ಅಶ್ವಾವಯವೇಷು ಕಾಲಾದಿದೃಷ್ಟೀರ್ವಿಧಾಯಾಶ್ವಂ ಪ್ರಜಾಪತಿರೂಪಂ ವಿವಕ್ಷಿತ್ವಾ ಕಂಡಿಕಾಂತರಂ ಗೃಹೀತ್ವಾ ತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ —
ಅಹರಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಗ್ರಹೌ ಹವನೀಯದ್ರವ್ಯಾಧಾರೌ ಪಾತ್ರವಿಶೇಷಾವಗ್ರತಃ ಪೃಷ್ಠತಶ್ಚೇತಿ ಸಂಜ್ಞಪನಾತ್ಪ್ರಾಗೂರ್ಧ್ವಂ ಚೇತಿ ಯಾವತ್ ।
ಪ್ರಸಿದ್ಧಾತಾವದಹನಿ ದೀಪ್ತಿಃ ಸೌವರ್ಣೇ ಚ ಗ್ರಹೇ ಸಾಽಸ್ತ್ಯತಸ್ತಸ್ಮಿನ್ನಹರ್ದೃಷ್ಟಿರಿತಿ ದರ್ಶನಂ ವಿಭಜತೇ —
ಅಹರಿತಿ ।
ಅಶ್ವಸಂಜ್ಞಪನಾತ್ಪೂರ್ವಂ ಯೋ ಮಹಿಮಾಖ್ಯೋ ಗ್ರಹಃ ಸ್ಥಾಪ್ಯತೇ ಸ ಚೇದಹರ್ದೃಷ್ಟ್ಯೋಪಾಸ್ಯತೇ ಕಥಂ ಸೋಽಶ್ವಮನ್ವಜಾಯತೇತಿ ಪಶ್ಚಾದಶ್ವಸ್ಯ ತಜ್ಜನ್ಮವಾಚೋಯುಕ್ತಿರಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ಅಹರಶ್ವಮಿತಿ ।
ನಾಯಂ ಪಶ್ಚಾದರ್ಥೋಽನುಶಬ್ದಃ ಕಿಂತು ಲಕ್ಷಣಾರ್ಥಃ ।
ತಥಾ ಚಾಶ್ವಸ್ಯ ಪ್ರಜಾಪತಿರೂಪತ್ವಾತ್ತಂ ಲಕ್ಷಯಿತ್ವಾ ಗ್ರಹಸ್ಯ ಯಥೋಕ್ತಸ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತೇರುಪದೇಶಾದಶ್ವಮನ್ವಜಾಯತೇತ್ಯವಿರುದ್ಧಮಿತಿ ಪರಿಹರತಿ —
ಅಶ್ವಸ್ಯೇತಿ ।
ತದೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ಪ್ರಜಾಪತಿರಿತಿ ।
ಕಾಲಲೋಕದೇವತಾತ್ಮಾ ಪ್ರಜಾಪತಿರಶ್ವಾತ್ಮನಾ ದೃಶ್ಯಮಾನೋಽತ್ರಾಹರ್ದೃಷ್ಟ್ಯಾ ದೃಷ್ಟೇನ ಗ್ರಹೇಣ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ । ತಥಾ ಚಾಶ್ವಮನ್ವಜಾಯತೇತಿ ಶ್ರುತಿರವಿರುದ್ಧೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅನುಶಬ್ದೋ ನ ಪಶ್ಚಾದ್ವಾಚೀತ್ಯತ್ರ ದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ —
ವೃಕ್ಷಮಿತಿ ।
ಯದಾ ವೃಕ್ಷಂ ಲಕ್ಷಯಿತ್ವಾ ತಸ್ಯಾಗ್ರೇ ವಿದ್ಯುದ್ವಿದ್ಯೋತತೇ ತದಾ ವೃಕ್ಷಮನು ವಿದ್ಯೋತತೇ ಸೇತಿ ಪ್ರಯುಜ್ಯತೇ । ತಥಾಽತ್ರಾಪ್ಯನುಶಬ್ದೋ ನ ಪಶ್ಚಾದರ್ಥ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯತ್ರ ಚ ಸ್ಥಾನೇ ಗ್ರಹಃ ಸ್ಥಾಪ್ಯತೇ ತತ್ಪೂರ್ವಸಮುದ್ರದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಧ್ಯೇಯಮಿತ್ಯಾಹ —
ತಸ್ಯೇತಿ ।
ಪೂರ್ವತ್ರಮತ್ರ ಸಾದೃಶ್ಯಮ್ ।
ಕಥಂ ಸಪ್ತಮೀ ಪ್ರಥಮಾರ್ಥೇ ಯೋಜ್ಯತೇ ಛಂದಸ್ಯರ್ಥಾನುಸಾರೇಣ ವ್ಯತ್ಯಯಸಂಭವಾದಿತ್ಯಾಹ —
ವಿಭಕ್ತೀತಿ ।
ಯಥಾ ಸೌವರ್ಣೇ ಗ್ರಹೇಽರ್ದೃಷ್ಟಿರುಪದಿಷ್ಟಾ ತಥಾ ರಾಜತೇ ಗ್ರಹೇ ರಾತ್ರಿದೃಷ್ಟಿಃ ಕರ್ತವ್ಯೇತ್ಯಾಹ —
