ಚ ಪರತ್ರ ಚಾತ್ರ ॥ ೩೫೩ ॥
ನಾನಾಯೋನಿಸಹಸ್ರೇಷು ಜಾಯಮಾನೋ ಮುಹುರ್ಮುಹುಃ ।
ಮ್ರಿಯಮಾಣೋ ಭ್ರಮತ್ಯೇಷ ಜೀವಃ ಸಂಸಾರಮಂಡಲೇ ॥ ೩೫೪ ॥
ಮನೋ ಮನೋಮಯಃ ಕೋಶೋ ಭವೇಜ್ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯೈಃ ಸಹ ।
ಪ್ರಾಚುರ್ಯಂ ಮನಸೋ ಯತ್ರ ದೃಶ್ಯತೇಽಸೌ ಮನೋಮಯಃ ॥ ೩೫೫ ॥
ಚಿಂತಾವಿಷಾದಹರ್ಷಾದ್ಯಾಃ ಕಾಮಾದ್ಯಾ ಅಸ್ಯ ವೃತ್ತಯಃ ।
ಮನುತೇ ಮನಸೈವೈಷ ಫಲಂ ಕಾಮಯತೇ ಬಹಿಃ ।
ಯತತೇ ಕುರುತೇ ಭುಂಕ್ತೇ ತನ್ಮನಃ ಸರ್ವಕಾರಣಮ್ ॥ ೩೫೬ ॥
ಮನೋ ಹ್ಯಮುಷ್ಯ ಪ್ರವಣಸ್ಯ ಹೇತು -
ರಂತರ್ಬಹಿಶ್ಚಾರ್ಥಮನೇನ ವೇತ್ತಿ ।
ಶೃಣೋತಿ ಜಿಘ್ರತ್ಯಮುನೈವ ಚೇಕ್ಷತೇ
ವಕ್ತಿ ಸ್ಪೃಶತ್ಯತ್ತಿ ಕರೋತಿ ಸರ್ವಮ್ ॥ ೩೫೭ ॥
ಬಂಧಶ್ಚ ಮೋಕ್ಷೋ ಮನಸೈವ ಪುಂಸಾ -
ಮರ್ಥೋಽಪ್ಯನರ್ಥೋಽಪ್ಯಮುನೈವ ಸಿಧ್ಯತಿ ।
ಶುದ್ಧೇನ ಮೋಕ್ಷೋ ಮಲಿನೇನ ಬಂಧೋ
ವಿವೇಕತೋಽರ್ಥೋಽಪ್ಯವಿವೇಕತೋಽನ್ಯಃ ॥ ೩೫೮ ॥
ರಜಸ್ತಮೋಭ್ಯಾಂ ಮಲಿನಂ ತ್ವಶುದ್ಧ -
ಮಜ್ಞಾನಜಂ ಸತ್ತ್ವಗುಣೇನ ರಿಕ್ತಮ್ ।
ಮನಸ್ತಮೋದೋಷಸಮನ್ವಿತತ್ವಾ -
ಜ್ಜಡತ್ವಮೋಹಾಲಸತಾಪ್ರಮಾದೈಃ ।
ತಿರಸ್ಕೃತಂ ಸನ್ನ ತು ವೇತ್ತಿ ವಾಸ್ತವಂ
ಪದಾರ್ಥತತ್ತ್ವಂ ಹ್ಯುಪಲಭ್ಯಮಾನಮ್ ॥ ೩೫೯ ॥
ರಜೋದೋಷೈರ್ಯುಕ್ತಂ ಯದಿ ಭವತಿ ವಿಕ್ಷೇಪಕಗುಣೈಃ
ಪ್ರತೀಪೈಃ ಕಾಮಾದ್ಯೈರನಿಶಮಭಿಭೂತಂ ವ್ಯಥಯತಿ ।
ಕಥಂಚಿತ್ಸೂಕ್ಷ್ಮಾರ್ಥಾವಗತಿಮದಪಿ ಭ್ರಾಮ್ಯತಿ ಭೃಶಂ
ಮನೋ ದೀಪೋ ಯದ್ವತ್ಪ್ರಬಲಮರುತಾ ಧ್ವಸ್ತಮಹಿಮಾ ॥ ೩೬೦ ॥
ತತೋ ಮುಮುಕ್ಷುರ್ಭವಬಂಧಮುಕ್ತ್ಯೈ
ರಜಸ್ತಮೋಭ್ಯಾಂ ಚ ತದೀಯಕಾರ್ಯೈಃ ।
ವಿಯೋಜ್ಯ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಶುದ್ಧಸತ್ತ್ವಂ
ಪ್ರಿಯಂ ಪ್ರಯತ್ನೇನ ಸದೈವ ಕುರ್ಯಾತ್ ॥ ೩೬೧ ॥
ಗರ್ಭಾವಾಸಜನಿಪ್ರಣಾಶನಜರಾವ್ಯಾಧ್ಯಾದಿಷು ಪ್ರಾಣಿನಾಂ
ಯದ್ದುಃಖಂ ಪರಿದೃಶ್ಯತೇ ಚ ನರಕೇ ತಚ್ಚಿಂತಯಿತ್ವಾ ಮುಹುಃ ।
ದೋಷಾನೇವ ವಿಲೋಕ್ಯ ಸರ್ವವಿಷಯೇಷ್ವಾಶಾಂ ವಿಮುಚ್ಯಾಭಿತ -
ಶ್ಚಿತ್ತಗ್ರಂಥಿವಿಮೋಚನಾಯ ಸುಮತಿಃ ಸತ್ತ್ವಂ ಸಮಾಲಂಬನಾತ್ ॥ ೩೬೨ ॥
ಯಮೇಷು ನಿರತೋ ಯಸ್ತು ನಿಯಮೇಷು ಚ ಯತ್ನತಃ ।
ವಿವೇಕಿನಸ್ತಸ್ಯ ಚಿತ್ತಂ ಪ್ರಸಾದಮಧಿಗಚ್ಛತಿ ॥ ೩೬೩ ॥
ಆಸುರೀಂ ಸಂಪದಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಭಜೇದ್ಯೋ ದೈವಸಂಪದಮ್ ।
ಮೋಕ್ಷೈಕಕಾಂಕ್ಷಯಾ ನಿತ್ಯಂ ತಸ್ಯ ಚಿತ್ತಂ ಪ್ರಸೀದತಿ ॥ ೩೬೪ ॥
ಪರದ್ರವ್ಯಪರದ್ರೋಹಪರನಿಂದಾಪರಸ್ತ್ರಿಯಃ ।
ನಾಲಂಬತೇ ಮನೋ ಯಸ್ಯ ತಸ್ಯ ಚಿತ್ತಂ ಪ್ರಸೀದತಿ ॥ ೩೬೫ ॥
ಆತ್ಮವತ್ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಯಃ ಸಮತ್ವೇನ ಪಶ್ಯತಿ ।
ಸುಖಂ ದುಃಖಂ ವಿವೇಕೇನ ತಸ್ಯ ಚಿತ್ತಂ ಪ್ರಸೀದತಿ ॥ ೩೬೬ ॥
ಅತ್ಯಂತಂ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಗುರುಮೀಶ್ವರಮಾತ್ಮನಿ ।
ಯೋ ಭಜತ್ಯನಿಶಂ ಕ್ಷಾಂತಸ್ತಸ್ಯ ಚಿತ್ತಂ ಪ್ರಸೀದತಿ ॥ ೩೬೭ ॥
ಶಿಷ್ಟಾನ್ನಮೀಶಾರ್ಚನಮಾರ್ಯಸೇವಾಂ
ತೀರ್ಥಾಟನಂ ಸ್ವಾಶ್ರಮಧರ್ಮನಿಷ್ಠಾಮ್ ।
ಯಮಾನುಷಕ್ತಿಂ ನಿಯಮಾನುವೃತ್ತಿಂ
ಚಿತ್ತಪ್ರಸಾದಾಯ ವದಂತಿ ತಜ್ಜ್ಞಾಃ ॥ ೩೬೮ ॥
ಕಟ್ವಾಮ್ಲಲವಣಾತ್ಯುಷ್ಣತೀಕ್ಷ್ಣರೂಕ್ಷವಿಧಾಯಿನಾಮ್ ।
ಪೂತಿಪರ್ಯುಷಿತಾದೀನಾಂ ತ್ಯಾಗಃ ಸತ್ತ್ವಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ॥ ೩೬೯ ॥
ಶ್ರುತ್ಯಾ ಸತ್ತ್ವಪುರಾಣಾನಾಂ ಸೇವಯಾ ಸತ್ತ್ವವಸ್ತುನಃ ।
ಅನುವೃತ್ತ್ಯಾ ಚ ಸಾಧೂನಾಂ ಸತ್ತ್ವವೃತ್ತಿಃ ಪ್ರಜಾಯತೇ ॥ ೩೭೦ ॥
ಯಸ್ಯ ಚಿತ್ತಂ ನಿರ್ವಿಷಯಂ ಹೃದಯಂ ಯಸ್ಯ ಶೀತಲಮ್ ।
ತಸ್ಯ ಮಿತ್ರಂ ಜಗತ್ಸರ್ವಂ ತಸ್ಯ ಮುಕ್ತಿಃ ಕರಸ್ಥಿತಾ ॥ ೩೭೧ ॥
ಹಿತಪರಿಮಿತಭೋಜೀ ನಿತ್ಯಮೇಕಾಂತಸೇವೀ
ಸಕೃದುಚಿತಹಿತೋಕ್ತಿಃ ಸ್ವಲ್ಪನಿದ್ರಾವಿಹಾರಃ ।
ಅನುನಿಯಮನಶೀಲೋ ಯೋ ಭಜತ್ಯುಕ್ತಕಾಲೇ
ಸ ಲಭತ ಇಹ ಶೀಘ್ರಂ ಸಾಧು ಚಿತ್ತಪ್ರಸಾದಮ್ ॥ ೩೭೨ ॥
ಚಿತ್ತಪ್ರಸಾದೇನ ವಿನಾವಗಂತುಂ
ಬಂಧಂ ನ ಶಕ್ನೋತಿ ಪರಾತ್ಮತತ್ತ್ವಮ್ ।
ತತ್ತ್ವಾವಗತ್ಯಾ ತು ವಿನಾ ವಿಮುಕ್ತಿ -
ರ್ನ ಸಿಧ್ಯತಿ ಬ್ರಹ್ಮಸಹಸ್ರಕೋಟಿಷು ॥ ೩೭೩ ॥
ಮನೋಽಪ್ರಸಾದಃ ಪುರುಷಸ್ಯ ಬಂಧೋ
ಮನಃಪ್ರಸಾದೋ ಭವಬಂಧಮುಕ್ತಿಃ ।
ಮನಃಪ್ರಸಾದಾಧಿಗಮಾಯ ತಸ್ಮಾ -
ನ್ಮನೋನಿರಾಸಂ ವಿದಧೀತ ವಿದ್ವಾನ್ ॥ ೩೭೪ ॥
ಪಂಚಾನಾಮೇವ ಭೂತಾನಾಂ ರಜೋಂಶೇಭ್ಯೋಽಭವನ್ ಕ್ರಮಾತ್ ।
ವಾಕ್ಪಾಣಿಪಾದಪಾಯೂಪಸ್ಥಾನಿ ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಾಣ್ಯನು ॥ ೩೭೫ ॥
ಸಮಸ್ತೇಭ್ಯೋ ರಜೋಂಶೇಭ್ಯೋ ವ್ಯೋಮಾದೀನಾಂ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕಾಃ ।
ಪ್ರಾಣಾದಯಃ ಸಮುತ್ಪನ್ನಾಃ ಪಂಚಾಪ್ಯಾಂತರವಾಯವಃ ॥ ೩೭೬ ॥
ಪ್ರಾಣಃ ಪ್ರಾಗ್ಗಮನೇನ ಸ್ಯಾದಪಾನೋಽವಾಗ್ಗಮನೇನ ಚ ।
ವ್ಯಾನಸ್ತು ವಿಷ್ವಗ್ಗಮನಾದುತ್ಕ್ರಾಂತ್ಯೋದಾನ ಇಷ್ಯತೇ ॥ ೩೭೭ ॥
ಅಶಿತಾನ್ನರಸಾದೀನಾಂ ಸಮೀಕರಣಧರ್ಮತಃ ।
ಸಮಾನ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರೇತೋ ವಾಯುರ್ಯಸ್ತೇಷು ಪಂಚಮಃ ॥ ೩೭೮ ॥
ಕ್ರಿಯೈವ ದಿಶ್ಯತೇ ಪ್ರಾಯಃ ಪ್ರಾಣಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯೇಷ್ವಲಮ್ ।
ತತಸ್ತೇಷಾಂ ರಜೋಂಽಶೇಭ್ಯೋ ಜನಿರಂಗೀಕೃತಾ ಬುಧೈಃ ॥ ೩೭೯ ॥
ರಾಜಸೀಂ ತು ಕ್ರಿಯಾಶಕ್ತಿಂ ತಮಃಶಕ್ತಿಂ ಜಡಾತ್ಮಿಕಾಮ್ ।
ಪ್ರಕಾಶರೂಪಿಣೀಂ ಸತ್ತ್ವಶಕ್ತಿಂ ಪ್ರಾಹುರ್ಮಹರ್ಷಯಃ ॥ ೩೮೦ ॥
ಏತೇ ಪ್ರಾಣಾದಯಃ ಪಂಚ ಪಂಚಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯೈಃ ಸಹ ।
ಭವೇತ್ಪ್ರಾಣಮಯಃ ಕೋಶಃ ಸ್ಥೂಲೋ ಯೇನೈವ ಚೇಷ್ಟತೇ ॥ ೩೮೧ ॥
ಯದ್ಯನ್ನಿಷ್ಪಾದ್ಯತೇ ಕರ್ಮ ಪುಣ್ಯಂ ವಾ ಪಾಪಮೇವ ವಾ ।
ವಾಗಾದಿಭಿಶ್ಚ ವಪುಷಾ ತತ್ಪ್ರಾಣಮಯಕರ್ತೃಕಮ್ ॥ ೩೮೨ ॥
ವಾಯುನೋಚ್ಚಾಲಿತೋ ವೃಕ್ಷೋ ನಾನಾರೂಪೇಣ ಚೇಷ್ಟತೇ ।
ತಸ್ಮಿನ್ವಿನಿಶ್ಚಲೇ ಸೋಽಪಿ ನಿಶ್ಚಲಃ ಸ್ಯಾದ್ಯಥಾ ತಥಾ ॥ ೩೮೩ ॥
ಪ್ರಾಣಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯೈರ್ದೇಹಃ ಪ್ರೇರ್ಯಮಾಣಃ ಪ್ರವರ್ತತೇ ।
ನಾನಾಕ್ರಿಯಾಸು ಸರ್ವತ್ರ ವಿಹಿತಾವಿಹಿತಾದಿಷು ॥ ೩೮೪ ॥
ಕೋಶತ್ರಯಂ ಮಿಲಿತ್ವೈತದ್ವಪುಃ ಸ್ಯಾತ್ಸೂಕ್ಷ್ಮಮಾತ್ಮನಃ ।
ಅತಿಸೂಕ್ಷ್ಮತಯಾ ಲೀನಸ್ಯಾತ್ಮನೋ ಗಮಕತ್ವತಃ ॥ ೩೮೫ ॥
ಲಿಂಗಮಿತ್ಯುಚ್ಯತೇ ಸ್ಥೂಲಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಸೂಕ್ಷ್ಮಮಿಷ್ಯತೇ ।
ಸರ್ವಂ ಲಿಂಗವಪುರ್ಜಾತಮೇಕಧೀವಿಷಯತ್ವತಃ ॥ ೩೮೬ ॥
ಸಮಷ್ಟಿಃ ಸ್ಯಾತ್ತರುಗಣಃ ಸಾಮಾನ್ಯೇನ ವನಂ ಯಥಾ ।
ಏತತ್ಸಮಷ್ಟ್ಯುಪಹಿತಂ ಚೈತನ್ಯಂ ಸಫಲಂ ಜಗುಃ ॥ ೩೮೭ ॥
ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಃ ಸೂತ್ರಾತ್ಮಾ ಪ್ರಾಣ ಇತ್ಯಪಿ ಪಂಡಿತಾಃ ।
ಹಿರಣ್ಮಯೇ ಬುದ್ಧಿಗರ್ಭೇ ಪ್ರಚಕಾಸ್ತಿ ಹಿರಣ್ಯವತ್ ॥ ೩೮೮ ॥
ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭ ಇತ್ಯಸ್ಯ ವ್ಯಪದೇಶಸ್ತತೋ ಮತಃ ।
ಸಮಸ್ತಲಿಂಗದೇಹೇಷು ಸೂತ್ರವನ್ಮಣಿಪಂಕ್ತಿಷು ।
ವ್ಯಾಪ್ಯ ಸ್ಥಿತತ್ವಾತ್ಸೂತ್ರಾತ್ಮಾ ಪ್ರಾಣನಾತ್ಪ್ರಾಣ ಉಚ್ಯತೇ ॥ ೩೮೯ ॥
ನೈಕಧೀವಿಷಯತ್ವೇನ ಲಿಂಗಂ ವ್ಯಷ್ಟಿರ್ಭವತ್ಯಥ ।
ಯದೇತದ್ವ್ಯಷ್ಟ್ಯುಪಹಿತಂ ಚಿದಾಭಾಸಸಮನ್ವಿತಮ್ ॥ ೩೯೦ ॥
ಚೈತನ್ಯಂ ತೈಜಸ ಇತಿ ನಿಗದಂತಿ ಮನೀಷಿಣಃ ।
ತೇಜೋಮಯಾಂತಃಕರಣೋಪಾಧಿತ್ವೇನೈಷ ತೈಜಸಃ ॥ ೩೯೧ ॥
ಸ್ಥೂಲಾತ್ಸೂಕ್ಷ್ಮತಯಾ ವ್ಯಷ್ಟಿರಸ್ಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಪುರ್ಮತಮ್ ।
ಅಸ್ಯ ಜಾಗರಸಂಸ್ಕಾರಮಯತ್ವಾದ್ವಪುರುಚ್ಯತೇ ॥ ೩೯೨ ॥
ಸ್ವಪ್ನೇ ಜಾಗರಕಾಲೀನವಾಸನಾಪರಿಕಲ್ಪಿತಾನ್ ।
ತೈಜಸೋ ವಿಷಯಾನ್ಭುಂಕ್ತೇ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾರ್ಥಾನ್ಸೂಕ್ಷ್ಮವೃತ್ತಿಭಿಃ ॥ ೩೯೩ ॥
ಸಮಷ್ಟೇರಪಿ ಚ ವ್ಯಷ್ಟೇಃ ಸಾಮಾನ್ಯೇನೈವ ಪೂರ್ವವತ್ ।
ಅಭೇದ ಏವ ಜ್ಞಾತವ್ಯೋ ಜಾತ್ಯೇಕತ್ವೇ ಕುತೋ ಭಿದಾ ॥ ೩೯೪ ॥
ದ್ವಯೋರುಪಾಧ್ಯೋರೇಕತ್ವೇ ತಯೋರಪ್ಯಭಿಮಾನಿನೋಃ ।
ಸೂತ್ರಾತ್ಮನಸ್ತೈಜಸಸ್ಯಾಪ್ಯಭೇದಃ ಪೂರ್ವವನ್ಮತಃ ॥ ೩೯೫ ॥
ಏವಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಪ್ರಪಂಚಸ್ಯ ಪ್ರಕಾರಃ ಶಾಸ್ತ್ರಸಮ್ಮತಃ ।
ಅಥ ಸ್ಥೂಲಪ್ರಪಂಚಸ್ಯ ಪ್ರಕಾರಃ ಕಥ್ಯತೇ ಶೃಣು ॥ ೩೯೬ ॥
ತಾನ್ಯೇವ ಸೂಕ್ಷ್ಮಭೂತಾನಿ ವ್ಯೋಮಾದೀನಿ ಪರಸ್ಪರಮ್ ।
ಪಂಚೀಕೃತಾನಿ ಸ್ಥೂಲಾನಿ ಭವಂತಿ ಶೃಣು ತತ್ಕ್ರಮಮ್ ॥ ೩೯೭ ॥
ಖಾದೀನಾಂ ಭೂತಮೇಕೈಕಂ ಸಮಮೇವ ದ್ವಿಧಾ ದ್ವಿಧಾ ।
ವಿಭಜ್ಯ ಭಾಗಂ ತತ್ರಾದ್ಯಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಭಾಗಂ ದ್ವಿತೀಯಕಮ್ ॥ ೩೯೮ ॥
ಚತುರ್ಧಾ ಸುವಿಭಜ್ಯಾಥ ತಮೇಕೈಕಂ ವಿನಿಕ್ಷಿಪೇತ್ ।
ಚತುರ್ಣಾಂ ಪ್ರಥಮೇ ಭಾಗೇ ಕ್ರಮೇಣ ಸ್ವಾರ್ಧಮಂತರಾ ॥ ೩೯೯ ॥
ತತೋ ವ್ಯೋಮಾದಿಭೂತಾನಾಂ ಭಾಗಾಃ ಪಂಚ ಭವಂತಿ ತೇ ।
ಸ್ವಸ್ವಾರ್ಧಭಾಗೇನಾನ್ಯೇಭ್ಯಃ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಭಾಗಚತುಷ್ಟಯಮ್ ॥ ೪೦೦ ॥
ಸಂಯೋಜ್ಯ ಸ್ಥೂಲತಾಂ ಯಾಂತಿ ವ್ಯೋಮಾದೀನಿ ಯಥಾಕ್ರಮಮ್ ।
ಅಮುಷ್ಯ ಪಂಚೀಕರಣಸ್ಯಾಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ನ ಶಂಕ್ಯತಾಮ್ ॥ ೪೦೧ ॥
ಉಪಲಕ್ಷಣಮಸ್ಯಾಪಿ ತತ್ತ್ರಿವೃತ್ಕರಣಶ್ರುತಿಃ ।
ಪಂಚಾನಾಮಪಿ ಭೂತಾನಾಂ ಶ್ರೂಯತೇಽನ್ಯತ್ರ ಸಂಭವಃ ॥ ೪೦೨ ॥
ತತಃ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕಂ ಪಂಚೀಕರಣಂ ಮನ್ಯತಾಂ ಬುಧೈಃ ।
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದಿವಿರೋಧಃ ಸ್ಯಾದನ್ಯಥಾ ಕ್ರಿಯತೇ ಯದಿ ॥ ೪೦೩ ॥
ಆಕಾಶವಾಯ್ವೋರ್ಧರ್ಮಸ್ತು ವಹ್ನ್ಯಾದಾವುಪಲಭ್ಯತೇ ।
ಯಥಾ ತಥಾಕಾಶವಾಯ್ವೋರ್ನಾಗ್ನ್ಯಾದೇರ್ಧರ್ಮ ಈಕ್ಷ್ಯತೇ ॥ ೪೦೪ ॥
ಅತೋಽಪ್ರಾಮಾಣಿಕಮಿತಿ ನ ಕಿಂಚಿದಪಿ ಚಿಂತ್ಯತಾಮ್ ।
ಖಾಂಶವ್ಯಾಪ್ತಿಶ್ಚ ಖವ್ಯಾಪ್ತಿರ್ವಿದ್ಯತೇ ಪಾವಕಾದಿಷು ॥ ೪೦೫ ॥
ತೇನೋಪಲಭ್ಯತೇ ಶಬ್ದಃ ಕಾರಣಸ್ಯಾತಿರೇಕತಃ ।
ತಥಾ ನಭಸ್ವತೋ ಧರ್ಮೋಽಪ್ಯಗ್ನ್ಯಾದಾವುಪಲಭ್ಯತೇ ॥ ೪೦೬ ॥
ನ ತಥಾ ವಿದ್ಯತೇ ವ್ಯಾಪ್ತಿರ್ವಹ್ನ್ಯಾದೇಃ ಖನಭಸ್ವತೋಃ ।
ಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವಾದಂಶಕವ್ಯಾಪ್ತೇಸ್ತದ್ಧರ್ಮೋ ನೋಪಲಭ್ಯತೇ ॥ ೪೦೭ ॥
ಕಾರಣಸ್ಯಾನುರೂಪೇಣ ಕಾರ್ಯಂ ಸರ್ವತ್ರ ದೃಶ್ಯತೇ ।
ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮೇಷ್ಟವ್ಯಂ ಬುಧೈಃ ಪಂಚೀಕೃತೇರಪಿ ॥ ೪೦೮ ॥
ಅನೇನೋದ್ಭೂತಗುಣಕಂ ಭೂತಂ ವಕ್ಷ್ಯೇಽವಧಾರಯ ।
ಶಬ್ದೈಕಗುಣಮಾಕಾಶಂ ಶಬ್ದಸ್ಪರ್ಶಗುಣೋಽನಿಲಃ ॥ ೪೦೯ ॥
ತೇಜಃ ಶಬ್ದಸ್ಪರ್ಶರೂಪೈರ್ಗುಣವತ್ಕಾರಣಂ ಕ್ರಮಾತ್ ।
ಆಪಶ್ಚತುರ್ಗುಣಃ ಶಬ್ದಸ್ಪರ್ಶರೂಪರಸೈಃ ಕ್ರಮಾತ್ ॥ ೪೧೦ ॥
ಏತೈಶ್ಚತುರ್ಭಿರ್ಗಂಧೇನ ಸಹ ಪಂಚಗುಣಾ ಮಹೀ ।
ಆಕಾಶಾಂಶತಯಾ ಶ್ರೋತ್ರಂ ಶಬ್ದಂ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ತದ್ಗುಣಮ್ ॥ ೪೧೧ ॥
ತ್ವಙ್ಮಾರುತಾಂಶಕತಯಾ ಸ್ಪರ್ಶಂ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ತದ್ಗುಣಮ್ ।
ತೇಜೋಂಶಕತಯಾ ಚಕ್ಷೂ ರೂಪಂ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ತದ್ಗುಣಮ್ ॥ ೪೧೨ ॥
ಅಬಂಶಕತಯಾ ಜಿಹ್ವಾ ರಸಂ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ತದ್ಗುಣಮ್ ।
ಭೂಮ್ಯಂಶಕತಯಾ ಘ್ರಾಣಂ ಗಂಧಂ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ತದ್ಗುಣಮ್ ॥ ೪೧೩ ॥
ಕರೋತಿ ಖಾಂಶಕತಯಾ ವಾಕ್ಶಬ್ದೋಚ್ಚಾರಣಕ್ರಿಯಾಮ್ ।
ವಾಯ್ವಂಶಕತಯಾ ಪಾದೌ ಗಮನಾದಿಕ್ರಿಯಾಪರೌ ॥ ೪೧೪ ॥
ತೇಜೋಂಶಕತಯಾ ಪಾಣೀ ವಹ್ನ್ಯಾದ್ಯರ್ಚನತತ್ಪರೌ ।
ಜಲಾಂಶಕತಯೋಪಸ್ಥೋ ರೇತೋಮೂತ್ರವಿಸರ್ಗಕೃತ್ ॥ ೪೧೫ ॥
ಭೂಮ್ಯಂಶಕತಯಾ ಪಾಯುಃ ಕಠಿನಂ ಮಲಮುತ್ಸೃಜೇತ್ ।
ಶ್ರೋತ್ರಸ್ಯ ದೈವತಂ ದಿಕ್ಸ್ಯಾತ್ತ್ವಚೋ ವಾಯುರ್ದೃಶೋ ರವಿಃ ॥ ೪೧೬ ॥
ಜಿಹ್ವಾಯಾ ವರುಣೋ ದೈವಂ ಘ್ರಾಣಸ್ಯ ತ್ವಶ್ವಿನಾವುಭೌ ।
ವಾಚೋಽಗ್ನಿರ್ಹಸ್ತಯೋರಿಂದ್ರಃ ಪಾದಯೋಸ್ತು ತ್ರಿವಿಕ್ರಮಃ ॥ ೪೧೭ ॥
ಪಾಯೋರ್ಮೃತ್ಯುರುಪಸ್ಥಸ್ಯ ತ್ವಧಿದೈವಂ ಪ್ರಜಾಪತಿಃ ।
ಮನಸೋ ದೈವತಂ ಚಂದ್ರೋ ಬುದ್ಧೇರ್ದೈವಂ ಬೃಹಸ್ಪತಿಃ ॥ ೪೧೮ ॥
ರುದ್ರಸ್ತ್ವಹಂಕೃತೇರ್ದೈವಂ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಶ್ಚಿತ್ತದೈವತಮ್ ।
ದಿಗಾದ್ಯಾ ದೇವತಾಃ ಸರ್ವಾಃ ಖಾದಿಸತ್ತ್ವಾಂಶಸಂಭವಾಃ ॥ ೪೧೯ ॥
ಸಂಮಿತಾ ಇಂದ್ರಿಯಸ್ಥಾನೇಷ್ವಿಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಸಮಂತತಃ ।
ನಿಗೃಹ್ಣಂತ್ಯನುಗೃಹ್ಣಂತಿ ಪ್ರಾಣಿಕರ್ಮಾನುರೂಪತಃ ॥ ೪೨೦ ॥
ಶರೀರಕರಣಗ್ರಾಮಾ ಪ್ರಾಣಾಹಮಧಿದೇವತಾಃ ।
ಪಂಚೈತೇ ಹೇತವಃ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ನಿಷ್ಪತ್ತೌ ಸರ್ವಕರ್ಮಣಾಮ್ ॥ ೪೨೧ ॥
ಕರ್ಮಾನುರೂಪೇಣ ಗುಣೋದಯೋ ಭವೇ -
ದ್ಗುಣಾನುರೂಪೇಣ ಮನಃಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ।
ಮನೋನುವೃತ್ತೈರುಭಯಾತ್ಮಕೇಂದ್ರಿಯೈ -
ರ್ನಿವರ್ತ್ಯತೇ ಪುಣ್ಯಮಪುಣ್ಯಮತ್ರ ॥ ೪೨೨ ॥
ಕರೋತಿ ವಿಜ್ಞಾನಮಯೋಽಭಿಮಾನಂ
ಕರ್ತಾಹಮೇವೇತಿ ತದಾತ್ಮನಾ ಸ್ಥಿತಃ ।
ಆತ್ಮಾ ತು ಸಾಕ್ಷೀ ನ ಕರೋತಿ ಕಿಂಚಿ -
ನ್ನ ಕಾರಯತ್ಯೇವ ತಟಸ್ಥವತ್ಸದಾ ॥ ೪೨೩ ॥
ದ್ರಷ್ಟಾ ಶ್ರೋತಾ ವಕ್ತಾ ಕರ್ತಾ ಭೋಕ್ತಾ ಭವತ್ಯಹಂಕಾರಃ ।
ಸ್ವಯಮೇತದ್ವಿಕೃತೀನಾಂ ಸಾಕ್ಷೀ ನಿರ್ಲೇಪ ಏವಾತ್ಮಾ ॥ ೪೨೪ ॥
ಆತ್ಮನಃ ಸಾಕ್ಷಿಮಾತ್ರತ್ವಂ ನ ಕರ್ತೃತ್ವಂ ನ ಭೋಕ್ತೃತಾ ।
ರವಿವತ್ಪ್ರಾಣಿಭಿರ್ಲೋಕೇ ಕ್ರಿಯಮಾಣೇಷು ಕರ್ಮಸು ॥ ೪೨೫ ॥
ನ ಹ್ಯರ್ಕಃ ಕುರುತೇ ಕರ್ಮ ನ ಕಾರಯತಿ ಜಂತವಃ ।
ಸ್ವಸ್ವಭಾವಾನುರೋಧೇನ ವರ್ತಂತೇ ಸ್ವಸ್ವಕರ್ಮಸು ॥ ೪೨೬ ॥
ತಥೈವ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮಾಪಿ ರವಿವನ್ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಾತ್ಮನಾ ।
ಉದಾಸೀನತಯೈವಾಸ್ತೇ ದೇಹಾದೀನಾಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿಷು ॥ ೪೨೭ ॥
ಅಜ್ಞಾತ್ವೈವಂ ಪರಂ ತತ್ತ್ವಂ ಮಾಯಾಮೋಹಿತಚೇತಸಃ ।
ಸ್ವಾತ್ಮನ್ಯಾರೋಪಯಂತ್ಯೇತತ್ಕರ್ತೃತ್ವಾದ್ಯನ್ಯಗೋಚರಮ್ ॥ ೪೨೮ ॥
ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಮವಿಚಾರ್ಯ ವಿಮೂಢಬುದ್ಧಿ -
ರಾರೋಪಯತ್ಯಖಿಲಮೇತದನಾತ್ಮಕಾರ್ಯಮ್ ।
ಸ್ವಾತ್ಮನ್ಯಸಂಗಚಿತಿನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಏವ ಚಂದ್ರೇ
ದೂರಸ್ಥಮೇಘಕೃತಧಾವನವದ್ಭ್ರಮೇಣ ॥ ೪೨೯ ॥
ಆತ್ಮಾನಾತ್ಮವಿವೇಕಂ ಸ್ಫುಟತರಮಗ್ರೇ ನಿವೇದಯಿಷ್ಯಾಮಃ ।
ಇಮಮಾಕರ್ಣಯ ವಿದ್ವನ್ ಜಗದುತ್ಪತ್ತಿಪ್ರಕಾರಮಾವೃತ್ತ್ಯಾ ॥ ೪೩೦ ॥
ಪಂಚೀಕೃತೇಭ್ಯಃ ಖಾದಿಭ್ಯೋ ಭೂತೇಭ್ಯಸ್ತ್ವೀಕ್ಷಯೇಶಿತುಃ ।
ಸಮುತ್ಪನ್ನಮಿದಂ ಸ್ಥೂಲಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಂ ಸಚರಾಚರಮ್ ॥ ೪೩೧ ॥
ವ್ರೀಹ್ಯಾದ್ಯೋಷಧಯಃ ಸರ್ವಾ ವಾಯುತೇಜೋಂಬುಭೂಮಯಃ ।
ಸರ್ವೇಷಾಮಪ್ಯಭೂದನ್ನಂ ಚತುರ್ವಿಧಶರೀರಿಣಾಮ್ ॥ ೪೩೨ ॥
ಕೇಚಿನ್ಮಾರುತಭೋಜನಾಃ ಖಲು ಪರೇ ಚಂದ್ರಾರ್ಕತೇಜೋಶನಾಃ
ಕೇಚಿತ್ತೋಯಕಣಾಶಿನೋಽಪರಿಮಿತಾಃ ಕೇಚಿತ್ತು ಮೃದ್ಭಕ್ಷಕಾಃ ।
ಕೇಚಿತ್ಪರ್ಣಶಿಲಾತೃಣಾದನಪರಾಃ ಕೇಚಿತ್ತು ಮಾಂಸಾಶಿನಃ
ಕೇಚಿದ್ವ್ರೀಹಿಯವಾನ್ನಭೋಜನಪರಾ ಜೀವಂತ್ಯಮೀ ಜಂತವಃ ॥ ೪೩೩ ॥
ಜರಾಯುಜಾಂಡಜಸ್ವೇದಜೋದ್ಭಿಜ್ಜಾದ್ಯಾಶ್ಚತುರ್ವಿಧಾಃ ।
ಸ್ವಸ್ವಕರ್ಮಾನುರೂಪೇಣ ಜಾತಾಸ್ತಿಷ್ಠಂತಿ ಜಂತವಃ ॥ ೪೩೪ ॥
ಯತ್ರ ಜಾತಾ ಜರಾಯುಭ್ಯಸ್ತೇ ನರಾದ್ಯಾ ಜರಾಯುಜಾಃ ।
ಅಂಡಜಾಸ್ತೇ ಸ್ಯುರಂಡೇಭ್ಯೋ ಜಾತಾ ಯೇ ವಿಹಗಾದಯಃ ॥ ೪೩೫ ॥
ಸ್ವೇದಾಜ್ಜಾತಾಃ ಸ್ವೇದಜಾಸ್ತೇ ಯೂಕಾ ಲೂಕ್ಷಾದಯೋಽಪಿ ಚ ।
