తద్భిన్నస్యాపి తస్మింస్తాదాత్మ్యాభినాత్తద్ధర్మవత్త్వమితి వక్తుం స జాత ఇతి వాక్యం తద్వ్యాచష్టే –
స జాత ఇతి ।
భూతాన్యేవాఽఽభిముఖ్యేన తాదాత్మ్యేన వ్యాకరోద్వ్యక్తం జ్ఞాతవానుక్తవాంశ్చ మనుష్యోఽహం కాణోఽహం సుఖ్యహమిత్యాదిప్రకారేణేత్యర్థః ।తథా చ శ్రుత్యన్తరమ్ – “అన్న జీవేనాఽఽత్మనాఽనుప్రవిశ్య నామరూపే వ్యాకరవాణి” ఇతి ।
నను వ్యతిరిక్తాత్మజ్ఞానే సతి కథముక్తతాదాత్మ్యభ్రమ ఇత్యాశఙ్క్యాఽఽహ శ్రుతిః –
కిమిహాన్యమితి ।
ఇహాస్మిఞ్శరీరేఽన్యం వ్యతిరిక్తమాత్మానం వావదిషత్కిమితి కాక్వా నోక్తవానిత్యర్థః । న జ్ఞాతవానిత్యపి ద్రష్టవ్యమ్ । ఇతి శబ్దో యస్మాదిత్యర్థే యస్మాదేవం తస్మాదభివ్యైఖ్యదిత్యధ్యారోపప్రకరణసమాప్త్యర్థో వా । ఇదం వాక్యం భాష్యకారైః స్పష్టత్వాదుపేక్షితం లేఖకదోషాత్పతితం వా ।
ఎవమధ్యారోపం ప్రదర్శ్య తస్యాపవాదార్థం స ఎతమిత్యాదివాక్యం తద్వ్యాచష్టే –
స కదాచిదిత్యాదినా ।
యద్వా స జాత ఇత్యాదిరపవాదస్తస్మిన్పక్ష ఎవం యోజనా । భూతాని వ్యాకరోద్వివిచ్యాకరోత్ । కిమేషాం స్వతః సత్తాఽస్తి నేతి విచారితవానిత్యర్థః । విచార్య చ కిమన్యమాత్మవ్యతిరిక్తం స్వతఃసత్తాకం వావదిషద్వదిష్యామి న కిఞ్చిదప్యాత్మవ్యతిరిక్తం వక్తుం శక్నోమీతి నిశ్చితవానిత్యర్థః ।
ఎవం పదార్థశోధనవతో వాక్యార్థజ్ఞానమాహ –
స ఇతి ।
ఆచార్యవాన్ పురుషో వేదేతి శ్రుతేస్తేన వినా స్వతో వాక్యార్థజ్ఞానం న సమ్భవతీత్యభిప్రేత్యాఽఽహ –
పరమేతి ।
వేదాన్తేతి ।
ఉపనిషత్కాణ్డస్య భేరీస్థానత్వం తత్త్వమసీత్యాదివాక్యానాం ప్రబోధజనకశబ్దత్వమితి జ్ఞేయమ్ ।
పురి శయానమితి ।
మూర్ధన్యయా ద్వారా ప్రవిశ్యేతి శేషః ।
లుప్తేనేతి ।
తేన సహేత్యర్థః ।
కిం పరోక్షతయా జ్ఞాతమితి పృచ్ఛతి –
కథమితి ।
తస్య కృతార్థతాప్రఖ్యాపకేన వాక్యేన తస్యాపరోక్షత్వమాహ –
ఇదమితి ।
ఇతీ౩ ఇతి ప్లుతేరర్థమాహ –
అహో ఇతి ।
విచారణార్థా ప్లుతిః । పూర్వమితి విచారణార్థే ప్లుతేర్విహితత్వాత్ । ప్లుత్యా సమ్యగ్బ్రహ్మ జ్ఞానం న వేతి విచార్య సమ్యగ్జ్ఞాతమితి నిశ్చిత్యాహో ఇతి స్వస్య కృతార్థత్వం ప్రఖ్యాపితవానిత్యర్థః ॥౧౩॥