అస్మిన్నధ్యాయ ఆత్మైకత్వలోకలోకపాలసృష్ట్యశనాయాపిపాసాసంయోజనాదీనాం బహూనామర్థానాముక్తత్వాత్సర్వేషామపి వివక్షితత్వశఙ్కావారణాయ వివక్షితమర్థమాహ –
అస్మిన్నితి ।
సర్వేష్వపి శరీరేష్వేక ఎవాఽఽత్మా స ఎవ పరమేశ్వర ఇతి వక్ష్యమాణోఽర్థ ఎతచ్ఛబ్దార్థః । వాక్యార్థ ఇతి । వివక్షిత ఇతి శేషః ।
కథమయమేవార్థో వివక్షిత ఇత్యాశఙ్క్య పూర్వసన్దర్భపర్యాలోచనయేత్యాహ –
జగదిత్యాదినా ।
యద్యపి లోకాదిసృష్ట్యాఽన్నసృష్ట్యా చోత్పత్తిస్థితీ ఎవోక్తే తథాఽఽప్యుత్పత్తిస్థిత్యుక్త్యాఽర్థాత్ప్రలయోఽప్యుక్తప్రాయ ఇతి ప్రలయకృదిత్యుక్తమ్ । లోకపాలాదీనామేవ భోక్తృత్వోక్త్యాఽసంసారీత్యుక్తమిత్యర్థః । సామాన్యతః సర్వం జానాతీతి సర్వజ్ఞః । విశేషతః సర్వప్రకారేణాపి సర్వం వేత్తీతి సర్వవిత్ ।
సృష్ట్వేత్యన్తేన జగతస్తత్కార్యత్వాత్తద్వ్యతిరేకేణ నాస్తీత్యుక్త్వా ప్రత్యగాత్మనస్తదభేదమాహ –
స్వాత్మేతి ।
న కేవలం ప్రవేశోక్త్యైవ తదభేదః కిన్తు తదభేదజ్ఞానోక్తేశ్చేత్యాహ –
ప్రవిశ్య చేతి ।
యస్మాత్సర్వశరీరేష్వేకస్యైవ ప్రవేశ ఉక్తః । యస్మాచ్చ ప్రవిష్టస్య బ్రహ్మతయా జ్ఞానముక్తం తస్మాత్సర్వశరీరేష్వేక ఎవాఽఽత్మా స చ సర్వజ్ఞ ఈశ్వర ఎవ నాన్య ఇత్యేష వాక్యార్థో వివక్షిత ఇతి పూర్వేణాన్వయః ।
సమ ఆత్మేతి విద్యాదితి సంహితోపనిషద్గతవాక్యశేషోఽప్యేతమేవార్థమాహేత్యాహ –
అన్యోపీతి ।
సమ ఇతి । సర్వభూతేష్వేక ఇత్యర్థః ।
స ఈక్షతేత్యాదిసన్దర్భాదయమర్థః ప్రతీయత ఇత్యుక్తం పూర్వమిదానీముపక్రమోపసంహారాభ్యామప్యేష ఎవార్థః ప్రతీయత ఇత్యాహ –
ఆత్మా వా ఇతి ।
సదేవ సోమ్యేదమగ్ర ఆసీత్తదేతద్బ్రహ్మాపూర్వమిత్యాదౌ చాద్వితీయత్వముక్తమిత్యాహ –
అన్యత్ర చేతి ।
ప్రవేశవాక్యాదాత్మన ఎకత్వముక్తం తదయుక్తం తస్యైవాసఙ్గతార్థత్వాదితి శఙ్కతే –
సర్వగతస్యేతి ।
అశరీరత్వాద్విదారయితృత్వం సర్వగతత్వాత్ప్రవేశశ్చ న సఙ్గచ్ఛత ఇత్యర్థః । కిం ప్రతీయమానార్థేఽసఙ్గతత్వముత వివక్షితార్థే । ఆద్యే సర్వస్యాప్యసఙ్గతార్థత్వేన సర్వస్యాప్యప్రామాణ్యం స్యాత్ ।
న చ వేదస్య తద్యుక్తమిత్యభిప్రేత్యాఽఽహ –
నన్వితి ।
చక్షురాదికరణైరీక్షణం ప్రసిద్ధం మృదాద్యుపాదానవత ఎవ స్త్రష్టృత్వం హస్తాభ్యామేవ సముద్ధరణసమ్మూర్ఛనే ఇత్యశరీరస్య తదసఙ్గతమ్ । శస్త్రాదినా మూర్తేన విదారణం న త్వమూర్తాధ్యానాన్ముఖాదిభ్యోఽగ్న్యాద్యుత్పత్తౌ అస్య దాహాదిః స్యాత్ । మూర్తస్యైవాన్యేన సంయోజనం కర్తుం శక్యం నాశనాయాదేరమూర్తస్య । అగ్న్యాదీనాం శరీరసృష్టేః పూర్వం ప్రార్థనాయా అయోగస్తదా గవాదిశరీరాభావాత్ । స్వయం చాశరీరత్వాదానయనాయోగః । తేషామశరీరత్వాదమూర్తత్వాత్ప్రవేశానుపపత్తిః । అన్నస్యాచేతనస్య పలాయనానుపపత్తిః । వాగాదీనాం హస్తాదివద్వస్త్వాదానాసామర్థ్యాత్తైర్జిఘృక్షానుపపత్తిరితి సర్వమసఙ్గతార్థమిత్యర్థః ।