தத்ரா(அ)(அ)த்மஶாப்³தா³ர்த²மாஹ –

ஆத்மேதி ।

ஆத்மேதி பதே³ந ஸர்வஜ்ஞாதி³ரூப ஆத்மோச்யத இத்யந்வய: । அத்³வய இத்யநந்தரமுச்யத இதி ஶேஷ: ।

நந்வாத்மஶப்³தே³ந கத²முக்தலக்ஷண ஆத்மோச்யத இத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)த்மஶப்³த³ஸ்ய ஸ்ம்ருத்யுக்தவ்யுத்பத்திப³லாத்³ரூட்⁴யா சேத்யாஹ –

ஆப்நோதேரிதி ।

வாஶப்³த³ஶ்சார்த² ஆதா³நம் ச ஸமுச்சிநோதி । ததா² ச ஸ்ம்ருதி: “யச்சா(அ)(அ)ப்நோதி யதா³த³த்தே யச்சாத்தி விஷயாநிஹ । யச்சாஸ்ய ஸந்ததோ பா⁴வஸ்தஸ்மாதா³த்மேதி கீர்த்யதே “ ॥ இதி । அத்ரா(அ)(அ)ப்திர்ஜ்ஞாநம் வ்யாப்திஶ்சோச்யதே । ஸத்தாஸ்பு²ரணாப்⁴யாம் ஸர்வம் வ்யாப்நோதீதி ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஸர்வஶக்தித்வம் சோச்யதே । ஸத்தாப்ரத³நேநோபாதா³நத்வஸூசநாத்ஸர்வஶக்தித்வமத்தீத்யநேந ஸம்ஹர்த்ருத்வமததீத்யநேந த்ரிவித⁴பரிச்சே²த³ராஹித்யமுச்யத இதி । அஶநாயாதி³வர்ஜிதத்வாதி³தி விஷயாதா³நேந ரூட்⁴யா ச ப்ரத்யக³பே⁴த³ஶ்சோச்யத இத்யுக்தரூப ஆத்மபதே³நோச்யத இத்யர்த²: ।

அபி⁴வ்யக்தநாமரூபவ்யாவர்தநேநா(அ)(அ)த்மமாத்ராவதா⁴ரணார்தோ² வைஶப்³த³ இத்யாஹ –

வா இதி ।

யது³க்தமிதி ।

பூர்வத்ர ப்ராணஶப்³தி³தப்ரஜாபதிரூபத்வேந யது³க்தமித்யர்த²: । யது³தேதி பாட²: ஸாது⁴: । தத்ரோதேதி பதே³ந ப்ரத்யக்ஷாதி³ப்ரஸித்³த⁴முச்யதே ।

நந்வக்³ர இதி விஶேஷணாதா³ஸீதி³தி பூ⁴தத்வோக்தேஶ்ச பூர்வமேவா(அ)(அ)த்மமாத்ரமிதா³நீம் த்வாத்மமாத்ரம் ந ப⁴வதி கிந்து தத: ப்ருத²க்ஸதி³தி ப்ரதீயத இதி நாத்³விதீய ஆத்மேதி ஶங்கதே –

கிம் நேதா³நீமிதி ।

ஜட³ஸ்ய மாயிகஸ்ய கதா³சித³பி ஸ்வத: ஸத்த்வாயோகா³தா³த்மநோ(அ)த்³விதீயத்வஸ்ய ந விரோத⁴ இத்யாஹ –

நேதி ।

தர்ஹ்யாத்மமாத்ரத்வஸ்யேதா³நீமபி ஸத்த்வே பூ⁴தத்வோக்தே: கா க³திரிதி ப்ருச்ச²தி –

கத²ம் தர்ஹ்யாஸீதி³தி ।

இத³முபலக்ஷணமக்³ர இத்யபி கத²மிதி த்³ரஷ்டவ்யம் । ஜக³த: காலத்ரயே(அ)ப்யாத்மவ்யதிரேகேணாபா⁴வோ யத்³யபி ததா²(அ)பி ததா² போ³த⁴நே போ³த்⁴யஸ்ய ப்ரத்யக்ஷாதி³விரோத⁴ஶங்கயோக்தமாத்மதத்த்வம் பு³த்³தௌ⁴ நா(அ)(அ)ரோஹேத் ।

