ப்³ரஹ்மஸூத்ரபா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²: பாத³:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
பா⁴மதீவ்யாக்²யா
 
ஜக³த்³வாசித்வாத் ॥ 16 ॥
பரமேஶ்வர ஏவாயமேதேஷாம் புருஷாணாம் கர்தா ஸ்யாத் । கஸ்மாத் ? உபக்ரமஸாமர்த்²யாத் । இஹ ஹி பா³லாகிரஜாதஶத்ருணா ஸஹ ‘ப்³ரஹ்ம தே ப்³ரவாணி’ இதி ஸம்வதி³துமுபசக்ரமே । ஸ ச கதிசிதா³தி³த்யாத்³யதி⁴கரணாந்புருஷாநமுக்²யப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிபா⁴ஜ உக்த்வா தூஷ்ணீம் ப³பூ⁴வ । தமஜாதஶத்ரு: ‘ம்ருஷா வை க²லு மா ஸம்வதி³ஷ்டா² ப்³ரஹ்ம தே ப்³ரவாணி’ இத்யமுக்²யப்³ரஹ்மவாதி³தயாபோத்³ய, தத்கர்தாரமந்யம் வேதி³தவ்யதயோபசிக்ஷேப । யதி³ ஸோ(அ)ப்யமுக்²யப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிபா⁴க்ஸ்யாத் , உபக்ரமோ பா³த்⁴யேத । தஸ்மாத்பரமேஶ்வர ஏவாயம் ப⁴விதுமர்ஹதி । கர்த்ருத்வம் சைதேஷாம் புருஷாணாம் ந பரமேஶ்வராத³ந்யஸ்ய ஸ்வாதந்த்ர்யேணாவகல்பதே । ‘யஸ்ய வைதத்கர்ம’ இத்யபி நாயம் பரிஸ்பந்த³லக்ஷணஸ்ய த⁴ர்மாத⁴ர்மலக்ஷணஸ்ய வா கர்மணோ நிர்தே³ஶ:, தயோரந்யதரஸ்யாப்யப்ரக்ருதத்வாத் , அஸம்ஶப்³தி³தத்வாச்ச । நாபி புருஷாணாமயம் நிர்தே³ஶ:, ‘ஏதேஷாம் புருஷாணாம் கர்தா’ இத்யேவ தேஷாம் நிர்தி³ஷ்டத்வாத் , லிங்க³வசநவிகா³நாச்ச । நாபி புருஷவிஷயஸ்ய கரோத்யர்த²ஸ்ய க்ரியாப²லஸ்ய வாயம் நிர்தே³ஶ:, கர்த்ருஶப்³தே³நைவ தயோருபாத்தத்வாத் । பாரிஶேஷ்யாத்ப்ரத்யக்ஷஸந்நிஹிதம் ஜக³த்ஸர்வநாம்நைதச்ச²ப்³தே³ந நிர்தி³ஶ்யதே । க்ரியத இதி ச ததே³வ ஜக³த்கர்ம । நநு ஜக³த³ப்யப்ரக்ருதமஸம்ஶப்³தி³தம் ச । ஸத்யமேதத் । ததா²ப்யஸதி விஶேஷோபாதா³நே ஸாதா⁴ரணேநார்தே²ந ஸந்நிதா⁴நேந ஸந்நிஹிதவஸ்துமாத்ரஸ்யாயம் நிர்தே³ஶ இதி க³ம்யதே, ந விஶிஷ்டஸ்ய கஸ்யசித் , விஶேஷஸந்நிதா⁴நாபா⁴வாத் । பூர்வத்ர ச ஜக³தே³கதே³ஶபூ⁴தாநாம் புருஷாணாம் விஶேஷோபாதா³நாத³விஶேஷிதம் ஜக³தே³வேஹோபாதீ³யத இதி க³ம்யதே । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி — ய ஏதேஷாம் புருஷாணாம் ஜக³தே³கதே³ஶபூ⁴தாநாம் கர்தா — கிமநேந விஶேஷேண ? — யஸ்ய க்ருத்ஸ்நமேவ ஜக³த³விஶேஷிதம் கர்மேதி வாஶப்³த³ ஏகதே³ஶாவச்சி²ந்நகர்த்ருத்வவ்யாவ்ருத்த்யர்த²: । யே பா³லாகிநா ப்³ரஹ்மத்வாபி⁴மதா: புருஷா: கீர்திதா:, தேஷாமப்³ரஹ்மத்வக்²யாபநாய விஶேஷோபாதா³நம் । ஏவம் ப்³ராஹ்மணபரிவ்ராஜகந்யாயேந ஸாமாந்யவிஶேஷாப்⁴யாம் ஜக³த: கர்தா வேதி³தவ்யதயோபதி³ஶ்யதே । பரமேஶ்வரஶ்ச ஸர்வஜக³த: கர்தா ஸர்வவேதா³ந்தேஷ்வவதா⁴ரித: ॥ 16 ॥