ಭೂಮಿಮುದ್ಭಿದ್ಯ ಯೇ ಜಾತಾ ಉದ್ಭಿಜ್ಜಾಸ್ತೇ ದ್ರುಮಾದಯಃ ॥ ೪೩೬ ॥
ಇದಂ ಸ್ಥೂಲವಪುರ್ಜಾತಂ ಭೌತಿಕಂ ಚ ಚತುರ್ವಿಧಮ್ ।
ಸಾಮಾನ್ಯೇನ ಸಮಷ್ಟಿಃ ಸ್ಯಾದೇಕಧೀವಿಷಯತ್ವತಃ ॥ ೪೩೭ ॥
ಏತತ್ಸಮಷ್ಟ್ಯವಚ್ಛಿನ್ನಂ ಚೈತನ್ಯಂ ಫಲಸಂಯುತಮ್ ।
ಪ್ರಾಹುರ್ವೈಶ್ವಾನರ ಇತಿ ವಿರಾಡಿತಿ ಚ ವೈದಿಕಾಃ ॥ ೪೩೮ ॥
ವೈಶ್ವಾನರೋ ವಿಶ್ವನರೇಷ್ವಾತ್ಮತ್ವೇನಾಭಿಮಾನತಃ ।
ವಿರಾಟ್ ಸ್ಯಾದ್ವಿವಿಧತ್ವೇನ ಸ್ವಯಮೇವ ವಿರಾಜನಾತ್ ॥ ೪೩೯ ॥
ಚತುರ್ವಿಧಂ ಭೂತಜಾತಂ ತತ್ತಜ್ಜಾತಿವಿಶೇಷತಃ ।
ನೈಕಧೀವಿಷಯತ್ವೇನ ಪೂರ್ವವದ್ವ್ಯಷ್ಟಿರಿಷ್ಯತೇ ॥ ೪೪೦ ॥
ಸಾಭಾಸಂ ವ್ಯಷ್ಟ್ಯುಪಹಿತಂ ತತ್ತಾದಾತ್ಮ್ಯಮುಪಾಗತಮ್ ।
ಚೈತನ್ಯಂ ವಿಶ್ವ ಇತ್ಯಾಹುರ್ವೇದಾಂತನಯಕೋವಿದಾಃ ॥ ೪೪೧ ॥
ವಿಶ್ವೋಽಸ್ಮಿನ್ಸ್ಥೂಲದೇಹೇಽತ್ರ ಸ್ವಾಭಿಮಾನೇನ ತಿಷ್ಠತಿ ।
ಯತಸ್ತತೋ ವಿಶ್ವ ಇತಿ ನಾಮ್ನಾ ಸಾರ್ಥೋ ಭವತ್ಯಯಮ್ ॥ ೪೪೨ ॥
ವ್ಯಷ್ಟಿರೇಷಾಸ್ಯ ವಿಶ್ವಸ್ಯ ಭವತಿ ಸ್ಥೂಲವಿಗ್ರಹಃ ।
ಉಚ್ಯತೇಽನ್ನವಿಕಾರಿತ್ವಾತ್ಕೋಶೋಽನ್ನಮಯ ಇತ್ಯಯಮ್ ॥ ೪೪೩ ॥
ದೇಹೋಽಯಂ ಪಿತೃಭುಕ್ತಾನ್ನವಿಕಾರಾಚ್ಛುಕ್ಲಶೋಣಿತಾತ್ ।
ಜಾತಃ ಪ್ರವರ್ಧತೇಽನ್ನೇನ ತದಭಾವೇ ವಿನಶ್ಯತಿ ॥ ೪೪೪ ॥
ತಸ್ಮಾದನ್ನವಿಕಾರಿತ್ವೇನಾಯಮನ್ನಮಯೋ ಮತಃ ।
ಆಚ್ಛಾದಕತ್ವಾದೇತಸ್ಯಾಪ್ಯಸೇಃ ಕೋಶವದಾತ್ಮನಃ ॥ ೪೪೫ ॥
ಆತ್ಮನಃ ಸ್ಥೂಲಭೋಗಾನಾ -
ಮೇತದಾಯತನಂ ವಿದುಃ ।
ಶಬ್ದಾದಿವಿಷಯಾನ್ಭುಂಕ್ತೇ
ಸ್ಥೂಲಾನ್ಸ್ಥೂಲಾತ್ಮನಿ ಸ್ಥಿತಃ ॥ ೪೪೬ ॥
ಬಹಿರಾತ್ಮಾ ತತಃ ಸ್ಥೂಲಭೋಗಾಯತನಮುಚ್ಯತೇ ।
ಇಂದ್ರಿಯೈರುಪನೀತಾನಾಂ ಶಬ್ದಾದೀನಾಮಯಂ ಸ್ವಯಮ್ ।
ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಮನೋಯುಕ್ತೋ ಭೋಕ್ತೇತ್ಯಾಹುರ್ಮನೀಷಿಣಃ ॥ ೪೪೭ ॥
ಏಕಾದಶದ್ವಾರವತೀಹ ದೇಹೇ
ಸೌಧೇ ಮಹಾರಾಜ ಇವಾಕ್ಷವರ್ಗೈಃ ।
ಸಂಸೇವ್ಯಮಾನೋ ವಿಷಯೋಪಭೋಗಾ -
ನುಪಾಧಿಸಂಸ್ಥೋ ಬುಭುಜೇಽಯಮಾತ್ಮಾ ॥ ೪೪೮ ॥
ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ನಿಜದೈವತಚೋದಿತಾನಿ
ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಾಣ್ಯಪಿ ತಥಾ ಮನಆದಿಕಾನಿ ।
ಸ್ವಸ್ವಪ್ರಯೋಜನವಿಧೌ ನಿಯತಾನಿ ಸಂತಿ
ಯತ್ನೇನ ಕಿಂಕರಜನಾ ಇವ ತಂ ಭಜಂತೇ ॥ ೪೪೯ ॥
ಯತ್ರೋಪಭುಂಕ್ತೇ ವಿಷಯಾನ್ಸ್ಥೂಲಾನೇಷ ಮಹಾಮತಿಃ ।
ಅಹಂ ಮಮೇತಿ ಸೈಷಾಸ್ಯಾವಸ್ಥಾ ಜಾಗ್ರದಿತೀರ್ಯತೇ ॥ ೪೫೦ ॥
ಏತತ್ಸಮಷ್ಟಿವ್ಯಷ್ಟ್ಯೋಶ್ಚೋಭಯೋರಪ್ಯಭಿಮಾನಿನೋಃ ।
ತದ್ವಿಶ್ವವೈಶ್ವಾನರಯೋರಭೇದಃ ಪೂರ್ವವನ್ಮತಃ ॥ ೪೫೧ ॥
ಸ್ಥೂಲಸೂಕ್ಷ್ಮಕಾರಣಾಖ್ಯಾಃ ಪ್ರಪಂಚಾ ಯೇ ನಿರೂಪಿತಾಃ ।
ತೇ ಸರ್ವೇಽಪಿ ಮಿಲಿತ್ವೈಕಃ ಪ್ರಪಂಚೋಽಪಿ ಮಹಾನ್ಭವೇತ್ ॥ ೪೫೨ ॥
ಮಹಾಪ್ರಪಂಚಾವಚ್ಛಿನ್ನಂ ವಿಶ್ವಪ್ರಾಜ್ಞಾದಿಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ವಿರಾಡಾದೀಶಪರ್ಯಂತಂ ಚೈತನ್ಯಂ ಚೈಕಮೇವ ತತ್ ॥ ೪೫೩ ॥
ಯದನಾದ್ಯಂತಮವ್ಯಕ್ತಂ ಚೈತನ್ಯಮಜಮಕ್ಷರಮ್ ।
ಮಹಾಪ್ರಪಂಚೇನ ಸಹಾವಿವಿಕ್ತಂ ಸದಯೋಽಗ್ನಿವತ್ ॥ ೪೫೪ ॥
ತತ್ಸರ್ವಂ ಖಲ್ವಿದಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯಸ್ಯ ವಾಕ್ಯಸ್ಯ ಪಂಡಿತೈಃ ।
ವಾಚ್ಯಾರ್ಥ ಇತಿ ನಿರ್ಣೀತಂ ವಿವಿಕ್ತಂ ಲಕ್ಷ್ಯ ಇತ್ಯಪಿ ॥ ೪೫೫ ॥
ಸ್ಥೂಲಾದ್ಯಜ್ಞಾನಪರ್ಯಂತಂ ಕಾರ್ಯಕಾರಣಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ದೃಶ್ಯಂ ಸರ್ವಮನಾತ್ಮೇತಿ ವಿಜಾನೀಹಿ ವಿಚಕ್ಷಣ ॥ ೪೫೬ ॥
ಅಂತಃಕರಣತದ್ವೃತ್ತಿದ್ರಷ್ಟೃ ನಿತ್ಯಮವಿಕ್ರಿಯಮ್ ।
ಚೈತನ್ಯಂ ಯತ್ತದಾತ್ಮೇತಿ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಬುಧ್ಯಸ್ವ ಸೂಕ್ಷ್ಮಯಾ ॥ ೪೫೭ ॥
ಏಷ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಸ್ವಪ್ರಕಾಶೋ ನಿರಂಶೋ -
ಽಸಂಗಃ ಶುದ್ಧಃ ಸರ್ವದೈಕಸ್ವಭಾವಃ ।
ನಿತ್ಯಾಖಂಡಾನಂದರೂಪೋ ನಿರೀಹಃ
ಸಾಕ್ಷೀ ಚೇತಾ ಕೇವಲೋ ನಿರ್ಗುಣಶ್ಚ ॥ ೪೫೮ ॥
ನೈವ ಪ್ರತ್ಯಗ್ಜಾಯತೇ ವರ್ಧತೇ ನೋ
ಕಿಂಚಿನ್ನಾಪಕ್ಷೀಯತೇ ನೈವ ನಾಶಮ್ ।
ಆತ್ಮಾ ನಿತ್ಯಃ ಶಾಶ್ವತೋಽಯಂ ಪುರಾಣೋ
ನಾಸೌ ಹನ್ಯೋ ಹನ್ಯಮಾನೇ ಶರೀರೇ ॥ ೪೫೯ ॥
ಜನ್ಮಾಸ್ತಿತ್ವವಿವೃದ್ಧಯಃ ಪರಿಣತಿಶ್ಚಾಪಕ್ಷತಿರ್ನಾಶನಂ
ದೃಶ್ಯಸ್ಯೈವ ಭವಂತಿ ಷಡ್ವಿಕೃತಯೋ ನಾನಾವಿಧಾ ವ್ಯಾಧಯಃ ।
ಸ್ಥೂಲತ್ವಾದಿ ಚ ನೀಲತಾದ್ಯಪಿ ಮಿತಿರ್ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾದಿಪ್ರಥಾ
ದೃಶ್ಯಂತೇ ವಪುಷೋ ನ ಚಾತ್ಮನ ಇಮೇ ತದ್ವಿಕ್ರಿಯಾಸಾಕ್ಷಿಣಃ ॥ ೪೬೦ ॥
ಅಸ್ಮಿನ್ನಾತ್ಮನ್ಯನಾತ್ಮತ್ವಮನಾತ್ಮನ್ಯಾತ್ಮತಾಂ ಪುನಃ ।
ವಿಪರೀತತಯಾಧ್ಯಸ್ಯ ಸಂಸರಂತಿ ವಿಮೋಹತಃ ॥ ೪೬೧ ॥
ಭ್ರಾಂತ್ಯಾ ಮನುಷ್ಯೋಽಹಮಹಂ ದ್ವಿಜೋಽಹಂ
ತಜ್ಜ್ಞೋಽಹಮಜ್ಞೋಽಹಮತೀವ ಪಾಪೀ ।
ಭ್ರಷ್ಟೋಽಸ್ಮಿ ಶಿಷ್ಟೋಽಸ್ಮಿ ಸುಖೀ ಚ ದುಃಖೀ -
ತ್ಯೇವಂ ವಿಮುಹ್ಯಾತ್ಮನಿ ಕಲ್ಪಯಂತಿ ॥ ೪೬೨ ॥
ಅನಾತ್ಮನೋ ಜನ್ಮಜರಾಮೃತಿಕ್ಷುಧಾ -
ತೃಷ್ಣಾಸುಖಕ್ಲೇಶಭಯಾದಿಧರ್ಮಾನ್ ।
ವಿಪರ್ಯಯೇಣ ಹ್ಯತಥಾವಿಧೇಽಸ್ಮಿ -
ನ್ನಾರೋಪಯಂತ್ಯಾತ್ಮನಿ ಬುದ್ಧಿದೋಷಾತ್ ॥ ೪೬೩ ॥
ಭ್ರಾಂತ್ಯಾ ಯತ್ರ ಯದಧ್ಯಾಸಸ್ತತ್ಕೃತೇನ ಗುಣೇನ ವಾ ।
ದೋಷೇಣಾಪ್ಯಣುಮಾತ್ರೇಣ ಸ ನ ಸಂಬಧ್ಯತೇ ಕ್ವಚಿತ್ ॥ ೪೬೪ ॥
ಕಿಂ ಮರುನ್ಮೃಗತೃಷ್ಣಾಂಬುಪೂರೇಣಾರ್ದ್ರತ್ವಮೃಚ್ಛತಿ ।
ದೃಷ್ಟಿಸಂಸ್ಥಿತಪೀತೇನ ಶಂಖಃ ಪೀತಾಯತೇ ಕಿಮು ॥ ೪೬೫ ॥
ಬಾಲಕಲ್ಪಿತನೈಲ್ಯೇನ ವ್ಯೋಮ ಕಿಂ ಮಲಿನಾಯತೇ ।
ಶಿಷ್ಯಃ -
ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನ್ಯವಿಷಯೇಽನಾತ್ಮಾಧ್ಯಾಸಃ ಕಥಂ ಪ್ರಭೋ ॥ ೪೬೬ ॥
ಪುರೋ ದೃಷ್ಟೇ ಹಿ ವಿಷಯೇಽಧ್ಯಸ್ಯಂತಿ ವಿಷಯಾಂತರಮ್ ।
ತದ್ದೃಷ್ಟಂ ಶುಕ್ತಿರಜ್ಜ್ವಾದೌ ಸಾದೃಶ್ಯಾದ್ಯನುಬಂಧತಃ ॥ ೪೬೭ ॥
ಪರತ್ರ ಪೂರ್ವದೃಷ್ಟಸ್ಯಾವಭಾಸಃ ಸ್ಮೃತಿಲಕ್ಷಣಃ ।
ಅಧ್ಯಾಸಃ ಸ ಕಥಂ ಸ್ವಾಮಿನ್ ಭವೇದಾತ್ಮನ್ಯಗೋಚರೇ ॥ ೫೬೮ ॥
ನಾನುಭೂತಃ ಕದಾಪ್ಯಾತ್ಮಾನನುಭೂತಸ್ಯ ವಸ್ತುನಃ ।
ಸಾದೃಶ್ಯಂ ಸಿಧ್ಯತಿ ಕಥಮನಾತ್ಮನಿ ವಿಲಕ್ಷಣೇ ॥ ೪೬೯ ॥
ಅನಾತ್ಮನ್ಯಾತ್ಮತಾಧ್ಯಾಸಃ ಕಥಮೇಷ ಸಮಾಗತಃ ।
ನಿವೃತ್ತಿಃ ಕಥಮೇತಸ್ಯ ಕೇನೋಪಾಯೇನ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೪೭೦ ॥
ಉಪಾಧಿಯೋಗ ಉಭಯೋಃ ಸಮ ಏವೇಶಜೀವಯೋಃ ।
ಜೀವಸ್ಯೈವ ಕಥಂ ಬಂಧೋ ನೇಶ್ವರಸ್ಯಾಸ್ತಿ ತತ್ಕಥಮ್ ॥ ೪೭೧ ॥
ಏತತ್ಸರ್ವಂ ದಯಾದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಕರಾಮಲಕವತ್ಸ್ಫುಟಮ್ ।
ಪ್ರತಿಪಾದಯ ಸರ್ವಜ್ಞ ಶ್ರೀಗುರೋ ಕರುಣಾನಿಧೇ ॥ ೪೭೨ ॥
ಶ್ರೀಗುರುಃ -
ನ ಸಾವಯವ ಏಕಸ್ಯ ನಾತ್ಮಾ ವಿಷಯ ಇಷ್ಯತೇ ।
ಅಸ್ಯಾಸ್ಮತ್ಪ್ರತ್ಯಯಾರ್ಥತ್ವಾದಪರೋಕ್ಷಾಚ್ಚ ಸರ್ವಶಃ ॥ ೪೭೩ ॥
ಪ್ರಸಿದ್ಧಿರಾತ್ಮನೋಽಸ್ತ್ಯೇವ ನ ಕಸ್ಯಾಪಿ ಚ ದೃಶ್ಯತೇ ।
ಪ್ರತ್ಯಯೋ ನಾಹಮಸ್ಮೀತಿ ನ ಹ್ಯಸ್ತಿ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನಿ ॥ ೪೭೪ ॥
ನ ಕಸ್ಯಾಪಿ ಸ್ವಸದ್ಭಾವೇ ಪ್ರಮಾಣಮಭಿಕಾಂಕ್ಷ್ಯತೇ ।
ಪ್ರಮಾಣಾನಾಂ ಚ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ಯನ್ಮೂಲಂ ಕಿಂ ತು ಬೋಧಯೇತ್ ॥ ೪೭೫ ॥
ಮಾಯಾಕಾರ್ಯೈಸ್ತಿರೋಭೂತೋ ನೈಷ ಆತ್ಮಾನುಭೂಯತೇ ।
ಮೇಘಬೃಂದೈರ್ಯಥಾ ಭಾನುಸ್ತಥಾಯಮಹಮಾದಿಭಿಃ ॥ ೪೭೬ ॥
ಪುರಸ್ಥ ಏವ ವಿಷಯೇ ವಸ್ತುನ್ಯಧ್ಯಸ್ಯತಾಮಿತಿ ।
ನಿಯಮೋ ನ ಕೃತಃ ಸದ್ಭಿರ್ಭ್ರಾಂತಿರೇವಾತ್ರ ಕಾರಣಮ್ ॥ ೪೭೭ ॥
ದೃಗಾದ್ಯವಿಷಯೇ ವ್ಯೋಮ್ನಿ ನೀಲತಾದಿ ಯಥಾಬುಧಾಃ ।
ಅಧ್ಯಸ್ಯಂತಿ ತಥೈವಾಸ್ಮಿನ್ನಾತ್ಮನ್ಯಪಿ ಮತಿಭ್ರಮಾತ್ ॥ ೪೭೮ ॥
ಅನಾತ್ಮನ್ಯಾತ್ಮತಾಧ್ಯಾಸೇ ನ ಸಾದೃಶ್ಯಮಪೇಕ್ಷತೇ ।
ಪೀತೋಽಯಂ ಶಂಖ ಇತ್ಯಾದೌ ಸಾದೃಶ್ಯಂ ಕಿಮಪೇಕ್ಷಿತಮ್ ॥ ೪೭೯ ॥
ನಿರುಪಾಧಿಭ್ರಮೇಷ್ವಸ್ಮಿನ್ನೈವಾಪೇಕ್ಷಾ ಪ್ರದೃಶ್ಯತೇ ।
ಸೋಪಾಧಿಷ್ವೇವ ತದ್ದೃಷ್ಟಂ ರಜ್ಜುಸರ್ಪಭ್ರಮಾದಿಷು ॥ ೪೮೦ ॥
ತಥಾಪಿ ಕಿಂಚಿದ್ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಸಾದೃಶ್ಯಂ ಶೃಣು ತತ್ಪರಃ ।
ಅತ್ಯಂತನಿರ್ಮಲಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಆತ್ಮಾಯಮತಿಭಾಸ್ವರಃ ॥ ೪೮೧ ॥
ಬುದ್ಧಿಸ್ತಥೈವ ಸತ್ತ್ವಾತ್ಮಾ ಸಾಭಾಸಾ ಭಾಸ್ವರಾಮಲಾ ।
ಸಾಂನಿಧ್ಯಾದಾತ್ಮವದ್ಭಾತಿ ಸೂರ್ಯವತ್ಸ್ಫಟಿಕೋ ಯಥಾ ॥ ೪೮೨ ॥
ಆತ್ಮಾಭಾಸಾ ತತೋ ಬುದ್ಧಿರ್ಬುದ್ಧ್ಯಾಭಾಸಂ ತತೋ ಮನಃ ।
ಅಕ್ಷಾಣಿ ಮನಆಭಾಸಾನ್ಯಕ್ಷಾಭಾಸಮಿದಂ ವಪುಃ ।
ಅತ ಏವಾತ್ಮತಾಬುದ್ಧಿರ್ದೇಹಾಕ್ಷಾದಾವನಾತ್ಮನಿ ॥ ೪೮೩ ॥
ಮೂಢಾನಾಂ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಾದೌ ಬಾಲಾನಾಮಿವ ದೃಶ್ಯತೇ ।
ಸಾದೃಶ್ಯಂ ವಿದ್ಯತೇ ಬುದ್ಧಾವಾತ್ಮನೋಽಧ್ಯಾಸಕಾರಣಮ್ ॥ ೪೮೪ ॥
ಅನಾತ್ಮನ್ಯಹಮಿತ್ಯೇವ ಯೋಽಯಮಧ್ಯಾಸ ಈರಿತಃ ।
ಸ್ಯಾದುತ್ತರೋತ್ತರಾಧ್ಯಾಸೇ ಪೂರ್ವಪೂರ್ವಸ್ತು ಕಾರಣಮ್ ॥ ೪೮೫ ॥
ಸುಪ್ತಿಮೂರ್ಛೋತ್ಥಿತೇಷ್ವೇವ ದೃಷ್ಟಃ ಸಂಸಾರಲಕ್ಷಣಃ ।
ಅನಾದಿರೇಷಾವಿದ್ಯಾತಃ ಸಂಸ್ಕಾರೋಽಪಿ ಚ ತಾದೃಶಃ ॥ ೪೮೬ ॥
ಅಧ್ಯಾಸಬಾಧಾಗಮನಸ್ಯ ಕಾರಣಂ
ಶೃಣು ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಸಮಾಹಿತಾತ್ಮಾ ।
ಯಸ್ಮಾದಿದಂ ಪ್ರಾಪ್ತಮನರ್ಥಜಾತಂ
ಜನ್ಮಾಪ್ಯಯವ್ಯಾಧಿಜರಾದಿದುಃಖಮ್ ॥ ೪೮೭ ॥
ಆತ್ಮೋಪಾಧೇರವಿದ್ಯಾಯಾ ಅಸ್ತಿ ಶಕ್ತಿದ್ವಯಂ ಮಹತ್ ।
ವಿಕ್ಷೇಪ ಆವೃತಿಶ್ಚೇತಿ ಯಾಭ್ಯಾಂ ಸಂಸಾರ ಆತ್ಮನಃ ॥ ೪೮೮ ॥
ಆವೃತಿಸ್ತಮಸಃ ಶಕ್ತಿಸ್ತದ್ಧ್ಯಾವರಣಕಾರಣಮ್ ।
ಮೂಲಾವಿದ್ಯೇತಿ ಸಾ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ಯಯಾ ಸಂಮೋಹಿತಂ ಜಗತ್ ॥ ೪೮೯ ॥
ವಿವೇಕವಾನಪ್ಯತಿಯೌಕ್ತಿಕೋಽಪಿ
ಶ್ರುತಾತ್ಮತತ್ತ್ವೋಽಪಿ ಚ ಪಂಡಿತೋಽಪಿ ।
ಶಕ್ತ್ಯಾ ಯಯಾ ಸಂವೃತಬೋಧದೃಷ್ಟಿ -
ರಾತ್ಮಾನಮಾತ್ಮಸ್ಥಮಿಮಂ ನ ವೇದ ॥ ೪೯೦ ॥
ವಿಕ್ಷೇಪನಾಮ್ನೀ ರಜಸಸ್ತು ಶಕ್ತಿಃ
ಪ್ರವೃತ್ತಿಹೇತುಃ ಪುರುಷಸ್ಯ ನಿತ್ಯಮ್ ।
ಸ್ಥೂಲಾದಿಲಿಂಗಾಂತಮಶೇಷಮೇತ -
ದ್ಯಯಾ ಸದಾತ್ಮನ್ಯಸದೇವ ಸೂಯತೇ ॥ ೪೯೧ ॥
ನಿದ್ರಾ ಯಥಾ ಪುರುಷಮಪ್ರಮತ್ತಂ
ಸಮಾವೃಣೋತೀಯಮಪಿ ಪ್ರತೀಚಮ್ ।
ತಥಾವೃಣೋತ್ಯಾವೃತಿಶಕ್ತಿರಂತ -
ರ್ವಿಕ್ಷೇಪಶಕ್ತಿಂ ಪರಿಜೃಂಭಯಂತೀ ॥ ೪೯೨ ॥
ಶಕ್ತ್ಯಾ ಮಹತ್ಯಾವರಣಾಭಿಧಾನಯಾ
ಸಮಾವೃತೇ ಸತ್ಯಮಲಸ್ವರೂಪೇ ।
ಪುಮಾನನಾತ್ಮನ್ಯಹಮೇಷ ಏವೇ -
ತ್ಯಾತ್ಮತ್ವಬುದ್ಧಿಂ ವಿದಧಾತಿ ಮೋಹಾತ್ ॥ ೪೯೩ ॥
ಯಥಾ ಪ್ರಸುಪ್ತಿಪ್ರತಿಭಾಸದೇಹೇ
ಸ್ವಾತ್ಮತ್ವಧೀರೇಷ ತಥಾ ಹ್ಯನಾತ್ಮನಃ ।
ಜನ್ಮಾಪ್ಯಯಕ್ಷುದ್ಭಯತೃಟ್ಛ್ರಮಾದೀ -
ನಾರೋಪಯತ್ಯಾತ್ಮನಿ ತಸ್ಯ ಧರ್ಮಾನ್ ॥ ೪೯೪ ॥
ವಿಕ್ಷೇಪಶಕ್ತ್ಯಾ ಪರಿಚೋದ್ಯಮಾನಃ
ಕರೋತಿ ಕರ್ಮಾಣ್ಯುಭಯಾತ್ಮಕಾನಿ ।
ಭುಂಜಾನ ಏತತ್ಫಲಮಪ್ಯುಪಾತ್ತಂ
ಪರಿಭ್ರಮತ್ಯೇವ ಭವಾಂಬುರಾಶೌ ॥ ೪೯೫ ॥
ಅಧ್ಯಾಸದೋಷಾತ್ಸಮುಪಾಗತೋಽಯಂ
ಸಂಸಾರಬಂಧಃ ಪ್ರಬಲಃ ಪ್ರತೀಚಃ ।
ಯದ್ಯೋಗತಃ ಕ್ಲಿಶ್ಯತಿ ಗರ್ಭವಾಸ -
ಜನ್ಮಾಪ್ಯಯಕ್ಲೇಶಭಯೈರಜಸ್ರಮ್ ॥ ೪೯೬ ॥
ಅಧ್ಯಾಸೋ ನಾಮ ಖಲ್ವೇಷ ವಸ್ತುನೋ ಯೋಽನ್ಯಥಾಗ್ರಹಃ ।
ಸ್ವಾಭಾವಿಕಭ್ರಾಂತಿಮೂಲಂ ಸಂಸೃತೇರಾದಿಕಾರಣಮ್ ॥ ೪೯೭ ॥
ಸರ್ವಾನರ್ಥಸ್ಯ ತದ್ಬೀಜಂ ಯೋಽನ್ಯಥಾಗ್ರಹ ಆತ್ಮನಃ ।
ತತಃ ಸಂಸಾರಸಂಪಾತಃ ಸಂತತಕ್ಲೇಶಲಕ್ಷಣಃ ॥ ೪೯೮ ॥
ಅಧ್ಯಾಸಾದೇವ ಸಂಸಾರೋ ನಷ್ಟೇಽಧ್ಯಾಸೇ ನ ದೃಶ್ಯತೇ ।
ತದೇತದುಭಯಂ ಸ್ಪಷ್ಟಂ ಪಶ್ಯ ತ್ವಂ ಬದ್ಧಮುಕ್ತಯೋಃ ॥ ೪೯೯ ॥
ಬದ್ಧಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿತೋ ವಿದ್ಧಿ ಮುಕ್ತಂ ವಿದ್ಧಿ ನಿವೃತ್ತಿತಃ ।
ಪ್ರವೃತ್ತಿರೇವ ಸಂಸಾರೋ ನಿವೃತ್ತಿರ್ಮುಕ್ತಿರಿಷ್ಯತೇ ॥ ೫೦೦ ॥
ಆತ್ಮನಃ ಸೋಽಯಮಧ್ಯಾಸೋ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನಪುರಃಸರಃ ।
ಅಸತ್ಕಲ್ಪೋಽಪಿ ಸಂಸಾರಂ ತನುತೇ ರಜ್ಜುಸರ್ಪವತ್ ॥ ೫೦೧ ॥
ಉಪಾಧಿಯೋಗಸಾಮ್ಯೇಽಪಿ ಜೀವವತ್ಪರಮಾತ್ಮನಃ ।
ಉಪಾಧಿಭೇದಾನ್ನೋ ಬಂಧಸ್ತತ್ಕಾರ್ಯಮಪಿ ಕಿಂಚನ ॥ ೫೦೨ ॥
ಅಸ್ಯೋಪಾಧಿಃ ಶುದ್ಧಸತ್ತ್ವಪ್ರಧಾನಾ
ಮಾಯಾ ಯತ್ರ ತ್ವಸ್ಯ ನಾಸ್ತ್ಯಲ್ಪಭಾವಃ ।
ಸತ್ತ್ವಸ್ಯೈವೋತ್ಕೃಷ್ಟತಾ ತೇನ ಬಂಧೋ
ನೋ ವಿಕ್ಷೇಪಸ್ತತ್ಕೃತೋ ಲೇಶಮಾತ್ರಃ ॥ ೫೦೩ ॥
ಸರ್ವಜ್ಞೋಽಪ್ರತಿಬದ್ಧಬೋಧವಿಭವಸ್ತೇನೈವ ದೇವಃ ಸ್ವಯಂ
ಮಾಯಾಂ ಸ್ವಾಮವಲಂಬ್ಯ ನಿಶ್ಚಲತಯಾ ಸ್ವಚ್ಛಂದವೃತ್ತಿಃ ಪ್ರಭುಃ ।
ಸೃಷ್ಟಿಸ್ಥಿತ್ಯದನಪ್ರವೇಶಯಮನವ್ಯಾಪಾರಮಾತ್ರೇಚ್ಛಯಾ
ಕುರ್ವನ್ಕ್ರೀಡತಿ ತದ್ರಜಸ್ತಮ ಉಭೇ ಸಂಸ್ತಭ್ಯ ಶಕ್ತ್ಯಾ ಸ್ವಯಾ ॥ ೫೦೪ ॥
ತಸ್ಮಾದಾವೃತಿವಿಕ್ಷೇಪೌ ಕಿಂಚಿತ್ಕರ್ತುಂ ನ ಶಕ್ನುತಃ ।
ಸ್ವಯಮೇವ ಸ್ವತಂತ್ರೋಽಸೌ ತತ್ಪ್ರವೃತ್ತಿನಿರೋಧಯೋಃ ॥ ೫೦೫ ॥
ತಮೇವ ಸಾ ಧೀಕರ್ಮೇತಿ ಶ್ರುತಿರ್ವಕ್ತಿ ಮಹೇಶಿತುಃ ।
ನಿಗ್ರಹಾನುಗ್ರಹೇ ಶಕ್ತಿರಾವೃತಿಕ್ಷೇಪಯೋರ್ಯತಃ ॥ ೫೦೬ ॥
ರಜಸಸ್ತಮಸಶ್ಚೈವ ಪ್ರಾಬಲ್ಯಂ ಸತ್ತ್ವಹಾನತಃ ।
ಜೀವೋಪಾಧೌ ತಥಾ ಜೀವೇ ತತ್ಕಾರ್ಯಂ ಬಲವತ್ತರಮ್ ॥ ೫೦೭ ॥
ತೇನ ಬಂಧೋಽಸ್ಯ ಜೀವಸ್ಯ ಸಂಸಾರೋಽಪಿ ಚ ತತ್ಕೃತಃ ।
ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಃ ಸರ್ವದಾ ಯತ್ರ ದುಃಖಂ ಭೂಯಃ ಸ ಈಕ್ಷತೇ ॥ ೫೦೮ ॥
ಏತಸ್ಯ ಸಂಸೃತೇರ್ಹೇತುರಧ್ಯಾಸೋಽರ್ಥವಿಪರ್ಯಯಃ ।
ಅಧ್ಯಾಸಮೂಲಮಜ್ಞಾನಮಾಹುರಾವೃತಿಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ ೫೦೯ ॥
ಅಜ್ಞಾನಸ್ಯ ನಿವೃತ್ತಿಸ್ತು ಜ್ಞಾನೇನೈವ ನ ಕರ್ಮಣಾ ।
ಅವಿರೋಧಿತಯಾ ಕರ್ಮ ನೈವಾಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಬಾಧಕಮ್ ॥ ೫೧೦ ॥
ಕರ್ಮಣಾ ಜಾಯತೇ ಜಂತುಃ ಕರ್ಮಣೈವ ಪ್ರಲೀಯತೇ ।
ಕರ್ಮಣಃ ಕಾರ್ಯಮೇವೈಷಾ ಜನ್ಮಮೃತ್ಯುಪರಂಪರಾ ॥ ೫೧೧ ॥
ನೈತಸ್ಮಾತ್ಕರ್ಮಣಃ ಕಾರ್ಯಮನ್ಯದಸ್ತಿ ವಿಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಅಜ್ಞಾನಕಾರ್ಯಂ ತತ್ಕರ್ಮ ಯತೋಽಜ್ಞಾನೇನ ವರ್ಧತೇ ॥ ೫೧೨ ॥
ಯದ್ಯೇನ ವರ್ಧತೇ ತೇನ ನಾಶಸ್ತಸ್ಯ ನ ಸಿಧ್ಯತಿ ।
ಯೇನ ಯಸ್ಯ ಸಹಾವಸ್ಥಾ ನಿರೋಧಾಯ ನ ಕಲ್ಪತೇ ॥ ೫೧೩ ॥
ನಾಶಕತ್ವಂ ತದುಭಯೋಃ ಕೋ ನು ಕಲ್ಪಯಿತುಂ ಕ್ಷಮಃ ।
ಸರ್ವಂ ಕರ್ಮಾವಿರೋಧ್ಯೇವ ಸದಾಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಸರ್ವದಾ ॥ ೫೧೪ ॥
ತತೋಽಜ್ಞಾನಸ್ಯ ವಿಚ್ಛಿತ್ತಿಃ ಕರ್ಮಣಾ ನೈವ ಸಿಧ್ಯತಿ ।
ಯಸ್ಯ ಪ್ರಧ್ವಸ್ತಜನಕೋ ಯತ್ಸಂಯೋಗೋಽಸ್ತಿ ತತ್ಕ್ಷಣೇ ॥ ೫೧೫ ॥
ತಯೋರೇವ ವಿರೋಧಿತ್ವಂ ಯುಕ್ತಂ ಭಿನ್ನಸ್ವಭಾವಯೋಃ ।
ತಮಃಪ್ರಕಾಶಯೋರ್ಯದ್ವತ್ಪರಸ್ಪರವಿರೋಧಿತಾ ॥ ೫೧೬ ॥
ಅಜ್ಞಾನಜ್ಞಾನಯೋಸ್ತದ್ವದುಭಯೋರೇವ ದೃಶ್ಯತೇ ।
ನ ಜ್ಞಾನೇನ ವಿನಾ ನಾಶಸ್ತಸ್ಯ ಕೇನಾಪಿ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೫೧೭ ॥
ತಸ್ಮಾದಜ್ಞಾನವಿಚ್ಛಿತ್ತ್ಯೈ ಜ್ಞಾನಂ ಸಂಪಾದಯೇತ್ಸುಧೀಃ ।
ಆತ್ಮಾನಾತ್ಮವಿವೇಕೇನ ಜ್ಞಾನಂ ಸಿಧ್ಯತಿ ನಾನ್ಯಥಾ ॥ ೫೧೮ ॥
ಯುಕ್ತ್ಯಾತ್ಮಾನಾತ್ಮನೋಽಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಕರಣೀಯಂ ವಿವೇಚನಮ್ ।
ಅನಾತ್ಮನ್ಯಾತ್ಮತಾಬುದ್ಧಿಗ್ರಂಥಿರ್ಯೇನ ವಿದೀರ್ಯತೇ ॥ ೫೧೯ ॥
ಆತ್ಮಾನಾತ್ಮವಿವೇಕಾರ್ಥಂ ವಿವಾದೋಽಯಂ ನಿರೂಪ್ಯತೇ ।
ಯೇನಾತ್ಮಾನಾತ್ಮನೋಸ್ತತ್ತ್ವಂ ವಿವಿಕ್ತಂ ಪ್ರಸ್ಫುಟಾಯತೇ ॥ ೫೨೦ ॥
ಮೂಢಾ ಅಶ್ರುತವೇದಾಂತಾಃ ಸ್ವಯಂ ಪಂಡಿತಮಾನಿನಃ ।
ಈಶಪ್ರಸಾದರಹಿತಾಃ ಸದ್ಗುರೋಶ್ಚ ಬಹಿರ್ಮುಖಾಃ ॥ ೫೨೧ ॥
ವಿವದಂತಿ ಪ್ರಕಾರಂ ತಂ ಶೃಣು ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಸಾದರಮ್ ।
ಅತ್ಯಂತಪಾಮರಃ ಕಶ್ಚಿತ್ಪುತ್ರ ಆತ್ಮೇತಿ ಮನ್ಯತೇ ॥ ೫೨೨ ॥
ಆತ್ಮನೀವ ಸ್ವಪುತ್ರೇಽಪಿ ಪ್ರಬಲಪ್ರೀತಿದರ್ಶನಾತ್ ।
ಪುತ್ರೇ ತು ಪುಷ್ಟೇ ಪುಷ್ಟೋಽಹಂ ನಷ್ಟೇ ನಷ್ಟೇಽಹಮಿತ್ಯತಃ ॥ ೫೨೩ ॥
ಅನುಭೂತಿಬಲಾಚ್ಚಾಪಿ ಯುಕ್ತಿತೋಽಪಿ ಶ್ರುತೇರಪಿ ।
ಆತ್ಮಾ ವೈ ಪುತ್ರನಾಮಾಸೀತ್ಯೇವಂ ಚ ವದತಿ ಶ್ರುತಿಃ ॥ ೫೨೪ ॥
ದೀಪಾದ್ದೀಪೋ ಯಥಾ ತದ್ವತ್ಪಿತುಃ ಪುತ್ರಃ ಪ್ರಜಾಯತೇ ।
