ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:த்³விதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஸ த்ரேதா⁴த்மாநம் வ்யகுருதாதி³த்யம் த்ருதீயம் வாயும் த்ருதீயம் ஸ ஏஷ ப்ராணஸ்த்ரேதா⁴ விஹித: । தஸ்ய ப்ராசீ தி³க்ஶிரோ(அ)ஸௌ சாஸௌ சேர்மௌ । அதா²ஸ்ய ப்ரதீசீ தி³க்புச்ச²மஸௌ சாஸௌ ச ஸக்த்²யௌ த³க்ஷிணா சோதீ³சீ ச பார்ஶ்வே த்³யௌ: ப்ருஷ்ட²மந்தரிக்ஷமுத³ரமியமுர: ஸ ஏஷோ(அ)ப்ஸு ப்ரதிஷ்டி²தோ யத்ர க்வசைதி ததே³வ ப்ரதிதிஷ்ட²த்யேவம் வித்³வாந் ॥ 3 ॥
ஸ ச ஜாத: ப்ரஜாபதி: த்ரேதா⁴ த்ரிப்ரகாரம் ஆத்மாநம் ஸ்வயமேவ கார்யகரணஸங்கா⁴தம் வ்யகுருத வ்யப⁴ஜதி³த்யேதத் ; கத²ம் த்ரேதே⁴த்யாஹ — ஆதி³த்யம் த்ருதீயம் அக்³நிவாய்வபேக்ஷயா த்ரயாணாம் பூரணம் , அகுருதேத்யநுவர்ததே ; ததா²க்³ந்யாதி³த்யாபேக்ஷயா வாயும் த்ருதீயம் ; ததா² வாய்வாதி³த்யாபேக்ஷயாக்³நிம் த்ருதீயமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ; ஸாமர்த்²யஸ்ய துல்யத்வாத்த்ரயாணாம் ஸங்க்²யாபூரணத்வே । ஸ ஏஷ ப்ராண: ஸர்வபூ⁴தாநாமாத்மாப்யக்³நிவாய்வாதி³த்யரூபேண விஶேஷத: ஸ்வேநைவ ம்ருத்ய்வாத்மநா த்ரேதா⁴ விஹித: விப⁴க்த:, ந விராட்ஸ்வரூபோபமர்த³நேந । தஸ்யாஸ்ய ப்ரத²மஜஸ்யாக்³நேரஶ்வமேதௌ⁴பயோகி³கஸ்யார்கஸ்ய விராஜஶ்சித்யாத்மகஸ்யாஶ்வஸ்யேவ த³ர்ஶநமுச்யதே ; ஸர்வா ஹி பூர்வோக்தோத்பத்திரஸ்ய ஸ்துத்யர்தே²த்யவோசாம — இத்த²மஸௌ ஶுத்³த⁴ஜந்மேதி । தஸ்ய ப்ராசீ தி³க் ஶிர:, விஶிஷ்டத்வஸாமாந்யாத் ; அஸௌ சாஸௌ ச ஐஶாந்யாக்³நேய்யௌ ஈர்மௌ பா³ஹூ, ஈரயதேர்க³திகர்மண: । அத² அஸ்ய அக்³நே:, ப்ரதீசீ தி³க் புச்ச²ம் ஜக⁴ந்யோ பா⁴க³:, ப்ராங்முக²ஸ்ய ப்ரத்யக்³தி³க்ஸம்ப³ந்தா⁴த் ; அஸௌ சாஸௌ ச வாயவ்யநைர்‌ருத்யௌ ஸக்த்²யௌ ஸக்தி²நீ, ப்ருஷ்ட²கோணத்வஸாமாந்யாத் ; த³க்ஷிணா சோதீ³சீ ச பார்ஶ்வே, உப⁴யதி³க்ஸம்ப³ந்த⁴ஸாமாந்யாத் ; த்³யௌ: ப்ருஷ்ட²மந்தரிக்ஷமுத³ரமிதி பூர்வவத் ; இயமுர:, அதோ⁴பா⁴க³ஸாமாந்யாத் ; ஸ ஏஷோ(அ)க்³நி: ப்ரஜாபதிரூபோ லோகாத்³யாத்மகோ(அ)க்³நி: அப்ஸு ப்ரதிஷ்டி²த:, ‘ஏவமிமே லோகா அப்ஸ்வந்த:’ இதி ஶ்ருதே: ; யத்ர க்வச யஸ்மிந்கஸ்மிம்ஶ்சித் ஏதி க³ச்ச²தி, ததே³வ தத்ரைவ ப்ரதிதிஷ்டி²தி ஸ்தி²திம் லப⁴தே ; கோ(அ)ஸௌ ? ஏவம் யதோ²க்தமப்ஸு ப்ரதிஷ்டி²தத்வமக்³நே: வித்³வாந் விஜாநந் ; கு³ணப²லமேதத் ॥

