ఐతరేయోపనిషద్భాష్యమ్
ప్రథమః అధ్యాయఃతృతీయః ఖణ్డః
ఆనన్దగిరిటీకా (ఐతరేయ)
 
తస్మాదిదన్ద్రో నామేదన్ద్రో హ వై నామ తమిదన్ద్రం సన్తమిన్ద్ర ఇత్యాచక్షతే పరోక్షేణ । పరోక్షప్రియా ఇవ హి దేవాః పరోక్షప్రియా ఇవ హి దేవాః ॥ ౧౪ ॥ ఇతి తృతీయః ఖణ్డః ॥
యస్మాదిదమిత్యేవ యత్సాక్షాదపరోక్షాద్బ్రహ్మ సర్వాన్తరమపశ్యత్ న పరోక్షేణ, తస్మాత్ ఇదం పశ్యతీతి ఇదన్ద్రో నామ పరమాత్మా । ఇదన్ద్రో హ వై నామ ప్రసిద్ధో లోకే ఈశ్వరః । తమ్ ఎవమ్ ఇదన్ద్రం సన్తమ్ ఇన్ద్ర ఇతి పరోక్షేణ పరోక్షాభిధానేన ఆచక్షతే బ్రహ్మవిదః సంవ్యవహారార్థం పూజ్యతమత్వాత్ప్రత్యక్షనామగ్రహణభయాత్ । తథా హి పరోక్షప్రియాః పరోక్షనామగ్రహణప్రియా ఇవ ఎవ హి యస్మాత్ దేవాః । కిముత సర్వదేవానామపి దేవో మహేశ్వరః । ద్విర్వచనం ప్రకృతాధ్యాయపరిసమాప్త్యర్థమ్ ॥

తస్యేదన్ద్రనామప్రసిద్ధ్యాఽపి తస్య జ్ఞానస్యాపరోక్షత్వమితి వక్తుం తస్మాదిదన్ద్ర ఇతి వాక్యం తద్వ్యాచష్టే –

తస్మాదితి ।

తస్మాత్సర్వాన్తరం బ్రహ్మేదం నిత్యమేవాపరోక్షేణ ప్రత్యగాత్మేత్యేవమపశ్యదిత్యన్వయః ।

కథమిదన్ద్రనామత్వమత ఆహ –

ఇదన్ద్రో హ వా ఇతి ।

నన్విన్ద్రో మాయాభిరిత్యాదావిన్ద్ర ఇతి ప్రసిద్ధో నత్విదన్ద్ర ఇత్యత ఆహ –

తమేవమితి ।

ఇదన్ద్రస్యైవ సతః పరోక్షత్వార్థమక్షరలోపేనేన్ద్ర ఇత్యాహురిత్యర్థః ।

పరోక్షోక్తేః ప్రయోజనమాహ –

పూజ్యేతి ।

పూజ్యానాం పరోక్షతయైవ నామ వక్తవ్యమిత్యత్ర ప్రమాణమాహ –

తథా హీతి ।

దేవా ఇతి ।

పూజ్యా ఇత్యర్థః । అత ఎవాఽఽచార్యా ఉపాధ్యాయా ఇత్యుక్తామేవ ప్రీతిం కుర్వన్తి లోకే న తు విష్ణుమిత్రాదినామగ్రహణ ఇతి భావః । నామ్నః పరోక్షత్వం నామ యథార్థనామ్నో రూపాన్తరకరణేన స్వరూపాచ్ఛాదనమితి జ్ఞేయమ్ ॥౧౪॥