ಪಿತುರ್ಗುಣಾನಾಂ ತನಯೇ ಬೀಜಾಂಕುರವದೀಕ್ಷಣಾತ್ ॥ ೫೨೫ ॥
ಅತೋಽಯಂ ಪುತ್ರ ಆತ್ಮೇತಿ ಮನ್ಯತೇ ಭ್ರಾಂತಿಮತ್ತಮಃ ।
ತನ್ಮತಂ ದೂಷಯತ್ಯನ್ಯಃ ಪುತ್ರ ಆತ್ಮಾ ಕಥಂ ತ್ವಿತಿ ॥ ೫೨೬ ॥
ಪ್ರೀತಿಮಾತ್ರಾತ್ಕಥಂ ಪುತ್ರ ಆತ್ಮಾ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ ।
ಅನ್ಯತ್ರಾಪೀಕ್ಷ್ಯತೇ ಪ್ರೀತಿಃ ಕ್ಷೇತ್ರಪಾತ್ರಧನಾದಿಷು ॥ ೫೨೭ ॥
ಪುತ್ರಾದ್ವಿಶಿಷ್ಟಾ ದೇಹೇಽಸ್ಮಿನ್ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ಪ್ರೀತಿರಿಷ್ಯತೇ ।
ಪ್ರದೀಪ್ತೇ ಭವನೇ ಪುತ್ರಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಜಂತುಃ ಪಲಾಯತೇ ॥ ೫೨೮ ॥
ತಂ ವಿಕ್ರೀಣಾತಿ ದೇಹಾರ್ಥಂ ಪ್ರತಿಕೂಲಂ ನಿಹಂತಿ ಚ ।
ತಸ್ಮಾದಾತ್ಮಾ ತು ತನಯೋ ನ ಭವೇಚ್ಚ ಕದಾಚನ ॥ ೫೨೯ ॥
ಗುಣರೂಪಾದಿಸಾದೃಶ್ಯಂ ದೀಪವನ್ನ ಸುತೇ ಪಿತುಃ ।
ಅವ್ಯಂಗಾಜ್ಜಾಯತೇ ವ್ಯಂಗಃ ಸುಗುಣಾದಪಿ ದುರ್ಗುಣಃ ॥ ೫೩೦ ॥
ಆಭಾಸಮಾತ್ರಾಸ್ತಾಃ ಸರ್ವಾ ಯುಕ್ತಯೋಽಪ್ಯುಕ್ತಯೋಽಪಿ ಚ ।
ಪುತ್ರಸ್ಯ ಪಿತೃವದ್ಗೇಹೇ ಸರ್ವಕಾರ್ಯೇಷು ವಸ್ತುಷು ॥ ೫೩೧ ॥
ಸ್ವಾಮಿತ್ವದ್ಯೋತನಾಯಾಸ್ಮಿನ್ನಾತ್ಮತ್ವಮುಪಚರ್ಯತೇ ।
ಶ್ರುತ್ಯಾ ತು ಮುಖ್ಯಯಾ ವೃತ್ತ್ಯಾ ಪುತ್ರ ಆತ್ಮೇತಿ ನೋಚ್ಯತೇ ॥ ೫೩೨ ॥
ಔಪಚಾರಿಕಮಾತ್ಮತ್ವಂ ಪುತ್ರೇ ತಸ್ಮಾನ್ನ ಮುಖ್ಯತಃ ।
ಅಹಂಪದಪ್ರತ್ಯಯಾರ್ಥೋ ದೇಹ ಏವ ನ ಚೇತರಃ ॥ ೫೩೩ ॥
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಃ ಸರ್ವಜಂತೂನಾಂ ದೇಹೋಽಹಮಿತಿ ನಿಶ್ಚಯಃ ।
ಏಷ ಪುರುಷೋಽನ್ನರಸಮಯ ಇತ್ಯಪಿ ಚ ಶ್ರುತಿಃ ॥ ೫೩೪ ॥
ಪುರುಷತ್ವಂ ವದತ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಾತ್ಮಾ ಹಿ ಪುರುಷಸ್ತತಃ ।
ಆತ್ಮಾಯಂ ದೇಹ ಏವೇತಿ ಚಾರ್ವಾಕೇಣ ವಿನಿಶ್ಚಿತಮ್ ॥ ೫೩೫ ॥
ತನ್ಮತಂ ದೂಷಯತ್ಯನ್ಯೋಽಸಹಮಾನಃ ಪೃಥಗ್ಜನಃ ।
ದೇಹ ಆತ್ಮಾ ಕಥಂ ನು ಸ್ಯಾತ್ಪರತಂತ್ರೋ ಹ್ಯಚೇತನಃ ॥ ೫೩೬ ॥
ಇಂದ್ರಿಯೈಶ್ಚಾಲ್ಯಮಾನೋಽಯಂ ಚೇಷ್ಟತೇ ನ ಸ್ವತಃ ಕ್ವಚಿತ್ ।
ಆಶ್ರಯಶ್ಚಕ್ಷುರಾದೀನಾಂ ಗೃಹವದ್ಗೃಹಮೇಧಿನಾಮ್ ॥ ೫೩೭ ॥
ಬಾಲ್ಯಾದಿನಾನಾವಸ್ಥಾವಾಞ್ಶುಕ್ಲಶೋಣಿತಸಂಭವಃ ।
ಅತಃ ಕದಾಪಿ ದೇಹಸ್ಯ ನಾತ್ಮತ್ವಮುಪಪದ್ಯತೇ ॥ ೫೩೮ ॥
ಬಧಿರೋಽಹಂ ಚ ಕಾಣೋಽಹಂ ಮೂಕ ಇತ್ಯನುಭೂತಿತಃ ।
ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಭವಂತ್ಯಾತ್ಮಾ ಯೇಷಾಮಸ್ತ್ಯರ್ಥವೇದನಮ್ ॥ ೫೩೯ ॥
ಇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಚೇತನತ್ವಂ ದೇಹೇ ಪ್ರಾಣಾಃ ಪ್ರಜಾಪತಿಮ್ ।
ಏತಮೇತ್ಯೇತ್ಯೂಚುರಿತಿ ಶ್ರುತ್ಯೈವ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯತೇ ॥ ೫೪೦ ॥
ಯತಸ್ತಸ್ಮಾದಿಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಯುಕ್ತಮಾತ್ಮತ್ವಮಿತ್ಯಮುಮ್ ।
ನಿಶ್ಚಯಂ ದೂಷಯತ್ಯನ್ಯೋಽಸಹಮಾನಃ ಪೃಥಗ್ಜನಃ ॥ ೫೪೧ ॥
ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಕಥಂ ತ್ವಾತ್ಮಾ ಕರಣಾನಿ ಕುಠಾರವತ್ ।
ಕರಣಸ್ಯ ಕುಠಾರಾದೇಶ್ಚೇತನತ್ವಂ ನ ಹೀಕ್ಷ್ಯತೇ ॥ ೫೪೨ ॥
ಶ್ರುತ್ಯಾಧಿದೇವತಾಮೇವೇಂದ್ರಿಯೇಷೂಪಚರ್ಯತೇ ।
ನ ತು ಸಾಕ್ಷಾದಿಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಚೇತನತ್ವಮುದೀರ್ಯತೇ ॥ ೫೪೩ ॥
ಅಚೇತನಸ್ಯ ದೀಪಾದೇರರ್ಥಾಭಾಸಕತಾ ಯಥಾ ।
ತಥೈವ ಚಕ್ಷುರಾದೀನಾಂ ಜಡಾನಾಮಪಿ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೫೪೪ ॥
ಇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಚೇಷ್ಟಯಿತಾ ಪ್ರಾಣೋಽಯಂ ಪಂಚವೃತ್ತಿಕಃ ।
ಸರ್ವಾವಸ್ಥಾಸ್ವವಸ್ಥಾವಾನ್ಸೋಽಯಮಾತ್ಮತ್ವಮರ್ಹತಿ ।
ಅಹಂ ಕ್ಷುಧಾವಾಂಸ್ತೃಷ್ಣಾವಾನಿತ್ಯಾದ್ಯನುಭವಾದಪಿ ॥ ೫೪೫ ॥
ಶ್ರುತ್ಯಾನ್ಯೋಽಂತರ ಆತ್ಮಾ ಪ್ರಾಣಮಯ ಇತೀರ್ಯತೇ ಯಸ್ಮಾತ್ ।
ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಾಣಸ್ಯಾತ್ಮತ್ವಂ ಯುಕ್ತಂ ನೋ ಕರಣಸಂಜ್ಞಾನಾಂ ಕ್ವಾಪಿ ॥ ೫೪೬ ॥
ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯಮೇತಸ್ಯ ದೂಷಯತ್ಯಪರೋ ಜಡಃ ।
ಭವತ್ಯಾತ್ಮಾ ಕಥಂ ಪ್ರಾಣೋ ವಾಯುರೇವೈಷ ಆಂತರಃ ॥ ೫೪೭ ॥
ಬಹಿರ್ಯಾತ್ಯಂತರಾಯಾತಿ ಭಸ್ತ್ರಿಕಾವಾಯುವನ್ಮುಹುಃ ।
ನ ಹಿತಂ ವಾಹಿತಂ ವಾ ಸ್ವಮನ್ಯದ್ವಾ ವೇದ ಕಿಂಚನ ॥ ೫೪೮ ॥
ಜಡಸ್ವಭಾವಶ್ಚಪಲಃ ಕರ್ಮಯುಕ್ತಶ್ಚ ಸರ್ವದಾ ।
ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ಭಾನಂ ಮನಸಿ ಸ್ಥಿತೇ ಸುಪ್ತೇ ನ ದೃಶ್ಯತೇ ॥ ೫೪೯ ॥
ಮನಸ್ತು ಸರ್ವಂ ಜಾನಾತಿ ಸರ್ವವೇದನಕಾರಣಮ್ ।
ಯತ್ತಸ್ಮಾನ್ಮನ ಏವಾತ್ಮಾ ಪ್ರಾಣಸ್ತು ನ ಕದಾಚನ ॥ ೫೫೦ ॥
ಸಂಕಲ್ಪವಾನಹಂ ಚಿಂತಾವಾನಹಂ ಚ ವಿಕಲ್ಪವಾನ್ ।
ಇತ್ಯಾದ್ಯನುಭವಾದನ್ಯೋಽಂತರ ಆತ್ಮಾ ಮನೋಮಯಃ ॥ ೫೫೧ ॥
ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತಿಸದ್ಭಾವಾದ್ಯುಕ್ತಾ ಮನಸ ಆತ್ಮತಾ ।
ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯಮೇತಸ್ಯ ದೂಷಯತ್ಯಪರೋ ಜಡಃ ॥ ೫೫೨ ॥
ಕಥಂ ಮನಸ ಆತ್ಮತ್ವಂ ಕರಣಸ್ಯ ದೃಗಾದಿವತ್ ।
ಕರ್ತೃಪ್ರಯೋಜ್ಯಂ ಕರಣಂ ನ ಸ್ವಯಂ ತು ಪ್ರವರ್ತತೇ ॥ ೫೫೩ ॥
ಕರಣಪ್ರಯೋಕ್ತಾ ಯಃ ಕರ್ತಾ ತಸ್ಯೈವಾತ್ಮತ್ವಮರ್ಹತಿ ।
ಆತ್ಮಾ ಸ್ವತಂತ್ರಃ ಪುರುಷೋ ನ ಪ್ರಯೋಜ್ಯಃ ಕದಾಚನ ॥ ೫೫೪ ॥
ಅಹಂ ಕರ್ತಾಸ್ಮ್ಯಹಂ ಭೋಕ್ತಾ ಸುಖೀತ್ಯನುಭವಾದಪಿ ।
ಬುದ್ಧಿರಾತ್ಮಾ ಭವತ್ಯೇವ ಬುದ್ಧಿಧರ್ಮೋ ಹ್ಯಹಂಕೃತಿಃ ॥ ೫೫೫ ॥
ಅನ್ಯೋಽಂತರ ಆತ್ಮಾ ವಿಜ್ಞಾನಮಯ ಇತಿ ವದತಿ ನಿಗಮಃ ।
ಮನಸೋಽಪಿ ಚ ಭಿನ್ನಂ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಂ ಕರ್ತೃರೂಪಮಾತ್ಮಾನಮ್ ॥ ೫೫೬ ॥
ವಿಜ್ಞಾನಂ ಯಜ್ಞಂ ತನುತೇ ಕರ್ಮಾಣಿ ತನುತೇಽಪಿ ಚ ।
ಇತ್ಯಸ್ಯ ಕರ್ತೃತಾ ಶ್ರುತ್ಯಾ ಮುಖತಃ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯತೇ ।
ತಸ್ಮಾದ್ಯುಕ್ತಾತ್ಮತಾ ಬುದ್ಧೇರಿತಿ ಬೌದ್ಧೇನ ನಿಶ್ಚಿತಮ್ ॥ ೫೫೭ ॥
ಪ್ರಾಭಾಕರಸ್ತಾರ್ಕಿಕಶ್ಚ ತಾವುಭಾವಪ್ಯಮರ್ಷಯಾ ।
ತನ್ನಿಶ್ಚಯಂ ದುಷಯತೋ ಬುದ್ಧಿರಾತ್ಮಾ ಕಥಂ ನ್ವಿತಿ ॥ ೫೫೮ ॥
ಬುದ್ಧೇರಜ್ಞಾನಕಾರ್ಯತ್ವಾದ್ವಿನಾಶಿತ್ವಾತ್ಪ್ರತಿಕ್ಷಣಮ್ ।
ಬುದ್ಧ್ಯಾದೀನಾಂ ಚ ಸರ್ವೇಷಾಮಜ್ಞಾನೇ ಲಯದರ್ಶನಾತ್ ॥ ೫೫೯ ॥
ಅಜ್ಞೋಽಹಮಿತ್ಯನುಭವಾದಾಸ್ತ್ರೀಬಾಲಾದಿಗೋಚರಾತ್ ।
ಭವತ್ಯಜ್ಞಾನಮೇವಾತ್ಮಾ ನ ತು ಬುದ್ಧಿಃ ಕದಾಚನ ॥ ೫೬೦ ॥
ವಿಜ್ಞಾನಮಯಾದನ್ಯಂ ತ್ವಾನಂದಮಯಂ ಪರಂ ತಥಾತ್ಮಾನಮ್ ।
ಅನ್ಯೋಽಂತರ ಆತ್ಮಾನಂದಮಯ ಇತಿ ವದತಿ ವೇದೋಽಪಿ ॥ ೫೬೧ ॥
ದುಃಖಪ್ರತ್ಯಯಶೂನ್ಯತ್ವಾದಾನಂದಮಯತಾ ಮತಾ ।
ಅಜ್ಞಾನೇ ಸಕಲಂ ಸುಪ್ತೌ ಬುದ್ಧ್ಯಾದಿ ಪ್ರವಿಲೀಯತೇ ॥ ೫೬೨ ॥
ದುಃಖಿನೋಽಪಿ ಸುಷುಪ್ತೌ ತ್ವಾನಂದಮಯತಾ ತತಃ ।
ಸುಪ್ತೌ ಕಿಂಚಿನ್ನ ಜಾನಾಮೀತ್ಯನುಭೂತಿಶ್ಚ ದೃಶ್ಯತೇ ॥ ೫೬೩ ॥
ಯತ ಏವಮತೋ ಯುಕ್ತಾ ಹ್ಯಜ್ಞಾನಸ್ಯಾತ್ಮತಾ ಧ್ರುವಮ್ ।
ಇತಿ ತನ್ನಿಶ್ಚಯಂ ಭಾಟ್ಟಾ ದೂಷಯಂತಿ ಸ್ವಯುಕ್ತಿಭಿಃ ॥ ೫೬೪ ॥
ಕಥಮಜ್ಞಾನಮೇವಾತ್ಮಾ ಜ್ಞಾನಂ ಚಾಪ್ಯುಪಲಭ್ಯತೇ ।
ಜ್ಞಾನಾಭಾವೇ ಕಥಂ ವಿದ್ಯುರಜ್ಞೋಽಹಮಿತಿ ಚಾಜ್ಞತಾಮ್ ।
ಅಸ್ವಾಪ್ಸಂ ಸುಖಮೇವಾಹಂ ನ ಜಾನಾಮ್ಯತ್ರ ಕಿಂಚನ ॥ ೫೬೫ ॥
ಇತ್ಯಜ್ಞಾನಮಪಿ ಜ್ಞಾನಂ ಪ್ರಬುದ್ಧೇಷು ಪ್ರದೃಶ್ಯತೇ ।
ಪ್ರಜ್ಞಾನಘನ ಏವಾನಂದಮಯ ಇತ್ಯಪಿ ಶ್ರುತಿಃ ॥ ೫೬೬ ॥
ಪ್ರಬ್ರವೀತ್ಯುಭಯಾತ್ಮತ್ವಮಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಯಮೇವ ಸಾ ।
ಆತ್ಮಾತಶ್ಚಿಜ್ಜಡತನುಃ ಖದ್ಯೋತ ಇವ ಸಮ್ಮತಃ ॥ ೫೬೭ ॥
ನ ಕೇವಲಾಜ್ಞಾನಮಯೋ ಘಟಕುಡ್ಯಾದಿವಜ್ಜಡಃ ।
ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯಮೇತೇಷಾಂ ದೂಷಯತ್ಯಪರೋ ಜಡಃ ॥ ೫೬೮ ॥
ಜ್ಞಾನಾಜ್ಞಾನಮಯಸ್ತ್ವಾತ್ಮಾ ಕಥಂ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ ।
ಪರಸ್ಪರವಿರುದ್ಧತ್ವಾತ್ತೇಜಸ್ತಿಮಿರವತ್ತಯೋಃ ॥ ೫೬೯ ॥
ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯಂ ವಾ ಸಂಯೋಗೋ ವಾ ಸಮಾಶ್ರಯಃ ।
ತಮಃಪ್ರಕಾಶವಜ್ಜ್ಞಾನಾಜ್ಞಾನಯೋರ್ನ ಹಿ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೫೭೦ ॥
ಅಜ್ಞಾನಮಪಿ ವಿಜ್ಞಾನಂ ಬುದ್ಧಿರ್ವಾಪಿ ಚ ತದ್ಗುಣಾಃ ।
ಸುಷುಪ್ತೌ ನೋಪಲಭ್ಯಂತೇ ಯತ್ಕಿಂಚಿದಪಿ ವಾಪರಮ್ ॥ ೫೭೧ ॥
ಮಾತ್ರಾದಿಲಕ್ಷಣಂ ಕಿಂ ನು ಶೂನ್ಯಮೇವೋಪಲಭ್ಯತೇ ।
ಸುಷುಪ್ತೌ ನಾನ್ಯದಸ್ತ್ಯೇವ ನಾಹಮಪ್ಯಾಸಮಿತ್ಯನು ॥ ೫೭೨ ॥
ಸುಪ್ತೋತ್ಥಿತಜನೈಃ ಸರ್ವೈಃ ಶೂನ್ಯಮೇವಾನುಸ್ಮರ್ಯತೇ ।
ಯತ್ತತಃ ಶೂನ್ಯಮೇವಾತ್ಮಾ ನ ಜ್ಞಾನಾಜ್ಞಾನಲಕ್ಷಣಃ ॥ ೫೭೩ ॥
ವೇದೇನಾಪ್ಯಸದೇವೇದಮಗ್ರ ಆಸೀದಿತಿ ಸ್ಫುಟಮ್ ।
ನಿರುಚ್ಯತೇ ಯತಸ್ತಸ್ಮಾಚ್ಛೂನ್ಯಸ್ಯೈವಾತ್ಮತಾ ಮತಾ ॥ ೫೭೪ ॥
ಅಸನ್ನೇವ ಘಟಃ ಪೂರ್ವಂ ಜಾಯಮಾನಃ ಪ್ರದೃಶ್ಯತೇ ।
ನ ಹಿ ಕುಂಭಃ ಪುರೈವಾಂತಃ ಸ್ಥಿತ್ವೋದೇತಿ ಬಹಿರ್ಮುಖಃ ॥ ೫೭೫ ॥
ಯತ್ತಸ್ಮಾದಸತಃ ಸರ್ವಂ ಸದಿದಂ ಸಮಜಾಯತ ।
ತತಃ ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ಶೂನ್ಯಸ್ಯೈವಾತ್ಮತ್ವಂ ಸಮರ್ಹತಿ ॥ ೫೭೬ ॥
ಇತ್ಯೇವಂ ಪಂಡಿತಂಮನ್ಯೈಃ ಪರಸ್ಪರವಿರೋಧಿಭಿಃ ।
ತತ್ತನ್ಮತಾನುರೂಪಾಲ್ಪಶ್ರುತಿಯುಕ್ತ್ಯನುಭೂತಿಭಿಃ ॥ ೫೭೭ ॥
ನಿರ್ಣೀತಮತಜಾತಾನಿ ಖಂಡಿತಾನ್ಯೇವ ಪಂಡಿತೈಃ ।
ಶ್ರುತಿಭಿಶ್ಚಾಪ್ಯನುಭವೈರ್ಬಾಧಕೈಃ ಪ್ರತಿವಾದಿನಾಮ್ ॥ ೫೭೮ ॥
ಯತಸ್ತಸ್ಮಾತ್ತು ಪುತ್ರಾದೇಃ ಶೂನ್ಯಾಂತಸ್ಯ ವಿಶೇಷತಃ ।
ಸುಸಾಧಿತಮನಾತ್ಮತ್ವಂ ಶ್ರುತಿಯುಕ್ತ್ಯನುಭೂತಿಭಿಃ ॥ ೫೭೯ ॥
ನ ಹಿ ಪ್ರಮಾಣಾಂತರಬಾಧಿತಸ್ಯ
ಯಾಥಾರ್ಥ್ಯಮಂಗೀಕ್ರಿಯತೇ ಮಹದ್ಭಿಃ ।
ಪುತ್ರಾದಿಶೂನ್ಯಾಂತಮನಾತ್ಮತತ್ತ್ವ -
ಮಿತ್ಯೇವ ವಿಸ್ಪಷ್ಟಮತಃ ಸುಜಾತಮ್ ॥ ೫೮೦ ॥
ಶಿಷ್ಯಃ -
ಸುಷುಪ್ತಿಕಾಲೇ ಸಕಲೇ ವಿಲೀನೇ
ಶೂನ್ಯಂ ವಿನಾ ನಾನ್ಯದಿಹೋಪಲಭ್ಯತೇ ।
ಶೂನ್ಯಂ ತ್ವನಾತ್ಮಾ ನ ತತಃ ಪರಃ ಕೋ -
ಽಪ್ಯಾತ್ಮಾಭಿಧಾನಸ್ತ್ವನುಭೂಯತೇಽರ್ಥಃ ॥ ೫೮೧ ॥
ಯದ್ಯಸ್ತಿ ಚಾತ್ಮಾ ಕಿಮು ನೋಪಲಭ್ಯತೇ
ಸುಪ್ತೌ ಯಥಾ ತಿಷ್ಠತಿ ಕಿಂ ಪ್ರಮಾಣಮ್ ।
ಕಿಂಲಕ್ಷಣೋಽಸೌ ಸ ಕಥಂ ನ ಬಾಧ್ಯತೇ
ಪ್ರಬಾಧ್ಯಮಾನೇಷ್ವಹಮಾದಿಷು ಸ್ವಯಮ್ ॥ ೫೮೨ ॥
ಏತತ್ಸಂಶಯಜಾತಂ ಮೇ ಹೃದಯಗ್ರಂಥಿಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಛಿಂಧಿ ಯುಕ್ತಿಮಹಾಖಡ್ಗಧಾರಯಾ ಕೃಪಯಾ ಗುರೋ ॥ ೫೮೩ ॥
ಶ್ರೀಗುರುಃ -
ಅತಿಸೂಕ್ಷ್ಮತರಃ ಪ್ರಶ್ನಸ್ತವಾಯಂ ಸದೃಶೋ ಮತಃ ।
ಸೂಕ್ಷ್ಮಾರ್ಥದರ್ಶನಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಬುದ್ಧಿಷ್ವೇವ ಪ್ರದೃಶ್ಯತೇ ॥ ೫೮೪ ॥
ಶೃಣು ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಸಕಲಂ ಯದ್ಯತ್ಪೃಷ್ಟಂ ತ್ವಯಾಧುನಾ ।
ರಹಸ್ಯಂ ಪರಮಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಜ್ಞಾತವ್ಯಂ ಚ ಮುಮುಕ್ಷುಭಿಃ ॥ ೫೮೫ ॥
ಬುದ್ಧ್ಯಾದಿ ಸಕಲಂ ಸುಪ್ತಾವನುಲೀನಂ ಸ್ವಕಾರಣೇ ।
ಅವ್ಯಕ್ತೇ ವಟವದ್ಬೀಜೇ ತಿಷ್ಠತ್ಯವಿಕೃತಾತ್ಮನಾ ॥ ೫೮೬ ॥
ತಿಷ್ಠತ್ಯೇವ ಸ್ವರೂಪೇಣ ನ ತು ಶೂನ್ಯಾಯತೇ ಜಗತ್ ।
ಕ್ವಚಿದಂಕುರರೂಪೇಣ ಕ್ವಚಿದ್ಬೀಜಾತ್ಮನಾ ವಟಃ ।
ಕಾರ್ಯಕಾರಣರೂಪೇಣ ಯಥಾ ತಿಷ್ಠತ್ಯದಸ್ತಥಾ ॥ ೫೮೭ ॥
ಅವ್ಯಾಕೃತಾತ್ಮನಾವಸ್ಥಾಂ ಜಗತೋ ವದತಿ ಶ್ರುತಿಃ ।
ಸುಷುಪ್ತ್ಯಾದಿಷು ತದ್ಭೇದಂ ತರ್ಹ್ಯವ್ಯಾಕೃತಮಿತ್ಯಸೌ ॥ ೫೮೮ ॥
ಇಮಮರ್ಥಮವಿಜ್ಞಾಯ ನಿರ್ಣೀತಂ ಶ್ರುತಿಯುಕ್ತಿಭಿಃ ।
ಜಗತೋ ದರ್ಶನಂ ಶೂನ್ಯಮಿತಿ ಪ್ರಾಹುರತದ್ವಿದಃ ॥ ೫೮೯ ॥
ನಾಸತಃ ಸತ ಉತ್ಪತ್ತಿಃ ಶ್ರೂಯತೇ ನ ಚ ದೃಶ್ಯತೇ ।
ಉದೇತಿ ನರಶೃಂಗಾತ್ಕಿಂ ಖಪುಷ್ಪಾತ್ಕಿಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ ॥ ೫೯೦ ॥
ಪ್ರಭವತಿ ನ ಹಿ ಕುಂಭೋಽವಿದ್ಯಮಾನೋ ಮೃದಶ್ಚೇ -
ತ್ಪ್ರಭವತು ಸಿಕತಾಯಾ ವಾಥವಾ ವಾರಿಣೋ ವಾ ।
ನ ಹಿ ಭವತಿ ಚ ತಾಭ್ಯಾಂ ಸರ್ವಥಾ ಕ್ವಾಪಿ ತಸ್ಮಾ -
ದ್ಯತ ಉದಯತಿ ಯೋಽರ್ಥೋಽಸ್ತ್ಯತ್ರ ತಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವಃ ॥ ೫೯೧ ॥
ಅನ್ಯಥಾ ವಿಪರೀತಂ ಸ್ಯಾತ್ಕಾರ್ಯಕಾರಣಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ನಿಯತಂ ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರೇಷು ಸರ್ವಲೋಕೇಷು ಸರ್ವತಃ ॥ ೫೯೨ ॥
ಕಥಮಸತಃ ಸಜ್ಜಾಯೇತೇತಿ ಶ್ರುತ್ಯಾ ನಿಷಿಧ್ಯತೇ ತಸ್ಮಾತ್ ।
ಅಸತಃ ಸಜ್ಜನನಂ ನೋ ಘಟತೇ ಮಿಥ್ಯೈವ ಶೂನ್ಯಶಬ್ದಾರ್ಥಃ ॥ ೫೯೩ ॥
ಅವ್ಯಕ್ತಶಬ್ದಿತೇ ಪ್ರಾಜ್ಞೇ ಸತ್ಯಾತ್ಮನ್ಯತ್ರ ಜಾಗ್ರತಿ ।
ಕಥಂ ಸಿಧ್ಯತಿ ಶೂನ್ಯತ್ವಂ ತಸ್ಯ ಭ್ರಾಂತಿಶಿರೋಮಣೇ ॥ ೫೯೪ ॥
ಸುಷುಪ್ತೌ ಶೂನ್ಯಮೇವೇತಿ ಕೇನ ಪುಂಸಾ ತವೇರಿತಮ್ ।
ಹೇತುನಾನುಮಿತಂ ಕೇನ ಕಥಂ ಜ್ಞಾತಂ ತ್ವಯೋಚ್ಯತಾಮ್ ॥ ೫೯೫ ॥
ಇತಿ ಪೃಷ್ಟೋ ಮೂಢತಮೋ ವದಿಷ್ಯತಿ ಕಿಮುತ್ತರಮ್ ।
ನೈವಾನುರೂಪಕಂ ಲಿಂಗಂ ವಕ್ತಾ ವಾ ನಾಸ್ತಿ ಕಶ್ಚನ ।
ಸುಷುಪ್ತಿಸ್ಥಿತಶೂನ್ಯಸ್ಯ ಬೋದ್ಧಾ ಕೋಽನ್ವಾತ್ಮನಃ ಪರಃ ॥ ೫೯೬ ॥
ಸ್ವೇನಾನುಭೂತಂ ಸ್ವಯಮೇವ ವಕ್ತಿ
ಸ್ವಸುಪ್ತಿಕಾಲೇ ಸ್ಥಿತಶೂನ್ಯಭಾವಮ್ ।
ತತ್ರ ಸ್ವಸತ್ತಾಮನವೇಕ್ಷ್ಯ ಮೂಢಃ
ಸ್ವಸ್ಯಾಪಿ ಶೂನ್ಯತ್ವಮಯಂ ಬ್ರವೀತಿ ॥ ೫೯೭ ॥
ಅವೇದ್ಯಮಾನಃ ಸ್ವಯಮನ್ಯಲೋಕೈಃ
ಸೌಷುಪ್ತಿಕಂ ಧರ್ಮಮವೈತಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ।
ಬುದ್ಧ್ಯಾದ್ಯಭಾವಸ್ಯ ಚ ಯೋಽತ್ರ ಬೋದ್ಧಾ
ಸ ಏಷ ಆತ್ಮಾ ಖಲು ನಿರ್ವಿಕಾರಃ ॥ ೫೯೮ ॥
ಯಸ್ಯೇದಂ ಸಕಲಂ ವಿಭಾತಿ ಮಹಸಾ ತಸ್ಯ ಸ್ವಯಂಜ್ಯೋತಿಷಃ
ಸೂರ್ಯಸ್ಯೇವ ಕಿಮಸ್ತಿ ಭಾಸಕಮಿಹ ಪ್ರಜ್ಞಾದಿ ಸರ್ವಂ ಜಡಮ್ ।
ನ ಹ್ಯರ್ಕಸ್ಯ ವಿಭಾಸಕಂ ಕ್ಷಿತಿತಲೇ ದೃಷ್ಟಂ ತಥೈವಾತ್ಮನೋ
ನಾನ್ಯಃ ಕೋಽಪ್ಯನುಭಾಸಕೋಽನುಭವಿತಾ ನಾತಃ ಪರಃ ಕಶ್ಚನ ॥ ೫೯೯ ॥
ಯೇನಾನುಭೂಯತೇ ಸರ್ವಂ ಜಾಗ್ರತ್ಸ್ವಪ್ನಸುಷುಪ್ತಿಷು ।
ವಿಜ್ಞಾತಾರಮಿಮಂ ಕೋ ನು ಕಥಂ ವೇದಿತುಮರ್ಹತಿ ॥ ೬೦೦ ॥
ಸರ್ವಸ್ಯ ದಾಹಕೋ ವಹ್ನಿರ್ವಹ್ನೇರ್ನಾನ್ಯೋಽಸ್ತಿ ದಾಹಕಃ ।
ಯಥಾ ತಥಾತ್ಮನೋ ಜ್ಞಾತುರ್ಜ್ಞಾತಾ ಕೋಽಪಿ ನ ದೃಶ್ಯತೇ ॥ ೬೦೧ ॥
ಉಪಲಭ್ಯೇತ ಕೇನಾಯಂ ಹ್ಯುಪಲಬ್ಧಾ ಸ್ವಯಂ ತತಃ ।
ಉಪಲಬ್ಧ್ಯಂತರಾಭಾವಾನ್ನಾಯಮಾತ್ಮೋಪಲಭ್ಯತೇ ॥ ೬೦೨ ॥
ಬುದ್ಧ್ಯಾದಿವೇದ್ಯವಿಲಯಾದಯಮೇಕ ಏವ
ಸುಪ್ತೌ ನ ಪಶ್ಯತಿ ಶೃಣೋತಿ ನ ವೇತ್ತಿ ಕಿಂಚಿತ್ ।
ಸೌಷುಪ್ತಿಕಸ್ಯ ತಮಸಃ ಸ್ವಯಮೇವ ಸಾಕ್ಷೀ
ಭೂತ್ವಾತ್ರ ತಿಷ್ಠತಿ ಸುಖೇನ ಚ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಃ ॥ ೬೦೩ ॥
ಸುಷುಪ್ತಾವಾತ್ಮಸದ್ಭಾವೇ ಪ್ರಮಾಣಂ ಪಂಡಿತೋತ್ತಮಾಃ ।
ವಿದುಃ ಸ್ವಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಮಾಬಾಲವೃದ್ಧಸಮ್ಮತಮ್ ॥ ೬೦೪ ॥
ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾಯಮಾನತ್ವಾಲ್ಲಿಂಗಮಾತ್ರಾನುಮಾಪಕಮ್ ।
ಸ್ಮರ್ಯಮಾಣಸ್ಯ ಸದ್ಭಾವಃ ಸುಖಮಸ್ವಾಪ್ಸಮಿತ್ಯಯಮ್ ॥ ೬೦೫ ॥
ಪುರಾನುಭೂತೋ ನೋ ಚೇತ್ತು ಸ್ಮೃತೇರನುದಯೋ ಭವೇತ್ ।
ಇತ್ಯಾದಿತರ್ಕಯುಕ್ತಿಶ್ಚ ಸದ್ಭಾವೇ ಮಾನಮಾತ್ಮನಃ ॥ ೬೦೬ ॥
ಯತ್ರಾತ್ಮನೋಽಕಾಮಯಿತೃತ್ವಬುದ್ಧಿಃ
ಸ್ವಪ್ನಾನಪೇಕ್ಷಾಪಿ ಚ ತತ್ಸುಷುಪ್ತಮ್ ।
ಇತ್ಯಾತ್ಮಸದ್ಭಾವ ಉದೀರ್ಯತೇಽತ್ರ
ಶ್ರುತ್ಯಾಪಿ ತಸ್ಮಾಚ್ಛ್ರುತಿರತ್ರ ಮಾನಮ್ ॥ ೬೦೭ ॥
ಅಕಾಮಯಿತೃತಾ ಸ್ವಪ್ನಾದರ್ಶನಂ ಘಟತೇ ಕಥಮ್ ।
ಅವಿದ್ಯಮಾನಸ್ಯ ತತ ಆತ್ಮಾಸ್ತಿತ್ವಂ ಪ್ರತೀಯತೇ ॥ ೬೦೮ ॥
ಏತೈಃ ಪ್ರಮಾಣೈರಸ್ತೀತಿ ಜ್ಞಾತಃ ಸಾಕ್ಷಿತಯಾ ಬುಧೈಃ ।
ಆತ್ಮಾಯಂ ಕೇವಲಃ ಶುದ್ಧಃ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಲಕ್ಷಣಃ ॥ ೬೦೯ ॥
ಸತ್ತ್ವಚಿತ್ತ್ವಾನಂದತಾದಿಲಕ್ಷಣಂ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನಃ ।
