ಕಾರ್ಯವತ್ಕಾರಣಸ್ಯಾಪಿ ಪ್ರಾಗಸತ್ತ್ವೇ ಪ್ರಾಪ್ತೇ ಸಿದ್ಧಾಂತಯತಿ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ನೈವೇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತಿರವ್ಯಕ್ತನಾಮರೂಪಾದಿವಿಷಯಾ ನ ಪ್ರಾಗಸತ್ತ್ವಂ ಕಾರ್ಯಕಾರಣಯೋರಾಹ । ಅನ್ಯಥಾ ವಾಕ್ಯಶೇಷವಿರೋಧಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಶ್ರುತಿಂ ವಿವೃಣೋತಿ —
ಯದಿ ಹೀತಿ ।
ದ್ವಯೋರಸತ್ತ್ವೇ ಕಾ ವಾಚೋಯುಕ್ತೇರಿನುಪಪತ್ತಿಸ್ತತ್ರಾಽಽಹ —
ನ ಹೀತಿ ।
ಮಾ ತರ್ಹಿ ವಾಕ್ಯಮೇವ ಭೂದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಬ್ರವೀತಿ ಚೇತಿ ।
ಮೃತ್ಯುನೇತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಾರ್ಥಮುಪಸಂಹರತಿ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಶ್ರುತೇಃ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಾದಿತಿ । ತತ್ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರಮಾಣಲಕ್ಷಣೇ ಸ್ಥಿತತ್ವಾದಿತಿ ಯಾವತ್ ।
ಪರಕೀಯೇಽನುಮಾನೇ ಶ್ರುತಿವಿರೋಧಮಭಿಧಾಯಾನುಮನವಿರೋಧಮಾಹ —
ಅನುಮೇಯತ್ವಾಚ್ಚೇತಿ ।
ಕಾರ್ಯಕಾರಣಯೋಃ ಸತ್ತ್ವಸ್ಯಾನುಮೇಯತಯಾ ತದಸತ್ತ್ವಮನುಮಾತುಮಶಕ್ಯಮ್ । ಉಪಜೀವ್ಯವಿಷಯತಯಾ ಸತ್ತ್ವಾನುಮಾನಸ್ಯ ಬಲೀಯಸ್ತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕಾರ್ಯಕಾರಣವಯೋಃ ಸತ್ತ್ವಾನುಮಾನಂ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಯ ಪ್ರಥಮಂ ಕಾರಣಸತ್ತ್ವಮನುಮಿನೋತಿ —
ಅನುಮೀಯತೇ ಚೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಕಾರ್ಯಸ್ಯ ಸತ್ತ್ವೇಽನುಮಾನಮಾಹ —
ಕಾರ್ಯಸ್ಯ ಹೀತಿ ।
ವಿಮತಂ ಪೂರ್ವಂ ಸತ್ ಕಾರ್ಯತ್ವಾತ್ಕುಂಭವದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನಾನುಪಮೃದ್ಯ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಾದಿತಿ ನ್ಯಾಯೇನ ದೃಷ್ಟಾಂತಸ್ಯ ಸಾಧ್ಯವೈಕಲ್ಯಂ ಚೋದಯತಿ —
ಘಟಾದೀತಿ ।
ನ ತಾವದಸಿದ್ಧೋ ಘಟಃ ಸ್ವಕಾರಣಮುಪಮೃದ್ನಾತ್ಯಸತೋಽಕಾರಕತ್ವಾತ್ಸಿದ್ಧಸ್ಯ ತೂಪಮರ್ದಕತ್ವೇನಾಸತ್ಪೂರ್ವಕತ್ವಮಿತಿ ಕುತಃ ಸಾಧ್ಯವಿಕಲತೇತ್ಯಾಹ —
