ப்³ரஹ்மஸூத்ரபா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:ப்ரத²ம: பாத³:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
பா⁴மதீவ்யாக்²யா
 
ஜீவமுக்²யப்ராணலிங்கா³ந்நேதி சேந்நோபாஸாத்ரைவித்⁴யாதா³ஶ்ரிதத்வாதி³ஹ தத்³யோகா³த் ॥ 31 ॥
யத்³யப்யத்⁴யாத்மஸம்ப³ந்த⁴பூ⁴மத³ர்ஶநாந்ந பராசீநஸ்ய தே³வதாத்மந உபதே³ஶ:, ததா²பி ந ப்³ரஹ்மவாக்யம் ப⁴விதுமர்ஹதி । குத: ? ஜீவலிங்கா³த் முக்²யப்ராணலிங்கா³ச்ச । ஜீவஸ்ய தாவத³ஸ்மிந்வாக்யே விஸ்பஷ்டம் லிங்க³முபலப்⁴யதே — ‘ந வாசம் விஜிஜ்ஞாஸீத வக்தாரம் வித்³யாத்’ இத்யாதி³ । அத்ர ஹி வாகா³தி³பி⁴: கரணைர்வ்யாப்ருதஸ்ய கார்யகரணாத்⁴யக்ஷஸ்ய ஜீவஸ்ய விஜ்ஞேயத்வமபி⁴தீ⁴யதே । ததா² முக்²யப்ராணலிங்க³மபி — ‘அத² க²லு ப்ராண ஏவ ப்ரஜ்ஞாத்மேத³ம் ஶரீரம் பரிக்³ருஹ்யோத்தா²பயதி’ இதி । ஶரீரதா⁴ரணம் ச முக்²யப்ராணஸ்ய த⁴ர்ம:; ப்ராணஸம்வாதே³ வாகா³தீ³ந்ப்ராணாந்ப்ரக்ருத்ய — ‘தாந்வரிஷ்ட²: ப்ராண உவாச மா மோஹமாபத்³யதா²ஹமேவைதத்பஞ்சதா⁴த்மாநம் ப்ரவிப⁴ஜ்யைதத்³பா³ணமவஷ்டப்⁴ய விதா⁴ரயாமி’ (ப்ர. உ. 2 । 3) இதி ஶ்ரவணாத் । யே து ‘இமம் ஶரீரம் பரிக்³ருஹ்ய’ இதி பட²ந்தி, தேஷாம் இமம் ஜீவமிந்த்³ரியக்³ராமம் வா பரிக்³ருஹ்ய ஶரீரமுத்தா²பயதீதி வ்யாக்²யேயம் । ப்ரஜ்ஞாத்மத்வமபி ஜீவே தாவச்சேதநத்வாது³பபந்நம் । முக்²யே(அ)பி ப்ராணே ப்ரஜ்ஞாஸாத⁴நப்ராணாந்தராஶ்ரயத்வாது³பபந்நமேவ । ஜீவமுக்²யப்ராணபரிக்³ரஹே ச, ப்ராணப்ரஜ்ஞாத்மநோ: ஸஹவ்ருத்தித்வேநாபே⁴த³நிர்தே³ஶ:, ஸ்வரூபேண ச பே⁴த³நிர்தே³ஶ:, இத்யுப⁴யதா² நிர்தே³ஶ உபபத்³யதே — ‘யோ வை ப்ராண: ஸா ப்ரஜ்ஞா யா வை ப்ரஜ்ஞா ஸ ப்ராண:’ ‘ஸஹ ஹ்யேதாவஸ்மிஞ்ஶரீரே வஸத: ஸஹோத்க்ராமத:’ இதி । ப்³ரஹ்மபரிக்³ரஹே து கிம் கஸ்மாத்³பி⁴த்³யேத ? தஸ்மாதி³ஹ ஜீவமுக்²யப்ராணயோரந்யதர உபௌ⁴ வா ப்ரதீயேயாதாம் ந ப்³ரஹ்மேதி சேத் , நைததே³வம் । உபாஸாத்ரைவித்⁴யாத் । ஏவம் ஸதி த்ரிவித⁴முபாஸநம் ப்ரஸஜ்யேத — ஜீவோபாஸநம் முக்²யப்ராணோபாஸநம் ப்³ரஹ்மோபாஸநம் சேதி । ந சைததே³கஸ்மிந்வாக்யே(அ)ப்⁴யுபக³ந்தும் யுக்தம் । உபக்ரமோபஸம்ஹாராப்⁴யாம் ஹி வாக்யைகத்வமவக³ம்யதே । ‘மாமேவ விஜாநீஹி’ இத்யுபக்ரம்ய, ‘ப்ராணோ(அ)ஸ்மி ப்ரஜ்ஞாத்மா தம் மாமாயுரம்ருதமித்யுபாஸ்ஸ்வ’ இத்யுக்த்வா, அந்தே ‘ஸ ஏஷ ப்ராண ஏவ ப்ரஜ்ஞாத்மாநந்தோ³(அ)ஜரோ(அ)ம்ருத:’ இத்யேகரூபாவுபக்ரமோபஸம்ஹாரௌ த்³ருஶ்யேதே । தத்ரார்தை²கத்வம் யுக்தமாஶ்ரயிதும் । ந ச ப்³ரஹ்மலிங்க³மந்யபரத்வேந பரிணேதும் ஶக்யம்; த³ஶாநாம் பூ⁴தமாத்ராணாம் ப்ரஜ்ஞாமாத்ராணாம் ச ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்யத்ர அர்பணாநுபபத்தே: । ஆஶ்ரிதத்வாச்ச அந்யத்ராபி ப்³ரஹ்மலிங்க³வஶாத்ப்ராணஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மணி வ்ருத்தே:, இஹாபி ச ஹிததமோபந்யாஸாதி³ப்³ரஹ்மலிங்க³யோகா³த் , ப்³ரஹ்மோபதே³ஶ ஏவாயமிதி க³ம்யதே । யத்து முக்²யப்ராணலிங்க³ம் த³ர்ஶிதம் — ‘இத³ம் ஶரீரம் பரிக்³ருஹ்யோத்தா²பயதி’ இதி, தத³ஸத்; ப்ராணவ்யாபாரஸ்யாபி பரமாத்மாயத்தத்வாத்பரமாத்மந்யுபசரிதும் ஶக்யத்வாத் — ‘ந ப்ராணேந நாபாநேந மர்த்யோ ஜீவதி கஶ்சந । இதரேண து ஜீவந்தி யஸ்மிந்நேதாவுபாஶ்ரிதௌ’ (க. உ. 2 । 2 । 5) இதி ஶ்ருதே: । யத³பி ‘ந வாசம் விஜிஜ்ஞாஸீத வக்தாரம் வித்³யாத்’ இத்யாதி³ ஜீவலிங்க³ம் த³ர்ஶிதம் , தத³பி ந ப்³ரஹ்மபக்ஷம் நிவாரயதி । ந ஹி ஜீவோ நாமாத்யந்தபி⁴ந்நோ ப்³ரஹ்மண:, ‘தத்த்வமஸி’ ‘அஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மி’ இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய: । பு³த்³த்⁴யாத்³யுபாதி⁴க்ருதம் து விஶேஷமாஶ்ரித்ய ப்³ரஹ்மைவ ஸந் ஜீவ: கர்தா போ⁴க்தா சேத்யுச்யதே । தஸ்யோபாதி⁴க்ருதவிஶேஷபரித்யாகே³ந ஸ்வரூபம் ப்³ரஹ்ம த³ர்ஶயிதும் ‘ந வாசம் விஜிஜ்ஞாஸீத வக்தாரம் வித்³யாத்’ இத்யாதி³நா ப்ரத்யகா³த்மாபி⁴முகீ²கரணார்த² உபதே³ஶோ ந விருத்⁴யதே । ‘யத்³வாசாநப்⁴யுதி³தம் யேந வாக³ப்⁴யுத்³யதே । ததே³வ ப்³ரஹ்ம த்வம் வித்³தி⁴ நேத³ம் யதி³த³முபாஸதே’ (கே. உ. 1 । 5) இத்யாதி³ ச ஶ்ருத்யந்தரம் வசநாதி³க்ரியாவ்யாப்ருதஸ்யைவாத்மநோ ப்³ரஹ்மத்வம் த³ர்ஶயதி । யத்புநரேதது³க்தம் — ‘ஸஹ ஹ்யேதாவஸ்மிஞ்ஶரீரே வஸத: ஸஹோத்க்ராமத:’ இதி ப்ராணப்ரஜ்ஞாத்மநோர்பே⁴த³த³ர்ஶநம் ப்³ரஹ்மவாதே³ நோபபத்³யத இதி, நைஷ தோ³ஷ:; ஜ்ஞாநக்ரியாஶக்தித்³வயாஶ்ரயயோர்பு³த்³தி⁴ப்ராணயோ: ப்ரத்யகா³த்மோபாதி⁴பூ⁴தயோர்பே⁴த³நிர்தே³ஶோபபத்தே: । உபாதி⁴த்³வயோபஹிதஸ்ய து ப்ரத்யகா³த்மந: ஸ்வரூபேணாபே⁴த³ இத்யத: ‘ப்ராண ஏவ ப்ரஜ்ஞாத்மா’ இத்யேகீகரணமவிருத்³த⁴ம் ॥