ಕಾಲತ್ರಯೇಽಪ್ಯಬಾಧ್ಯತ್ವಂ ಸತ್ಯಂ ನಿತ್ಯಸ್ವರೂಪತಃ ॥ ೬೧೦ ॥
ಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯರೂಪತ್ವಂ ಚಿತ್ತ್ವಂ ಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪತಃ ।
ಅಖಂಡಸುಖರೂಪತ್ವಾದಾನಂದತ್ವಮಿತೀರ್ಯತೇ ॥ ೬೧೧ ॥
ಅನುಸ್ಯೂತಾತ್ಮನಃ ಸತ್ತಾ ಜಾಗ್ರತ್ಸ್ವಪ್ನಸುಷುಪ್ತಿಷು ।
ಅಹಮಸ್ಮೀತ್ಯತೋ ನಿತ್ಯೋ ಭವತ್ಯಾತ್ಮಾಯಮವ್ಯಯಃ ॥ ೬೧೨ ॥
ಸರ್ವದಾಪ್ಯಾಸಮಿತ್ಯೇವಾಭಿನ್ನಪ್ರತ್ಯಯ ಈಕ್ಷ್ಯತೇ ।
ಕದಾಪಿ ನಾಸಮಿತ್ಯಸ್ಮಾದಾತ್ಮನೋ ನಿತ್ಯತಾ ಮತಾ ॥ ೬೧೩ ॥
ಆಯಾತಾಸು ಗತಾಸು ಶೈಶವಮುಖಾವಸ್ಥಾಸು ಜಾಗ್ರನ್ಮುಖಾ -
ಸ್ವನ್ಯಾಸ್ವಪ್ಯಖಿಲಾಸು ವೃತ್ತಿಷು ಧಿಯೋ ದುಷ್ಟಾಸ್ವದುಷ್ಟಾಸ್ವಪಿ ।
ಗಂಗಾಭಂಗಪರಂಪರಾಸು ಜಲವತ್ಸತ್ತಾನುವೃತ್ತಾತ್ಮನ -
ಸ್ತಿಷ್ಠತ್ಯೇವ ಸದಾ ಸ್ಥಿರಾಹಮಹಮಿತ್ಯೇಕಾತ್ಮತಾ ಸಾಕ್ಷಿಣಃ ॥ ೬೧೪ ॥
ಪ್ರತಿಪದಮಹಮಾದಯೋ ವಿಭಿನ್ನಾಃ
ಕ್ಷಣಪರಿಣಾಮಿತಯಾ ವಿಕಾರಿಣಸ್ತೇ ।
ನ ಪರಿಣತಿರಮುಷ್ಯ ನಿಷ್ಕಲತ್ವಾ -
ದಯಮವಿಕಾರ್ಯತ ಏವ ನಿತ್ಯ ಆತ್ಮಾ ॥ ೬೧೫ ॥
ಯಃ ಸ್ವಪ್ನಮದ್ರಾಕ್ಷಮಹಂ ಸುಖಂ ಯೋ -
ಽಸ್ವಾಪ್ಸಂ ಸ ಏವಾಸ್ಮ್ಯಥ ಜಾಗರೂಕಃ ।
ಇತ್ಯೇವಮಚ್ಛಿನ್ನತಯಾನುಭೂಯತೇ
ಸತ್ತಾತ್ಮನೋ ನಾಸ್ತಿ ಹಿ ಸಂಶಯೋಽತ್ರ ॥ ೬೧೬ ॥
ಶ್ರುತ್ಯುಕ್ತಾಃ ಷೋಡಶಕಲಾಶ್ಚಿದಾಭಾಸಸ್ಯ ನಾತ್ಮನಃ ।
ನಿಷ್ಕಲತ್ವಾನ್ನಾಸ್ಯ ಲಯಸ್ತಸ್ಮಾನ್ನಿತ್ಯತ್ವಮಾತ್ಮನಃ ॥ ೬೧೭ ॥
ಜಡಪ್ರಕಾಶಕಃ ಸೂರ್ಯಃ ಪ್ರಕಾಶಾತ್ಮೈವ ನೋ ಜಡಃ ।
ಬುದ್ಧ್ಯಾದಿಭಾಸಕಸ್ತಸ್ಮಾಚ್ಚಿತ್ಸ್ವರೂಪಸ್ತಥಾ ಮತಃ ॥ ೬೧೮ ॥
ಕುಡ್ಯಾದೇಸ್ತು ಜಡಸ್ಯ ನೈವ ಘಟತೇ ಭಾನಂ ಸ್ವತಃ ಸರ್ವದಾ
ಸೂರ್ಯಾದಿಪ್ರಭಯಾ ವಿನಾ ಕ್ವಚಿದಪಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮೇತತ್ತಥಾ ।
ಬುದ್ಧ್ಯಾದೇರಪಿ ನ ಸ್ವತೋಽಸ್ತ್ಯಣುರಪಿ ಸ್ಫೂರ್ತಿರ್ವಿನೈವಾತ್ಮನಾ
ಸೋಽಯಂ ಕೇವಲಚಿನ್ಮಯಶ್ರುತಿಮತೋ ಭಾನುರ್ಯಥಾ ರುಙ್ಮಯಃ ॥ ೬೧೯ ॥
ಸ್ವಭಾಸನೇ ವಾನ್ಯಪದಾರ್ಥಭಾಸನೇ
ನಾರ್ಕಃ ಪ್ರಕಾಶಾಂತರಮೀಷದಿಚ್ಛತಿ ।
ಸ್ವಬೋಧನೇ ವಾಪ್ಯಹಮಾದಿಬೋಧನೇ
ತಥೈವ ಚಿದ್ಧಾತುರಯಂ ಪರಾತ್ಮಾ ॥ ೬೨೦ ॥
ಅನ್ಯಪ್ರಕಾಶಂ ನ ಕಿಮಪ್ಯಪೇಕ್ಷ್ಯ
ಯತೋಽಯಮಾಭಾತಿ ನಿಜಾತ್ಮನೈವ ।
ತತಃ ಸ್ವಯಂಜ್ಯೋತಿರಯಂ ಚಿದಾತ್ಮಾ
ನ ಹ್ಯಾತ್ಮಭಾನೇ ಪರದೀಪ್ತ್ಯಪೇಕ್ಷಾ ॥ ೬೨೧ ॥
ಯಂ ನ ಪ್ರಕಾಶಯತಿ ಕಿಂಚಿದಿನೋಽಪಿ ಚಂದ್ರಃ
ನೋ ವಿದ್ಯುತಃ ಕಿಮುತ ವಹ್ನಿರಯಂ ಮಿತಾಭಃ ।
ಯಂ ಭಾಂತಮೇತಮನುಭಾತಿ ಜಗತ್ಸಮಸ್ತಂ
ಸೋಽಯಂ ಸ್ವಯಂ ಸ್ಫುರತಿ ಸರ್ವದಶಾಸು ಚಾತ್ಮಾ ॥ ೬೨೨ ॥
ಆತ್ಮನಃ ಸುಖರೂಪತ್ವಾದಾನಂದತ್ವಂ ಸ್ವಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಪರಪ್ರೇಮಾಸ್ಪದತ್ವೇನ ಸುಖರೂಪತ್ವಮಾತ್ಮನಃ ॥ ೬೨೩ ॥
ಸುಖಹೇತುಷು ಸರ್ವೇಷಾಂ ಪ್ರೀತಿಃ ಸಾವಧಿರೀಕ್ಷ್ಯತೇ ।
ಕದಾಪಿ ನಾವಧಿಃ ಪ್ರೀತೇಃ ಸ್ವಾತ್ಮನಿ ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ಕ್ವಚಿತ್ ॥ ೬೨೪ ॥
ಕ್ಷೀಣೇಂದ್ರಿಯಸ್ಯ ಜೀರ್ಣಸ್ಯ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತೋತ್ಕ್ರಮಣಸ್ಯ ವಾ ।
ಅಸ್ತಿ ಜೀವಿತುಮೇವಾಶಾ ಸ್ವಾತ್ಮಾ ಪ್ರಿಯತಮೋ ಯತಃ ॥ ೬೨೫ ॥
ಆತ್ಮಾತಃ ಪರಮಪ್ರೇಮಾಸ್ಪದಃ ಸರ್ವಶರೀರಿಣಾಮ್ ।
ಯಸ್ಯ ಶೇಷತಯಾ ಸರ್ವಮುಪಾದೇಯತ್ವಮೃಚ್ಛತಿ ॥ ೬೨೬ ॥
ಏಷ ಏವ ಪ್ರಿಯತಮಃ ಪುತ್ರಾದಪಿ ಧನಾದಪಿ ।
ಅನ್ಯಸ್ಮಾದಪಿ ಸರ್ವಸ್ಮಾದಾತ್ಮಾಯಂ ಪರಮಾಂತರಃ ॥ ೬೨೭ ॥
ಪ್ರಿಯತ್ವೇನ ಮತಂ ಯತ್ತು ತತ್ಸದಾ ನಾಪ್ರಿಯಂ ನೃಣಾಮ್ ।
ವಿಪತ್ತಾವಪಿ ಸಂಪತ್ತೌ ಯಥಾತ್ಮಾ ನ ತಥಾಪರಃ ॥ ೬೨೮ ॥
ಆತ್ಮಾ ಖಲು ಪ್ರಿಯತಮೋಽಸುಭೃತಾಂ ಯದರ್ಥಾ
ಭಾರ್ಯಾತ್ಮಜಾಪ್ತಗೃಹವಿತ್ತಮುಖಾಃ ಪದಾರ್ಥಾಃ ।
ವಾಣಿಜ್ಯಕರ್ಷಣಗವಾವನರಾಜಸೇವಾ -
ಭೈಷಜ್ಯಕಪ್ರಭೃತಯೋ ವಿವಿಧಾಃ ಕ್ರಿಯಾಶ್ಚ ॥ ೬೨೯ ॥
ಪ್ರವೃತ್ತಿಶ್ಚ ನಿವೃತ್ತಿಶ್ಚ ಯಚ್ಚ ಯಾವಚ್ಚ ಚೇಷ್ಟಿತಮ್ ।
ಆತ್ಮಾರ್ಥಮೇವ ನಾನ್ಯಾರ್ಥಂ ನಾತಃ ಪ್ರಿಯತಮಃ ಪರಃ ॥ ೬೩೦ ॥
ತಸ್ಮಾದಾತ್ಮಾ ಕೇವಲಾನಂದರೂಪೋ
ಯಃ ಸರ್ವಸ್ಮಾದ್ವಸ್ತುನಃ ಪ್ರೇಷ್ಠ ಉಕ್ತಃ ।
ಯೋ ವಾ ಅಸ್ಮಾನ್ಮನ್ಯತೇಽನ್ಯಂ ಪ್ರಿಯಂ ಯಂ
ಸೋಽಯಂ ತಸ್ಮಾಚ್ಛೋಕಮೇವಾನುಭುಂಕ್ತೇ ॥ ೬೩೧ ॥
ಶಿಷ್ಯಃ -
ಅಪರಃ ಕ್ರಿಯತೇ ಪ್ರಶ್ನೋ ಮಯಾಯಂ ಕ್ಷಮ್ಯತಾಂ ಪ್ರಭೋ ।
ಅಜ್ಞವಾಗಪರಾಧಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ನ ಮಹಾತ್ಮನಾಮ್ ॥ ೬೩೨ ॥
ಆತ್ಮಾನ್ಯಃ ಸುಖಮನ್ಯಚ್ಚ ನಾತ್ಮನಃ ಸುಖರೂಪತಾ ।
ಆತ್ಮನಃ ಸುಖಮಾಶಾಸ್ಯಂ ಯತತೇ ಸಕಲೋ ಜನಃ ॥ ೬೩೩ ॥
ಆತ್ಮನಃ ಸುಖರೂಪತ್ವೇ ಪ್ರಯತ್ನಃ ಕಿಮು ದೇಹಿನಾಮ್ ।
ಏಷ ಮೇ ಸಂಶಯಃ ಸ್ವಾಮಿನ್ ಕೃಪಯೈವ ನಿರಸ್ಯತಾಮ್ ॥ ೬೩೪ ॥
ಶ್ರೀಗುರುಃ -
ಆನಂದರೂಪಮಾತ್ಮಾನಮಜ್ಞಾತ್ವೈವ ಪೃಥಗ್ಜನಃ ।
ಬಹಿಃಸುಖಾಯ ಯತತೇ ನ ತು ಕಶ್ಚಿದ್ವಿದನ್ಬುಧಃ ॥ ೬೩೫ ॥
ಅಜ್ಞಾತ್ವೈವ ಹಿ ನಿಕ್ಷೇಪಂ
ಭಿಕ್ಷಾಮಟತಿ ದುರ್ಮತಿಃ ।
ಸ್ವವೇಶ್ಮನಿ ನಿಧಿಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ
ಕೋ ನು ಭಿಕ್ಷಾಮಟೇತ್ಸುಧೀಃ ॥ ೬೩೬ ॥
ಸ್ಥೂಲಂ ಚ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಚ ವಪುಃ ಸ್ವಭಾವತೋ
ದುಃಖಾತ್ಮಕಂ ಸ್ವಾತ್ಮತಯಾ ಗೃಹೀತ್ವಾ ।
ವಿಸ್ಮೃತ್ಯ ಚ ಸ್ವಂ ಸುಖರೂಪಮಾತ್ಮನೋ
ದುಃಖಪ್ರದೇಭ್ಯಃ ಸುಖಮಜ್ಞ ಇಚ್ಛತಿ ॥ ೬೩೭ ॥
ನ ಹಿ ದುಃಖಪ್ರದಂ ವಸ್ತು ಸುಖಂ ದಾತುಂ ಸರ್ಮಹತಿ ।
ಕಿಂ ವಿಷಂ ಪಿಬತೋ ಜಂತೋರಮೃತತ್ವಂ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ ॥ ೬೩೮ ॥
ಆತ್ಮಾನ್ಯಃ ಸುಖಮನ್ಯಚ್ಚೇತ್ಯೇವಂ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಪಾಮರಃ ।
ಬಹಿಃಸುಖಾಯ ಯತತೇ ಸತ್ಯಮೇವ ನ ಸಂಶಯಃ ॥ ೫೩೯ ॥
ಇಷ್ಟಸ್ಯ ವಸ್ತುನೋ ಧ್ಯಾನದರ್ಶನಾದ್ಯುಪಭುಕ್ತಿಷು ।
ಪ್ರತೀಯತೇ ಯ ಆನಂದಃ ಸರ್ವೇಷಾಮಿಹ ದೇಹಿನಾಮ್ ॥ ೬೪೦ ॥
ಸ ವಸ್ತುಧರ್ಮೋ ನೋ ಯಸ್ಮಾನ್ಮನಸ್ಯೇವೋಪಲಭ್ಯತೇ ।
ವಸ್ತುಧರ್ಮಸ್ಯ ಮನಸಿ ಕಥಂ ಸ್ಯಾದುಪಲಂಭನಮ್ ॥ ೬೪೧ ॥
ಅನ್ಯತ್ರ ತ್ವನ್ಯಧರ್ಮಾಣಾಮುಪಲಂಭೋ ನ ದೃಶ್ಯತೇ ।
ತಸ್ಮಾನ್ನ ವಸ್ತುಧರ್ಮೋಽಯಮಾನಂದಸ್ತು ಕದಾಚನ ॥ ೬೪೨ ॥
ನಾಪ್ಯೇಷ ಧರ್ಮೋ ಮನಸೋಽಸತ್ಯರ್ಥೇ ತದದರ್ಶನಾತ್ ।
ಅಸತಿ ವ್ಯಂಜಕೇ ವ್ಯಂಗ್ಯಂ ನೋದೇತೀತಿ ನ ಮನ್ಯತಾಮ್ ॥ ೬೪೩ ॥
ಸತ್ಯರ್ಥೇಽಪಿ ಚ ನೋದೇತಿ ಹ್ಯಾನಂದಸ್ತೂಕ್ತಲಕ್ಷಣಃ ।
ಸತ್ಯಪಿ ವ್ಯಂಜಕೇ ವ್ಯಂಗ್ಯಾನುದಯೋ ನೈವ ಸಮ್ಮತಃ ॥ ೬೪೪ ॥
ದುರದೃಷ್ಟಾದಿಕಂ ನಾತ್ರ ಪ್ರತಿಬಂಧಃ ಪ್ರಕಲ್ಪ್ಯತಾಮ್ ।
ಪ್ರಿಯಸ್ಯ ವಸ್ತುನೋ ಲಾಭೇ ದುರದೃಷ್ಟಂ ನ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೬೪೫ ॥
ತಸ್ಮಾನ್ನ ಮಾನಸೋ ಧರ್ಮೋ ನಿರ್ಗುಣತ್ವಾನ್ನ ಚಾತ್ಮನಃ ।
ಕಿಂ ತು ಪುಣ್ಯಸ್ಯ ಸಾಂನಿಧ್ಯಾದಿಷ್ಟಸ್ಯಾಪಿ ಚ ವಸ್ತುನಃ ॥ ೬೪೬ ॥
ಸತ್ತ್ವಪ್ರಧಾನೇ ಚಿತ್ತೇಽಸ್ಮಿಂಸ್ತ್ವಾತ್ಮೈವ ಪ್ರತಿಬಿಂಬತಿ ।
ಆನಂದಲಕ್ಷಣಃ ಸ್ವಚ್ಛೇ ಪಯಸೀವ ಸುಧಾಕರಃ ॥ ೬೪೭ ॥
ಸೋಽಯಮಾಭಾಸ ಆನಂದಶ್ಚಿತ್ತೇ ಯಃ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತಃ ।
ಪುಣ್ಯೋತ್ಕರ್ಷಾಪಕರ್ಷಾಭ್ಯಾಂ ಭವತ್ಯುಚ್ಚಾವಚಃ ಸ್ವಯಮ್ ॥ ೬೪೮ ॥
ಸಾರ್ವಭೌಮಾದಿಬ್ರಹ್ಮಾಂತಂ ಶ್ರುತ್ಯಾ ಯಃ ಪ್ರತಿಪಾದಿತಃ ।
ಸ ಕ್ಷಯಿಷ್ಣುಃ ಸಾತಿಶಯಃ ಪ್ರಕ್ಷೀಣೇ ಕಾರಣೇ ಲಯಮ್ ॥ ೬೪೯ ॥
ಯಾತ್ಯೇಷ ವಿಷಯಾನಂದೋ ಯಸ್ತು ಪುಣ್ಯೈಕಸಾಧನಃ ।
ಯೇ ತು ವೈಷಯಿಕಾನಂದಂ ಭುಂಜತೇ ಪುಣ್ಯಕಾರಿಣಃ ॥ ೬೫೦ ॥
ದುಃಖಂ ಚ ಭೋಗಕಾಲೇಽಪಿ ತೇಷಾಮಂತೇ ಮಹತ್ತರಮ್ ।
ಸುಖಂ ವಿಷಯಸಂಪೃಕ್ತಂ ವಿಷಸಂಪೃಕ್ತಭಕ್ತವತ್ ॥ ೬೫೧ ॥
ಭೋಗಕಾಲೇಽಪಿ ಭೋಗಾಂತೇ ದುಃಖಮೇವ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ ।
ಸುಖಮುಚ್ಚಾವಚತ್ವೇನ ಕ್ಷಯಿಷ್ಣುತ್ವಭಯೇನ ಚ ॥ ೬೫೨ ॥
ಭೋಗಕಾಲೇ ಭವೇನ್ನೄಣಾಂ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಪದಭಾಗಿನಾಮ್ ।
ರಾಜಸ್ಥಾನಪ್ರವಿಷ್ಟಾನಾಂ ತಾರತಮ್ಯಂ ಮತಂ ಯಥಾ ॥ ೬೫೩ ॥
ತಥೈವ ದುಃಖಂ ಜಂತೂನಾಂ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಪದಭಾಗಿನಾಮ್ ।
ನ ಕಾಂಕ್ಷಣೀಯಂ ವಿದುಷಾ ತಸ್ಮಾದ್ವೈಷಯಿಕಂ ಸುಖಮ್ ॥ ೬೫೪ ॥
ಯೋ ಬಿಂಬಭೂತ ಆನಂದಃ ಸ ಆತ್ಮಾನಂದಲಕ್ಷಣಃ ।
ಶಾಶ್ವತೋ ನಿರ್ದ್ವಯಃ ಪೂರ್ಣೋ ನಿತ್ಯ ಏಕೋಽಪಿ ನಿರ್ಭಯಃ ॥ ೬೫೫ ॥
ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ಪ್ರತಿಬಿಂಬೇನಾಭಾಸಾನಂದೇನ ಬಿಂಬವತ್ ।
ಪ್ರತಿಬಿಂಬೋ ಬಿಂಬಮೂಲೋ ವಿನಾ ಬಿಂಬಂ ನ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೬೫೬ ॥
ಯತ್ತತೋ ಬಿಂಬ ಆನಂದಃ ಪ್ರತಿಬಿಂಬೇನ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ।
ಯುಕ್ತ್ಯೈವ ಪಂಡಿತಜನೈರ್ನ ಕದಾಪ್ಯನುಭೂಯತೇ ॥ ೬೫೭ ॥
ಅವಿದ್ಯಾಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಘಾತೇಷು ಪುರೋದಿತಃ ।
ಆತ್ಮಾ ಜಾಗ್ರತ್ಯಪಿ ಸ್ವಪ್ನೇ ನ ಭವತ್ಯೇಷ ಗೋಚರಃ ॥ ೬೫೮ ॥
ಸ್ಥೂಲಸ್ಯಾಪಿ ಚ ಸೂಕ್ಷ್ಮಸ್ಯ ದುಃಖರೂಪಸ್ಯ ವರ್ಷ್ಮಣಃ ।
ಲಯೇ ಸುಷುಪ್ತೌ ಸ್ಫುರತಿ ಪ್ರತ್ಯಗಾನಂದಲಕ್ಷಣಃ ॥ ೬೫೯ ॥
ನ ಹ್ಯತ್ರ ವಿಷಯಃ ಕಶ್ಚಿನ್ನಾಪಿ ಬುದ್ಧ್ಯಾದಿ ಕಿಂಚನ ।
ಆತ್ಮೈವ ಕೇವಲಾನಂದಮಾತ್ರಸ್ತಿಷ್ಠತಿ ನಿರ್ದ್ವಯಃ ॥ ೬೬೦ ॥
ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾಯತೇ ಸರ್ವೈರೇಷ ಸುಪ್ತೋತ್ಥಿತೈರ್ಜನೈಃ ।
ಸುಖಮಾತ್ರತಯಾ ನಾತ್ರ ಸಂಶಯಂ ಕರ್ತುಮರ್ಹಸಿ ॥ ೬೬೧ ॥
ತ್ವಯಾಪಿ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾತಂ ಸುಖಮಾತ್ರತ್ವಮಾತ್ಮನಃ ।
ಸುಷುಪ್ತಾದುತ್ಥಿತವತಾ ಸುಖಮಸ್ವಾಪ್ಸಮಿತ್ಯನು ॥ ೬೬೨ ॥
ದುಃಖಾಭಾವಃ ಸುಖಮಿತಿ ಯದುಕ್ತಂ ಪೂರ್ವವಾದಿನಾ ।
ಅನಾಘ್ರಾತೋಪನಿಷದಾ ತದಸಾರಂ ಮೃಷಾ ವಚಃ ॥ ೬೬೩ ॥
ದುಃಖಾಭಾವಸ್ತು ಲೋಷ್ಟಾದೌ ವಿದ್ಯತೇ ನಾನುಭೂಯತೇ ।
ಸುಖಲೇಶೋಽಪಿ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ತದಿದಂ ಖಲು ॥ ೬೬೪ ॥
ಸದಯಂ ಹ್ಯೇಷ ಏವೇತಿ ಪ್ರಸ್ತುತ್ಯ ವದತಿ ಶ್ರುತಿಃ ।
ಸದ್ಘನೋಽಯಂ ಚಿದ್ಘನೋಽಯಮಾನಂದಘನ ಇತ್ಯಪಿ ॥ ೬೬೫ ॥
ಆನಂದಘನತಾಮಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪಂ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನಃ ।
ಧನ್ಯೈರ್ಮಹಾತ್ಮಭಿರ್ಧೀರೈರ್ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಭಿಃ ಸದುತ್ತಮೈಃ ॥ ೬೬೬ ॥
ಅಪರೋಕ್ಷತಯೈವಾತ್ಮಾ ಸಮಾಧಾವನುಭೂಯತೇ ।
ಕೇವಲಾನಂದಮಾತ್ರತ್ವೇನೈವಮತ್ರ ನ ಸಂಶಯಃ ॥ ೬೬೭ ॥
ಸ್ವಸ್ವೋಪಾಧ್ಯನುರೂಪೇಣ ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ಯಾಃ ಸರ್ವಜಂತವಃ ।
ಉಪಜೀವಂತ್ಯಮುಷ್ಯೇವ ಮಾತ್ರಾಮಾನಂದಲಕ್ಷಣಾಮ್ ॥ ೬೬೮ ॥
ಆಸ್ವಾದ್ಯತೇ ಯೋ ಭಕ್ಷ್ಯೇಷು ಸುಖಕೃನ್ಮಧುರೋ ರಸಃ ।
ಸ ಗುಡಸ್ಯೈವ ನೋ ತೇಷಾಂ ಮಾಧುರ್ಯಂ ವಿದ್ಯತೇ ಕ್ವಚಿತ್ ॥ ೬೬೯ ॥
ತದ್ವದ್ವಿಷಯಸಾಂನಿಧ್ಯಾದಾನಂದೋ ಯಃ ಪ್ರತೀಯತೇ ।
ಬಿಂಬಾನಂದಾಂಶವಿಸ್ಫೂರ್ತಿರೇವಾಸೌ ನ ಜಡಾತ್ಮನಾಮ್ ॥ ೬೭೦ ॥
ಯಸ್ಯ ಕಸ್ಯಾಪಿ ಯೋಗೇನ ಯತ್ರ ಕುತ್ರಾಪಿ ದೃಶ್ಯತೇ ।
ಆನಂದಃ ಸ ಪರಸ್ಯೈವ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸ್ಫೂರ್ತಿಲಕ್ಷಣಃ ॥ ೬೭೧ ॥
ಯಥಾ ಕುವಲಯೋಲ್ಲಾಸಶ್ಚಂದ್ರಸ್ಯೈವ ಪ್ರಸಾದತಃ ।
ತಥಾನಂದೋದಯೋಽಪ್ಯೇಷಾಂ ಸ್ಫುರಣಾದೇವ ವಸ್ತುನಃ ॥ ೬೭೨ ॥
ಸತ್ತ್ವಂ ಚಿತ್ತ್ವಂ ತಥಾನಂದಸ್ವರೂಪಂ ಪರಮಾತ್ಮನಃ ।
ನಿರ್ಗುಣಸ್ಯ ಗುಣಾಯೋಗಾದ್ಗುಣಾಸ್ತು ನ ಭವಂತಿ ತೇ ॥ ೬೭೩ ॥
ವಿಶೇಷಣಂ ತು ವ್ಯಾವೃತ್ತ್ಯೈ ಭವೇದ್ದ್ರವ್ಯಾಂತರೇ ಸತಿ ।
ಪರಮಾತ್ಮಾದ್ವಿತೀಯೋಽಯಂ ಪ್ರಪಂಚಸ್ಯ ಮೃಷಾತ್ವತಃ ॥ ೬೭೪ ॥
ವಸ್ತ್ವಂತರಸ್ಯಾಭಾವೇನ ನ ವ್ಯಾವೃತ್ತ್ಯಃ ಕದಾಚನ ।
ಕೇವಲೋ ನಿರ್ಗುಣಶ್ಚೇತಿ ನಿರ್ಗುಣತ್ವಂ ನಿರುಚ್ಯತೇ ॥ ೬೭೫ ॥
ಶ್ರುತ್ಯೈವ ನ ತತಸ್ತೇಷಾಂ ಗುಣತ್ವಮುಪಪದ್ಯತೇ ।
ಉಷ್ಣತ್ವಂ ಚ ಪ್ರಕಾಶಶ್ಚ ಯಥಾ ವಹ್ನೇಸ್ತಥಾತ್ಮನಃ ॥ ೬೭೬ ॥
ಸತ್ತ್ವಚಿತ್ತ್ವಾನಂದತಾದಿ ಸ್ವರೂಪಮಿತಿ ನಿಶ್ಚಿತಮ್ ।
ಅತ ಏವ ಸಜಾತೀಯವಿಜಾತೀಯಾದಿಲಕ್ಷಣಃ ॥ ೬೭೭ ॥
ಭೇದೋ ನ ವಿದ್ಯತೇ ವಸ್ತುನ್ಯದ್ವಿತೀಯೇ ಪರಾತ್ಮನಿ ।
ಪ್ರಪಂಚಸ್ಯಾಪವಾದೇನ ವಿಜಾತೀಯಕೃತಾ ಭಿದಾ ॥ ೬೭೮ ॥
ನೇಷ್ಯತೇ ತತ್ಪ್ರಕಾರಂ ತೇ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಶೃಣು ಸಾದರಮ್ ।
ಅಹೇರ್ಗುಣವಿವರ್ತಸ್ಯ ಗುಣಮಾತ್ರಸ್ಯ ವಸ್ತುತಃ ॥ ೬೭೯ ॥
ವಿವರ್ತಸ್ಯಾಸ್ಯ ಜಗತಃ ಸನ್ಮಾತ್ರತ್ವೇನ ದರ್ಶನಮ್ ।
ಅಪವಾದ ಇತಿ ಪ್ರಾಹುರದ್ವೈತಬ್ರಹ್ಮದರ್ಶಿನಃ ॥ ೬೮೦ ॥
ವ್ಯುತ್ಕ್ರಮೇಣ ತದುತ್ಪತ್ತೇರ್ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಬುದ್ಧಿಭಿಃ ।
ಪ್ರತೀತಸ್ಯಾಸ್ಯ ಜಗತಃ ಸನ್ಮಾತ್ರತ್ವಂ ಸುಯುಕ್ತಿಭಿಃ ॥ ೬೮೧ ॥
ಚತುರ್ವಿಧಂ ಸ್ಥೂಲಶರೀರಜಾತಂ
ತದ್ಭೋಜ್ಯಮನ್ನಾದಿ ತದಾಶ್ರಯಾದಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಮೇತತ್ಸಕಲಂ ಸ್ಥವಿಷ್ಠ -
ಮೀಕ್ಷೇತ ಪಂಚೀಕೃತಭೂತಮಾತ್ರಮ್ ॥ ೬೮೨ ॥
ಯತ್ಕಾರ್ಯರೂಪೇಣ ಯದೀಕ್ಷ್ಯತೇ ತ -
ತ್ತನ್ಮಾತ್ರಮೇವಾತ್ರ ವಿಚಾರ್ಯಮಾಣೇ ।
ಮೃತ್ಕಾರ್ಯಭೂತಂ ಕಲಶಾದಿ ಸಮ್ಯ -
ಗ್ವಿಚಾರಿತಂ ಸನ್ನ ಮೃದೋ ವಿಭಿದ್ಯತೇ ॥ ೬೮೩ ॥
ಅಂತರ್ಬಹಿಶ್ಚಾಪಿ ಮೃದೇವ ದೃಶ್ಯತೇ
ಮೃದೋ ನ ಭಿನ್ನಂ ಕಲಶಾದಿ ಕಿಂಚನ ।
ಗ್ರೀವಾದಿಮದ್ಯತ್ಕಲಶಂ ತದಿತ್ಥಂ
ನ ವಾಚ್ಯಮೇತಚ್ಚ ಮೃದೇವ ನಾನ್ಯತ್ ॥ ೬೮೪ ॥
ಸ್ವರೂಪತಸ್ತತ್ಕಲಶಾದಿನಾಮ್ನಾ
ಮೃದೇವ ಮೂಢೈರಭಿಧೀಯತೇ ತತಃ ।
ನಾಮ್ನೋ ಹಿ ಭೇದೋ ನ ತು ವಸ್ತುಭೇದಃ ।
ಪ್ರದೃಶ್ಯತೇ ತತ್ರ ವಿಚಾರ್ಯಮಾಣೇ ॥ ೬೮೫ ॥
ತಸ್ಮಾದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಂ ನ ಕದಾಪಿ ಭಿನ್ನಂ
ಸ್ವಕಾರಣಾದಸ್ತಿ ಯತಸ್ತತೋಽಂಗ ।
ಯದ್ಭೌತಿಕಂ ಸರ್ವಮಿದಂ ತಥೈವ
ತದ್ಭೂತಮಾತ್ರಂ ನ ತತೋಽಪಿ ಭಿನ್ನಮ್ ॥ ೬೮೬ ॥
ತಚ್ಚಾಪಿ ಪಂಚೀಕೃತಭೂತಜಾತಂ
ಶಬ್ದಾದಿಭಿಃ ಸ್ವಸ್ವಗುಣೈಶ್ಚ ಸಾರ್ಧಮ್ ।
ವಪೂಂಷಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಣಿ ಚ ಸರ್ವಮೇತ -
ದ್ಭವತ್ಯಪಂಚೀಕೃತಭೂತಮಾತ್ರಮ್ ॥ ೬೮೭ ॥
ತದಪ್ಯಪಂಚೀಕೃತಭೂತಜಾತಂ
ರಜಸ್ತಮಃಸತ್ತ್ವಗುಣೈಶ್ಚ ಸಾರ್ಧಮ್ ।
ಅವ್ಯಕ್ತಮಾತ್ರಂ ಭವತಿ ಸ್ವರೂಪತಃ
ಸಾಭಾಸಮವ್ಯಕ್ತಮಿದಂ ಸ್ವಯಂ ಚ ॥ ೬೮೮ ॥
ಆಧಾರಭೂತಂ ಯದಖಂಡಮಾದ್ಯಂ
ಶುದ್ಧಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸದೈಕರೂಪಮ್ ।
ಸನ್ಮಾತ್ರಮೇವಾಸ್ತ್ಯಥ ನೋ ವಿಕಲ್ಪಃ
ಸತಃ ಪರಂ ಕೇವಲಮೇವ ವಸ್ತು ॥ ೬೮೯ ॥
ಏಕಶ್ಚಂದ್ರಃ ಸದ್ವಿತೀಯೋ ಯಥಾ ಸ್ಯಾ -
ದ್ದೃಷ್ಟೇರ್ದೋಷಾದೇವ ಪುಂಸಸ್ತಥೈಕಮ್ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ತ್ಯೇತದ್ಬುದ್ಧಿದೋಷೇಣ ನಾನಾ
ದೋಷೇ ನಷ್ಟೇ ಭಾತಿ ವಸ್ತ್ವೇಕಮೇವ ॥ ೬೯೦ ॥
ರಜ್ಜೋಃ ಸ್ವರೂಪಾಧಿಗಮೇ ನ ಸರ್ಪಧೀ
ರಜ್ಜ್ವಾಂ ವಿಲೀನಾ ತು ಯಥಾ ತಥೈವ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾವಗತ್ಯಾ ತು ಜಗತ್ಪ್ರತೀತಿ -
ಸ್ತತ್ರೈವ ಲೀನಾ ತು ಸಹ ಭ್ರಮೇಣ ॥ ೬೯೧ ॥
ಭ್ರಾಂತ್ಯೋದಿತದ್ವೈತಮತಿಪ್ರಶಾಂತ್ಯಾ
ಸದೈಕಮೇವಾಸ್ತಿ ಸದಾದ್ವಿತೀಯಮ್ ।
ತತೋ ವಿಜಾತೀಯಕೃತೋಽತ್ರ ಭೇದೋ
ನ ವಿದ್ಯತೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೇ ॥ ೬೯೨ ॥
ಯದಾಸ್ತ್ಯುಪಾಧಿಸ್ತದಭಿನ್ನ ಆತ್ಮಾ
ತದಾ ಸಜಾತೀಯ ಇವಾವಭಾತಿ ।
ಸ್ವಪ್ನಾರ್ಥತಸ್ತಸ್ಯ ಮೃಷಾತ್ಮಕತ್ವಾ -
ತ್ತದಪ್ರತೀತೌ ಸ್ವಯಮೇಷ ಆತ್ಮಾ ।
ಬ್ರಹ್ಮೈಕ್ಯತಾಮೇತಿ ಪೃಥಙ್ ನ ಭಾತಿ
ತತಃ ಸಜಾತೀಯಕೃತೋ ನ ಭೇದಃ ॥ ೬೯೩ ॥