அத: ப்ராகு³த்பத்தேராஸீதி³த்யுச்யதே போ³த்⁴யஸ்ய சித்தமநுஸ்ருத்ய தத³பி ஜக³தோ நாமரூபாபி⁴வ்யக்த்யபா⁴வமபேக்ஷ்யைவ ந த்விதா³நீமாத்மமாத்ரத்வாபா⁴வாபி⁴ப்ராயேணேத்யுத்தரமாஹ –

யத்³யபீத்யாதி³நா ।

அவ்யாக்ருதோ நாமரூபபே⁴தோ³ யஸ்மிந்நாத்மநி ததா²விதா⁴த்மபூ⁴தமித்யர்த²: ।

ஆத்மைகஶப்³த³ப்ரத்யயகோ³சரமிதி ।

யத்³யபி ப்ராகு³த்பத்தேர்வாக்³பு³த்³த்⁴யோரபா⁴வேந ஶப்³த³ப்ரத்யயௌ தாவபி ந ஸ்தஸ்ததா²பீதா³நீம் ததா³நீந்தநாத்மதத்த்வம் ஸுப்தாது³த்தி²த: ஸுப்திகாலீநாத்மதத்த்வமிவ ப்ரமாணாந்தரேண ஜ்ஞாத்வா ததா³நீமாத்மைக ஏவா(அ)(அ)ஸீதி³தி வத³தி ப்ரத்யேதி சேதி । ததோ²க்தேஶ்சரஸ்ய வா(அ)(அ)கத்மாஶப்³த³ப்ரத்யயௌ ஸ்த இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

அநேகஶப்³தே³தி ।

அவிவேகிநாம் க⁴டாதி³ஶப்³த³ப்ரத்யயகோ³சரம் க⁴ட: ஸந்நித்யாத்மஶப்³த³பர்யாயஸச்ச²ப்³த³கோ³சரம் சேத்யர்த²: । கோ³சரஶப்³த³ஸ்ய பா⁴வப்ரதா⁴நத்வமங்கீ³க்ருத்ய கோ³சரத்வம் யஸ்யேதி ப³ஹுவ்ரீஹிணா நபும்ஸகத்வம் த்³ரஷ்டவ்யம் ।

ஆத்மைகஶப்³தே³தி ।

விவேகிநாமித்யர்த²: ।

உக்தமர்த²ம் த்³ருஷ்டாந்தேந விஶத³யதி –

யதே²தி ।

அத்ரா(அ)(அ)த்மஶப்³த³வ்யுத்பத்திப³லாத்ஸர்வஜ்ஞாதி³ஶப்³தோ³பலக்ஷித: ஸத்யஜ்ஞாநாநந்தரூபோ(அ)க²ண்டை³கரஸ ஆத்மோபக்ஷிப்த: । தஸ்யைவார்த²ஸ்ய த்³ருடீ⁴கரணார்த²மேகாதி³பதா³நி । தத்ரைக இத்யாத்மாந்தராபா⁴வ உச்யதே । ஏவேத்யநேந வ்ருக்ஷாதா³வேகத்வே(அ)பி ஶாகா²தி³பி⁴ர்நாநாத்மத்வவதே³கஸ்யாப்யாத்மநோ நாநாத்மத்வாபா⁴வ உச்யத இதி ।

ஸ்வ ஜாதீயபே⁴த³ஸ்வக³தபே⁴த³நிராகரணார்த²த்வேந பத³த்³வயமித்யபி⁴ப்ரேத்ய விஜாதீயபே⁴த³நிராகரணார்த²த்வேந நாந்யத்கிஞ்சநேதி பத³ம் வ்யாசஷ்டே –

நாந்யதி³தி ।

நநு ஜட³ப்ரபஞ்சஸ்ய காரணீபூ⁴தா ஜடா³ மாயா வர்தத இதி கத²ம் விஜாதீயபே⁴த³நிஷேத⁴ இத்யத ஆஹ –

மிஷதி³தி ।

மாயாயா: ஸத்த்வே(அ)பி ததா³நீம் வ்யாபாராபா⁴வாத்³வ்யாபாரவதோ(அ)ந்யஸ்ய நிஷேத⁴: ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