ನೇತಿ ।
ಕಿಂಚಾನ್ವಯಿದ್ರವ್ಯಮೇವ ಸರ್ವತ್ರ ಕಾರಣಂ ನ ಪಿಂಡಾಕಾರವಿಶೇಷೋಽನನ್ವಯಾದನವಸ್ಥಾನಾಚ್ಚೇತಿ ಕುತಃ ಸಾಧ್ಯವೈಕಲ್ಯಮಿತ್ಯಾಹ —
ಮೃದಾದೇರಿತಿ ।
ತದೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ಮೃತ್ಸುವರ್ಣಾದೀತಿ ।
ತತ್ರೇತಿ ದೃಷ್ಟಾಂತೋಕ್ತಿಃ ।
ಕಿಂಚಾನ್ವಯವ್ಯತಿಕ್ರೇಕಾಭ್ಯಾಂ ಕಾರಣಮವಧೇಯಮ್ । ನ ಚ ಪಿಂಡಾಭಾವೇ ಘಟೋ ನ ಭವತೀತಿ ವ್ಯತಿರೇಕೋಽಸ್ತಿ । ಪಿಂಡಾಭಾವೇಽಪಿ ಶಕಲಾದಿಭ್ಯೋಽಪಿ ಘಟಾದ್ಯುದ್ಭಾವೋಪಲಂಭಾದಿತ್ಯಾಹ —
ತದಭಾವ ಇತಿ ।
ತದೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ಅಸತ್ಯಪೀತಿ ।
ತ್ವನ್ಮತೇಽಪಿ ವ್ಯತಿರೇಕರಾಹಿತ್ಯಂ ತುಲ್ಯಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಅಸತೀತಿ ।
ಮೃದಾದ್ಯೇವ ಘಟಾದಿಕಾರಣಂ ಚೇತ್ಕಿಮಿತಿ ಪಿಂಡಾದೌ ಸತ್ಯೇವ ತತೋ ಘಟಾದ್ಯನುತ್ಪತ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಸರ್ವಮಿತಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ತ್ವವಿದ್ಯಾವಶಾದುತ್ಪತ್ತಿರಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಅನ್ವಯಿದ್ರವ್ಯಂ ಪೂರ್ವೋತ್ಪನ್ನಸ್ವಕಾರ್ಯತಿರೋಧಾನೇನ ಕಾರ್ಯಾಂತರಂ ಜನಯತಿ ಚೇತ್ಕಾರ್ಯತಾದಾತ್ಮ್ಯೇನ ಸ್ವಯಮಪಿ ನಶ್ಯೇತ್ತತ್ರೋತ್ತರಕಾರ್ಯೋತ್ಪತ್ತಿಹೇತ್ವಭಾವಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ನ ಚೇತಿ ।
ಕಾರ್ಯಾಂತರೇಽಪ್ಯನುವೃತ್ತಿದರ್ಶನಾತ್ಕಾರ್ಯಾಂತರಾತ್ಮನಾ ಭಾವಾಚ್ಚೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅನ್ವಯಿದ್ರವ್ಯಸ್ಯೈವ ಕಾರಣತ್ವೇ ಫಲಿತಮಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಅನ್ವಯಿನೋ ಮೃದಾದೇರ್ಮಾನಾಭಾವೇನಾಭಾವಾನ್ನ ಕಾರಣತೇತಿ ಶಂಕತೇ —
ಪಿಂಡಾದೀತಿ ।
ತದೇವ ಚೋದ್ಯಂ ವಿವೃಣೋತಿ —
ಪಿಂಡಾದೀತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಮೃದ್ಘಟಃ ಸುವರ್ಣಂ ಕುಂಡಲಮಿತ್ಯಾದಿತಾದಾತ್ಮ್ಯಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯ ಪಿಂಡಾದ್ಯತಿರಿಕ್ತಮೃದಾದ್ಯಾಭಾವೇಽನುಪಪತ್ತೇರನುಗತಂ ಮೃದಾದ್ಯುಪೇಯಮಿತಿ ಪರಿಹರತಿ —