ಘಟಾಭಾವೇ ಘಟಾಕಾಶೋ ಮಹಾಕಾಶೋ ಯಥಾ ತಥಾ ।
ಉಪಾಧ್ಯಭಾವೇ ತ್ವಾತ್ಮೈಷ ಸ್ವಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಕೇವಲಮ್ ॥ ೬೯೪ ॥
ಪೂರ್ಣ ಏವ ಸದಾಕಾಶೋ ಘಟೇ ಸತ್ಯಪ್ಯಸತ್ಯಪಿ ।
ನಿತ್ಯಪೂರ್ಣಸ್ಯ ನಭಸೋ ವಿಚ್ಛೇದಃ ಕೇನ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೬೯೫ ॥
ಅಚ್ಛಿನ್ನಶ್ಛಿನ್ನವದ್ಭಾತಿ ಪಾಮರಾಣಾಂ ಘಟಾದಿನಾ ।
ಗ್ರಾಮಕ್ಷೇತ್ರಾದ್ಯವಧಿಭಿರ್ಭಿನ್ನೇವ ವಸುಧಾ ಯಥಾ ॥ ೬೯೬ ॥
ತಥೈವ ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಮಹತಾಂ ಚ ಮಹತ್ತಮಮ್ ।
ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಮಿವಾಭಾತಿ ಭ್ರಾಂತ್ಯಾ ಕಲ್ಪಿತವಸ್ತುನಾ ॥ ೬೯೭ ॥
ತಸ್ಮಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನೋರ್ಭೇದಃ ಕಲ್ಪಿತೋ ನ ತು ವಾಸ್ತವಃ ।
ಅತ ಏವ ಮುಹುಃ ಶ್ರುತ್ಯಾಪ್ಯೇಕತ್ವಂ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯತೇ ॥ ೬೯೮ ॥
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನೋಸ್ತತ್ತ್ವಮಸೀತ್ಯದ್ವಯತ್ವೋಪಪತ್ತಯೇ ।
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದಿವಿರೋಧೇನ ವಾಚ್ಯಯೋರ್ನೋಪಯುಜ್ಯತೇ ।
ತತ್ತ್ವಂಪದಾರ್ಥಯೋರೈಕ್ಯಂ ಲಕ್ಷ್ಯಯೋರೇವ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೬೯೯ ॥
ಶಿಷ್ಯಃ -
ಸ್ಯಾತ್ತತ್ತ್ವಂಪದಯೋಃ ಸ್ವಾಮಿನ್ನರ್ಥಃ ಕತಿವಿಧೋ ಮತಃ ।
ಪದಯೋಃ ಕೋ ನು ವಾಚ್ಯಾರ್ಥೋ ಲಕ್ಷ್ಯಾರ್ಥ ಉಭಯೋಶ್ಚ ಕಃ ॥ ೭೦೦ ॥
ವಾಚ್ಯೈಕತ್ವವಿವಕ್ಷಾಯಾಂ ವಿರೋಧಃ ಕಃ ಪ್ರತೀಯತೇ ।
ಲಕ್ಷ್ಯಾರ್ಥಯೋರಭಿನ್ನತ್ವೇ ಸ ಕಥಂ ವಿನಿವರ್ತತೇ ॥ ೭೦೧ ॥
ಏಕತ್ವಕಥನೇ ಕಾ ವಾ ಲಕ್ಷಣಾತ್ರೋರರೀಕೃತಾ ।
ಏತತ್ಸರ್ವಂ ಕರುಣಯಾ ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಂ ಪ್ರತಿಪಾದಯ ॥ ೭೦೨ ॥
ಶ್ರೀಗುರುಃ -
ಶೃಣುಷ್ವಾವಹಿತೋ ವಿದ್ವನ್ ಅದ್ಯ ತೇ ಫಲಿತಂ ತಪಃ ।
ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಶ್ರುತಿಮಾತ್ರೇಣ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ ॥ ೭೦೩ ॥
ಯಾವನ್ನ ತತ್ತ್ವಂಪದಯೋರರ್ಥಃ ಸಮ್ಯಗ್ವಿಚಾರ್ಯತೇ ।
ತಾವದೇವ ನೃಣಾಂ ಬಂಧೋ ಮೃತ್ಯುಸಂಸಾರಲಕ್ಷಣಃ ॥ ೭೦೪ ॥
ಅವಸ್ಥಾ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಾಖಂಡೈಕರಸರೂಪಿಣೀ ।
ಮೋಕ್ಷಃ ಸಿಧ್ಯತಿ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಾಪರೋಕ್ಷಜ್ಞಾನತಃ ಸತಾಮ್ ॥ ೭೦೫ ॥
ವಾಕ್ಯಾರ್ಥ ಏವ ಜ್ಞಾತವ್ಯೋ ಮುಮುಕ್ಷೋರ್ಭವಮುಕ್ತಯೇ ।
ತಸ್ಮಾದವಹಿತೋ ಭೂತ್ವಾ ಶೃಣು ವಕ್ಷ್ಯೇ ಸಮಾಸತಃ ॥ ೭೦೬ ॥
ಅರ್ಥಾ ಬಹುವಿಧಾಃ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ವಾಕ್ಯಾನಾಂ ಪಂಡಿತೋತ್ತಮೈಃ ।
ವಾಚ್ಯಲಕ್ಷ್ಯಾದಿಭೇದೇನ ಪ್ರಸ್ತುತಂ ಶ್ರೂಯತಾಂ ತ್ವಯಾ ॥ ೭೦೭ ॥
ವಾಕ್ಯೇ ತತ್ತ್ವಮಸೀತ್ಯತ್ರ ವಿದ್ಯತೇ ಯತ್ಪದತ್ರಯಮ್ ।
ತತ್ರಾದೌ ವಿದ್ಯಮಾನಸ್ಯ ತತ್ಪದಸ್ಯ ನಿಗದ್ಯತೇ ॥ ೭೦೮ ॥
ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥಕೋವಿದೈರರ್ಥೋ ವಾಚ್ಯೋ ಲಕ್ಷ್ಯ ಇತಿ ದ್ವಿಧಾ ।
ವಾಚ್ಯಾರ್ಥಂ ತೇ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಪಂಡಿತೈರ್ಯ ಉದೀರಿತಃ ॥ ೭೦೯ ॥
ಸಮಷ್ಟಿರೂಪಮಜ್ಞಾನಂ ಸಾಭಾಸಂ ಸತ್ತ್ವಬೃಂಹಿತಮ್ ।
ವಿಯದಾದಿವಿರಾಡಂತಂ ಸ್ವಕಾರ್ಯೇಣ ಸಮನ್ವಿತಮ್ ॥ ೭೧೦ ॥
ಚೈತನ್ಯಂ ತದವಚ್ಛಿನ್ನಂ ಸತ್ಯಜ್ಞಾನಾದಿಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಸರ್ವಜ್ಞತ್ವೇಶ್ವರತ್ವಾಂತರ್ಯಾಮಿತ್ವಾದಿಗುಣೈರ್ಯುತಮ್ ॥ ೭೧೧ ॥
ಜಗತ್ಸ್ರಷ್ಟೃತ್ವಪಾತೃತ್ವಸಂಹರ್ತೃತ್ವಾದಿಧರ್ಮಕಮ್ ।
ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ಭಾಸಮಾನಂ ಯದಮೇಯಂ ಗುಣೈಶ್ಚ ತತ್ ॥ ೭೧೨ ॥
ಅವ್ಯಕ್ತಮಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ವಾಚ್ಯಾರ್ಥ ಇತಿ ಕಥ್ಯತೇ ।
ನೀಲಮುತ್ಪಲಮಿತ್ಯತ್ರ ಯಥಾ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಸಂಗತಿಃ ॥ ೭೧೩ ॥
ತಥಾ ತತ್ತ್ವಮಸೀತ್ಯತ್ರ ನಾಸ್ತಿ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಸಂಗತಿಃ ।
ಪಟಾದ್ವ್ಯಾವರ್ತತೇ ನೀಲ ಉತ್ಪಲೇನ ವಿಶೇಷಿತಃ ॥ ೭೧೪ ॥
ಶೌಕ್ಲ್ಯಾದ್ವ್ಯಾವರ್ತತೇ ನೀಲೇನೋತ್ಪಲಂ ತು ವಿಶೇಷಿತಮ್ ।
ಇತ್ಥಮನ್ಯೋನ್ಯಭೇದಸ್ಯ ವ್ಯಾವರ್ತಕತಯಾ ತಯೋಃ ॥ ೭೧೫ ॥
ವಿಶೇಷಣವಿಶೇಷ್ಯತ್ವಸಂಸರ್ಗಸ್ಯೇತರಸ್ಯ ವಾ ।
ವಾಕ್ಯಾರ್ಥತ್ವೇ ಪ್ರಮಾಣಾಂತರವಿರೋಧೋ ನ ವಿದ್ಯತೇ ॥ ೭೧೬ ॥
ಅತಃ ಸಂಗಚ್ಛತೇ ಸಮ್ಯಗ್ವಾಕ್ಯಾರ್ಥೋ ಬಾಧವರ್ಜಿತಃ ।
ಏವಂ ತತ್ತ್ವಮಸೀತ್ಯತ್ರ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥೋ ನ ಸಮಂಜಸಃ ॥ ೭೧೭ ॥
ತದರ್ಥಸ್ಯ ಪರೋಕ್ಷತ್ವಾದಿವಿಶಿಷ್ಟಚಿತೇರಪಿ ।
ತ್ವಮರ್ಥಸ್ಯಾಪರೋಕ್ಷತ್ವಾದಿವಿಶಿಷ್ಟಚಿತೇರಪಿ ॥ ೭೧೮ ॥
ತಥೈವಾನ್ಯೋನ್ಯಭೇದಸ್ಯ ವ್ಯಾವರ್ತಕತಯಾ ತಯೋಃ ।
ವಿಶೇಷಣವಿಶೇಷ್ಯಸ್ಯ ಸಂಸರ್ಗಸ್ಯೇತರಸ್ಯ ವಾ ॥ ೭೧೯ ॥
ವಾಕ್ಯಾರ್ಥತ್ವೇ ವಿರೋಧೋಽಸ್ತಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದಿಕೃತಸ್ತತಃ ।
ಸಂಗಚ್ಛತೇ ನ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಸ್ತದ್ವಿರೋಧಂ ಚ ವಚ್ಮಿ ತೇ ॥ ೭೨೦ ॥
ಸರ್ವೇಶತ್ವಸ್ವತಂತ್ರತ್ವಸರ್ವಜ್ಞತ್ವಾದಿಭಿರ್ಗುಣೈಃ ।
ಸರ್ವೋತ್ತಮಃ ಸತ್ಯಕಾಮಃ ಸತ್ಯಸಂಕಲ್ಪ ಈಶ್ವರಃ ॥ ೭೨೧ ॥
ತತ್ಪದಾರ್ಥಸ್ತ್ವಮರ್ಥಸ್ತು ಕಿಂಚಿಜ್ಜ್ಞೋ ದುಃಖಜೀವನಃ ।
ಸಂಸಾರ್ಯಯಂ ತದ್ಗತಿಕೋ ಜೀವಃ ಪ್ರಾಕೃತಲಕ್ಷಣಃ ॥ ೭೨೨ ॥
ಕಥಮೇಕತ್ವಮನಯೋರ್ಘಟತೇ ವಿಪರೀತಯೋಃ ।
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೇಣ ವಿರೋಧೋಽಯಮುಭಯೋರುಪಲಭ್ಯತೇ ॥ ೭೨೩ ॥
ವಿರುದ್ಧಧರ್ಮಾಕ್ರಾಂತತತ್ವಾತ್ಪರಸ್ಪರವಿಲಕ್ಷಣೌ ।
ಜೀವೇಶೌ ವಹ್ನಿತುಹಿನಾವಿವ ಶಬ್ದಾರ್ಥತೋಽಪಿ ಚ ॥ ೭೨೪ ॥
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದಿವಿರೋಧಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯೈಕ್ಯೇ ತಯೋಃ ಪರಿತ್ಯಕ್ತೇ ।
ಶ್ರುತಿವಚನವಿರೋಧೋ ಭವತಿ ಮಹಾನ್ಸ್ಮೃತಿವಚನವಿರೋಧಶ್ಚ ॥ ೭೨೫ ॥
ಶ್ರುತ್ಯಾಪ್ಯೇಕತ್ವಮನಯೋಸ್ತಾತ್ಪರ್ಯೇಣ ನಿಗದ್ಯತೇ ।
ಮುಹುಸ್ತತ್ತ್ವಮಸೀತ್ಯಸ್ಮಾದಂಗೀಕಾರ್ಯಂ ಶ್ರುತೇರ್ವಚಃ ॥ ೭೨೬ ॥
ವಾಕ್ಯಾರ್ಥತ್ವೇ ವಿಶಿಷ್ಟಸ್ಯ ಸಂಸರ್ಗಸ್ಯ ಚ ವಾ ಪುನಃ ।
ಅಯಥಾರ್ಥತಯಾ ಸೋಽಯಂ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥೋ ನ ಮತಃ ಶ್ರುತೇಃ ॥ ೭೨೭ ॥
ಅಖಂಡೈಕರಸತ್ವೇನ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಃ ಶ್ರುತಿಸಮ್ಮತಃ ।
ಸ್ಥೂಲಸೂಕ್ಷ್ಮಪ್ರಪಂಚಸ್ಯ ಸನ್ಮಾತ್ರತ್ವಂ ಪುನಃ ಪುನಃ ॥ ೭೨೮ ॥
ದರ್ಶಯಿತ್ವಾ ಸುಷುಪ್ತೌ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮಾಭಿನ್ನತ್ವಮಾತ್ಮನಃ ।
ಉಪಪಾದ್ಯ ಸದೈಕತ್ವಂ ಪ್ರದರ್ಶಯಿತುಮಿಚ್ಛಯಾ ॥ ೭೨೯ ॥
ಐತದಾತ್ಮ್ಯಮಿದಂ ಸರ್ವಮಿತ್ಯುಕ್ತ್ಯೈವ ಸದಾತ್ಮನೋಃ ।
ಬ್ರವೀತಿ ಶ್ರುತಿರೇಕತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮಣೋಽದ್ವೈತಸಿದ್ಧಯೇ ೭೩೦ ॥
ಸತಿ ಪ್ರಪಂಚೇ ಜೀವೇ ವಾದ್ವೈತತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಕುತಃ ।
ಅತಸ್ತಯೋರಖಂಡತ್ವಮೇಕತ್ವಂ ಶ್ರುತಿಸಮ್ಮತಮ್ ॥ ೭೩೧ ॥
ವಿರುದ್ಧಾಂಶಪರಿತ್ಯಾಗಾತ್ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದಿರ್ನ ಬಾಧತೇ ।
ಅವಿರುದ್ಧಾಂಶಗ್ರಹಣಾನ್ನ ಶ್ರುತ್ಯಾಪಿ ವಿರುಧ್ಯತೇ ॥ ೭೩೨ ॥
ಲಕ್ಷಣಾ ಹ್ಯುಪಗಂತವ್ಯಾ ತತೋ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಸಿದ್ಧಯೇ ।
ವಾಚ್ಯಾರ್ಥಾನುಪಪತ್ತ್ಯೈವ ಲಕ್ಷಣಾಭ್ಯುಪಗಮ್ಯತೇ ॥ ೭೩೩ ॥
ಸಂಬಂಧಾನುಪಪತ್ತ್ಯಾ ಚ ಲಕ್ಷಣೇತಿ ಜಗುರ್ಬುಧಾಃ ।
ಗಂಗಾಯಾಂ ಘೋಷ ಇತ್ಯಾದೌ ಯಾ ಜಹಲ್ಲಕ್ಷಣಾ ಮತಾ ॥ ೭೩೪ ॥
ನ ಸಾ ತತ್ತ್ವಮಸೀತ್ಯತ್ರ ವಾಕ್ಯ ಏಷಾ ಪ್ರವರ್ತತೇ ।
ಗಂಗಾಯಾ ಅಪಿ ಘೋಷಸ್ಯಾಧಾರಾಧೇಯತ್ವಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ ೭೩೫ ॥
ಸರ್ವೋ ವಿರುದ್ಧವಾಕ್ಯಾರ್ಥಸ್ತತ್ರ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತಸ್ತತಃ ।
ಗಂಗಾಸಂಬಂಧವತ್ತೀರೇ ಲಕ್ಷಣಾ ಸಂಪ್ರವರ್ತತೇ ॥ ೭೩೬ ॥
ತಥಾ ತತ್ತ್ವಮಸೀತ್ಯತ್ರ ಚೈತನ್ಯೈಕತ್ವಲಕ್ಷಣೇ ।
ವಿವಕ್ಷಿತೇ ತು ವಾಕ್ಯಾರ್ಥೇಽಪರೋಕ್ಷತ್ವಾದಿಲಕ್ಷಣಃ ॥ ೭೩೭ ॥
ವಿರುಧ್ಯತೇ ಭಾಗಮಾತ್ರೋ ನ ತು ಸರ್ವೋ ವಿರುಧ್ಯತೇ ।
ತಸ್ಮಾಜ್ಜಹಲ್ಲಕ್ಷಣಾಯಾಃ ಪ್ರವೃತ್ತಿರ್ನಾತ್ರ ಯುಜ್ಯತೇ ॥ ೭೩೮ ॥
ವಾಚ್ಯಾರ್ಥಸ್ಯ ತು ಸರ್ವಸ್ಯ ತ್ಯಾಗೇ ನ ಫಲಮೀಕ್ಷ್ಯತೇ ।
ನಾಲಿಕೇರಫಲಸ್ಯೇವ ಕಠಿನತ್ವಧಿಯಾ ನೃಣಾಮ್ ॥ ೭೩೯ ॥
ಗಂಗಾಪದಂ ಯಥಾ ಸ್ವಾರ್ಥಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಲಕ್ಷಯತೇ ತಟಮ್ ।
ತತ್ಪದಂ ತ್ವಂಪದಂ ವಾಪಿ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಸ್ವಾರ್ಥಂ ಯಥಾಖಿಲಮ್ ॥ ೭೪೦ ॥
ತದರ್ಥಂ ವಾ ತ್ವಮರ್ಥಂ ವಾ ಯದಿ ಲಕ್ಷಯತಿ ಸ್ವಯಮ್ ।
ತದಾ ಜಹಲ್ಲಕ್ಷಣಾಯಾಃ ಪ್ರವೃತ್ತಿರುಪಪದ್ಯತೇ ॥ ೭೪೧ ॥
ನ ಶಂಕನೀಯಮಿತ್ಯಾರ್ಯೈರ್ಜ್ಞಾತಾರ್ಥೇ ನ ಹಿ ಲಕ್ಷಣಾ ।
ತತ್ಪದಂ ತ್ವಂಪದಂ ವಾಪಿ ಶ್ರೂಯತೇ ಚ ಪ್ರತೀಯತೇ ॥ ೭೪೨ ॥
ತದರ್ಥೇ ಚ ಕಥಂ ತತ್ರ ಸಂಪ್ರವರ್ತೇತ ಲಕ್ಷಣಾ ।
ಅತ್ರ ಶೋಣೋ ಧಾವತೀತಿ ವಾಕ್ಯವನ್ನ ಪ್ರವರ್ತತೇ ॥ ೭೪೩ ॥
ಅಜಹಲ್ಲಕ್ಷಣಾ ವಾಪಿ ಸಾ ಜಹಲ್ಲಕ್ಷಣಾ ಯಥಾ ।
ಗುಣಸ್ಯ ಗಮನಂ ಲೋಕೇ ವಿರುದ್ಧಂ ದ್ರವ್ಯಮಂತರಾ ॥ ೭೪೪ ॥
ಅತಸ್ತಮಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ತದ್ಗುಣಾಶ್ರಯಲಕ್ಷಣಃ ।
ಲಕ್ಷ್ಯಾದಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ತತ್ರ ಲಕ್ಷಣಾಸೌ ಪ್ರವರ್ತತೇ ॥ ೭೪೫ ॥
ವಾಕ್ಯೇ ತತ್ತ್ವಮಸೀತ್ಯತ್ರ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮೈಕತ್ವಬೋಧಕೇ ।
ಪರೋಕ್ಷತ್ವಾಪರೋಕ್ಷತ್ವಾದಿವಿಶಿಷ್ಟಚಿತೋರ್ದ್ವಯೋಃ ॥ ೭೪೬ ॥
ಏಕತ್ವರೂಪವಾಕ್ಯಾರ್ಥೋ ವಿರುದ್ಧಾಂಶಾವಿವರ್ಜನಾತ್ ।
ನ ಸಿಧ್ಯತಿ ಯತಸ್ತಸ್ಮಾನ್ನಾಜಹಲ್ಲಕ್ಷಣಾ ಮತಾ ॥ ೭೪೭ ॥
ತತ್ಪದಂ ತ್ವಂಪದಂ ಚಾಪಿ ಸ್ವಕೀಯಾರ್ಥವಿರೋಧಿನಮ್ ।
ಅಂಶಂ ಸಮ್ಯಕ್ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ಸ್ವಾವಿರುದ್ಧಾಂಶಸಂಯುತಮ್ ॥ ೭೪೮ ॥
ತದರ್ಥಂ ವಾ ತ್ವಮರ್ಥಂ ವಾ ಸಮ್ಯಗ್ಲಕ್ಷಯತಃ ಸ್ವಯಮ್ ।
ಭಾಗಲಕ್ಷಣಯಾ ಸಾಧ್ಯಂ ಕಿಮಸ್ತೀತಿ ನ ಶಂಕ್ಯತಾಮ್ ॥ ೭೪೯ ॥
ಅವಿರುದ್ಧಂ ಪದಾರ್ಥಾಂತರಾಂಶಂ ಸ್ವಾಂಶಂ ಚ ತತ್ಕಥಮ್ ।
ಏಕಂ ಪದಂ ಲಕ್ಷಣಯಾ ಸಂಲಕ್ಷಯಿತುಮರ್ಹತಿ ॥ ೭೫೦ ॥
ಪದಾಂತರೇಣ ಸಿದ್ಧಾಯಾಂ ಪದಾರ್ಥಪ್ರಮಿತೌ ಸ್ವತಃ ।
ತದರ್ಥಪ್ರತ್ಯಯಾಪೇಕ್ಷಾ ಪುನರ್ಲಕ್ಷಣಯಾ ಕುತಃ ॥ ೭೫೧ ॥
ತಸ್ಮಾತ್ತತ್ತ್ವಮಸೀತ್ಯತ್ರ ಲಕ್ಷಣಾ ಭಾಗಲಕ್ಷಣಾ ।
ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಸತ್ತ್ವಾಖಂಡೈಕರಸತಾಸಿದ್ಧಯೇ ಮತಾ ॥ ೭೫೨ ॥
ಭಾಗಂ ವಿರುದ್ಧಂ ಸಂತ್ಯಜ್ಯಾವಿರೋಧೋ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ಯದಾ ।
ಸಾ ಭಾಗಲಕ್ಷಣೇತ್ಯಾಹುರ್ಲಕ್ಷಣಜ್ಞಾ ವಿಚಕ್ಷಣಾಃ ॥ ೭೫೩ ॥
ಸೋಽಯಂ ದೇವದತ್ತ ಇತಿ ವಾಕ್ಯಂ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥ ಏವ ವಾ ।
ದೇವದತ್ತೈಕ್ಯರೂಪಸ್ವವಾಕ್ಯಾರ್ಥಾನವಬೋಧಕಮ್ ॥ ೭೫೪ ॥
ದೇಶಕಾಲಾದಿವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಂ ವಿರುದ್ಧಾಂಶಂ ನಿರಸ್ಯ ಚ ।
ಅವಿರುದ್ಧಂ ದೇವದತ್ತದೇಹಮಾತ್ರಂ ಸ್ವಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ ೭೫೫ ॥
ಭಾಗಲಕ್ಷಣಯಾ ಸಮ್ಯಗ್ಲಕ್ಷಯತ್ಯನಯಾ ಯಥಾ ।
ತಥಾ ತತ್ತ್ವಮಸೀತ್ಯತ್ರ ವಾಕ್ಯಂ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥ ಏವ ವಾ ॥ ೭೫೬ ॥
ಪರೋಕ್ಷತ್ವಾಪರೋಕ್ಷತ್ವಾದಿವಿಶಿಷ್ಟಚಿತೋರ್ದ್ವಯೋಃ ।
ಏಕತ್ವರೂಪವಾಕ್ಯಾರ್ಥವಿರುದ್ಧಾಂಶಮುಪಸ್ಥಿತಮ್ ॥ ೭೫೭ ॥
ಪರೋಕ್ಷತ್ವಾಪರೋಕ್ಷತ್ವಸರ್ವಜ್ಞತ್ವಾದಿಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಬುದ್ಧ್ಯಾದಿಸ್ಥೂಲಪರ್ಯಂತಮಾವಿದ್ಯಕಮನಾತ್ಮಕಮ್ ॥ ೭೫೮ ॥
ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ವಿರುದ್ಧಾಂಶಂ ಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ವಸ್ತು ಕೇವಲಸನ್ಮಾತ್ರಂ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಂ ನಿರಂಜನಮ್ ॥ ೭೫೯ ॥
ಲಕ್ಷಯತ್ಯನಯಾ ಸಮ್ಯಗ್ಭಾಗಲಕ್ಷಣಯಾ ತತಃ ।
ಸರ್ವೋಪಾಧಿವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಂ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಮದ್ವಯಮ್ ॥ ೭೬೦ ॥
ನಿರ್ವಿಶೇಷಂ ನಿರಾಭಾಸಮತಾದೃಶಮನೀದೃಶಮ್ ।
ಅನಿರ್ದೇಶ್ಯಮನಾದ್ಯಂತಮನಂತಂ ಶಾಂತಮಚ್ಯುತಮ್ ।
ಅಪ್ರತರ್ಕ್ಯಮವಿಜ್ಞೇಯಂ ನಿರ್ಗುಣಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಶಿಷ್ಯತೇ ॥ ೭೬೧ ॥
ಉಪಾಧಿವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಕೃತೋ ವಿರೋಧೋ
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನೋರೇಕತಯಾಧಿಗತ್ಯಾ ।
ಉಪಾಧಿವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ ಉದಸ್ಯಮಾನೇ
ನ ಕಶ್ಚಿದಪ್ಯಸ್ತಿ ವಿರೋಧ ಏತಯೋಃ ॥ ೭೬೨ ॥
ತಯೋರುಪಾಧಿಶ್ಚ ವಿಶಿಷ್ಟತಾ ಚ
ತದ್ಧರ್ಮಭಾಕ್ತ್ವಂ ಚ ವಿಲಕ್ಷಣತ್ವಮ್ ।
ಭ್ರಾಂತ್ಯಾ ಕೃತಂ ಸರ್ವಮಿದಂ ಮೃಷೈವ
ಸ್ವಪ್ನಾರ್ಥವಜ್ಜಾಗ್ರತಿ ನೈವ ಸತ್ಯಮ್ ॥ ೭೬೩ ॥
ನಿದ್ರಾಸೂತಶರೀರಧರ್ಮಸುಖದುಃಖಾದಿಪ್ರಪಂಚೋಽಪಿ ವಾ
ಜೀವೇಶಾದಿಭಿದಾಪಿ ವಾ ನ ಚ ಋತಂ ಕರ್ತುಂ ಕ್ವಚಿಚ್ಛಕ್ಯತೇ ।
ಮಾಯಾಕಲ್ಪಿತದೇಶಕಾಲಜಗದೀಶಾದಿಭ್ರಮಸ್ತಾದೃಶಃ
ಕೋ ಭೇದೋಽಸ್ತ್ಯನಯೋರ್ದ್ವಯೋಸ್ತು ಕತಮಃ ಸತ್ಯೋಽನ್ಯತಃ ಕೋ ಭವೇತ್ ॥ ೭೬೪ ॥
ನ ಸ್ವಪ್ನಜಾಗರಣಯೋರುಭಯೋರ್ವಿಶೇಷಃ
ಸಂದೃಶ್ಯತೇ ಕ್ವಚಿದಪಿ ಭ್ರಮಜೈರ್ವಿಕಲ್ಪೈಃ ।
ಯದ್ದೃಷ್ಟದರ್ಶನಮುಖೈರತ ಏವ ಮಿಥ್ಯಾ
ಸ್ವಪ್ನೋ ಯಥಾ ನನು ತಥೈವ ಹಿ ಜಾಗರೋಽಪಿ ॥ ೭೬೫ ॥
ಅವಿದ್ಯಾಕಾರ್ಯತಸ್ತುಲ್ಯೌ ದ್ವಾವಪಿ ಸ್ವಪ್ನಜಾಗರೌ ।
ದೃಷ್ಟದರ್ಶನದೃಶ್ಯಾದಿಕಲ್ಪನೋಭಯತಃ ಸಮಾ ॥ ೭೬೬ ॥
ಅಭಾವ ಉಭಯೋಃ ಸುಪ್ತೌ ಸರ್ವೈರಪ್ಯನುಭೂಯತೇ ।
ನ ಕಶ್ಚಿದನಯೋರ್ಭೇದಸ್ತಸ್ಮಾನ್ಮಿಥ್ಯಾತ್ವಮರ್ಹತಃ ॥ ೭೬೭ ॥
ಭ್ರಾಂತ್ಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಭೇದೋಽಯಂ ಸಜಾತೀಯಾದಿಲಕ್ಷಣಃ ।
ಕಾಲತ್ರಯೇಽಪಿ ಹೇ ವಿದ್ವನ್ ವಸ್ತುತೋ ನೈವ ಕಶ್ಚನ ॥ ೭೬೮ ॥
ಯತ್ರ ನಾನ್ಯತ್ಪಶ್ಯತೀತಿ ಶ್ರುತಿರ್ದ್ವೈತಂ ನಿಷೇಧತಿ ।
ಕಲ್ಪಿತಸ್ಯ ಭ್ರಮಾದ್ಭೂಮ್ನಿ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವಾವಗಮಾಯ ತತ್ ॥ ೭೬೯ ॥
ಯತಸ್ತತೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಸದಾದ್ವಿತೀಯಂ
ವಿಕಲ್ಪಶೂನ್ಯಂ ನಿರುಪಾಧಿ ನಿರ್ಮಲಮ್ ।
ನಿರಂತರಾನಂದಘನಂ ನಿರೀಹಂ
ನಿರಾಸ್ಪದಂ ಕೇವಲಮೇಕಮೇವ ॥ ೭೭೦ ॥
ನೈವಾಸ್ತಿ ಕಾಚನ ಭಿದಾ ನ ಗುಣಪ್ರತೀತಿ -
ರ್ನೋ ವಾಕ್ಪ್ರವೃತ್ತಿರಪಿ ವಾ ನ ಮನಃಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ।