நநு நிர்வ்யாபாராயா அபி தஸ்யா அந்யஸ்யா: ஸத்த்வ ஆத்மஶப்³தோ³க்தம் தஸ்யாக²ண்டை³கரஸத்வம் ந ஸித்⁴யேதி³த்யத ஆஹ –

இதரத்³வேதி ।

நிர்வ்யாபாரம் வேத்யர்த²: । நநு மாயா ததா²விதா⁴(அ)ஸ்தீதி புந: பூர்வோக்ததோ³ஷ: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய மிஷதி³த்யநேந ஸ்வதந்த்ரம் ஸ்வத: ஸத்தாகமுச்யதே ।

ததா²வித⁴ஸ்ய ச நிஷேத⁴ இதி வ்யதிரேகத்³ருஷ்டாந்தேநா(அ)(அ)ஹ –

யதே²தி ।

அநாத்மபக்ஷபாதீதி ।

ஆத்மஶக்திதயா(அ)(அ)த்மந்யேவாந்தர்பூ⁴தமாத்மபக்ஷபாதீத்யுச்யதே । தத்³பி⁴ந்நமித்யர்த²: ।

ஶக்தித்வே(அ)பி ப்ராபா⁴கராணாமிவ தஸ்யா: ஸ்வத: ஸத்த்வம் ஸ்யாந்நேத்யாஹ –

ஸ்வதந்த்ரமிதி ।

யதா² ஸாங்க்²யாநாம் ப்ரதா⁴நஶக்திபூ⁴தம் ஸ்வத:ஸத்தாகமஸ்தி, காணாதா³நாம் ச ததா²விதா⁴ அணவ: ஸந்தி, ததா²வித⁴மாத்மவ்யதிரிக்தம் மிஷதி³த்யநேநாநூத்³ய நிஷித்⁴யதே । மாயா து ந ததா²பூ⁴தேதி நோக்ததோ³ஷ இத்யர்த²: । தீ³பிகாயாம் து தா⁴தூநாமநேகார்த²த்வேந மிஷதி³தி தா⁴தோராஸீதி³த்யர்த²முக்த்வா நாந்யத்கிஞ்சநா(அ)(அ)ஸீதி³தி வாக்யார்த² உக்த: ।