ನೇತಿ ।
ಕಿಂಚ ಯಾ ಪಿಂಡಾತ್ಮನಾ ಪೂರ್ವೇದ್ಯುರ್ಮೃದಾಸೀತ್ಸೈವ ಘಟಾದ್ಯಭೂದಿತಿ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಯಾ ಮೃದೋಽನ್ವಯಿನ್ಯಾಃ ಸಿದ್ಧೇಸ್ತತ್ಕಾರಣತ್ವಂ ದುರಪಹ್ನವಮಿತ್ಯಾಹ —
ಮೃದಾದೀತಿ ।
ಯತ್ಸತ್ತತ್ಕ್ಷಣಿಕಂ ಯಥಾ ದೀಪಃ ಸಂತಶ್ಚೇಮೇ ಭಾವಾ ಇತ್ಯನುಮಾನಾತ್ಸರ್ವಾರ್ಥಾನಾಂ ಕ್ಷಣಿಕತ್ವಸಿದ್ಧೇರನ್ವಯದೃಷ್ಟಿಃ ಸಾದೃಶ್ಯಾದ್ಭ್ರಾಂತಿರಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ಸಾದೃಶ್ಯಾದಿತಿ ।
ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾಸಿದ್ಧಸ್ಥಾಯ್ಯರ್ಥವಿರುದ್ಧಂ ಕ್ಷಣಿಕಾರ್ಥಬೋಧಿಲಿಂಗಮನುಷ್ಣತಾನುಮಾನವನ್ನ ಮಾನಮಿತಿ ದೂಷಯತಿ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಸಾದೃಶ್ಯಾದೀತ್ಯಾದಿಶಬ್ದೇನ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾಭ್ರಾಂತಿತ್ವಾದಿ ಗೃಹ್ಯತೇ ।
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾತ್ಕಾರಣೈಕ್ಯಂ ಗಮ್ಯತೇ । ಅನುಮಾನಾತ್ತದ್ಭೇದಃ । ಅತೋ ದ್ವಯೋರ್ವಿರುದ್ಧತ್ವಸ್ಯಾವ್ಯಭಿಚಾರಿತ್ವಾನ್ನಾಧ್ಯಕ್ಷೇಣಾನುಮಾನಬಾಧೋ ವೈಪರೀತ್ಯಸಂಭವಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ನಚೇತಿ ।
ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾಮುಪಜೀವ್ಯಕ್ಷಣಿಕತ್ವಾನುಮಾನಾಪ್ರವೃತ್ತಾವಪ್ಯುಜೀವ್ಯತೀಯತ್ವಾತ್ತತ್ಪ್ರಾಬಲ್ಯಾದುಪಜೀವಕಜಾತೀಯಕಮುಕ್ತಾನುಮಾನಂ ದುರ್ಬಲಂ ತದ್ಬಾಧ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾ ಸ್ವಾರ್ಥೇ ಸ್ವತೋ ನ ಮಾನಂ ಬುದ್ಧ್ಯಂತರಸಂವಾದಾದೇವ ಬುದ್ಧೀನಾಂ ಮಾನತ್ವಸ್ಯ ಬೌದ್ಧೈರಿಷ್ಟತ್ವಾತ್ । ನ ಚ ಬುದ್ಧ್ಯಂತರಂ ಸ್ಥಾಯಯಿತ್ವಸಾಧಕಮಸ್ತೀತಿ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾಯಮಾನಸ್ಯಾಪಿ ಕ್ಷಣಿಕತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಸರ್ವತ್ರೇತಿ ।
ಪ್ರಸಂಗಮೇವ ಪ್ರಕಟಯತಿ —
ಯದಿ ಚೇತಿ ।