ಯತ್ಕೇವಲಂ ಪರಮಶಾಂತಮನಂತಮಾದ್ಯ -
ಮಾನಂದಮಾತ್ರಮವಭಾತಿ ಸದದ್ವಿತೀಯಮ್ ॥ ೭೭೧ ॥
ಯದಿದಂ ಪರಮಂ ಸತ್ಯಂ ತತ್ತ್ವಂ ಸಚ್ಚಿತ್ಸುಖಾತ್ಮಕಮ್ ।
ಅಜರಾಮರಣಂ ನಿತ್ಯಂ ಸತ್ಯಮೇತದ್ವಚೋ ಮಮ ॥ ೭೭೨ ॥
ನ ಹಿ ತ್ವಂ ದೇಹೋಽಸಾವಸುರಪಿ ಚ ವಾಪ್ಯಕ್ಷನಿಕರೋ
ಮನೋ ವಾ ಬುದ್ಧಿರ್ವಾ ಕ್ವಚಿದಪಿ ತಥಾಹಂಕೃತಿರಪಿ ।
ನ ಚೈಷಾಂ ಸಂಘಾತಸ್ತ್ವಮು ಭವತಿ ವಿದ್ವನ್ ಶೃಣು ಪರಂ
ಯದೇತೇಷಾಂ ಸಾಕ್ಷೀ ಸ್ಫುರಣಮಮಲಂ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಹಿ ॥ ೭೭೩ ॥
ಯಜ್ಜಾಯತೇ ವಸ್ತು ತದೇವ ವರ್ಧತೇ
ತದೇವ ಮೃತ್ಯುಂ ಸಮುಪೈತಿ ಕಾಲೇ ।
ಜನ್ಮೈವ ತೇನಾಸ್ತಿ ತಥೈವ ಮೃತ್ಯು -
ರ್ನಾಸ್ತ್ಯೇವ ನಿತ್ಯಸ್ಯ ವಿಭೋರಜಸ್ಯ ॥ ೭೭೪ ॥
ಯ ಏಷ ದೇಹೋ ಜನಿತಃ ಸ ಏವ
ಸಮೇಧತೇ ನಶ್ಯತಿ ಕರ್ಮಯೋಗಾತ್ ।
ತ್ವಮೇತದೀಯಾಸ್ವಖಿಲಾಸ್ವವವಸ್ಥಾ -
ಸ್ವವಸ್ಥಿತಃ ಸಾಕ್ಷ್ಯಸಿ ಬೋಧಮಾತ್ರಃ ॥ ೭೭೫ ॥
ಯತ್ಸ್ವಪ್ರಕಾಶಮಖಿಲಾತ್ಮಕಮಾಸುಷುಪ್ತೇ -
ರೇಕಾತ್ಮನಾಹಮಹಮಿತ್ಯವಭಾತಿ ನಿತ್ಯಮ್ ।
ಬುದ್ಧೇಃ ಸಮಸ್ತವಿಕೃತೇರವಿಕಾರಿ ಬೋದ್ಧೃ
ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಕೇವಲಬೋಧಮಾತ್ರಮ್ ॥ ೭೭೬ ॥
ಸ್ವಾತ್ಮನ್ಯನಸ್ತಮಯಸಂವಿದಿ ಕಲ್ಪಿತಸ್ಯ
ವ್ಯೋಮಾದಿಸರ್ವಜಗತಃ ಪ್ರದದಾತಿ ಸತ್ತಾಮ್ ।
ಸ್ಫೂರ್ತಿಂ ಸ್ವಕೀಯಮಹಸಾ ವಿತನೋತಿ ಸಾಕ್ಷಾ -
ದ್ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಕೇವಲಬೋಧಮಾತ್ರಮ್ ॥ ೭೭೭ ॥
ಸಮ್ಯಕ್ಸಮಾಧಿನಿರತೈರ್ವಿಮಲಾಂತರಂಗೇ
ಸಾಕ್ಷಾದವೇಕ್ಷ್ಯ ನಿಜತತ್ತ್ವಮಪಾರಸೌಖ್ಯಮ್ ।
ಸಂತುಷ್ಯತೇ ಪರಮಹಂಸಕುಲೈರಜಸ್ರಂ
ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಕೇವಲಬೋಧಮಾತ್ರಮ್ ॥ ೭೭೮ ॥
ಅಂತರ್ಬಹಿಃ ಸ್ವಯಮಖಂಡಿತಮೇಕರೂಪ -
ಮಾರೋಪಿತಾರ್ಥವದುದಂಚತಿ ಮೂಢಬುದ್ಧೇಃ ।
ಮೃತ್ಸ್ನಾದಿವದ್ವಿಗತವಿಕ್ರಿಯಮಾತ್ಮವೇದ್ಯಂ
ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಕೇವಲಬೋಧಮಾತ್ರಮ್ ॥ ೭೭೯ ॥
ಶ್ರುತ್ಯುಕ್ತಮವ್ಯಯಮನಂತಮನಾದಿಮಧ್ಯ -
ಮವ್ಯಕ್ತಮಕ್ಷರಮನಾಶ್ರಯಮಪ್ರಮೇಯಮ್ ।
ಆನಂದಸದ್ಘನಮನಾಮಯಮದ್ವಿತೀಯಂ
ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಕೇವಲಬೋಧಮಾತ್ರಮ್ ॥ ೭೮೦ ॥
ಶರೀರತದ್ಯೋಗತದೀಯಧರ್ಮಾ -
ದ್ಯಾರೋಪಣಂ ಭ್ರಾಂತಿವಶಾತ್ತ್ವಯೀದಮ್ ।
ನ ವಸ್ತುತಃ ಕಿಂಚಿದತಸ್ತ್ವಜಸ್ತ್ವಂ
ಮೃತ್ಯೋರ್ಭಯಂ ಕ್ವಾಸ್ತಿ ತವಾಸಿ ಪೂರ್ಣಃ ॥ ೭೮೧ ॥
ಯದ್ಯದ್ದೃಷ್ಟಂ ಭ್ರಾಂತಿಮತ್ಯಾ ಸ್ವದೃಷ್ಟ್ಯಾ
ತತ್ತತ್ಸಮ್ಯಗ್ವಸ್ತುದೃಷ್ಟ್ಯಾ ತ್ವಮೇವ ।
ತ್ವತ್ತೋ ನಾನ್ಯದ್ವಸ್ತು ಕಿಂಚಿತ್ತು ಲೋಕೇ
ಕಸ್ಮಾದ್ಭೀತಿಸ್ತೇ ಭವೇದದ್ವಯಸ್ಯ ॥ ೭೮೨ ॥
ಪಶ್ಯತಸ್ತ್ವಹಮೇವೇದಂ ಸರ್ವಮಿತ್ಯಾತ್ಮನಾಖಿಲಮ್ ।
ಭಯಂ ಸ್ಯಾದ್ವಿದುಷಃ ಕಸ್ಮಾತ್ಸ್ವಸ್ಮಾನ್ನ ಭಯಮಿಷ್ಯತೇ ॥ ೭೮೩ ॥
ತಸ್ಮಾತ್ತ್ವಮಭಯಂ ನಿತ್ಯಂ ಕೇವಲಾನಂದಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ನಿಷ್ಕಲಂ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಂ ಶಾಂತಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಸಿ ಸದಾದ್ವಯಮ್ ॥ ೭೮೪ ॥
ಜ್ಞಾತೃಜ್ಞಾನಜ್ಞೇಯವಿಹೀನಂ ಜ್ಞಾತುರಭಿನ್ನಂ ಜ್ಞಾನಮಖಂಡಮ್ ।
ಜ್ಞೇಯಾಜ್ಞೇಯತ್ವಾದಿವಿಮುಕ್ತಂ ಶುದ್ಧಂ ಬುದ್ಧಂ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ತ್ವಮ್ ॥ ೭೮೫ ॥
ಅಂತಃಪ್ರಜ್ಞತ್ವಾದಿವಿಕಲ್ಪೈರಸ್ಪೃಷ್ಟಂ ಯತ್ತದ್ದೃಶಿಮಾತ್ರಮ್ ।
ಸತ್ತಾಮಾತ್ರಂ ಸಮರಸಮೇಕಂ ಶುದ್ಧಂ ಬುದ್ಧಂ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ತ್ವಮ್ ॥ ೭೮೬ ॥
ಸರ್ವಾಕಾರಂ ಸರ್ವಮಸರ್ವಂ ಸರ್ವನಿಷೇಧಾವಧಿಭೂತಂ ಯತ್ ।
ಸತ್ಯಂ ಶಾಶ್ವತಮೇಕಮನಂತಂ ಶುದ್ಧಂ ಬುದ್ಧಂ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ತ್ವಮ್ ॥ ೭೮೭ ॥
ನಿತ್ಯಾನಂದಾಖಂಡೈಕರಸಂ ನಿಷ್ಕಲಮಕ್ರಿಯಮಸ್ತವಿಕಾರಮ್ ।
ಪ್ರತ್ಯಗಭಿನ್ನಂ ಪರಮವ್ಯಕ್ತಂ ಶುದ್ಧಂ ಬುದ್ಧಂ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ತ್ವಮ್ ॥ ೭೮೮ ॥
ತ್ವಂ ಪ್ರತ್ಯಸ್ತಾಶೇಷವಿಶೇಷಂ ವ್ಯೋಮೇವಾಂತರ್ಬಹಿರಪಿ ಪೂರ್ಣಮ್ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದಂ ಪರಮದ್ವೈತಂ ಶುದ್ಧಂ ಬುದ್ಧಂ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ತ್ವಮ್ ॥ ೭೮೯ ॥
ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಹಮಹಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನಿರ್ಗುಣಂ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಕಮ್ ।
ಇತ್ಯೇವಾಖಂಡಯಾ ವೃತ್ತ್ಯಾ ತಿಷ್ಠ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯೇ ॥ ೭೯೦ ॥
ಅಖಂಡಾಮೇವೈತಾಂ ಘಟಿತಪರಮಾನಂದಲಹರೀಂ
ಪರಿಧ್ವಸ್ತದ್ವೈತಪ್ರಮಿತಿಮಮಲಾಂ ವೃತ್ತಿಮನಿಶಮ್ ।
ಅಮುಂಚಾನಃ ಸ್ವಾತ್ಮನ್ಯನುಪಮಸುಖೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಪರೇ
ರಮಸ್ವ ಪ್ರಾರಬ್ಧಂ ಕ್ಷಪಯ ಸುಖವೃತ್ತ್ಯಾ ತ್ವಮನಯಾ ॥ ೭೯೧ ॥
ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದರಸಾಸ್ವಾದತತ್ಪರೇಣೈವ ಚೇತಸಾ ।
ಸಮಾಧಿನಿಷ್ಠಿತೋ ಭೂತ್ವಾ ತಿಷ್ಠ ವಿದ್ವನ್ಸದಾ ಮುನೇ ॥ ೭೯೨ ॥
ಶಿಷ್ಯಃ -
ಅಖಂಡಾಖ್ಯಾ ವೃತ್ತಿರೇಷಾ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಶ್ರುತಿಮಾತ್ರತಃ ।
ಶ್ರೋತುಃ ಸಂಜಾಯತೇ ಕಿಂ ವಾ ಕ್ರಿಯಾಂತರಮಪೇಕ್ಷತೇ ॥ ೭೯೩ ॥
ಸಮಾಧಿಃ ಕಃ ಕತಿವಿಧಸ್ತತ್ಸಿದ್ಧೇಃ ಕಿಮು ಸಾಧನಮ್ ।
ಸಮಾಧೇರಂತರಾಯಾಃ ಕೇ ಸರ್ವಮೇತನ್ನಿರೂಪ್ಯತಾಮ್ ॥ ೭೯೪ ॥
ಶ್ರೀಗುರುಃ -
ಮುಖ್ಯಗೌಣಾದಿಭೇದೇನ ವಿದ್ಯಂತೇಽತ್ರಾಧಿಕಾರಿಣಃ ।
ತೇಷಾಂ ಪ್ರಜ್ಞಾನುಸಾರೇಣಾಖಂಡಾ ವೃತ್ತಿರುದೇಷ್ಯತೇ ॥ ೭೯೫ ॥
ಶ್ರದ್ಧಾಭಕ್ತಿಪುರಃಸರೇಣ ವಿಹಿತೇನೈವೇಶ್ವರಂ ಕರ್ಮಣಾ
ಸಂತೋಷ್ಯಾರ್ಜಿತತತ್ಪ್ರಸಾದಮಹಿಮಾ ಜನ್ಮಾಂತರೇಷ್ವೇವ ಯಃ ।
ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯವಿವೇಕತೀವ್ರವಿರತಿನ್ಯಾಸಾದಿಭಿಃ ಸಾಧನೈ -
ರ್ಯುಕ್ತಃ ಸಃ ಶ್ರವಣೇ ಸತಾಮಭಿಮತೋ ಮುಖ್ಯಾಧಿಕಾರೀ ದ್ವಿಜಃ ॥ ೭೯೬ ॥
ಅಧ್ಯಾರೋಪಾಪವಾದಕ್ರಮಮನುಸರತಾ ದೇಶಿಕೇನಾತ್ರ ವೇತ್ತ್ರಾ
ವಾಕ್ಯಾರ್ಥೇ ಬೋಧ್ಯಮಾನೇ ಸತಿ ಸಪದಿ ಸತಃ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧೇರಮುಷ್ಯ ।
ನಿತ್ಯಾನಂದಾದ್ವಿತೀಯಂ ನಿರುಪಮಮಮಲಂ ಯತ್ಪರಂ ತತ್ತ್ವಮೇಕಂ
ತದ್ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಹಮಸ್ಮೀತ್ಯುದಯತಿ ಪರಮಾಖಂಡತಾಕಾರವೃತ್ತಿಃ ॥ ೭೯೭ ॥
ಅಖಂಡಾಕಾರವೃತ್ತಿಃ ಸಾ ಚಿದಾಭಾಸಸಮನ್ವಿತಾ ।
ಆತ್ಮಾಭಿನ್ನಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ವಿಷಯೀಕೃತ್ಯ ಕೇವಲಮ್ ॥ ೭೯೮ ॥
ಬಾಧತೇ ತದ್ಗತಾಜ್ಞಾನಂ ಯದಾವರಣಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಅಖಂಡಾಕಾರಯಾ ವೃತ್ತ್ಯಾ ತ್ವಜ್ಞಾನೇ ಬಾಧಿತೇ ಸತಿ ॥ ೭೯೯ ॥
ತತ್ಕಾರ್ಯಂ ಸಕಲಂ ತೇನ ಸಮಂ ಭವತಿ ಬಾಧಿತಮ್ ।
ತಂತುದಾಹೇ ತು ತತ್ಕಾರ್ಯಪಟದಾಹೋ ಯಥಾ ತಥಾ ॥ ೮೦೦ ॥
ತಸ್ಯ ಕಾರ್ಯತಯಾ ಜೀವವೃತ್ತಿರ್ಭವತಿ ಬಾಧಿತಾ ।
ಉಪಪ್ರಭಾ ಯಥಾ ಸೂರ್ಯಂ ಪ್ರಕಾಶಯಿತುಮಕ್ಷಮಾ ॥ ೮೦೧ ॥
ತದ್ವದೇವ ಚಿದಾಭಾಸಚೈತನ್ಯಂ ವೃತ್ತಿಸಂಸ್ಥಿತಮ್ ।
ಸ್ವಪ್ರಕಾಶಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರಕಾಶಯಿತುಮಕ್ಷಮಮ್ ॥ ೮೦೨ ॥
ಪ್ರಚಂಡಾತಪಮಧ್ಯಸ್ಥದೀಪವನ್ನಷ್ಟದೀಧಿತಿಃ ।
ತತ್ತೇಜಸಾಭಿಭೂತಂ ಸಲ್ಲೀನೋಪಾಧಿತಯಾ ತತಃ ॥ ೮೦೩ ॥
ಬಿಂಬಭೂತಪರಬ್ರಹ್ಮಮಾತ್ರಂ ಭವತಿ ಕೇವಲಮ್ ।
ಯಥಾಪನೀತೇ ತ್ವಾದರ್ಶೇ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಮುಖಂ ಸ್ವಯಮ್ ॥ ೮೦೪ ॥
ಮುಖಮಾತ್ರಂ ಭವೇತ್ತದ್ವದೇತಚ್ಚೋಪಾಧಿಸಂಕ್ಷಯಾತ್ ।
ಘಟಾಜ್ಞಾನೇ ಯಥಾ ವೃತ್ತ್ಯಾ ವ್ಯಾಪ್ತಯಾ ಬಾಧಿತೇ ಸತಿ ॥ ೮೦೫ ॥
ಘಟಂ ವಿಸ್ಫುರಯತ್ಯೇಷ ಚಿದಾಭಾಸಃ ಸ್ವತೇಜಸಾ ।
ನ ತಥಾ ಸ್ವಪ್ರಭೇ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಾಭಾಸ ಉಪಯುಜ್ಯತೇ ॥ ೮೦೬ ॥
ಅತ ಏವ ಮತಂ ವೃತ್ತಿವ್ಯಾಪ್ಯತ್ವಂ ವಸ್ತುನಃ ಸತಾಮ್ ।
ನ ಫಲವ್ಯಾಪ್ಯತಾ ತೇನ ನ ವಿರೋಧಃ ಪರಸ್ಪರಮ್ ॥ ೮೦೭ ॥
ಶ್ರುತ್ಯೋದಿತಂ ತತೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಜ್ಞೇಯಂ ಬುದ್ಧ್ಯೈವ ಸೂಕ್ಷ್ಮಯಾ ।
ಪ್ರಜ್ಞಾಮಾಂದ್ಯಂ ಭವೇದ್ಯೇಷಾಂ ತೇಷಾಂ ನ ಶ್ರುತಿಮಾತ್ರತಃ ॥ ೮೦೮ ॥
ಸ್ಯಾದಖಂಡಾಕಾರವೃತ್ತಿರ್ವಿನಾ ತು ಮನನಾದಿನಾ ।
ಶ್ರವಣಾನ್ಮನನಾದ್ಧ್ಯಾನಾತ್ತಾತ್ಪರ್ಯೇಣ ನಿರಂತರಮ್ ॥ ೮೦೯ ॥
ಬುದ್ಧೇಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವಮಾಯಾತಿ ತತೋ ವಸ್ತೂಪಲಭ್ಯತೇ ।
ಮಂದಪ್ರಜ್ಞಾವತಾಂ ತಸ್ಮಾತ್ಕರಣೀಯಂ ಪುನಃ ಪುನಃ ॥ ೮೧೦ ॥
ಶ್ರವಣಂ ಮನನಂ ಧ್ಯಾನಂ ಸಮ್ಯಗ್ವಸ್ತೂಪಲಬ್ಧಯೇ ।
ಸರ್ವವೇದಾಂತವಾಕ್ಯಾನಾಂ ಷಡ್ಭಿರ್ಲಿಂಗೈಃ ಸದದ್ವಯೇ ॥ ೮೧೧ ॥
ಪರೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ತಾತ್ಪರ್ಯನಿಶ್ಚಯಂ ಶ್ರವಣಂ ವಿದುಃ ।
ಶ್ರುತಸ್ಯೈವಾದ್ವಿತೀಯಸ್ಯ ವಸ್ತುನಃ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನಃ ॥ ೮೧೨ ॥
ವೇದಾಂತವಾಕ್ಯಾನುಗುಣಯುಕ್ತಿಭಿಸ್ತ್ವನುಚಿಂತನಮ್ ।
ಮನನಂ ತಚ್ಛ್ರುತಾರ್ಥಸ್ಯ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಣಕಾರಣಮ್ ॥ ೮೧೩ ॥
ವಿಜಾತೀಯಶರೀರಾದಿಪ್ರತ್ಯಯತ್ಯಾಗಪೂರ್ವಕಮ್ ।
ಸಜಾತೀಯಾತ್ಮವೃತ್ತೀನಾಂ ಪ್ರವಾಹಕರಣಂ ಯಥಾ ॥ ೮೧೪ ॥
ತೈಲಧಾರಾವದಚ್ಛಿನ್ನವೃತ್ತ್ಯಾ ತದ್ಧ್ಯಾನಮಿಷ್ಯತೇ ।
ತಾವತ್ಕಾಲಂ ಪ್ರಯತ್ನೇನ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಶ್ರವಣಂ ಸದಾ ॥ ೮೧೫ ॥
ಪ್ರಮಾಣಸಂಶಯೋ ಯಾವತ್ಸ್ವಬುದ್ಧೇರ್ನ ನಿವರ್ತತೇ ।
ಪ್ರಮೇಯಸಂಶಯೋ ಯಾವತ್ತಾವತ್ತು ಶ್ರುತಿಯುಕ್ತಿಭಿಃ ॥ ೮೧೬ ॥
ಆತ್ಮಯಾಥಾರ್ಥ್ಯನಿಶ್ಚಿತ್ತ್ಯೈ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಮನನಂ ಮುಹುಃ ।
ವಿಪರೀತಾತ್ಮಧೀರ್ಯಾವನ್ನ ವಿನಶ್ಯತಿ ಚೇತಸಿ ।
ತಾವನ್ನಿರಂತರಂ ಧ್ಯಾನಂ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಮೋಕ್ಷಮಿಚ್ಛತಾ ॥ ೮೧೭ ॥
ಯಾವನ್ನ ತರ್ಕೇಣ ನಿರಾಸಿತೋಽಪಿ
ದೃಶ್ಯಪ್ರಪಂಚಸ್ತ್ವಪರೋಕ್ಷಬೋಧಾತ್ ।
ವಿಲೀಯತೇ ತಾವದಮುಷ್ಯ ಭಿಕ್ಷೋ -
ರ್ಧ್ಯಾನಾದಿ ಸಮ್ಯಕ್ಕರಣೀಯಮೇವ ॥ ೮೧೮ ॥
ಸವಿಕಲ್ಪೋ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪ ಇತಿ ದ್ವೇಧಾ ನಿಗದ್ಯತೇ ।
ಸಮಾಧಿಃ ಸವಿಕಲ್ಪಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಂ ವಚ್ಮಿ ತಚ್ಛೃಣು ॥ ೮೧೯ ॥
ಜ್ಞಾತ್ರಾದ್ಯವಿಲಯೇನೈವ ಜ್ಞೇಯೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಕೇವಲೇ ।
ತದಾಕಾರಾಕಾರಿತಯಾ ಚಿತ್ತವೃತ್ತೇರವಸ್ಥಿತಿಃ ॥ ೮೨೦ ॥
ಸದ್ಭಿಃ ಸ ಏವ ವಿಜ್ಞೇಯಃ ಸಮಾಧಿಃ ಸವಿಕಲ್ಪಕಃ ।
ಮೃದ ಏವಾವಭಾನೇಽಪಿ ಮೃಣ್ಮಯದ್ವಿಪಭಾನವತ್ ॥ ೮೨೧ ॥
ಸನ್ಮಾತ್ರವಸ್ತುಭಾನೇಽಪಿ ತ್ರಿಪುಟೀ ಭಾತಿ ಸನ್ಮಯೀ ।
ಸಮಾಧಿರತ ಏವಾಯಂ ಸವಿಕಲ್ಪ ಇತೀರ್ಯತೇ ॥ ೮೨೨ ॥
ಜ್ಞಾತ್ರಾದಿಭಾವಮುತ್ಸೃಜ್ಯ ಜ್ಞೇಯಮಾತ್ರಸ್ಥಿತಿರ್ದೃಢಾ ।
ಮನಸೋ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಃ ಸ್ಯಾತ್ಸಮಾಧಿರ್ಯೋಗಸಂಜ್ಞಿತಃ ॥ ೮೨೩ ॥
ಜಲೇ ನಿಕ್ಷಿಪ್ತಲವಣಂ ಜಲಮಾತ್ರತಯಾ ಸ್ಥಿತಮ್ ।
ಪೃಥಙ್ ನ ಭಾತಿ ಕಿಂ ನ್ವಂಭ ಏಕಮೇವಾವಭಾಸತೇ ॥ ೮೨೪ ॥
ಯಥಾ ತಥೈವ ಸಾ ವೃತ್ತಿರ್ಬ್ರಹ್ಮಮಾತ್ರತಯಾ ಸ್ಥಿತಾ ।
ಪೃಥಙ್ ನ ಭಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮೈವಾದ್ವಿತೀಯಮವಭಾಸತೇ ॥ ೮೨೫ ॥
ಜ್ಞಾತ್ರಾದಿಕಲ್ಪನಾಭಾವಾನ್ಮತೋಽಯಂ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಕಃ ।
ವೃತ್ತೇಃ ಸದ್ಭಾವಬಾಧಾಭ್ಯಾಮುಭಯೋರ್ಭೇದ ಇಷ್ಯತೇ ॥ ೮೨೬ ॥
ಸಮಾಧಿಸುಪ್ತ್ಯೋರ್ಜ್ಞಾನಂ ಚಾಜ್ಞಾನಂ ಸುಪ್ತ್ಯಾತ್ರ ನೇಷ್ಯತೇ ।
ಸವಿಕಲ್ಪೋ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಃ ಸಮಾಧೀ ದ್ವಾವಿಮೌ ಹೃದಿ ॥ ೮೨೭ ॥
ಮುಮುಕ್ಷೋರ್ಯತ್ನತಃ ಕಾರ್ಯೌ ವಿಪರೀತನಿವೃತ್ತಯೇ ।
ಕೃತೇಽಸ್ಮಿನ್ವಿಪರೀತಾಯಾ ಭಾವನಾಯಾ ನಿವರ್ತನಮ್ ॥ ೮೨೮ ॥
ಜ್ಞಾನಸ್ಯಾಪ್ರತಿಬದ್ಧತ್ವಂ ಸದಾನಂದಶ್ಚ ಸಿಧ್ಯತಿ ।
ದೃಶ್ಯಾನುವಿದ್ಧಃ ಶಬ್ದಾನುವಿದ್ಧಶ್ಚೇತಿ ದ್ವಿಧಾ ಮತಃ ॥ ೮೨೯ ॥
ಸವಿಕಲ್ಪಸ್ತಯೋರ್ಯತ್ತಲ್ಲಕ್ಷಣಂ ವಚ್ಮಿ ತಚ್ಛೃಣು ।
ಕಾಮಾದಿಪ್ರತ್ಯಯೈರ್ದೃಶ್ಯೈಃ ಸಂಸರ್ಗೋ ಯತ್ರ ದೃಶ್ಯತೇ ॥ ೮೩೦ ॥
ಸೋಽಯಂ ದೃಶ್ಯಾನುವಿದ್ಧಃ ಸ್ಯಾತ್ಸಮಾಧಿಃ ಸವಿಕಲ್ಪಕಃ ।
ಅಹಂಮಮೇದಮಿತ್ಯಾದಿಕಾಮಕ್ರೋಧಾದಿವೃತ್ತಯಃ ॥ ೮೩೧ ॥
ದೃಶ್ಯಂತೇ ಯೇನ ಸಂದೃಷ್ಟಾ ದೃಶ್ಯಾಃ ಸ್ಯುರಹಮಾದಯಃ ।
ಕಾಮಾದಿಸರ್ವವೃತ್ತೀನಾಂ ದ್ರಷ್ಟಾರಮವಿಕಾರಿಣಮ್ ॥ ೮೩೨ ॥
ಸಾಕ್ಷಿಣಂ ಸ್ವಂ ವಿಜಾನೀಯಾದ್ಯಸ್ತಾಃ ಪಶ್ಯತಿ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಃ ।
ಕಾಮಾದೀನಾಮಹಂ ಸಾಕ್ಷೀ ದೃಶ್ಯಂತೇ ತೇ ಮಯಾ ತತಃ ॥ ೮೩೩ ॥
ಇತಿ ಸಾಕ್ಷಿತಯಾತ್ಮಾನಂ ಜಾನಾತ್ಯಾತ್ಮನಿ ಸಾಕ್ಷಿಣಮ್ ।
ದೃಶ್ಯಂ ಕಾಮಾದಿ ಸಕಲಂ ಸ್ವಾತ್ಮನ್ಯೇವ ವಿಲಾಪಯೇತ್ ॥ ೮೩೪ ॥
ನಾಹಂ ದೇಹೋ ನಾಪ್ಯಸುರ್ನಾಕ್ಷವರ್ಗೋ
ನಾಹಂಕಾರೋ ನೋ ಮನೋ ನಾಪಿ ಬುದ್ಧಿಃ ।
ಅಂತಸ್ತೇಷಾಂ ಚಾಪಿ ತದ್ವಿಕ್ರಿಯಾಣಾಂ
ಸಾಕ್ಷೀ ನಿತ್ಯಃ ಪ್ರತ್ಯಗೇವಾಹಮಸ್ಮಿ ॥ ೮೩೫ ॥
ವಾಚಃ ಸಾಕ್ಷೀ ಪ್ರಾಣವೃತ್ತೇಶ್ಚ ಸಾಕ್ಷೀ
ಬುದ್ಧೇಃ ಸಾಕ್ಷೀ ಬುದ್ಧಿವೃತ್ತೇಶ್ಚ ಸಾಕ್ಷೀ ।
ಚಕ್ಷುಃಶ್ರೋತ್ರಾದೀಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಚ ಸಾಕ್ಷೀ
ಸಾಕ್ಷೀ ನಿತ್ಯಃ ಪ್ರತ್ಯಗೇವಾಹಮಸ್ಮಿ ॥ ೮೩೬ ॥
ನಾಹಂ ಸ್ಥೂಲೋ ನಾಪಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮೋ ನ ದೀರ್ಘೋ
ನಾಹಂ ಬಾಲೋ ನೋ ಯುವಾ ನಾಪಿ ವೃದ್ಧಃ ।
ನಾಹಂ ಕಾಣೋ ನಾಪಿ ಮೂಕೋ ನ ಷಂಡಃ
ಸಾಕ್ಷೀ ನಿತ್ಯಃ ಪ್ರತ್ಯಗೇವಾಹಮಸ್ಮಿ ॥ ೮೩೭ ॥
ನಾಸ್ಮ್ಯಾಗಂತಾ ನಾಪಿ ಗಂತಾ ನ ಹಂತಾ
ನಾಹಂ ಕರ್ತಾ ನ ಪ್ರಯೋಕ್ತಾ ನ ವಕ್ತಾ ।
ನಾಹಂ ಭೋಕ್ತಾ ನೋ ಸುಖೀ ನೈವ ದುಃಖೀ
ಸಾಕ್ಷೀ ನಿತ್ಯಃ ಪ್ರತ್ಯಗೇವಾಹಮಸ್ಮಿ ॥ ೮೩೮ ॥
ನಾಹಂ ಯೋಗೀ ನೋ ವಿಯೋಗೀ ನ ರಾಗೀ
ನಾಹಂ ಕ್ರೋಧೀ ನೈವ ಕಾಮೀ ನ ಲೋಭೀ ।
ನಾಹಂ ಬದ್ಧೋ ನಾಪಿ ಯುಕ್ತೋ ನ ಮುಕ್ತಃ
ಸಾಕ್ಷೀ ನಿತ್ಯಃ ಪ್ರತ್ಯಗೇವಾಹಮಸ್ಮಿ ॥ ೮೩೯ ॥
ನಾಂತಃಪ್ರಜ್ಞೋ ನ ಬಹಿಃಪ್ರಜ್ಞಕೋ ವಾ
ನೈವ ಪ್ರಜ್ಞೋ ನಾಪಿ ಚಾಪ್ರಜ್ಞ ಏಷಃ ।
ನಾಹಂ ಶ್ರೋತಾ ನಾಪಿ ಮಂತಾ ನ ಬೋದ್ಧಾ
ಸಾಕ್ಷೀ ನಿತ್ಯಃ ಪ್ರತ್ಯಗೇವಾಹಮಸ್ಮಿ ॥ ೮೪೦ ॥
ನ ಮೇಽಸ್ತಿ ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಬುದ್ಧಿಯೋಗೋ
ನ ಪುಣ್ಯಲೇಶೋಽಪಿ ನ ಪಾಪಲೇಶಃ ।
ಕ್ಷುಧಾಪಿಪಾಸಾದಿಷಡೂರ್ಮಿದೂರಃ
ಸದಾ ವಿಮುಕ್ತೋಽಸ್ಮಿ ಚಿದೇವ ಕೇವಲಃ ॥ ೮೪೧ ॥
ಅಪಾಣಿಪಾದೋಽಹಮವಾಗಚಕ್ಷುಃ
ಅಪ್ರಾಣ ಏವಾಸ್ಮ್ಯಮನಾ ಹ್ಯಬುದ್ಧಿಃ ।
ವ್ಯೋಮೇವ ಪೂರ್ಣೋಽಸ್ಮಿ ವಿನಿರ್ಮಲೋಽಸ್ಮಿ
ಸದೈಕರೂಪೋಽಸ್ಮಿ ಚಿದೇವ ಕೇವಲಃ ॥ ೮೪೨ ॥
ಇತಿ ಸ್ವಮಾತ್ಮಾನಮವೇಕ್ಷಮಾಣಃ
ಪ್ರತೀತದೃಶ್ಯಂ ಪ್ರವಿಲಾಪಯನ್ಸದಾ ।
ಜಹಾತಿ ವಿದ್ವಾನ್ವಿಪರೀತಭಾವಂ
ಸ್ವಾಭಾವಿಕಂ ಭ್ರಾಂತಿವಶಾತ್ಪ್ರತೀತಮ್ ॥ ೮೪೩ ॥
ವಿಪರೀತಾತ್ಮತಾಸ್ಫೂರ್ತಿರೇವ ಮುಕ್ತಿರಿತೀರ್ಯತೇ ।
ಸದಾ ಸಮಾಹಿತಸ್ಯೈವ ಸೈಷಾ ಸಿಧ್ಯತಿ ನಾನ್ಯಥಾ ॥ ೮೪೪ ॥
ನ ವೇಷಭಾಷಾಭಿರಮುಷ್ಯ ಮುಕ್ತಿರ್ಯಾ