ந ப்³ரஹ்மவாக்யம் ப⁴விதுமர்ஹதீதி ।

நைஷ ஸந்த³ர்போ⁴ ப்³ரஹ்மவாக்யமேவ ப⁴விதுமர்ஹதீதி, கிந்து ததா²யோக³ம் கிஞ்சித³த்ர ஜீவவாக்யம், கிஞ்சிந்முக்²யப்ராணவாக்யம், கிஞ்சித்³ப்³ரஹ்மவாக்யமித்யர்த²: ।

ப்ரஜ்ஞாஸாத⁴நப்ராணாந்தராஶ்ரயத்வாதி³தி ।

ப்ராணாந்தராணீந்த்³ரியாணி, தாநி ஹி முக்²யே ப்ராணே ப்ரதிஷ்டி²தாநி । ஜீவமுக்²யப்ராணயோரந்யதர இத்யுபக்ரமமாத்ரம் । உபா⁴விதி து பூர்வபக்ஷதத்த்வம் । ப்³ரஹ்ம து த்⁴ருவம் ।

ந ப்³ரஹ்மேதி ।

ந ப்³ரஹ்மைவேத்யர்த²: ।

த³ஶாநாம் பூ⁴தமாத்ராணாமிதி ।

பஞ்ச ஶப்³தா³த³ய:, பஞ்ச ப்ருதி²வ்யாத³ய இதி த³ஶ பூ⁴தமாத்ரா: । பஞ்ச பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியாணி பஞ்ச பு³த்³த⁴ய இதி த³ஶ ப்ரஜ்ஞாமாத்ரா: ।