ಕ್ಷಣಿಕತ್ವಾದಿಬುದ್ಧೇರಪಿ ಸ್ವಾರ್ಥೇ ಸ್ವತೋ ಮಾನತ್ವಾಭಾವಾತ್ತಾದೃಗ್ಬುದ್ಧ್ಯಂತರಾಪೇಕ್ಷಾಯಾಂ ತಸ್ಯಾಪಿ ತಥಾತ್ವೇನಾನವಸ್ಥಾನಾದ್ಬುದ್ಧೇಃ ಸ್ವತಃಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮುಪೇಯಮ್ । ತಥಾ ಚ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಂ ಸರ್ವಂ ತಥೈವಾಬಾಧಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕಿಂ ಚ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾಯಾ ಭ್ರಾಂತಿತ್ವಂ ವದತಾ ಸ್ವರೂಪಾನಪಹ್ನವಾತ್ತದಿದಂಬುದ್ಧ್ಯೋಃ ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯೇನ ಸಂಬಂಧೋ ವಾಚ್ಯಃ, ಸ ಚ ವಕ್ತುಂ ನ ಶಕ್ಯತೇ ಕ್ಷಣದ್ವಯಸಂಬಂಧಿನೋ ದ್ರಷ್ಟುರಭಾವಾದಿತ್ಯಾಹ —
ತದಿದಮಿತಿ ।
ಅಸತಿ ಸಂಬಂಧೇ ಬುದ್ಧ್ಯೋಃ ಸಾದೃಶ್ಯಾತ್ತದ್ಬುದ್ಧಿರಿತಿ ಶಂಕ್ಯತೇ —
ಸಾದೃಶ್ಯಾದಿತಿ ।
ತಯೋಃ ಸ್ವಸಂವೇದ್ಯತ್ವಾದ್ಗ್ರಾಹಕಾಂತರಸ್ಯ ಚಾಭಾವಾನ್ನ ಸಾದೃಶ್ಯಸಿದ್ಧಿರಿತಿ ದೂಷಯತಿ —
ನ ತದಿದಂಬುದ್ಧ್ಯೋರಿತಿ ।
ತಥಾಽಪಿ ಕಿಮಿತಿ ಸಾದೃಸ್ಯಾಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಅಸತಿ ಚೇತಿ ।
ಸಾದೃಶ್ಯಾಸಿದ್ಧಿಮಭ್ಯುಪೇತ್ಯ ಶಂಕತೇ —
ಅಸತ್ಯೇವೇತಿ ।
ಯತ್ರ ಸತ್ಯೇವಾರ್ಥೇ ಧೀಸ್ತತ್ರೈವ ಸಾಧಕಪೇಕ್ಷಾ ನಾನ್ಯತ್ರೇತಿ ಭಾವಃ ।
ತತ್ರ ಬಾಹ್ಯಾರ್ಥವಾದಿನಂ ಪ್ರತ್ಯಾಹ —
ನ ತದಿದಂಬುದ್ಧ್ಯೋರಿತಿ ।
ವಿಜ್ಞಾನವಾದ್ಯಾಹ —
ಅಸದಿತಿ ।
ತಥಾ ಸತ್ಯನಾಲಂಬನಂ ಕ್ಷಣಿಕವಿಜ್ಞಾನಮಿತ್ಯಸ್ಯಾಪಿ ಜ್ಞಾನಸ್ಯಾತದ್ವಿಷಯತಯಾ ವಿಜ್ಞಾನವಾದಾಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯಾಹ —
ನೇತಿ ।
ಶೂನ್ಯವಾದ್ಯಾಹ —
ತದಪೀತಿ ।
ಸರ್ವಾ ಧೀರಸದ್ವಿಷಯೇತ್ಯೇಷಾ ಧೀರಸದ್ವಿಷಯಾ ಸ್ಯಾತ್ತತಶ್ಚ ಸರ್ವಬುದ್ಧೇರಸದ್ವಿಷಯತ್ವಾಸಿದ್ಧಿರಿತಿ ದೂಷಯತಿ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಪರಪಕ್ಷಾಸಂಭವಾತ್ತತ್ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾಯಾಃ ಸ್ಥಾಯಿಹೇತುಸಿದ್ಧೌ ದೃಷ್ಟಾಂತಸ್ಯ ಸಾಧ್ಯವೈಕಲ್ಯಂ ಪರಿಹೃತ್ಯಾವಾಂತರಪ್ರಕೃತಮುಪಸಂಹರತಿ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಸಂಪ್ರತಿ ಕಾರಣಸತ್ತ್ವಾನುಮಾನಂ ನಿಗಮಯತಿ —
ಅತ ಇತಿ ।