ಕೇವಲಾಖಂಡಚಿದಾತ್ಮನಾ ಸ್ಥಿತಿಃ ।
ತತ್ಸಿದ್ಧಯೇ ಸ್ವಾತ್ಮನಿ ಸರ್ವದಾ ಸ್ಥಿತೋ
ಜಹ್ಯಾದಹಂತಾಂ ಮಮತಾಮುಪಾಧೌ ॥ ೮೪೫ ॥
ಸ್ವಾತ್ಮತತ್ತ್ವಂ ಸಮಾಲಂಬ್ಯ ಕುರ್ಯಾತ್ಪ್ರಕೃತಿನಾಶನಮ್ ।
ತೇನೈವ ಮುಕ್ತೋ ಭವತಿ ನಾನ್ಯಥಾ ಕರ್ಮಕೋಟಿಭಿಃ ॥ ೮೪೬ ॥
ಜ್ಞಾತ್ವಾ ದೇವಂ ಸರ್ವಪಾಶಾಪಹಾನಿಃ
ಕ್ಷೀಣೈಃ ಕ್ಲೇಶೈರ್ಜನ್ಮಮೃತ್ಯುಪ್ರಹಾನಿಃ ।
ಇತ್ಯೇವೈಷಾ ವೈದಿಕೀ ವಾಗ್ಬ್ರವೀತಿ
ಕ್ಲೇಶಕ್ಷತ್ಯಾಂ ಜನ್ಮಮೃತ್ಯುಪ್ರಹಾಣಿಮ್ ॥ ೮೪೭ ॥
ಭೂಯೋ ಜನ್ಮಾದ್ಯಪ್ರಸಕ್ತಿರ್ವಿಮುಕ್ತಿಃ
ಕ್ಲೇಶಕ್ಷತ್ಯಾಂ ಭಾತಿ ಜನ್ಮಾದ್ಯಭಾವಃ ।
ಕ್ಲೇಶಕ್ಷತ್ಯಾ ಹೇತುರಾತ್ಮೈಕನಿಷ್ಠಾ
ತಸ್ಮಾತ್ಕಾರ್ಯಾ ಹ್ಯಾತ್ಮನಿಷ್ಠಾ ಮುಮುಕ್ಷೋಃ ॥ ೮೪೮ ॥
ಕ್ಲೇಶಾಃ ಸ್ಯುರ್ವಾಸನಾ ಏವ ಜಂತೋರ್ಜನ್ಮಾದಿಕಾರಣಮ್ ।
ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಾಗ್ನಿನಾ ದಾಹೇ ತಾಸಾಂ ನೋ ಜನ್ಮಹೇತುತಾ ॥ ೮೪೯ ॥
ಬೀಜಾನ್ಯಗ್ನಿಪ್ರದಗ್ಧಾನಿ ನ ರೋಹಂತಿ ಯಥಾ ಪುನಃ ।
ಜ್ಞಾನದಗ್ಧೈಸ್ತಥಾ ಕ್ಲೇಶೈರ್ನಾತ್ಮಾ ಸಂಪದ್ಯತೇ ಪುನಃ ॥ ೮೫೦ ॥
ತಸ್ಮಾನ್ಮುಮುಕ್ಷೋಃ ಕರ್ತವ್ಯಾ ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಾ ಪ್ರಯತ್ನತಃ ।
ನಿಃಶೇಷವಾಸನಾಕ್ಷತ್ಯೈ ವಿಪರೀತನಿವೃತ್ತಯೇ ॥ ೮೫೧ ॥
ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಾತತ್ಪರಸ್ಯ ನೈವ ಕರ್ಮೋಪಯುಜ್ಯತೇ ।
ಕರ್ಮಣೋ ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಾಯಾ ನ ಸಿಧ್ಯತಿ ಸಹಸ್ಥಿತಿಃ ॥ ೮೫೨ ॥
ಪರಸ್ಪರವಿರುದ್ಧತ್ವಾತ್ತಯೋರ್ಭಿನ್ನಸ್ವಭಾವಯೋಃ ।
ಕರ್ತೃತ್ವಭಾವನಾಪೂರ್ವಂ ಕರ್ಮ ಜ್ಞಾನಂ ವಿಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ ೮೫೩ ॥
ದೇಹಾತ್ಮಬುದ್ಧೇರ್ವಿಚ್ಛಿತ್ತ್ಯೈ ಜ್ಞಾನಂ ಕರ್ಮ ವಿವೃದ್ಧಯೇ ।
ಅಜ್ಞಾನಮೂಲಕಂ ಕರ್ಮ ಜ್ಞಾನಂ ತೂಭಯನಾಶಕಂ ॥ ೮೫೪ ॥
ಜ್ಞಾನೇನ ಕರ್ಮಣೋ ಯೋಗಃ ಕಥಂ ಸಿಧ್ಯತಿ ವೈರಿಣಾ ।
ಸಹಯೋಗೋ ನ ಘಟತೇ ಯಥಾ ತಿಮಿರತೇಜಸೋಃ ॥ ೮೫೫ ॥
ನಿಮೇಷೋನ್ಮೇಷಯೋರ್ವಾಪಿ ತಥೈವ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣೋಃ ।
ಪ್ರತೀಚೀಂ ಪಶ್ಯತಃ ಪುಂಸಾಂ ಕುತಃ ಪ್ರಾಚೀವಿಲೋಕನಮ್ ।
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಪ್ರವಣಚಿತ್ತಸ್ಯ ಕುತಃ ಕರ್ಮಣಿ ಯೋಗ್ಯತಾ ॥ ೮೫೬ ॥
ಜ್ಞಾನೈಕನಿಷ್ಠಾನಿರತಸ್ಯ ಭಿಕ್ಷೋ -
ರ್ನೈವಾವಕಾಶೋಽಸ್ತಿ ಹಿ ಕರ್ಮತಂತ್ರೇ ।
ತದೇವ ಕರ್ಮಾಸ್ಯ ತದೇವ ಸಂಧ್ಯಾ
ತದೇವ ಸರ್ವಂ ನ ತತೋಽನ್ಯದಸ್ತಿ ॥ ೮೫೭ ॥
ಬುದ್ಧಿಕಲ್ಪಿತಮಾಲಿನ್ಯಕ್ಷಾಲನಂ ಸ್ನಾನಮಾತ್ಮನಃ ।
ತೇನೈವ ಶುದ್ಧಿರೇತಸ್ಯ ನ ಮೃದಾ ನ ಜಲೇನ ಚ ॥ ೮೫೮ ॥
ಸ್ವಸ್ವರೂಪೇ ಮನಃಸ್ಥಾನಮನುಷ್ಠಾನಂ ತದಿಷ್ಯತೇ ।
ಕರಣತ್ರಯಸಾಧ್ಯಂ ಯತ್ತನ್ಮೃಷಾ ತದಸತ್ಯತಃ ॥ ೮೫೯ ॥
ವಿನಿಷಿಧ್ಯಾಖಿಲಂ ದೃಶ್ಯಂ ಸ್ವಸ್ವರೂಪೇಣ ಯಾ ಸ್ಥಿತಿಃ ।
ಸಾ ಸಂಧ್ಯಾ ತದನುಷ್ಠಾನಂ ತದ್ದಾನಂ ತದ್ಧಿ ಭೋಜನಮ್ ॥ ೮೬೦ ॥
ವಿಜ್ಞಾತಪರಮಾರ್ಥಾನಾಂ ಶುದ್ಧಸತ್ತ್ವಾತ್ಮನಾಂ ಸತಾಮ್ ।
ಯತೀನಾಂ ಕಿಮನುಷ್ಠಾನಂ ಸ್ವಾನುಸಂಧಿಂ ವಿನಾಪರಮ್ ॥ ೮೬೧ ॥
ತಸ್ಮಾತ್ಕ್ರಿಯಾಂತರಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಾಪರೋ ಯತಿಃ ।
ಸದಾತ್ಮನಿಷ್ಠಯಾ ತಿಷ್ಠೇನ್ನಿಶ್ಚಲಸ್ತತ್ಪರಾಯಣಃ ॥ ೮೬೨ ॥
ಕರ್ತವ್ಯಂ ಸ್ವೋಚಿತಂ ಕರ್ಮ ಯೋಗಮಾರೋಢುಮಿಚ್ಛತಾ ।
ಆರೋಹಣಂ ಕುರ್ವತಸ್ತು ಕರ್ಮ ನಾರೋಹಣಂ ಮತಮ್ ॥ ೮೬೩ ॥
ಯೋಗಂ ಸಮಾರೋಹತಿ ಯೋ ಮುಮುಕ್ಷುಃ
ಕ್ರಿಯಾಂತರಂ ತಸ್ಯ ನ ಯುಕ್ತಮೀಷತ್ ।
ಕ್ರಿಯಾಂತರಾಸಕ್ತಮನಾಃ ಪತತ್ಯಸೌ
ತಾಲದ್ರುಮಾರೋಹಣಕರ್ತೃವದ್ಧ್ರುವಮ್ ॥ ೮೬೪ ॥
ಯೋಗಾರೂಢಸ್ಯ ಸಿದ್ಧಸ್ಯ ಕೃತಕೃತ್ಯಸ್ಯ ಧೀಮತಃ ।
ನಾಸ್ತ್ಯೇವ ಹಿ ಬಹಿರ್ದೃಷ್ಟಿಃ ಕಾ ಕಥಾ ತತ್ರ ಕರ್ಮಣಾಮ್ ।
ದೃಶ್ಯಾನುವಿದ್ಧಃ ಕಥಿತಃ ಸಮಾಧಿಃ ಸವಿಕಲ್ಪಕಃ ॥ ೮೬೫ ॥
ಶುದ್ಧೋಽಹಂ ಬುದ್ಧೋಽಹಂ ಪ್ರತ್ಯಗ್ರೂಪೇಣ ನಿತ್ಯಸಿದ್ಧೋಽಹಮ್ ।
ಶಾಂತೋಽಹಮನಂತೋಽಹಂ ಸತತಪರಾನಂದಸಿಂಧುರೇವಾಹಮ್ ॥ ೮೬೬ ॥
ಆದ್ಯೋಽಹಮನಾದ್ಯೋಽಹಂ ವಾಙ್ಮನಸಾ ಸಾಧ್ಯವಸ್ತುಮಾತ್ರೋಽಹಮ್ ।
ನಿಗಮವಚೋವೇದ್ಯೋಽಹಮನವದ್ಯಾಖಂಡಬೋಧರೂಪೋಽಹಮ್ ॥ ೮೬೭ ॥
ವಿದಿತಾವಿದಿತಾನ್ಯೋಽಹಂ ಮಾಯಾತತ್ಕಾರ್ಯಲೇಶಶೂನ್ಯೋಽಹಮ್ ।
ಕೇವಲದೃಗಾತ್ಮಕೋಽಹಂ ಸಂವಿನ್ಮಾತ್ರಃ ಸಕೃದ್ವಿಭಾತೋಽಹಮ್ ॥ ೮೬೮ ॥
ಅಪರೋಽಹಮನಪರೋಽಹಂ ಬಹಿರಂತಶ್ಚಾಪಿ ಪೂರ್ಣ ಏವಾಹಮ್ ।
ಅಜರೋಽಹಮಕ್ಷರೋಽಹಂ ನಿತ್ಯಾನಂದೋಽಹಮದ್ವಿತೀಯೋಽಹಮ್ ॥ ೮೬೯ ॥
ಪ್ರತ್ಯಗಭಿನ್ನಮಖಂಡಂ ಸತ್ಯಜ್ಞಾನಾದಿಲಕ್ಷಣಂ ಶುದ್ಧಮ್ ।
ಶ್ರುತ್ಯವಗಮ್ಯಂ ತಥ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಹಂ ಪರಂ ಜ್ಯೋತಿಃ ॥ ೮೭೦ ॥
ಏವಂ ಸನ್ಮಾತ್ರಗಾಹಿನ್ಯಾ ವೃತ್ತ್ಯಾ ತನ್ಮಾತ್ರಗಾಹಕೈಃ ।
ಶಬ್ದೈಃ ಸಮರ್ಪಿತಂ ವಸ್ತು ಭಾವಯೇನ್ನಿಶ್ಚಲೋ ಯತಿಃ ॥ ೮೭೧ ॥
ಕಾಮಾದಿದೃಶ್ಯಪ್ರವಿಲಾಪಪೂರ್ವಕಂ
ಶುದ್ಧೋಽಹಮಿತ್ಯಾದಿಕಶಬ್ದಮಿಶ್ರಃ ।
ದೃಶ್ಯೇವ ನಿಷ್ಠಸ್ಯ ಯ ಏಷ ಭಾವಃ
ಶಬ್ದಾನುವಿದ್ಧಃ ಕಥಿತಃ ಸಮಾಧಿಃ ॥ ೮೭೨ ॥
ದೃಶ್ಯಸ್ಯಾಪಿ ಚ ಸಾಕ್ಷಿತ್ವಾತ್ಸಮುಲ್ಲೇಖನಮಾತ್ಮನಿ ।
ನಿವರ್ತಕಮನೋವಸ್ಥಾ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪ ಇತೀರ್ಯತೇ ॥ ೮೭೩ ॥
ಸವಿಕಲ್ಪಸಮಾಧಿಂ ಯೋ ದೀರ್ಘಕಾಲಂ ನಿರಂತರಮ್ ।
ಸಂಸ್ಕಾರಪೂರ್ವಕಂ ಕುರ್ಯಾನ್ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೋಽಸ್ಯ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೮೭೪ ॥
ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಕಸಮಾಧಿನಿಷ್ಠಯಾ
ತಿಷ್ಠತೋ ಭವತಿ ನಿತ್ಯತಾ ಧ್ರುವಮ್ ।
ಉದ್ಭವಾದ್ಯಪಗತಿರ್ನಿರರ್ಗಲಾ
ನಿತ್ಯನಿಶ್ಚಲನಿರಸ್ತನಿರ್ವೃತಿಃ ॥ ೮೭೫ ॥
ವಿದ್ವಾನಹಮಿದಮಿತಿ ವಾ ಕಿಂಚಿ
ದ್ಬಾಹ್ಯಾಭ್ಯಂತರವೇದನಶೂನ್ಯಃ ।
ಸ್ವಾನಂದಾಮೃತಸಿಂಧುನಿಮಗ್ನ -
ಸ್ತೂಷ್ಣೀಮಾಸ್ತೇ ಕಶ್ಚಿದನನ್ಯಃ ॥ ೮೭೬ ॥
ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಯತ್ತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ನಿಷ್ಠಿತಾಃ ।
ಏತೇ ಧನ್ಯಾ ಏವ ಮುಕ್ತಾ ಜೀವಂತೋಽಪಿ ಬಹಿರ್ದೃಶಾಮ್ ॥ ೮೭೭ ॥
ಯಥಾ ಸಮಾಧಿತ್ರಿತಯಂ ಯತ್ನೇನ ಕ್ರಿಯತೇ ಹೃದಿ ।
ತಥೈವ ಬಾಹ್ಯದೇಶೇಽಪಿ ಕಾರ್ಯಂ ದ್ವೈತನಿವೃತ್ತಯೇ ॥ ೮೭೮ ॥
ತತ್ಪ್ರಕಾರಂ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ನಿಶಾಮಯ ಸಮಾಸತಃ ।
ಅಧಿಷ್ಠಾನಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ ೮೭೯ ॥
ತತ್ರಾಧ್ಯಸ್ತಮಿದಂ ಭಾತಿ ನಾಮರೂಪಾತ್ಮಕಂ ಜಗತ್ ।
ಸತ್ತ್ವಂ ಚಿತ್ತ್ವಂ ತಥಾನಂದರೂಪಂ ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮಣಸ್ತ್ರಯಮ್ ॥ ೮೮೦ ॥
ಅಧ್ಯಸ್ತಜಗತೋ ರೂಪಂ ನಾಮರೂಪಮಿದಂ ದ್ವಯಮ್ ।
ಏತಾನಿ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದನಾಮರೂಪಾಣಿ ಪಂಚ ಚ ॥ ೮೮೧ ॥
ಏಕೀಕೃತ್ಯೋಚ್ಯತೇ ಮೂರ್ಖೈರಿದಂ ವಿಶ್ವಮಿತಿ ಭ್ರಮಾತ್ ।
ಶೈತ್ಯಂ ಶ್ವೇತಂ ರಸಂ ದ್ರಾವ್ಯಂ ತರಂಗ ಇತಿ ನಾಮ ಚ ॥ ೮೮೨ ॥
ಏಕೀಕೃತ್ಯ ತರಂಗೋಽಯಮಿತಿ ನಿರ್ದಿಶ್ಯತೇ ಯಥಾ ।
ಆರೋಪಿತೇ ನಾಮರೂಪೇ ಉಪೇಕ್ಷ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಸ್ತತಃ ॥ ೮೮೩ ॥
ಸ್ವರೂಪಮಾತ್ರಗ್ರಹಣಂ ಸಮಾಧಿರ್ಬಾಹ್ಯ ಆದಿಮಃ ।
ಸಚ್ಚಿದಾನಂದರೂಪಸ್ಯ ಸಕಾಶಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಯತಿಃ ॥ ೮೮೪ ॥
ನಾಮರೂಪೇ ಪೃಥಕ್ಕೃತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯೇವ ವಿಲಾಪಯನ್ ।
ಅಧಿಷ್ಠಾನಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಮದ್ವಯಮ್ ।
ಯತ್ತದೇವಾಹಮಿತ್ಯೇವ ನಿಶ್ಚಿತಾತ್ಮಾ ಭವೇದ್ಧ್ರುವಮ್ ॥ ೮೮೫ ॥
ಇಯಂ ಭೂರ್ನ ಸನ್ನಾಪಿ ತೋಯಂ ನ ತೇಜೋ
ನ ವಾಯುರ್ನ ಖಂ ನಾಪಿ ತತ್ಕಾರ್ಯಜಾತಮ್ ।
ಯದೇಷಾಮಧಿಷ್ಠಾನಭೂತಂ ವಿಶುದ್ಧಂ
ಸದೇಕಂ ಪರಂ ಸತ್ತದೇವಾಹಮಸ್ಮಿ ॥ ೮೮೬ ॥
ನ ಶಬ್ದೋ ನ ರೂಪಂ ನ ಚ ಸ್ಪರ್ಶಕೋ ವಾ
ತಥಾ ನೋ ರಸೋ ನಾಪಿ ಗಂಧೋ ನ ಚಾನ್ಯಃ ।
ಯದೇಷಾಮಧಿಷ್ಠಾನಭೂತಂ ವಿಶುದ್ಧಂ
ಸದೇಕಂ ಪರಂ ಸತ್ತದೇವಾಹಮಸ್ಮಿ ॥ ೮೮೭ ॥
ನ ಸದ್ದ್ರವ್ಯಜಾತಂ ಗುಣಾ ನ ಕ್ರಿಯಾ ವಾ
ನ ಜಾತಿರ್ವಿಶೇಷೋ ನ ಚಾನ್ಯಃ ಕದಾಪಿ ।
ಯದೇಷಾಮಧಿಷ್ಠಾನಭೂತಂ ವಿಶುದ್ಧಂ
ಸದೇಕಂ ಪರಂ ಸತ್ತದೇವಾಹಮಸ್ಮಿ ॥ ೮೮೮ ॥
ನ ದೇಹೋ ನ ಚಾಕ್ಷಾಣಿ ನ ಪ್ರಾಣಾವಾಯು -
ರ್ಮನೋ ನಾಪಿ ಬುದ್ಧಿರ್ನ ಚಿತ್ತಂ ಹ್ಯಹಂಧೀಃ ।
ಯದೇಷಾಮಧಿಷ್ಠಾನಭೂತಂ ವಿಶುದ್ಧಂ
ಸದೇಕಂ ಪರಂ ಸತ್ತದೇವಾಹಮಸ್ಮಿ ॥ ೮೮೯ ॥
ನ ದೇಶೋ ನ ಕಾಲೋ ನ ದಿಗ್ವಾಪಿ ಸತ್ಸ್ಯಾ -
ನ್ನ ವಸ್ತ್ವಂತರಂ ಸ್ಥೂಲಸೂಕ್ಷ್ಮಾದಿರೂಪಮ್ ।
ಯದೇಷಾಮಧಿಷ್ಠಾನಭೂತಂ ವಿಶುದ್ಧಂ
ಸದೇಕಂ ಪರಂ ಸತ್ತದೇವಾಹಮಸ್ಮಿ ॥ ೮೯೦ ॥
ಏತದ್ದೃಶ್ಯಂ ನಾಮರೂಪಾತ್ಮಕಂ ಯೋ -
ಽಧಿಷ್ಠಾನಂ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮ ಸತ್ಯಂ ಸದೇತಿ ।
ಗಚ್ಛಂಸ್ತಿಷ್ಟನ್ವಾ ಶಯಾನೋಽಪಿ ನಿತ್ಯಂ
ಕುರ್ಯಾದ್ವಿದ್ವಾನ್ಬಾಹ್ಯದೃಶ್ಯಾನುವಿದ್ಧಮ್ ॥ ೮೯೧ ॥
ಅಧ್ಯಸ್ತನಾಮರೂಪಾದಿಪ್ರವಿಲಾಪೇನ ನಿರ್ಮಲಮ್ ।
ಅದ್ವೈತಂ ಪರಮಾನಂದಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಸ್ಮೀತಿ ಭಾವಯೇತ್ ॥ ೮೯೨ ॥
ನಿರ್ವಿಕಾರಂ ನಿರಾಕಾರಂ ನಿರಂಜನಮನಾಮಯಮ್ ।
ಆದ್ಯಂತರಹಿತಂ ಪೂರ್ಣಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಹಂ ನ ಸಂಶಯಃ ॥ ೮೯೩ ॥
ನಿಷ್ಕಲಂಕಂ ನಿರಾತಂಕಂ ತ್ರಿವಿಧಚ್ಛೇದವರ್ಜಿತಮ್ ।
ಆನಂದಮಕ್ಷರಂ ಮುಕ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಸ್ಮೀತಿ ಭಾವಯೇತ್ ॥ ೮೯೪ ॥
ನಿರ್ವಿಶೇಷಂ ನಿರಾಭಾಸಂ ನಿತ್ಯಮುಕ್ತಮವಿಕ್ರಿಯಮ್ ।
ಪ್ರಜ್ಞಾನೈಕರಸಂ ಸತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಸ್ಮೀತಿ ಭಾವಯೇತ್ ॥ ೮೯೫ ॥
ಶುದ್ಧಂ ಬುದ್ಧಂ ತತ್ತ್ವಸಿದ್ಧಂ ಪರಂ ಪ್ರತ್ಯಗಖಂಡಿತಮ್ ।
ಸ್ವಪ್ರಕಾಶಂ ಪರಾಕಾಶಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಸ್ಮೀತಿ ಭಾವಯೇತ್ ॥ ೮೯೬ ॥
ಸುಸೂಕ್ಷ್ಮಮಸ್ತಿತಾಮಾತ್ರಂ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಂ ಮಹತ್ತಮಮ್ ।
ಕೇವಲಂ ಪರಮಾದ್ವೈತಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಸ್ಮೀತಿ ಭಾವಯೇತ್ ॥ ೮೯೭ ॥
ಇತ್ಯೇವಂ ನಿರ್ವಿಕಾರಾದಿಶಬ್ದಮಾತ್ರಸಮರ್ಪಿತಮ್ ।
ಧ್ಯಾಯತಃ ಕೇವಲಂ ವಸ್ತು ಲಕ್ಷ್ಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠತಿ ॥ ೮೯೮ ॥
ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದರಸಾವೇಶಾದೇಕೀಭೂಯ ತದಾತ್ಮನಾ ।
ವೃತ್ತೇರ್ಯಾ ನಿಶ್ಚಲಾವಸ್ಥಾ ಸ ಸಮಾಧಿರಕಲ್ಪಕಃ ॥ ೮೯೯ ॥
ಉತ್ಥಾನೇ ವಾಪ್ಯನುತ್ಥಾನೇಽಪ್ಯಪ್ರಮತ್ತೋ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ।
ಸಮಾಧಿಷಟ್ಕಂ ಕುರ್ವೀತ ಸರ್ವದಾ ಪ್ರಯತೋ ಯತಿಃ ॥ ೯೦೦ ॥
ವಿಪರೀತಾರ್ಥಧೀರ್ಯಾವನ್ನ ನಿಃಶೇಷಂ ನಿವರ್ತತೇ ।
ಸ್ವರೂಪಸ್ಫುರಣಂ ಯಾವನ್ನ ಪ್ರಸಿಧ್ಯತ್ಯನರ್ಗಲಮ್ ।
ತಾವತ್ಸಮಾಧಿಷಟ್ಕೇನ ನಯೇತ್ಕಾಲಂ ನಿರಂತರಮ್ ॥ ೯೦೧ ॥
ನ ಪ್ರಮಾದೋಽತ್ರ ಕರ್ತವ್ಯೋ ವಿದುಷಾ ಮೋಕ್ಷಮಿಚ್ಛತಾ ।
ಪ್ರಮಾದೇ ಜೃಂಭತೇ ಮಾಯಾ ಸೂರ್ಯಾಪಾಯೇ ತಮೋ ಯಥಾ ॥ ೯೦೨ ॥
ಸ್ವಾನುಭೂತಿಂ ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ನ ತಿಷ್ಠಂತಿ ಕ್ಷಣಂ ಬುಧಾಃ ।
ಸ್ವಾನುಭೂತೌ ಪ್ರಮಾದೋ ಯಃ ಸ ಮೃತ್ಯುರ್ನ ಯಮಃ ಸತಾಮ್ ॥ ೯೦೩ ॥
ಅಸ್ಮಿನ್ಸಮಾಧೌ ಕುರುತೇ ಪ್ರಯಾಸಂ
ಯಸ್ತಸ್ಯ ನೈವಾಸ್ತಿ ಪುನರ್ವಿಕಲ್ಪಃ ।
ಸರ್ವಾತ್ಮಭಾವೋಽಪ್ಯಮುನೈವ ಸಿಧ್ಯೇ -
ತ್ಸರ್ವಾತ್ಮಭಾವಃ ಖಲು ಕೇವಲತ್ವಮ್ ॥ ೯೦೪ ॥
ಸರ್ವಾತ್ಮಭಾವೋ ವಿದುಷೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಫಲಂ ವಿದುಃ ।
ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ತಸ್ಯೈವ ಸ್ವಾನಂದಾನುಭವಃ ಫಲಮ್ ॥ ೯೦೫ ॥
ಯೋಽಹಂ ಮಮೇತ್ಯಾದ್ಯಸದಾತ್ಮಗಾಹಕೋ
ಗ್ರಂಥಿರ್ಲಯಂ ಯಾತಿ ಸ ವಾಸನಾಮಯಃ ।
ಸಮಾಧಿನಾ ನಶ್ಯತಿ ಕರ್ಮಬಂಧೋ
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮಬೋಧೋಽಪ್ರತಿಬಂಧ ಇಷ್ಯತೇ ॥ ೯೦೬ ॥
ಏಷ ನಿಷ್ಕಂಟಕಃ ಪಂಥಾ ಮುಕ್ತೇರ್ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನಾ ಸ್ಥಿತೇಃ ।
ಶುದ್ಧಾತ್ಮನಾಂ ಮುಮುಕ್ಷೂಣಾಂ ಯತ್ಸದೇಕತ್ವದರ್ಶನಮ್ ॥ ೯೦೭ ॥
ತಸ್ಮಾತ್ತ್ವಂ ಚಾಪ್ಯಪ್ರಮತ್ತಃ ಸಮಾಧೀ -
ನ್ಕೃತ್ವಾ ಗ್ರಂಥಿಂ ಸಾಧು ನಿರ್ದಹ್ಯ ಯುಕ್ತಃ ।
ನಿತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದಪೀಯೂಷಸಿಂಧೌ
ಮಜ್ಜನ್ಕ್ರೀಡನ್ಮೋದಮಾನೋ ರಮಸ್ವ ॥ ೯೦೮ ॥
ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಸಮಾಧಿರ್ಯೋ ವೃತ್ತಿರ್ನೈಶ್ಚಲ್ಯಲಕ್ಷಣಾ ।
ತಮೇವ ಯೋಗ ಇತ್ಯಾಹುರ್ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥಕೋವಿದಾಃ ॥ ೯೦೯ ॥
ಅಷ್ಟಾವಂಗಾನಿ ಯೋಗಸ್ಯ ಯಮೋ ನಿಯಮ ಆಸನಮ್ ।
ಪ್ರಾಣಾಯಾಮಸ್ತಥಾ ಪ್ರತ್ಯಾಹಾರಶ್ಚಾಪಿ ಚ ಧಾರಣಾ ॥ ೯೧೦ ॥
ಧ್ಯಾನಂ ಸಮಾಧಿರಿತ್ಯೇವ ನಿಗದಂತಿ ಮನೀಷಿಣಃ ।
ಸರ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ವಿಜ್ಞಾನಾದಿಂದ್ರಿಯಗ್ರಾಮಸಂಯಮಃ ॥ ೯೧೧ ॥
ಯಮೋಽಯಮಿತಿ ಸಂಪ್ರೋಕ್ತೋಽಭ್ಯಸನೀಯೋ ಮುಹುರ್ಮುಹುಃ ।
ಸಜಾತೀಯಪ್ರವಾಹಶ್ಚ ವಿಜಾತೀಯತಿರಸ್ಕೃತಿಃ ॥ ೯೧೨ ॥
ನಿಯಮೋ ಹಿ ಪರಾನಂದೋ ನಿಯಮಾತ್ಕ್ರಿಯತೇ ಬುಧೈಃ ।
ಸುಖೇನೈವ ಭವೇದ್ಯಸ್ಮಿನ್ನಜಸ್ರಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಿಂತನಮ್ ॥ ೯೧೩ ॥
ಆಸನಂ ತದ್ವಿಜಾನೀಯಾದಿತರತ್ಸುಖನಾಶನಮ್ ।
ಚಿತ್ತಾದಿಸರ್ವಭಾವೇಷು ಬ್ರಹ್ಮತ್ವೇನೈವ ಭಾವನಾತ್ ॥ ೯೧೪ ॥
ನಿರೋಧಃ ಸರ್ವವೃತ್ತೀನಾಂ ಪ್ರಾಣಾಯಾಮಃ ಸ ಉಚ್ಯತೇ ।
ನಿಷೇಧನಂ ಪ್ರಪಂಚಸ್ಯ ರೇಚಕಾಖ್ಯಃ ಸಮೀರಣಃ ॥ ೯೧೫ ॥
ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಸ್ಮೀತಿ ಯಾ ವೃತ್ತಿಃ ಪೂರಕೋ ವಾಯುರೀರಿತಃ ।
ತತಸ್ತದ್ವೃತ್ತಿನೈಶ್ಚಲ್ಯಂ ಕುಂಭಕಃ ಪ್ರಾಣಸಂಯಮಃ ॥ ೯೧೬ ॥
ಅಯಂ ಚಾಪಿ ಪ್ರಬುದ್ಧಾನಾಮಜ್ಞಾನಾಂ ಪ್ರಾಣಪೀಡನಮ್ ।
ವಿಷಯೇಷ್ವಾತ್ಮತಾಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಮನಸಶ್ಚಿತಿಮಜ್ಜನಮ್ ॥ ೯೧೭ ॥
ಪ್ರತ್ಯಾಹಾರಃ ಸ ವಿಜ್ಞೇಯೋಽಭ್ಯಸನೀಯೋ ಮುಮುಕ್ಷುಭಿಃ ।
ಯತ್ರ ಯತ್ರ ಮನೋ ಯಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಸ್ತತ್ರ ದರ್ಶನಾತ್ ॥ ೯೧೮ ॥
ಮನಸೋ ಧಾರಣಂ ಚೈವ ಧಾರಣಾ ಸಾ ಪರಾ ಮತಾ ।
ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಸ್ಮೀತಿ ಸದ್ವೃತ್ತ್ಯಾ ನಿರಾಲಂಬತಯಾ ಸ್ಥಿತಿಃ ॥ ೯೧೯ ॥
ಧ್ಯಾನಶಬ್ದೇನ ವಿಖ್ಯಾತಾ ಪರಮಾನಂದದಾಯಿನೀ ।
ನಿರ್ವಿಕಾರತಯಾ ವೃತ್ತ್ಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಾಕಾರತಯಾ ಪುನಃ ॥ ೯೨೦ ॥
ವೃತ್ತಿವಿಸ್ಮರಣಂ ಸಮ್ಯಕ್ಸಮಾಧಿರ್ಧ್ಯಾನಸಂಜ್ಞಿಕಃ ।
ಸಮಾಧೌ ಕ್ರಿಯಮಾಣೇ ತು ವಿಘ್ನಾ ಹ್ಯಾಯಾಂತಿ ವೈ ಬಲಾತ್ ॥ ೯೨೧ ॥
ಅನುಸಂಧಾನರಾಹಿತ್ಯಮಾಲಸ್ಯಂ ಭೋಗಲಾಲಸಮ್ ।
ಭಯಂ ತಮಶ್ಚ ವಿಕ್ಷೇಪಸ್ತೇಜಸ್ಪಂದಶ್ಚ ಶೂನ್ಯತಾ ॥ ೯೨೨ ॥
ಏವಂ ಯದ್ವಿಘ್ನಬಾಹುಲ್ಯಂ ತ್ಯಾಜ್ಯಂ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮವಿಜ್ಜನೈಃ ।
ವಿಘ್ನಾನೇತಾನ್ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ಪ್ರಮಾದರಹಿತೋ ವಶೀ ।