ತಥೇತಿ ।
ಅಸ್ತಿ ಹಿ ಚಂದ್ರಾತಪವತ್ತ್ವಾದ್ರಾತ್ರೇಃ ಶೌಕ್ಲ್ಯಮಸ್ತಿ ಚ ರಾಜತಸ್ಯ ಗ್ರಹಸ್ಯ ತದ್ಯುಕ್ತಂ ತತ್ರ ರಾತ್ರಿದರ್ಶನಮಿತ್ಯಾಹ —
ವರ್ಣೇತಿ ।
ರಜತಂ ಸುವರ್ಣಾಜ್ಜಘನ್ಯಮಹ್ನಶ್ಚ ರಾತ್ರಿರತೋ ವಾ ಸಾದೃಶ್ಯಾತ್ತತ್ರ ರಾತ್ರಿದೃಷ್ಟಿರಿತ್ಯಾಹ —
ಜಘನ್ಯೇತಿ ।
ಪ್ರಜಾಪತಿರೂಪಂ ಪ್ರಕೃತಮಶ್ವಂ ಲಕ್ಷಯಿತ್ವಾ ತತ್ಸಂಜ್ಞಪನಾತ್ಪಶ್ಚಾದಸ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ಏನಮಿತಿ ।
ತದಾಸಾದನಸ್ಥಾನೇ ಪಶ್ಚಿಮಸಮುದ್ರದೃಷ್ಟಿರ್ವಿಧೇಯೇತ್ಯಹ —
ತಸ್ಯೇತಿ ।
ಕಥಮೇತೌ ಗ್ರಹೌ ಮಹಿಮಾಖ್ಯಾವುಕ್ತೌ ಮಹತ್ತ್ವೋಪೇರ್ತತ್ವಾದಿತ್ಯಾಹ —
ಮಹಿಮೇತಿ ।
ಅಥಾಶ್ವವಿಷಯಂ ದರ್ಶನಮಾದಿಶ್ಯ ಗ್ರಹವಿಷಯಂ ತದಾದಿಶತೋ ವಾಕ್ಯಭೇದಃ ಸ್ಯಾನ್ನೇತ್ಯಾಹ —
ಅಶ್ವಸ್ಯೇತಿ ।
ಕಿಮತ್ರ ನಿಯಾಮಕಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಪುನರುಕ್ತಿರಿತಿ ಮತ್ವಾಽಽಹ —
ತಾವಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ವೈಶಬ್ದಾರ್ಥಕಥನಮ್ —
ಏವೇತಿ ।
ವಾಕ್ಯಶೇಷೋಽಪ್ಯತ್ರಾನುಗುಣೀಭವತೀತ್ಯಾಹ —
ತಥಾ ಚೇತಿ ।
ಹಯಶಬ್ದನಿಷ್ಪತ್ತಿಪುರಃಸರಂ ತದರ್ಥಮಾಹ —
ಹಯ ಇತಿ ।
ವಾಜ್ಯಾದಿಶಬ್ದಾನಾಂ ಜಾತಿವಿಶೇಷವಾಚಿತ್ವಾದತ್ರಾಪಿ ತದೇವ ಗ್ರಾಹ್ಯಮಿತಿ ಪಕ್ಷಾಂತರಮಾಹ —
ಜಾತೀತಿ ।
ದೇವಾಯನಾಂ ದೇವತ್ವಪ್ರಾಪಕತ್ವಂ ಕಥಮಸ್ತ್ಯೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ —
ಪ್ರಜಾಪತಿತ್ವಾದಿತಿ ।
ಅಶ್ವಂ ಸ್ತೋತುಮಾರಭ್ಯ ಕಲ್ಪಾಂತರೋಕ್ತ್ಯಾ ತನ್ನಿಂದಾವಚನಮನುಚಿತಮಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ನನ್ವಿತಿ ।
ಉಪಕ್ರಮವಿರೋಧೋ ನಾಸ್ತೀತಿ ಪರಿಹರತಿ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಸಮುತ್ಪದ್ಯ ಭೂತಾನಿ ದ್ರವಂತ್ಯಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತ್ಯಾ ಪರಮಗಂಭೀರಸ್ಯೇಶ್ವರಸ್ಯ ಸಮುದ್ರಶಬ್ದತಾಮಾಹ —
ಪರಮಾತ್ಮೇತಿ ।
ತತ್ರ ಯೋನಿತ್ವಮುತ್ಪಾದಕತ್ವಂ ಬಂಧುತ್ವಂ ಸ್ಥಾಪಕತ್ವಂ ಸಮುದ್ರತ್ವಂ ವಿಲಾಪಕತ್ವಮಿತಿ ಭೇದಃ ।
ಅಥ ಪರಮಾತ್ಮಯೋನಿತ್ವಾದಿವಚನಮುಪಾಸ್ಯಾಶ್ವಸ್ಯ ಕ್ವೋಪಯುಜ್ಯತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಏವಮಿತಿ ।
ಶ್ರುತ್ಯಂತರಾನುರೋಧೇನ ಸಮುದ್ರೋ ಯೋನಿರಿತ್ಯತ್ರ ಸಮುದ್ರಶಬ್ದಸ್ಯ ರೂಢಿಮನುಜಾನಾತಿ —
ಅಪ್ಸುಯೋನಿರಿತಿ ॥೨॥