परो भूमेत्यत्र लिङ्गान्तरमाह —

धर्मेति ।

सूत्रं व्याकरोति —

अपि चेति ।

उपपत्तिं दर्शयितुं भूम्नि दर्शनाद्यभावं दर्शयति —

यत्रेति ।

कथमेतावता परात्मधीः, तत्राह —

परमात्मनीति ।

प्राणेऽपि तदुपपत्तिरुक्तेत्याशङ्क्याह —

योऽपीति ।

उक्तो ‘न श्रृणोति’ इत्यादिनेति शेषः ।

प्राणस्वभावविवक्षया तस्यानुक्तत्वे हेतुमाह —

परमात्मेति ।

तत्प्रकरणे ‘न शृणोति’ इत्यादेरुक्तेरित्यर्थः । स्वप्नजागरितयोः सति मनसि दर्शनादिव्यवहारात्तदभावे स्वापे तदभावादन्वयव्यतिरेकाभ्यां मनोधीनो दर्शनादिर्नात्मकृतः । स तु स्वतोऽलिङ्गं इति मत्वा ‘न शृणोति’ इत्यादिना सर्वव्यवहाराभावः सुषुप्तावुक्तो न प्राणविवक्षया परप्रकरणविरोधादित्यर्थः ।

भूम्नः श्रुुतं सुखत्वं प्राणेऽपि स्यादित्युक्तं प्रत्याह —

यदपीति ।

तस्य सुखत्वे मानमाह —

यत इति ।

इतश्चात्मन एव सुखत्वमित्याह —

इहापीति ।

तस्यैव सुखत्वं प्रतियोगिप्रत्युक्त्या स्फुटयति —

नेति ।

उक्तश्रुतेरर्थमाह —

सामयेति ।

आमयेन दुःखेन सहितं सामयम् ।

धर्मद्वयमुक्त्वा धर्मान्तरमाह —

यो वा इति ।

प्राणस्यापि दर्शितममृतत्वमित्याशङ्क्याह —

विकाराणामिति ।

इतश्च न प्राणस्य मुख्यममृतत्वमित्याह —

अत इति ।

आर्तमार्तिग्रस्तम् । नाशीति यावत् ।

प्रकृतोपयुक्तानि धर्मान्तराण्याह —

तथेति ।

‘स एवाधस्तात्स उपरिष्टात्’ इत्यादिना सर्वगतत्वं, ‘स एवेदं सर्वम् ‘ इति सर्वात्मत्वमुक्तम् ।

श्रुतिलिङ्गप्रकरणेभ्यो भूमा परमात्मेति तत्प्रतिपत्त्यर्थं भूमवाक्यमित्युपसंहरति —

तस्मादिति ॥ ९ ॥