ಸಮಾಧಿನಿಷ್ಠಯಾ ಬ್ರಹ್ಮ ಸಾಕ್ಷಾದ್ಭವಿತುಮರ್ಹಸಿ ॥ ೯೨೩ ॥
ಇತಿ ಗುರುವಚನಾಚ್ಛ್ರುತಿಪ್ರಮಾಣಾ -
ತ್ಪರಮವಗಮ್ಯ ಸ್ವತತ್ತ್ವಮಾತ್ಮಯುಕ್ತ್ಯಾ ।
ಪ್ರಶಮಿತಕರಣಃ ಸಮಾಹಿತಾತ್ಮಾ ಕ್ವಚಿ -
ದಚಲಾಕೃತಿರಾತ್ಮನಿಷ್ಠಿತೋಽಭೂತ್ ॥ ೯೨೪ ॥
ಬಹುಕಾಲಂ ಸಮಾಧಾಯ ಸ್ವಸ್ವರೂಪೇ ತು ಮಾನಸಮ್ ।
ಉತ್ಥಾಯ ಪರಮಾನಂದಾದ್ಗುರುಮೇತ್ಯ ಪುನರ್ಮುದಾ ॥ ೯೨೫ ॥
ಪ್ರಮಾಣಪೂರ್ವಕಂ ಧೀಮಾನ್ಸಗದ್ಗದಮುವಾಚ ಹ ।
ನಮೋ ನಮಸ್ತೇ ಗುರವೇ ನಿತ್ಯಾನಂದಸ್ವರೂಪಿಣೇ ॥ ೯೨೬ ॥
ಮುಕ್ತಸಂಗಾಯ ಶಾಂತಾಯ ತ್ಯಕ್ತಾಹಂತಾಯ ತೇ ನಮಃ ।
ದಯಾಧಾಮ್ನೇ ನಮೋ ಭೂಮ್ನೇ ಮಹಿಮ್ನಃ ಪಾರಮಸ್ಯ ತೇ ।
ನೈವಾಸ್ತಿ ಯತ್ಕಟಾಕ್ಷೇಣ ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಭವಮದ್ವಯಮ್ ॥ ೯೨೭ ॥
ಕಿಂ ಕರೋಮಿ ಕ್ವ ಗಚ್ಛಾಮಿ ಕಿಂ ಗೃಹ್ಣಾಮಿ ತ್ಯಜಾಮಿ ಕಿಮ್ ।
ಯನ್ಮಯಾ ಪೂರಿತಂ ವಿಶ್ವಂ ಮಹಾಕಲ್ಪಾಂಬುನಾ ಯಥಾ ॥ ೯೨೮ ॥
ಮಯಿ ಸುಖಬೋಧಪಯೋಧೌ ಮಹತಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಬುದ್ಬುದಸಹಸ್ರಮ್ ।
ಮಾಯಾಮಯೇನ ಮರುತಾ ಭೂತ್ವಾ ಭೂತ್ವಾ ಪುನಸ್ತಿರೋಧತ್ತೇ ॥ ೯೨೯ ॥
ನಿತ್ಯಾನಂದಸ್ವರೂಪೋಽಹಮಾತ್ಮಾಹಂ ತ್ವದನುಗ್ರಹಾತ್ ।
ಪೂರ್ಣೋಽಹಮನವದ್ಯೋಽಹಂ ಕೇವಲೋಽಹಂ ಚ ಸದ್ಗುರೋ ॥ ೯೩೦ ॥
ಅಕರ್ತಾಹಮಭೋಕ್ತಾಹಮವಿಕಾರೋಽಹಮಕ್ರಿಯಃ ।
ಆನಂದಘನ ಏವಾಹಮಸಂಗೋಽಹಂ ಸದಾಶಿವಃ ॥ ೯೩೧ ॥
ತ್ವತ್ಕಟಾಕ್ಷವರಚಾಂದ್ರಚಂದ್ರಿಕಾಪಾತಧೂತಭವತಾಪಜಶ್ರಮಃ ।
ಪ್ರಾಪ್ತವಾನಹಮಖಂಡವೈಭವಾನಂದಮಾತ್ಮಪದಮಕ್ಷಯಂ ಕ್ಷಣಾತ್ ॥ ೯೩೨ ॥
ಛಾಯಯಾ ಸ್ಪೃಷ್ಟಮುಷ್ಣಂ ವಾ ಶೀತಂ ವಾ ದುಷ್ಠು ಸುಷ್ಠು ವಾ ।
ನ ಸ್ಪೃಶತ್ಯೇವ ಯತ್ಕಿಂಚಿತ್ಪುರುಷಂ ತದ್ವಿಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ ೯೩೩ ॥
ನ ಸಾಕ್ಷಿಣಂ ಸಾಕ್ಷ್ಯಧರ್ಮಾ ನ ಸ್ಪೃಶಂತಿ ವಿಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಅವಿಕಾರಮುದಾಸೀನಂ ಗೃಹಧರ್ಮಾಃ ಪ್ರದೀಪವತ್ ॥ ೯೩೪ ॥
ರವೇರ್ಯಥಾ ಕರ್ಮಣಿ ಸಾಕ್ಷಿಭಾವೋ
ವಹ್ನೇರ್ಯಥಾ ವಾಯಸಿ ದಾಹಕತ್ವಮ್ ।
ರಜ್ಜೋರ್ಯಥಾರೋಪಿತವಸ್ತುಸಂಗ -
ಸ್ತಥೈವ ಕೂಟಸ್ಥಚಿದಾತ್ಮನೋ ಮೇ ॥ ೯೩೫ ॥
ಇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಸ ಗುರುಂ ಸ್ತುತ್ವಾ ಪ್ರಶ್ರಯೇಣ ಕೃತಾನತಿಃ ।
ಮುಮುಕ್ಷೋರುಪಕಾರಾಯ ಪ್ರಷ್ಟವ್ಯಾಂಶಮಪೃಚ್ಛತ ॥ ೯೩೬ ॥
ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಭಗವನ್ನನುಭೂತೇಶ್ಚ ಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ವಿದೇಹಮುಕ್ತಸ್ಯ ಚ ಮೇ ಕೃಪಯಾ ಬ್ರೂಹಿ ತತ್ತ್ವತಃ ॥ ೯೩೭ ॥
ಶ್ರೀಗುರುಃ -
ವಕ್ಷ್ಯೇ ತುಭ್ಯಂ ಜ್ಞಾನಭೂಮಿಕಾಯಾ ಲಕ್ಷಣಮಾದಿತಃ ।
ಜ್ಞಾತೇ ಯಸ್ಮಿಂಸ್ತ್ವಯಾ ಸರ್ವಂ ಜ್ಞಾತಂ ಸ್ಯಾತ್ಪೃಷ್ಟಮದ್ಯ ಯತ್ ॥ ೯೩೮ ॥
ಜ್ಞಾನಭೂಮಿಃ ಶುಭೇಚ್ಛಾ ಸ್ಯಾತ್ಪ್ರಥಮಾ ಸಮುದೀರಿತಾ ।
ವಿಚಾರಣಾ ದ್ವಿತೀಯಾ ತು ತೃತೀಯಾ ತನುಮಾನಸೀ ॥ ೯೩೯ ॥
ಸತ್ತ್ವಾಪತ್ತಿಶ್ಚತುರ್ಥೀ ಸ್ಯಾತ್ತತೋಽಸಂಸಕ್ತಿನಾಮಿಕಾ ।
ಪದಾರ್ಥಾಭಾವನಾ ಷಷ್ಠೀ ಸಪ್ತಮೀ ತುರ್ಯಗಾ ಸ್ಮೃತಾ ॥ ೯೪೦ ॥
ಸ್ಥಿತಃ ಕಿಂ ಮೂಢ ಏವಾಸ್ಮಿ ಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯೋಽಹಂ ಶಾಸ್ತ್ರಸಜ್ಜನೈಃ ।
ವೈರಾಗ್ಯಪೂರ್ವಮಿಚ್ಛೇತಿ ಶುಭೇಚ್ಛಾ ಚೋಚ್ಯತೇ ಬುಧೈಃ ॥ ೯೪೧ ॥
ಶಾಸ್ತ್ರಸಜ್ಜನಸಂಪರ್ಕವೈರಾಗ್ಯಾಭ್ಯಾಸಪೂರ್ವಕಮ್ ।
ಸದಾಚಾರಪ್ರವೃತ್ತಿರ್ಯಾ ಪ್ರೋಚ್ಯತೇ ಸಾ ವಿಚಾರಣಾ ॥ ೯೪೨ ॥
ವಿಚಾರಣಾಶುಭೇಚ್ಛಾಭ್ಯಾಮಿಂದ್ರಿಯಾರ್ಥೇಷು ರಕ್ತತಾ ।
ಯತ್ರ ಸಾ ತನುತಾಮೇತಿ ಪ್ರೋಚ್ಯತೇ ತನುಮಾನಸೀ ॥ ೯೪೩ ॥
ಭೂಮಿಕಾತ್ರಿತಯಾಭ್ಯಾಸಾಚ್ಚಿತ್ತೇಽರ್ಥವಿರತೇರ್ವಶಾತ್ ।
ಸತ್ತ್ವಾತ್ಮನಿ ಸ್ಥಿತೇ ಶುದ್ಧೇ ಸತ್ತ್ವಾಪತ್ತಿರುದಾಹೃತಾ ॥ ೯೪೪ ॥
ದಶಾಚತುಷ್ಟಯಾಭ್ಯಾಸಾದಸಂಸರ್ಗಫಲಾ ತು ಯಾ ।
ರೂಢಸತ್ತ್ವಚಮತ್ಕಾರಾ ಪ್ರೋಕ್ತಾಸಂಸಕ್ತಿನಾಮಿಕಾ ॥ ೯೪೫ ॥
ಭೂಮಿಕಾಪಂಚಕಾಭ್ಯಾಸಾತ್ಸ್ವಾತ್ಮಾರಾಮತಯಾ ಭೃಶಮ್ ।
ಆಭ್ಯಂತರಾಣಾಂ ಬಾಹ್ಯಾನಾಂ ಪದಾರ್ಥಾನಾಮಭಾವನಾತ್ ॥ ೯೪೬ ॥
ಪರಪ್ರಯುಕ್ತೇನ ಚಿರಪ್ರಯತ್ನೇನಾವಬೋಧನಮ್ ।
ಪದಾರ್ಥಾಭಾವನಾ ನಾಮ ಷಷ್ಠೀ ಭವತಿ ಭೂಮಿಕಾ ॥ ೯೪೭ ॥
ಷಡ್ಭೂಮಿಕಾಚಿರಾಭ್ಯಾಸಾದ್ಭೇದಸ್ಯಾನುಪಲಂಭನಾತ್ ।
ಯತ್ಸ್ವಭಾವೈಕನಿಷ್ಠತ್ವಂ ಸಾ ಜ್ಞೇಯಾ ತುರ್ಯಗಾ ಗತಿಃ ॥ ೯೪೮ ॥
ಇದಂ ಮಮೇತಿ ಸರ್ವೇಷು ದೃಶ್ಯಭಾವೇಷ್ವಭಾವನಾ ।
ಜಾಗ್ರಜ್ಜಾಗ್ರದಿತಿ ಪ್ರಾಹುರ್ಮಹಾಂತೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿತ್ತಮಾಃ ॥ ೯೪೯ ॥
ವಿದಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದೇ ಮಯಿ ದೃಶ್ಯಪರಂಪರಾಮ್ ।
ನಾಮರೂಪಪರಿತ್ಯಾಗೋ ಜಾಗ್ರತ್ಸ್ವಪ್ನಃ ಸಮೀರ್ಯತೇ ॥ ೯೫೦ ॥
ಪರಿಪೂರ್ಣಚಿದಾಕಾಶೇ ಮಯಿ ಬೋಧಾತ್ಮತಾಂ ವಿನಾ ।
ನ ಕಿಂಚಿದನ್ಯದಸ್ತೀತಿ ಜಾಗ್ರತ್ಸುಪ್ತಿಃ ಸಮೀರ್ಯತೇ ॥ ೯೫೧ ॥
ಮೂಲಾಜ್ಞಾನವಿನಾಶೇನ ಕಾರಣಾಭಾಸಚೇಷ್ಟಿತೈಃ ।
ಬಂಧೋ ನ ಮೇಽತಿಸ್ವಲ್ಪೋಽಪಿ ಸ್ವಪ್ನಜಾಗ್ರದಿತೀರ್ಯತೇ ॥ ೯೫೨ ॥
ಕಾರಣಾಜ್ಞಾನನಾಶಾದ್ಯದ್ದ್ರಷ್ಟೃದರ್ಶನದೃಶ್ಯತಾ ।
ನ ಕಾರ್ಯಮಸ್ತಿ ತಜ್ಜ್ಞಾನಂ ಸ್ವಪ್ನಸ್ವಪ್ನಃ ಸಮೀರ್ಯತೇ ॥ ೯೫೩ ॥
ಅತಿಸೂಕ್ಷ್ಮವಿಮರ್ಶೇನ ಸ್ವಧೀವೃತ್ತಿರಚಂಚಲಾ ।
ವಿಲೀಯತೇ ಯದಾ ಬೋಧೇ ಸ್ವಪ್ನಸುಪ್ತಿರಿತೀರ್ಯತೇ ॥ ೯೫೪ ॥
ಚಿನ್ಮಯಾಕಾರಮತಯೋ ಧೀವೃತ್ತಿಪ್ರಸರೈರ್ಗತಃ ।
ಆನಂದಾನುಭವೋ ವಿದ್ವನ್ ಸುಪ್ತಿಜಾಗ್ರದಿತೀರ್ಯತೇ ॥ ೯೫೫ ॥
ವೃತ್ತೌ ಚಿರಾನುಭೂತಾಂತರಾನಂದಾನುಭವಸ್ಥಿತೌ ।
ಸಮಾತ್ಮತಾಂ ಯೋ ಯಾತ್ಯೇಷ ಸುಪ್ತಿಸ್ವಪ್ನ ಇತೀರ್ಯತೇ ॥ ೯೫೬ ॥
ದೃಶ್ಯಧೀವೃತ್ತಿರೇತಸ್ಯ ಕೇವಲೀಭಾವಭಾವನಾ ।
ಪರಂ ಬೋಧೈಕತಾವಾಪ್ತಿಃ ಸುಪ್ತಿಸುಪ್ತಿರಿತೀರ್ಯತೇ ॥ ೯೫೭ ॥
ಪರಬ್ರಹ್ಮವದಾಭಾತಿ ನಿರ್ವಿಕಾರೈಕರೂಪಿಣೀ ।
ಸರ್ವಾವಸ್ಥಾಸು ಧಾರೈಕಾ ತುರ್ಯಾಖ್ಯಾ ಪರಿಕೀರ್ತಿತಾ ॥ ೯೫೮ ॥
ಇತ್ಯವಸ್ಥಾಸಮುಲ್ಲಾಸಂ ವಿಮೃಶನ್ಮುಚ್ಯತೇ ಸುಖೀ ।
ಶುಭೇಚ್ಛಾದಿತ್ರಯಂ ಭೂಮಿಭೇದಾಭೇದಯುತಂ ಸ್ಮೃತಮ್ ॥ ೯೫೯ ॥
ಯಥಾವದ್ಭೇದಬುದ್ಧ್ಯೇದಂ ಜಗಜ್ಜಾಗ್ರದಿತೀರ್ಯತೇ ।
ಅದ್ವೈತೇ ಸ್ಥೈರ್ಯಮಾಯಾತೇ ದ್ವೈತೇ ಚ ಪ್ರಶಮಂ ಗತೇ ॥ ೯೬೦ ॥
ಪಶ್ಯಂತಿ ಸ್ವಪ್ನವಲ್ಲೋಕಂ ತುರ್ಯಭೂಮಿಸುಯೋಗತಃ ।
ಪಂಚಮೀಂ ಭೂಮಿಮಾರುಹ್ಯ ಸುಷುಪ್ತಿಪದನಾಮಿಕಾಮ್ ॥ ೯೬೧ ॥
ಶಾಂತಾಶೇಷವಿಶೇಷಾಂಶಸ್ತಿಷ್ಠೇದದ್ವೈತಮಾತ್ರಕೇ ।
ಅಂತರ್ಮುಖತಯಾ ನಿತ್ಯಂ ಷಷ್ಠೀಂ ಭೂಮಿಮುಪಾಶ್ರಿತಃ ॥ ೯೬೨ ॥
ಪರಿಶ್ರಾಂತತಯಾ ಗಾಢನಿದ್ರಾಲುರಿವ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ।
ಕುರ್ವನ್ನಭ್ಯಾಸಮೇತಸ್ಯಾಂ ಭೂಮ್ಯಾಂ ಸಮ್ಯಗ್ವಿವಾಸನಃ ॥ ೯೬೩ ॥
ತುರ್ಯಾವಸ್ಥಾಂ ಸಪ್ತಭೂಮಿಂ ಕ್ರಮಾತ್ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಯೋಗಿರಾಟ್ ।
ವಿದೇಹಮುಕ್ತಿರೇವಾತ್ರ ತುರ್ಯಾತೀತದಶೋಚ್ಯತೇ ॥ ೯೬೪ ॥
ಯತ್ರ ನಾಸನ್ನ ಸಚ್ಚಾಪಿ ನಾಹಂ ನಾಪ್ಯನಹಂಕೃತಿಃ ।
ಕೇವಲಂ ಕ್ಷೀಣಮನನ ಆಸ್ತೇಽದ್ವೈತೇಽತಿನಿರ್ಭಯಃ ॥ ೯೬೫ ॥
ಅಂತಃಶೂನ್ಯೋ ಬಹಿಃಶೂನ್ಯಃ ಶೂನ್ಯಕುಂಭ ಇವಾಂಬರೇ ।
ಅಂತಃಪೂರ್ಣೋ ಬಹಿಃಪೂರ್ಣಃ ಪೂರ್ಣಕುಂಭ ಇವಾರ್ಣವೇ ॥ ೯೬೬ ॥
ಯಥಾಸ್ಥಿತಮಿದಂ ಸರ್ವಂ ವ್ಯವಹಾರವತೋಽಪಿ ಚ ।
ಅಸ್ತಂ ಗತಂ ಸ್ಥಿತಂ ವ್ಯೋಮ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಉಚ್ಯತೇ ॥ ೯೬೭ ॥
ನೋದೇತಿ ನಾಸ್ತಮಾಯಾತಿ ಸುಖದುಃಖೇ ಮನಃ ಪ್ರಭಾ ।
ಯಥಾಪ್ರಾಪ್ತಸ್ಥಿತಿರ್ಯಸ್ಯ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಉಚ್ಯತೇ ॥ ೯೬೮ ॥
ಯೋ ಜಾಗರ್ತ್ತಿ ಸುಷುಪ್ತಿಸ್ಥೋ ಯಸ್ಯ ಜಾಗ್ರನ್ನ ವಿದ್ಯತೇ ।
ಯಸ್ಯ ನಿರ್ವಾಸನೋ ಬೋಧಃ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಉಚ್ಯತೇ ॥ ೯೬೯ ॥
ರಾಗದ್ವೇಷಭಯಾದೀನಾಮನುರೂಪಂ ಚರನ್ನಪಿ ।
ಯೋಽಂತರ್ವ್ಯೋಮವದತ್ಯಚ್ಛಃ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಉಚ್ಯತೇ ॥ ೯೭೦ ॥
ಯಸ್ಯ ನಾಹಂಕೃತೋ ಭಾವೋ ಬುದ್ಧಿರ್ಯಸ್ಯ ನ ಲಿಪ್ಯತೇ ।
ಕುರ್ವತೋಽಕುರ್ವತೋ ವಾಪಿ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಉಚ್ಯತೇ ॥ ೯೭೧ ॥
ಯಃ ಸಮಸ್ತಾರ್ಥಜಾಲೇಷು ವ್ಯವಹಾರ್ಯಪಿ ಶೀತಲಃ ।
ಪರಾರ್ಥೇಷ್ವಿವ ಪೂರ್ಣಾತ್ಮಾ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಉಚ್ಯತೇ ॥ ೯೭೨ ॥
ದ್ವೈತವರ್ಜಿತಚಿನ್ಮಾತ್ರೇ ಪದೇ ಪರಮಪಾವನೇ ।
ಅಕ್ಷುಬ್ಧಚಿತ್ತವಿಶ್ರಾಂತಃ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಉಚ್ಯತೇ ॥ ೯೭೩ ॥
ಇದಂ ಜಗದಯಂ ಸೋಽಯಂ ದೃಶ್ಯಜಾತಮವಾಸ್ತವಮ್ ।
ಯಸ್ಯ ಚಿತ್ತೇ ನ ಸ್ಫುರತಿ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಉಚ್ಯತೇ ॥ ೯೭೪ ॥
ಚಿದಾತ್ಮಾಹಂ ಪರಾತ್ಮಾಹಂ ನಿರ್ಗುಣೋಽಹಂ ಪರಾತ್ಪರಃ ।
ಆತ್ಮಮಾತ್ರೇಣ ಯಸ್ತಿಷ್ಠೇತ್ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಉಚ್ಯತೇ ॥ ೯೭೫ ॥
ದೇಹತ್ರಯಾತಿರಿಕ್ತೋಽಹಂ ಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಮಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾಹಮಿತಿ ಯಸ್ಯಾಂತಃ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಉಚ್ಯತೇ ॥ ೯೭೬ ॥
ಯಸ್ಯ ದೇಹಾದಿಕಂ ನಾಸ್ತಿ ಯಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ನಿಶ್ಚಯಃ ।
ಪರಮಾನಂದಪೂರ್ಣೋ ಯಃ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಉಚ್ಯತೇ ॥ ೯೭೭ ॥
ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮ್ಯಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮ್ಯಹಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ನಿಶ್ಚಯಃ ।
ಚಿದಹಂ ಚಿದಹಂ ಚೇತಿ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಉಚ್ಯತೇ ॥ ೯೭೮ ॥
ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿಪದಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಸ್ವದೇಹೇ ಕಾಲಸಾತ್ಕೃತೇ ।
ವಿಶತ್ಯದೇಹಮುಕ್ತಿತ್ವಂ ಪವನೋಽಸ್ಪಂದತಾಮಿವ ॥ ೯೭೯ ॥
ತತಸ್ತತ್ಸಂಬಭೂವಾಸೌ ಯದ್ಗಿರಾಮಪ್ಯಗೋಚರಮ್ ।
ಯಚ್ಛೂನ್ಯವಾದಿನಾಂ ಶೂನ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಾಂ ಚ ಯತ್ ॥ ೯೮೦ ॥
ವಿಜ್ಞಾನಂ ವಿಜ್ಞಾನವಿದಾಂ ಮಲಾನಾಂ ಚ ಮಲಾತ್ಮಕಮ್ ।
ಪುರುಷಃ ಸಾಂಖ್ಯದೃಷ್ಟೀನಾಮೀಶ್ವರೋ ಯೋಗವಾದಿನಾಮ್ ॥ ೯೮೧ ॥
ಶಿವಃ ಶೈವಾಗಮಸ್ಥಾನಾಂ ಕಾಲಃ ಕಾಲೈಕವಾದಿನಾಮ್ ।
ಯತ್ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರಸಿದ್ಧಾಂತಂ ಯತ್ಸರ್ವಹೃದಯಾನುಗಮ್ ।
ಯತ್ಸರ್ವಂ ಸರ್ವಗಂ ವಸ್ತು ತತ್ತತ್ತ್ವಂ ತದಸೌ ಸ್ಥಿತಃ ॥ ೯೮೨ ॥
ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಹಂ ಚಿದೇವಾಹಮೇವಂ ವಾಪಿ ನ ಚಿಂತ್ಯತೇ ।
ಚಿನ್ಮಾತ್ರೇಣೇವ ಯಸ್ತಿಷ್ಠೇದ್ವಿದೇಹೋ ಮುಕ್ತ ಏವ ಸಃ ॥ ೯೮೩ ॥
ಯಸ್ಯ ಪ್ರಪಂಚಭಾನಂ ನ ಬ್ರಹ್ಮಾಕಾರಮಪೀಹ ನ ।
ಅತೀತಾತೀತಭಾವೋ ಯೋ ವಿದೇಹೋ ಮುಕ್ತ ಏವ ಸಃ ॥ ೯೮೪ ॥
ಚಿತ್ತವೃತ್ತೇರತೀತೋ ಯಶ್ಚಿತ್ತವೃತ್ತ್ಯಾವಭಾಸಕಃ ।
ಚಿತ್ತವೃತ್ತಿವಿಹೀನೋ ಯೋ ವಿದೇಹೋ ಮುಕ್ತ ಏವ ಸಃ ॥ ೯೮೫ ॥
ಜೀವಾತ್ಮೇತಿ ಪರಾತ್ಮೇತಿ ಸರ್ವಚಿಂತಾವಿವರ್ಜಿತಃ ।
ಸರ್ವಸಂಕಲ್ಪಹೀನಾತ್ಮಾ ವಿದೇಹೋ ಮುಕ್ತ ಏವ ಸಃ ॥ ೯೮೬ ॥
ಓಂಕಾರವಾಚ್ಯಹೀನಾತ್ಮಾ ಸರ್ವವಾಚ್ಯವಿವರ್ಜಿತಃ ।
ಅವಸ್ಥಾತ್ರಯಹೀನಾತ್ಮಾ ವಿದೇಹೋ ಮುಕ್ತ ಏವ ಸಃ ॥ ೯೮೭ ॥
ಅಹಿನಿರ್ಲ್ವಯನೀಸರ್ಪನಿರ್ಮೋಕೋ ಜೀವವರ್ಜಿತಃ ।
ವಲ್ಮೀಕೇ ಪತಿತಸ್ತಿಷ್ಠೇತ್ತಂ ಸರ್ಪೋ ನಾಭಿಮನ್ಯತೇ ॥ ೯೮೮ ॥
ಏವಂ ಸ್ಥೂಲಂ ಚ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಚ ಶರೀರಂ ನಾಭಿಮನ್ಯತೇ ।
ಪ್ರತ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಶಿಖಿಧ್ವಸ್ತೇ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನೇ ಸಹೇತುಕೇ ॥ ೯೮೯ ॥
ನೇತಿ ನೇತೀತ್ಯರೂಪತ್ವಾದಶರೀರೋ ಭವತ್ಯಯಮ್ ।
ವಿಶ್ವಶ್ಚ ತೈಜಸಶ್ಚೈವ ಪ್ರಾಜ್ಞಶ್ಚೇತಿ ಚ ತೇ ತ್ರಯಮ್ ॥ ೯೯೦ ॥
ವಿರಾಡ್ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಶ್ಚ ಈಶ್ವರಶ್ಚೇತಿ ತೇ ತ್ರಯಮ್ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಂ ಚೈವ ಪಿಂಡಾಂಡಂ ಲೋಕಾ ಭೂರಾದಯಃ ಕ್ರಮಾತ್ ॥ ೯೯೧ ॥
ಸ್ವಸ್ವೋಪಾಧಿಲಯಾದೇವ ಲೀಯಂತೇ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನಿ ।
ತೂಷ್ಣೀಮೇವ ತತಸ್ತೂಷ್ಣೀಂ ತೂಷ್ಣೀಂ ಸತ್ಯಂ ನ ಕಿಂಚನ ॥ ೯೯೨ ॥
ಕಾಲಭೇದೋ ವಸ್ತುಭೇದೋ ದೇಶಭೇದಃ ಸ್ವಭೇದಕಃ ।
ಕಿಂಚಿದ್ಭೇದೋ ನ ತಸ್ಯಾಸ್ತಿ ಕಿಂಚಿದ್ವಾಪಿ ನ ವಿದ್ಯತೇ ॥ ೯೯೩ ॥
ಜೀವೇಶ್ವರೇತಿ ವಾಕ್ಯೇ ಚ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರೇಷ್ವಹಂ ತ್ವಿತಿ ।
ಇದಂ ಚೈತನ್ಯಮೇವೇತ್ಯಹಂ ಚೈತನ್ಯಮಿತ್ಯಪಿ ॥ ೯೯೪ ॥
ಇತಿ ನಿಶ್ಚಯಶೂನ್ಯೋ ಯೋ ವಿದೇಹೋ ಮುಕ್ತ ಏವ ಸಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮೈವ ವಿದ್ಯತೇ ಸಾಕ್ಷಾದ್ವಸ್ತುತೋಽವಸ್ತುತೋಽಪಿ ಚ ॥ ೯೯೫ ॥
ತದ್ವಿದ್ಯಾವಿಷಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸತ್ಯಜ್ಞಾನಸುಖಾತ್ಮಕಮ್ ।
ಶಾಂತಂ ಚ ತದತೀತಂ ಚ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ತದುಚ್ಯತೇ ॥ ೯೯೬ ॥
ಸಿದ್ಧಾಂತೋಽಧ್ಯಾತ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಾಣಾಂ ಸರ್ವಾಪಹ್ನವ ಏವ ಹಿ ।
ನಾವಿದ್ಯಾಸ್ತೀಹ ನೋ ಮಾಯಾ ಶಾಂತಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ತದ್ವಿನಾ ॥ ೯೯೭ ॥
ಪ್ರಿಯೇಷು ಸ್ವೇಷು ಸುಕೃತಮಪ್ರಿಯೇಷು ಚ ದುಷ್ಕೃತಮ್ ।
ವಿಸೃಜ್ಯ ಧ್ಯಾನಯೋಗೇನ ಬ್ರಹ್ಮಾಪ್ಯೇತಿ ಸನಾತನಮ್ ॥ ೯೯೮ ॥
ಯಾವದ್ಯಾವಚ್ಚ ಸದ್ಬುದ್ಧೇ ಸ್ವಯಂ ಸಂತ್ಯಜ್ಯತೇಽಖಿಲಮ್ ।
ತಾವತ್ತಾವತ್ಪರಾನಂದಃ ಪರಮಾತ್ಮೈವ ಶಿಷ್ಯತೇ ॥ ೯೯೯ ॥
ಯತ್ರ ಯತ್ರ ಮೃತೋ ಜ್ಞಾನೀ ಪರಮಾಕ್ಷರವಿತ್ಸದಾ ।
ಪರೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಲೀಯೇತ ನ ತಸ್ಯೋತ್ಕ್ರಾಂತಿರಿಷ್ಯತೇ ॥ ೧೦೦೦ ॥
ಯದ್ಯತ್ಸ್ವಾಭಿಮತಂ ವಸ್ತು ತತ್ತ್ಯಜನ್ಮೋಕ್ಷಮಶ್ನುತೇ ।
ಅಸಂಕಲ್ಪೇನ ಶಸ್ತ್ರೇಣ ಛಿನ್ನಂ ಚಿತ್ತಮಿದಂ ಯದಾ ॥ ೧೦೦೧ ॥
ಸರ್ವಂ ಸರ್ವಗತಂ ಶಾಂತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸಂಪದ್ಯತೇ ತದಾ ।
ಇತಿ ಶ್ರುತ್ವಾ ಗುರೋರ್ವಾಕ್ಯಂ ಶಿಷ್ಯಸ್ತು ಛಿನ್ನಸಂಶಯಃ ॥ ೧೦೦೨ ॥
ಜ್ಞಾತಜ್ಞೇಯಃ ಸಂಪ್ರಣಮ್ಯ ಸದ್ಗುರೋಶ್ಚರಣಾಂಬುಜಮ್ ।
ಸ ತೇನ ಸಮನುಜ್ಞಾತೋ ಯಯೌ ನಿರ್ಮುಕ್ತಬಂಧನಃ ॥ ೧೦೦೩ ॥
ಗುರುರೇಷ ಸದಾನಂದಸಿಂಧೌ ನಿರ್ಮಗ್ನಮಾನಸಃ ।
ಪಾವಯನ್ವಸುಧಾಂ ಸರ್ವಾಂ ವಿಚಚಾರ ನಿರುತ್ತರಃ ॥ ೧೦೦೪ ॥
ಇತ್ಯಾಚಾರ್ಯಸ್ಯ ಶಿಷ್ಯಸ್ಯ ಸಂವಾದೇನಾತ್ಮಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ನಿರೂಪಿತಂ ಮುಮುಕ್ಷೂಣಾಂ ಸುಖಬೋಧೋಪಪತ್ತಯೇ ॥ ೧೦೦೫ ॥
ಸರ್ವವೇದಾಂತಸಿದ್ಧಾಂತಸಾರಸಂಗ್ರಹನಾಮಕಃ ।
ಗ್ರಂಥೋಽಯಂ ಹೃದಯಗ್ರಂಥಿವಿಚ್ಛಿತ್ತ್ಯೈ ರಚಿತಃ ಸತಾಮ್ ॥ ೧೦೦೬ ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮತ್ಪರಮಹಂಸಪರಿವ್ರಾಜಕಾಚಾರ್ಯಸ್ಯ ಶ್ರೀಗೋವಿಂದಭಗವತ್ಪೂಜ್ಯಪಾದಶಿಷ್ಯಸ್ಯ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಂಕರಭಗವತಃ ಕೃತೌ ಸರ್ವವೇದಾಂತಸಿದ್ಧಾಂತಸಾರಸಂಗ್ರಹಃ ಸಂಪೂರ್ಣಃ ॥
ಓಂ ಓಂ ಓಂ ॥
ಓಂ ಶಮ್ ॥