ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃದ್ವಿತೀಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ನೈವೇಹ ಕಿಂಚನಾಗ್ರ ಆಸೀನ್ಮೃತ್ಯುನೈವೇದಮಾವೃತಮಾಸೀದಶನಾಯಯಾಶನಾಯಾ ಹಿ ಮೃತ್ಯುಸ್ತನ್ಮನೋಽಕುರುತಾತ್ಮನ್ವೀ ಸ್ಯಾಮಿತಿ । ಸೋಽರ್ಚನ್ನಚರತ್ತಸ್ಯಾರ್ಚತ ಆಪೋಽಜಾಯಂತಾರ್ಚತೇ ವೈ ಮೇ ಕಮಭೂದಿತಿ ತದೇವಾರ್ಕಸ್ಯಾರ್ಕತ್ವಂ ಕಂ ಹ ವಾ ಅಸ್ಮೈ ಭವತಿ ಯ ಏವಮೇತದರ್ಕಸ್ಯಾರ್ಕತ್ವಂ ವೇದ ॥ ೧ ॥
ಕಿಂ ಶೂನ್ಯಮೇವ ಬಭೂವ ? ಶೂನ್ಯಮೇವ ಸ್ಯಾತ್ ; ‘ನೈವೇಹ ಕಿಂಚನ’ ಇತಿ ಶ್ರುತೇಃ, ನ ಕಾರ್ಯಂ ಕಾರಣಂ ವಾಸೀತ್ ; ಉತ್ಪತ್ತೇಶ್ಚ ; ಉತ್ಪದ್ಯತೇ ಹಿ ಘಟಃ ; ಅತಃ ಪ್ರಾಗುತ್ಪತ್ತೇರ್ಘಟಸ್ಯ ನಾಸ್ತಿತ್ವಮ್ । ನನು ಕಾರಣಸ್ಯ ನ ನಾಸ್ತಿತ್ವಮ್ , ಮೃತ್ಪಿಂಡಾದಿದರ್ಶನಾತ್ ; ಯನ್ನೋಪಲಭ್ಯತೇ ತಸ್ಯೈವ ನಾಸ್ತಿತಾ । ಅಸ್ತು ಕಾರ್ಯಸ್ಯ, ನ ತು ಕಾರಣಸ್ಯ, ಉಪಲಭ್ಯಮಾನತ್ವಾತ್ । ನ, ಪ್ರಾಗುತ್ಪತ್ತೇಃ ಸರ್ವಾನುಪಲಂಭಾತ್ । ಅನುಪಲಬ್ಧಿಶ್ಚೇದಭಾವಹೇತುಃ, ಸರ್ವಸ್ಯ ಜಗತಃ ಪ್ರಾಗುತ್ಪತ್ತೇರ್ನ ಕಾರಣಂ ಕಾರ್ಯಂ ವೋಪಲಭ್ಯತೇ ; ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವಸ್ಯೈವಾಭಾವೋಽಸ್ತು ॥

ಅತ್ರ ಶೂನ್ಯವಾದೀ ಲಬ್ಧಾವಕಾಶೋಽವಿಮೃಶ್ಯ ಪರೇಷ್ಟಶ್ರುತ್ಯವಷ್ಟಂಭೇನ ಸ್ವಪಕ್ಷಮಾಹ —

ಕಿಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಕಾರ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರಾಗಸತ್ತ್ವೇ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ —

ಉತ್ಪತ್ತೇಶ್ಚೇತಿ ।

ವಿಮತಂ ಪ್ರಾಗಸದುತ್ಪದ್ಯಮಾನತ್ವಾದ್ಯನ್ನೈವಂ ನ ತದೇವಂ ಯಥಾ ಪರೇಷ್ಟಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಹೇತ್ವಸಿದ್ಧಿಂ ಶಂಕ್ತಿತ್ವೋತ್ತರಮಾಹ —

ಉತ್ಪದ್ಯತೇ ಹೀತಿ ।

ಘಟಗ್ರಹಣಂ ಕಾರ್ಯಮಾತ್ರಸ್ಯೋಪಲಕ್ಷಣಾರ್ಥಮ್ ।

ಉಕ್ತಮನುಮಾನಂ ನಿಗಮಯತಿ —

ಅತ ಇತಿ ।

ತತ್ರ ತಾರ್ಕಿಕೋ ಬ್ರೂತೇ —

ನನ್ವಿತಿ ।

ಯದುಕ್ತಂ ನ ಕಾರ್ಯಂ ಕಾರಣಂ ವಾಽಽಸೀದಿತಿ ತತ್ರ ಭಾಗೇ ಬಾಧೋ ಭಾಗೇ ಚಾನುಮತಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕಾರ್ಯಸ್ಯಾಪಿ ಕಥಂ ಪ್ರಾಗಸತ್ತ್ವೋಪಪತ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಯನ್ನೇತಿ ।

ಏತೇನಾನುಮಾನಸ್ಯ ಸಿದ್ಧಸಾಧ್ಯತೋಕ್ತಾ ।

ಕಾರ್ಯವತ್ಕಾರಣಪ್ಸ್ಯಾಪಿ ಪ್ರಾಗಸತ್ತ್ವಂ ಕಿಂ ನ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯೋಕ್ತಹೇತ್ವಭಾವುನ್ಮೈವಮಿತ್ಯಾಹ —

ನನ್ವಿತಿ ।

ಶೂನ್ಯವಾದ್ಯಾಹ —

ನ ಪ್ರಾಗುತ್ಪತ್ತೇರಿತಿ ।

ವಿಮತಂ ಪ್ರಾಗಸದ್ಯೋಗ್ಯತ್ವೇ ಸತಿ ತದಾಽನುಪಲಬ್ಧತ್ವಾತ್ಸಂಮತವತ್ । ನ ಚಾಸಿದ್ಧೋ ಹೇತುಃ ಶ್ರುತೇರನತಿಶಂಕ್ಯತ್ವಾತ್ । ತದ್ವಿರೋಧೇ ಸತ್ಯುಪಲಬ್ಧೇರಾಭಾಸತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತದೇವ ಪ್ರಪಂಚಯತಿ —

ಅನುಪಲಬ್ಧಿಶ್ಚೇದಿತಿ ।