தத³யம் வாக்யார்த²: –

இத³ம் ஜக³த³க்³ரே ஸஜாதீயவிஜாதீயஸ்வக³தபே⁴த³ரஹிதாத்மைவா(அ)(அ)ஸீதி³தி ।

அநேநா(அ)(அ)த்மநோ(அ)த்³விதீயத்வம் ஜக³தஸ்ததா²விதா⁴த்மமாத்ரதயா ம்ருஷாத்வம் ச ஸூசிதம் । அநேநாக்³ரே ஜக³த ஆத்மமாத்ரத்வோக்தேர்ந கிஞ்சித்ப்ரயோஜநமாத்மைக ஏவா(அ)(அ)ஸீந்நாந்யத்கிஞ்சநேத்யேதாவதைவாக²ண்ட³த்வஸித்³தே⁴ரித்யாஶங்கா நிரஸ்தா । ஜக³ந்ம்ருஷாத்வஸூசநஸ்யைவ ப்ரயோஜநத்வாத் । ந சைவமர்த²பே⁴தே³ வாக்யபே⁴த³: ஸ்யாதி³தி வாச்யம் । அக²ண்ட³த்வஸம்பா⁴வாநார்த²மேவ ஜக³த³நிர்வசநீயத்வஸ்யேத³ம் ; ஜக³த³க²ண்டா³த்மைவேதி விஶிஷ்டவிஶேஷேணோக்தத்வாத் । விஶேஷணாநாம் சார்தா²த்ஸித்³தே⁴: “ஸோமேந யஜேதே” த்யத்ரேவேதி । அத்ரார்த²த்³வயஸ்யாபி ஸூசிதத்வாதே³வாந்தே(அ)பி தஸ்ய த்ரய அவஸ்தா²ஸ்த்ரய: ஸ்வப்நா இதி ஜாக்³ரதா³தே³: ஸ்வப்நத்வேந ம்ருஷாத்வமுக்த்வா ஸ ஏதமேவ புருஷம் ப்³ரஹ்ம தத்தமபஶ்யதி³த்யாத்மஶப்³தோ³க்தம் தத்தமத்வம் த்ரிவித⁴பரிச்சே²த³ராஹித்யலக்ஷணமக²ண்ட³த்வம் வக்ஷ்யதி । ந சேத³மாத்மைவா(அ)(அ)ஸீதி³தி ஸாமாநாதி⁴கரண்யேநா(அ)(அ)த்மநோ ஜக³த்³வைஶிஷ்ட்யமேவ ப்ரதீயதே ந து ஜக³தோ ம்ருஷாத்வமிதி வாச்யம் । ஆத்மைக ஏவேதி பதை³ருக்தே(அ)க²ண்டை³கரஸே தத்³விபரீதஜக³த்ப்ரதீதேரதஸ்மிம்ஸ்தத்³பு³த்³தி⁴ரூபத்வேந ம்ருஷாத்வஸித்³தே⁴ர்ஜக³த்³வைஶிஷ்ட்யஸ்ய க⁴ட: ஸந்நித்யாதி³ரூபேண ப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴த்வேந ப்ரயோஜநாபா⁴வேந ச தத்ப்ரதிபாத³நஸ்யாநுபபத்தேஶ்ச ம்ருஷாத்வமேவ தத³ர்த²: । மிஷதி³த்யநேந ஸ்வாதந்த்ர்யநிஷேதே⁴ந ஸ்வத: ஸத்தாநிஷேதா⁴த³பி ம்ருஷாத்வஸித்³தே⁴ஶ்ச । ஸ்வத: ஸத்தாவத்த்வே ஸ்வவ்யாபாரே ஸ்வாதந்த்ர்யமேவ ஸ்யாத் । ந சாநேந ப்ரகாரேணேதா³நீமபி ம்ருஷாத்வஸ்யா(அ)(அ)த்மாக²ண்ட³த்வஸ்ய ச வக்தும் ஶக்யத்வாத³க்³ர இதி விஶேஷணம் வ்யர்த²மிதி வாச்யம் । இதா³நீமாத்மபி⁴ந்நதயா ப்ருத²க்ஸத்த்வேந ச ப்ரதீயமாநத்வேந தஸ்ய ஸஹஸா(அ)(அ)த்மமாத்ரத்வே போ³தி⁴தே விரோதி⁴ப்ரதீத்யா தஸ்ய பு³த்³த்⁴யநாரோஹ: ஸ்யாதி³தி கு³ட³ஜிஹ்விகாந்யாயேநா(அ)(அ)தௌ³ ப்ருத²ங்நாமரூபாநபி⁴வ்யக்தித³ஶாயாமாத்மமாத்ரத்வம் போ³த்⁴யதே । தஸ்மிந்போ³தி⁴தே பஶ்சாத்தந்ந்யாயேநேதா³நீமபி ஸ்வயமேவா(அ)(அ)த்மமாத்ரத்வம் ஜ்ஞாஸ்யதீத்யபி⁴ப்ராயேணாக்³ர இதி விஶேஷணோபபத்தே: ।