ப்³ரஹ்மஸூத்ரபா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:ப்ரத²ம: பாத³:
பா⁴மதீவ்யாக்²யா
 
ஆகாஶஸ்தல்லிங்கா³த் ॥ 22 ॥
இத³மாமநந்தி அஸ்ய லோகஸ்ய கா க³திரித்யாகாஶ இதி ஹோவாச ஸர்வாணி வா இமாநி பூ⁴தாந்யாகாஶாதே³வ ஸமுத்பத்³யந்த ஆகாஶம் ப்ரத்யஸ்தம் யந்த்யாகாஶோ ஹ்யேவைப்⁴யோ ஜ்யாயாநாகாஶ: பராயணம்’ (சா². உ. 1 । 9 । 1) இதிதத்ர ஸம்ஶய:கிமாகாஶஶப்³தே³ந பரம் ப்³ரஹ்மாபி⁴தீ⁴யதே, உத பூ⁴தாகாஶமிதிகுத: ஸம்ஶய: ? உப⁴யத்ர ப்ரயோக³த³ர்ஶநாத்பூ⁴தவிஶேஷே தாவத்ஸுப்ரஸித்³தோ⁴ லோகவேத³யோராகாஶஶப்³த³:ப்³ரஹ்மண்யபி க்வசித்ப்ரயுஜ்யமாநோ த்³ருஶ்யதே, யத்ர வாக்யஶேஷவஶாத³ஸாதா⁴ரணகு³ணஶ்ரவணாத்³வா நிர்தா⁴ரிதம் ப்³ரஹ்ம ப⁴வதியதா² யதே³ஷ ஆகாஶ ஆநந்தோ³ ஸ்யாத்’ (தை. உ. 2 । 7 । 1) இதி, ஆகாஶோ வை நாம நாமரூபயோர்நிர்வஹிதா தே யத³ந்தரா தத்³ப்³ரஹ்ம’ (சா². உ. 8 । 14 । 1) இதி சைவமாதௌ³அத: ஸம்ஶய:கிம் புநரத்ர யுக்தம் ? பூ⁴தாகாஶமிதிகுத: ? தத்³தி⁴ ப்ரஸித்³த⁴தரேண ப்ரயோகே³ண ஶீக்⁴ரம் பு³த்³தி⁴மாரோஹதி சாயமாகாஶஶப்³த³ உப⁴யோ: ஸாதா⁴ரண: ஶக்யோ விஜ்ஞாதும் , அநேகார்த²த்வப்ரஸங்கா³த்தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மணி கௌ³ண ஆகாஶஶப்³தோ³ ப⁴விதுமர்ஹதிவிபு⁴த்வாதி³பி⁴ர்ஹி ப³ஹுபி⁴ர்த⁴ர்மை: ஸத்³ருஶமாகாஶேந ப்³ரஹ்ம ப⁴வதி முக்²யஸம்ப⁴வே கௌ³ணோ(அ)ர்தோ² க்³ரஹணமர்ஹதிஸம்ப⁴வதி சேஹ முக்²யஸ்யைவாகாஶஸ்ய க்³ரஹணம்நநு பூ⁴தாகாஶபரிக்³ரஹே வாக்யஶேஷோ நோபபத்³யதே — ‘ஸர்வாணி வா இமாநி பூ⁴தாந்யாகாஶாதே³வ ஸமுத்பத்³யந்தேஇத்யாதி³: நைஷ தோ³ஷ:, பூ⁴தாகாஶஸ்யாபி வாய்வாதி³க்ரமேண காரணத்வோபபத்தே:விஜ்ஞாயதே ஹிதஸ்மாத்³வா ஏதஸ்மாதா³த்மந ஆகாஶ: ஸம்பூ⁴த ஆகாஶாத்³வாயுர்வாயோரக்³நி:’ (தை. உ. 2 । 1 । 1) இத்யாதி³ஜ்யாயஸ்த்வபராயணத்வே அபி பூ⁴தாந்தராபேக்ஷயோபபத்³யேதே பூ⁴தாகாஶஸ்யாபிதஸ்மாதா³காஶஶப்³தே³ந பூ⁴தாகாஶஸ்ய க்³ரஹணமித்யேவம் ப்ராப்தே ப்³ரூம:

ஆகாஶஸ்தல்லிங்கா³த் ।

பூர்வஸ்மிந்நதி⁴கரணே ப்³ரஹ்மணோ(அ)ஸாதா⁴ரணத⁴ர்மத³ர்ஶநாத்³விவக்ஷிதோபாதி⁴நோ(அ)ஸ்யைவோபாஸநா, ந த்வாதி³த்யஶரீராபி⁴மாநிநோ ஜீவாத்மந இதி நிரூபிதம் । இதா³நீம் த்வஸாதா⁴ரணத⁴ர்மத³ர்ஶநாத்ததே³வோத்³கீ³தே² ஸம்பாத்³யோபாஸ்யத்வேநோபதி³ஶ்யதே, ந பூ⁴தாகாஶ இதி நிரூப்யதே । தத்ர “ஆகாஶ இதி ஹோவாச” இதி கிம் முக்²யாகாஶபாதா³நுரோதே⁴ந “அஸ்ய லோகஸ்ய கா க³தி:”(சா². உ. 1 । 9 । 1) இதி, “ஸர்வாணி ஹ வா இமாநி பூ⁴தாநி” இதி “ஜ்யாயாந்” இதி ச “பராயணம்” இதி ச கத²ஞ்சித்³வ்யாக்²யாயதாம், உதைதத³நுரோதே⁴நாகாஶஶப்³தோ³ ப⁴க்த்யா பராத்மாநே வ்யாக்²யாயதாமிதி । தத்ர “ப்ரத²மத்வாத்ப்ரதா⁴நத்வாதா³காஶம் முக்²யமேவ ந: । ததா³நுகு³ண்யேநாந்யாநி வ்யாக்²யேயாநீதி நிஶ்சய:” ॥ “அஸ்ய லோகஸ்ய கா க³தி:” இதி ப்ரஶ்நோத்தரே “ஆகாஶ இதி ஹோவாச” இத்யாகாஶஸ்ய க³தித்வேந ப்ரதிபாத்³யதயா ப்ராதா⁴ந்யாத் , “ஸர்வாணி ஹ வா” இத்யாதீ³நாம் து தத்³விஶேஷணதயா கு³ணத்வாத் , “கு³ணே த்வந்யாய்யகல்பநா” இதி ப³ஹூந்யப்யப்ரதா⁴நாநி ப்ரதா⁴நாநுரோதே⁴ந நேதவ்யாநி । அபிச “ஆகாஶ இதி ஹோவாச” இத்யுத்தரே ப்ரத²மாவக³தமாகாஶமநுபஜாதவிரோதி⁴, தேந தத³நுரக்தாயாம் பு³த்³தௌ⁴ யத்³யதே³வ ததே³கவாக்யக³தமுபநிபததி தத்தஜ்ஜக⁴ந்யதயா உபஸஞ்ஜாதவிரோதி⁴ ததா³நுகு³ண்யேநைவ வ்யவஸ்தா²நமர்ஹதி । நச க்கசிதா³காஶஶப்³தோ³ ப⁴க்த்யா ப்³ரஹ்மணி ப்ரயுக்த இதி ஸர்வத்ர தேந தத்பரேண ப⁴விதவ்யம் । நஹி க³ங்கா³யாம் கோ⁴ஷ இத்யத்ர க³ங்க³பத³மநுபபத்த்யா தீரபரமிதி யாதா³ம்ஸி க³ங்கா³யாமித்யத்ராப்யநேந தத்பரேண ப⁴விதவ்யம் । ஸம்ப⁴வஶ்சோப⁴யத்ர துல்ய: । நச ப்³ரஹ்மண்யப்யாகாஶஶப்³தோ³ முக்²ய:, அநைகார்த²த்வஸ்யாந்யாய்யத்வாத் , ப⁴க்த்யா ச ப்³ரஹ்மணி ப்ரயோக³த³ர்ஶநோபபத்தே: । லோகே சாஸ்ய நப⁴ஸி நிரூட⁴த்வாத் , தத்பூர்வகத்வாச்ச வைதி³கார்த²ப்ரதீதேர்வைபரீத்யாநுபபத்தே: । ததா³நுகு³ண்யேந ச “ஸர்வாணி ஹ வா” இத்யாதீ³நி பா⁴ஷ்யக்ருதா ஸ்வயமேவ நீதாநி । தஸ்மாத்³பூ⁴தாகாஶமேவாத்ரோபாஸ்யத்வேநோபதி³ஶ்யதே, ந பரமாத்மேதி ப்ராப்தம் ।