ததே³வம் பா³லாக்யஜாதஶத்ருஸம்வாத³வாக்யஸந்த³ர்ப⁴ஸ்ய ப்³ரஹ்மபரத்வே ஸ்தி²தே

யஸ்ய வைதத்கர்ம இதி

வ்யாபாராபி⁴தா⁴நே ந ஸங்க³ச்ச²த இதி கர்மஶப்³த³: கார்யாபி⁴தா⁴யீ ப⁴வதி, ஏததி³திஸர்வநாமபராம்ருஷ்டம் ச தத்கார்யம், ஸர்வநாம சேத³ம் ஸம்நிஹிதபராமர்ஶி, நச கிஞ்சிதி³ஹ ஶப்³தோ³க்தமஸ்தி ஸம்நிஹிதம் । ந சாதி³த்யாதி³புருஷா: ஸம்நிஹிதா அபி பராமர்ஶார்ஹா: ப³ஹுத்வாத்பும்லிங்க³த்வாச்ச । ஏததி³தி சைகஸ்ய நபும்ஸகஸ்யாபி⁴தா⁴நாத் “ஏதேஷாம் புருஷாணாம் கர்தா” (கௌ . ப்³ரா. 4 । 19) இத்யநேநைவ க³தார்த²த்வாச்ச । தஸ்மாத³ஶப்³தோ³க்தமபி ப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴ம் ஸம்ப³ந்தா⁴ர்ஹம் ஜக³தே³வ பராம்ரஷ்டவ்யம் ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி ।

அத்யல்பமித³முச்யதே ஏதேஷாமாதி³த்யாதி³க³தாநாம் ஜக³தே³கதே³ஶபூ⁴தாநாம் கர்தேதி, கிந்து க்ருத்ஸ்நமேவ ஜக³த்³யஸ்ய கார்யமிதி வாஶப்³தே³ந ஸூச்யதே । ஜீவப்ராணஶப்³தௌ³ ச ப்³ரஹ்மபரௌ ஜீவஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மோபலக்ஷணபரத்வாத் । ந புநர்ப்³ரஹ்மஶப்³தோ³ ஜீவோபலக்ஷணபர: । ததா² ஸதி ஹி ப³ஹ்வஸமஞ்ஜஸம் ஸ்யாதி³த்யுக்தம் । ந சாநதி⁴க³தார்தா²வபோ³த⁴நஸ்வரஸஸ்ய ஶப்³த³ஸ்யாதி⁴க³தபோ³த⁴நம் யுக்தம் । நாப்யநதி⁴க³தேநாதி⁴க³தோபலக்ஷணமுபபந்நம் । நச ஸம்ப⁴வத்யேகவாக்யத்வே வாக்யபே⁴தோ³ ந்யாய்ய: । வாக்யஶேஷாநுரோதே⁴ந ச ஜீவப்ராணபரமாத்மோபாஸநாத்ரயவிதா⁴நே வாக்யத்ரயம் ப⁴வேத் । பௌர்வாபர்யபர்யாலோசநயா து ப்³ரஹ்மோபாஸநபரத்வே ஏகவாக்யதைவ । தஸ்மாந்ந ஜீவப்ராணபரத்வமபி து ப்³ரஹ்மபரத்வமேவேதி ஸித்³த⁴ம் ।

ஸ்யாதே³தத் । நிர்தி³ஶ்யந்தாம் புருஷா: கார்யாஸ்தத்³விஷயா து க்ருதிரநிர்தி³ஷ்டா தத்ப²லம் வா கார்யஸ்யோத்பத்திஸ்தே யஸ்யேத³ம் கர்மேதி நிர்தே³க்ஷ்யேதே, தத: குத: பௌநருக்த்யமித்யத ஆஹ -

நாபி புருஷவிஷயஸ்யேதி ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - கர்த்ருஶப்³தே³நைவ கர்தாரமபி⁴த³த⁴தா தயோருபாத்தத்வாதா³க்ஷிப்தத்வாத் । நஹி க்ருதிம் விநா கர்தா ப⁴வதி । நாபி க்ருதிர்பா⁴வநாபராபி⁴தா⁴நா பூ⁴திமுத்பத்திம் விநேத்யர்த²: ।

நநு யதீ³த³மா ஜக³த்பராம்ருஷ்டம் ததஸ்தத³ந்தர்பூ⁴தா: புருஷா அபீதி ய ஏதேஷாம் புருஷாணாமிதி புநருக்தமித்யத ஆஹ -

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி । ய ஏஷாம் புருஷாணாமிதி ॥ 16 ॥ ॥ 17 ॥