யத்³வா வாஜஸநேயகே – “தத்³தே⁴த³ம் தர்ஹ்யவ்யாக்ருதமாஸீத்” இதி ஸ்ருஷ்டே: ப்ராக்கார்யஸ்யாநபி⁴வ்யக்தநாமரூபாவஸ்த²பீ³ஜபூ⁴தாவ்யாக்ருதாத்மதோச்யதே, இஹ து ஆத்மமாத்ரதா ।தத்ர ஶ்ருத்யோர்விரோத⁴பரிஹாராயோபஸம்ஹாரே கர்தவ்ய இஹாவ்யாக்ருதபத³முபஸம்ஹ்ரியதே । தத்ர சா(அ)(அ)த்மபத³மிதீத³மக்³ரே(அ)வ்யாக்ருதமாஸீத்தச்ச ஸதா³(அ)(அ)த்மைவா(அ)(அ)ஸீதி³தி வாக்யம் ஸித்⁴யதி । தத்ராவ்யாக்ருதஶப்³தே³ந “தமஆஸீத்தமஸா கூ³ட⁴மக்³ரே” “மாயாம் து ப்ரக்ருதிம் வித்³யாத்” இத்யாதி³ஷு ஜக³த்³பீ³ஜாவஸ்தா²யாம் தம ஆதி³ஶப்³த³ப்ரயோகா³த்தமோரூபா மாயோச்யதே, தேந கார்யஸ்யாக்³ரே(அ)நபி⁴வ்யக்தநாமரூபாத்மகமாயாத்மகத்வம் ஸித்⁴யதி । தஸ்யாஶ்சா(அ)(அ)த்மதாதா³த்ம்யோக்த்யா ஸாங்க்²யமதவத்ஸ்வதந்த்ரத்வநிராஸேந தத்ர கல்பிதத்வம் ஸித்⁴யதி । தயோ: கார்யகாரணப⁴வாத்³யபா⁴வேந ப்ரகாராந்தரேண தாதா³த்ம்யாநிர்வாஹாத்ததஶ்சா(அ)த்மநோ(அ)க²ட³த்வம் தத்³பி⁴ந்நஸ்ய ம்ருஷாத்வம் சா(அ)(அ)த்மந: பரிணமமாநாவித்³யாதி⁴ஷ்டா²நத்வேந விவர்தோபாதா³நத்வம் தஸ்யாஶ்ச பரிணாமித்வம் ச ஸூசிதம் ப⁴விஷ்யதி । கார்யஸ்ய ச ம்ருஷாத்வார்த²மேவாவ்யாக்ருதாத்மத்வமுச்யதே । தஸ்யாவ்யாக்ருதஸ்யா(அ)(அ)த்மதாதா³த்ம்யேந மாயாத்வேந ச ம்ருஷாத்வாதி³தா³நீம் து நாநபி⁴வ்யக்தநாமரூபபீ³ஜாத்மத்வமித்யக்³ர இதி விஶேஷணமப்யர்த²வத் । தத³பி⁴ப்ரேத்யைவ பா⁴ஷ்யே ப்ராகு³த்பத்தேரநபி⁴வ்யக்தநாமரூபபே⁴தா³த்மபூ⁴தமாத்மைகஶப்³த³ப்ரத்யயகோ³சரம் ஜக³தி³தா³நீம் து வ்யாக்ருதநாமரூபபே⁴த³வத்த்வாத³நேகஶப்³த³ப்ரத்யயகோ³சரமாத்மைகஶப்³த³ப்ரத்யயகோ³சரம் சேதி விஶேஷ இதீதா³நீந்தநாபி⁴வ்யக்தநாமரூபபீ³ஜாத்மத்வமேவாக்³ரஶப்³த³ஸ்ய வ்யாவர்த்யமுக்தம் । ந ச ஸாக்ஷாதி³தா³நீமேவ மாயாத்மத்வேந ம்ருஷாத்வமுச்யதாமிதி வாச்யம் । இதா³நீம் ப்ரத்யக்ஷாதி³விரோதே⁴ந ததா² போ³த⁴யிதுமஶக்யத்வாதி³த்யுக்தத்வாந்நாமரூபாபி⁴வ்யக்தே: ஸ்ருஷ்டே: பூர்வமபா⁴வேநேதா³நீமேவ வித்³யமாநத்வேந காதா³சித்கத்வாத³பி ரஜ்ஜுஸர்பாதி³வந்ம்ருஷாத்வமிதி வக்துமபி ப்ராக³வ்யாக்ருதத்வோக்திரர்த²வதீதி ந கிஞ்சித³வத்³யம் । அத²வா ஜக³த³தி⁴ஷ்டா²நம் கிஞ்சித்ஸத்³ரூபம் ஸம்பா⁴வயிதுமித³மக்³ர ஆஸீதி³த்யுச்யதே । அஸம்பா⁴விதே தஸ்மிந்நக²ண்டா³த்வோக்தேர்நிர்விஷயத்வப்ரஸங்கா³த் । அநேநாஸத: ஶஶவிஷாணாதே³ரிவ ஸத்³ரூபேணோத்பத்த்யஸம்பா⁴வாத்கார்யஸ்ய ப்ராக³வஸ்தா²ஸதா³த்மிகா காசித்ஸம்பா⁴விதா । தஸ்யாஶ்சாசேதநத்வே கார்யாகாரேண ஸ்வதோ(அ)ப்ரவ்ருத்தேரதிரிக்தசேதநாதி⁴ஷ்டா²நாங்கீ³காரே ச கௌ³ரவாத் । உபாதா³நாதி⁴ஷ்டா²நத்வயோரேகஸ்மிந்நேவா(அ)(அ)த்மநி க⁴டஸம்யோகா³தா³விவ ஸம்ப⁴வாச்ச சேதநத்வமாத்மைவேத்யநேந ஸம்பா⁴வ்யதே । ஏவம் ஸம்பா⁴விதே ஹ்யதி⁴ஷ்டா²நாபி⁴ந்நௌபாதா³நகாரண ஆத்மந்யக²ண்டை³கரஸத்வம் தஸ்ய வக்துமேக ஏவ நாந்யத்கிஞ்சநேதி பதா³நி । அஸ்மிந்பக்ஷே சேத³மக்³ர ஆத்மைவா(அ)(அ)ஸீதி³த்யம்ஶேந ஸம்பா⁴விதம் கார்யஸ்ய ப்ராக்³ரூபமநூத்³ய யதா³த்மகமித³மாஸீத்ஸ ஏக ஏவ நாந்யத்கிஞ்சநேத்யக²ண்டை³கரஸத்வம் விதீ⁴யத தி ந கஸ்யசித³ப்யாநர்த²க்யம் । அத ஏவ சா²ந்தோ³க்³யே “ஸதே³வ ஸோம்யேத³மக்³ர ஆஸீத்” இத்யஸ்ய ஸத்³ரூபகாரணஸம்பா⁴வநார்த²த்வாதே³வ தத்ஸித்³த்⁴யர்த²ம் தத்³தை⁴க ஆஹுரித்யாதி³நா(அ)ஸத்காரணவாதோ³ நிரஸ்த: । அந்யதா²(அ)ஸித்³த⁴ஸ்ய ஸதோ(அ)த்³விதீயத்வமாத்ரவிவக்ஷாயாம் தஸ்யாப்ரஸ்துதத்வப்ரஸங்கா³த் । அஸ்மிந்நபி வ்யாக்²யாநே காரணஸ்யாத்³விதீயத்வாதே³வ ச தத³ந்யஸ்ய ம்ருஷாத்வமபி ஸித்⁴யதி । கார்யஸ்ய ம்ருஷாத்வே தந்நிரூபிதம் காரணத்வமபி ததே²தி ததா²விதா⁴த்மஜ்ஞாநாந்முக்திரபி வக்ஷ்யமாணா ஸித்⁴யதீதி ந கிஞ்சித³வத்³யம் । தீ³பிகாயாம் த்வித³மாத்மைவா(அ)ஸீதி³தி ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் பா³தா⁴யாம் யஶ்சோர: ஸ ஸ்தா²ணுரிதிவதி³தா³நீம் ஜக³த்³விஶிஷ்டாத்மப்ரதிபா⁴ஸேந தத்ர பா³தா⁴நுபபத்த்யா ஸ்தி²திகாலம் பரித்யஜ்யாக்³ரஶப்³தே³ந ஸ்ருஷ்டே: ப்ராசீந கால உபாதீ³யதே । ஸ்ருஷ்டப்ரபஞ்சபா³த⁴யா ஸித்³த⁴ஸ்யாக²ண்டை³கரஸத்வஸ்ய ஸ்பஷ்டீகரணார்த²மேகாதி³ஶப்³தா³ இதி ந கஸ்யாப்யாநர்த²க்யமித்யுக்தம் । தத்ராக்³ரஶப்³த³ஸ்ய ந ப்ரயோஜநமாரோப்ய ப்ரதீதித³ஶாயாமேவ யஶ்சோர: ஸ ஸ்தா²ணுரித்யாதௌ³ பா³த⁴த³ர்ஶநேநேஹாபி ஜக³த்ப்ரதீதித³ஶாயாமேவ தத்³பா³த⁴நஸ்ய ந்யாய்யத்வாத்ஸ்ருஷ்டே: ப்ராக³ப்ரதீதஸ்ய பா³தா⁴நுபபத்தேஶ்ச । கிஞ்ச காலத்ரயநிஷேதோ⁴ ஹி பா³த⁴: ப்ராக்கால ஏவ நிஷேதே⁴ பா³த⁴ ஏவ ந ஸ்யாத் । ந ஹி பாகரக்தே க⁴டே பூர்வம் ந ரக்தோ க⁴ட இதி ப்ரத்யயம் பா³த⁴ம் மந்யந்தே । அத ஏவ பா⁴ஷ்யே ப்ராகு³த்பத்தேரவ்யாக்ருதநாமரூபபே⁴தா³த்மபூ⁴தம் ஜக³தா³ஸீதி³தி ஜக³த: காரணாத்மநா ஸத்தைவோக்தா ந து பா³த⁴ இதி । ந ச ஸ்ருஷ்டே: ப்ராக்காலாபா⁴வேநாக்³ர இதி கத²ம் காலஸம்ப³ந்த⁴யோக³ இதி வாச்யம் । ப்ராக்காலே க⁴டஶராவாதி³கம் ம்ருதே³வா(அ)(அ)ஸீதி³த்யாதி³வாக்யேஷு காலஸம்ப³ந்தே⁴நைவ போ³த⁴நஸ்ய வ்யுத்பந்நத்வேநேஹாபி ததை²வ போ³த⁴யிதும் காலஸம்ப³ந்தா⁴ரோபோபபத்தே: । யதா² தே³வத³த்தஸ்ய ஶிர இத்யாதா³வவயவாவயவிபே⁴தே³ந போ³த⁴நஸ்ய த்³ருஷ்டத்வேந ராஹோ: ஶிர இத்யாதா³வபி தத்கல்பநம் । யதா² வா பூர்வகாலே(அ)பி கால ஆஸீதி³த்யாதௌ³ காலாந்தரஸம்ப³ந்தா⁴ரோபணம் தத்³வத் । தீ³பிகாயாம் து பரரீத்யா பரோ போ³த⁴நீய இதி ந்யாயேந பரமதே காலஸ்ய நித்யத்வேந ப்ராக³பி ஸத்த்வாத்தத்³ரீத்யா காலஸம்ப³ந்த⁴ உக்த இத்யுக்தம் । ந சா(அ)(அ)த்மா வா ஆஸீதி³தி ஸத்தாவைஶிஷ்ட்யமேவ ப்ரதீயத கர்து: க்ரியாஶ்ரயத்வாதி³தி வாச்யம் । ஸவிதா ப்ரகாஶத இத்யாதௌ³ கர்த்ருவாசிப்ரத்யயஸ்ய ஸாது⁴த்வமாத்ரார்த²த்வேந ஸவிது: ப்ரகாஶரூபத்வப்ரத்யயவதா³த்மந ஏவ ஸத்³ரூபத்வப்ரதீதே: । அதிரிக்தஸத்தாஜாத்யபா⁴வாச்ச । அந்யதா² ஸத்தா(அ)(அ)ஸீதி³த்யாதா³வக³தேரிதி ஸர்வம் ஸுஸ்த²ம் । ஏவம் ஸூத்ரிதமாத்மநோ(அ)க²ண்டை³கரஸத்வம் ஸாத⁴யிதுமுபக்ஷிப்தம் ப்ரபஞ்சஸ்ய ம்ருஷாத்வம் தத³த்⁴யாரோபாபவாதா³ப்⁴யாம் த்³ருடீ⁴கர்துமத்⁴யாயஶேஷ: । தத்ராப்யத்⁴யாரோபார்த²ம் ஸ ஜாதோ பூ⁴தாநீத்யத: ப்ராக்தநஸ்ததா³தி³ரபவாதா³ர்த²: । தத்ராபி வாசா(அ)(அ)ரம்ப⁴ணந்யாயேநா(அ)(அ)த்மாதிரிக்தஸ்ய விகாரத்வேந ம்ருஷாத்வம் வக்தும் ஸ்ருஷ்டிவாக்யம் ।

தத்ர ஸ்த்ரஷ்டுராத்மந: ஸம்பா⁴விதம் சேதநத்வம் த்³ருடீ⁴கர்துமீக்ஷணமாஹ –

ஸ ஸர்வஜ்ஞேதி ।

நந்வேகஸ்யாக²ண்ட³ஸ்ய கத²மீக்ஷணம் ஸாத⁴நாபா⁴வாதி³த்யாஶங்க்ய ந தஸ்ய ஸாத⁴நாபேக்ஷேத்யபி⁴ப்ரேத்யைக: ஸந்நபி ஸர்வஜ்ஞஸ்வாபா⁴வ்யாதீ³க்ஷதேத்யுக்தம் । அத்ரா(அ)(அ)டா³க³மாபா⁴வஶ்சா²ந்த³ஸ: ।

இமமேவாபி⁴ப்ராயம் ஶங்காபரிஹாராப்⁴யாம் ஸ்பஷ்டீகரோதி –

நந்விதி ।

தத்ர கரணாநீந்த்³ரியாணி கார்யம் ஶரீரமிதி விவேக: ।

தத்³ரஹிதஸ்யாபி ஸார்வஜ்ஞ்யே ஶ்ருதிமாஹ –

ததா² சேதி ।

அபாதோ³ ஜவநோ(அ)பாணிர்க்³ரஹீதேத்யந்வய: । பஶ்யத்யசக்ஷு: ஸ ஶ்ருணோத்யகர்ண: । ஸ வேத்தி வேத்³யம் ந ச தஸ்யாஸ்தி வேத்தா தமாஹுரக்³ர்யம் புருஷம் மஹாந்தமிதி மந்த்ரஶேஷ: । ந தஸ்ய கார்யம் கரணம் ச வித்³யதே ந தத்ஸமஶ்சாப்⁴யதி⁴கஶ்ச த்³ருஶ்யதே । பரா(அ)ஸ்ய ஶக்திர்விவிதை⁴வ ஶ்ரூயதே ஸ்வாபா⁴விகீ ஜ்ஞாநப³லக்ரியா சேத்யாதி³ராதி³ஶப்³தா³ர்த²: । நநு ஸ்வாபா⁴விகநித்யசைதந்யேந கத²ம் காதா³சித்கேக்ஷணமிதி । அத்ர கேசித்ஸர்கா³தௌ³ ப்ராணிகர்மபி⁴ரேகா ஸ்ருஜ்யாகாரா(அ)வித்³யாவ்ருத்திருத்பத்³யதே । தஸ்யாமாத்மசைதந்யம் ப்ரதிபி³ம்ப³தே ததே³வேக்ஷணம் தச்சா(அ)(அ)தி³கார்யத்வாத்ஸ்வபரநிர்வாஹகமிதி ந தத்ராபீக்ஷணாந்தராபேக்ஷா ஸர்வைரபி ப்ரத²மகார்யே(அ)நவஸ்தா²பரிஹாராயைவமேவ வக்தவ்யமித்யாஹு: । அபரே து ப்ராணிகர்மவஶாத்ஸ்ருஷ்டிகாலே(அ)பி⁴வ்யக்த்யுந்முகீ²பூ⁴தாநபி⁴வ்யக்தநாமரூபாவச்சி²ந்நம் ஸத்ஸ்வரூபசைதந்யமேவௌந்முக்²யஸ்ய காதா³சித்கத்வாத்காதா³சித்கமீக்ஷணமித்யாஹு: । அந்யே த்வீக்ஷணவாக்யஸ்ய காரணஸ்யாசைதந்யவ்யாவ்ருத்திபரத்வாதீ³க்ஷணே தாத்பர்யாபா⁴வாச்ச ந தத்ர பூ⁴யாநாக்³ரஹ: கர்தவ்ய: இத்யாஹு: ।

நு ஶப்³தோ³ விதர்கார்த² இதி மநஸி நிதா⁴யா(அ)(அ)ஹ –

ந்விதி ।

லோட³ர்த²ஸ்ய வித்⁴யாதே³:ஸ்வாத்மந்யஸம்ப⁴வால்லோடோ லட³ர்த²த்வமாஹ –

ஸ்ருஜ இதி ।

அஹமிதீத்யஸ்யேக்ஷதேதி பூர்வேணாந்வய: ॥1॥