விராஜோ த்⁴யாநார்த²மவச்சே²த³பே⁴த³மாஹ —

ஸ சேதி ।

கோ(அ)ஸ்ய த்ரேதா⁴பா⁴வஸ்ய கர்தேதி வீக்ஷாயாமாஹ —

ஸ்வயமேவேதி ।

கத²மேகஸ்ய த்ரிதா⁴த்வமந்யதா² வா கத²மேகத்வமித்யாஹ —

கத²மிதி ।

ம்ருதோ³ க⁴டஶராவாத்³யநேகரூபத்வவத்³விராஜோ ப³ஹுரூபத்வம் ஸாத⁴யதி —

ஆஹேத்யாதி³நா ।

கத²மக்³நிம் த்ருதீயமித்யஶ்ருதம் கல்ப்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ஸாமர்த்²யஸ்யேதி ।

வாய்வாதி³த்யயோரிவாக்³நேரபி ஸம்க்²யாபூரணத்வஶக்தேரவிஶிஷ்டத்வாத³க்³நிம் த்ருதீயமகுருதேத்யுபஸம்க்²யாயதே ஸ த்ரேதா⁴(அ)(அ)த்மாநமிதி சோபக்ரமாதி³த்யர்த²: ।

நநு கிமயம் த்ரேதா⁴பா⁴வோ விராட்ஸ்வரூபோபமர்தே³ந க்ரியதே ? ந ஹி ஸ தஸ்மிந்ஸத்யேவ யுக்தோ விரோதா⁴தி³த்யாஹ —

ஸ ஏஷ இதி ।

யதா² தந்த்வவஸ்தா²நுபமர்த³நேந மூலகாரணாத்படோ ஜாயதே ததா² ஸர்வேஷாம் பூ⁴தாநாம் ப்ராணதயா ஸாதா⁴ரணோ(அ)ப்யயம் ஸ்வேநைவ ஸ்வதந்த்ரேணாநுக³தேந ம்ருத்யுரூபேண த்ரேதா⁴விபா⁴க³ஸ்ய கர்தா । ந சைகஸ்ய ப³ஹுரூபத்வவிரோதோ⁴ மாயாவிவது³பபத்தேரித்யர்த²: ।

தஸ்ய ப்ராசீத்யாதே³ஸ்தாத்பர்யமாஹ —

தஸ்யேதி ।

உக்தாநி விஶேஷணாநி ப்ரகரணாவிச்சே²தா³ர்த²மநூத்³யந்தே ।

அக்³நிவிஷயம் த³ர்ஶநமிதா³நீமுச்யதே சேந்நைவேஹேத்யாதி³ பூர்வோக்தமநர்த²கமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஸர்வா ஹீதி ।

ஸ்துதிமேவாபி⁴நயதி —

இத்த²மிதி ।

கர்மாங்க³ஸ்யாக்³நே: ஸம்ஸ்கர்தவ்யத்வாச்சித்யாக்³நிஶிரஸி ப்ராசீத்³ருஷ்டி: கர்தவ்யேத்யாஹ —

தஸ்யேதி ।

ஆரோபே ஸாத்³ருஶ்யமாஹ —

விஶிஷ்டத்வேதி ।

ஶிரஸோ(அ)நந்தரபா⁴வித்வாத்தத்³பா³ஹ்வோரைஶாந்யாதி³த்³ருஷ்டிமாஹ —

அஸௌ சேதி ।

கத²மீர்மஶப்³தோ³ பா³ஹுவாசீத்யாஶங்க்ய தது³த்பத்திமாஹ —

ஈரயதேரிதி ।

க³த்யர்த²யோகா³தீ³ர்மஶப்³தோ³ பா³ஹுமதி⁴கரோதீத்யர்த²: ।

தத்புச்சா²தி³ஷு ப்ரதீச்யாதி³த்³ருஷ்டீரத்⁴யஸ்யதி —

அதே²த்யாதி³நா ।

சித்யஸ்யாக்³நே: ஶிரஸி பா³ஹ்வோ: ப்ராச்யாதி³த்³ருஷ்டிகரணாநந்தரமித்யர்த²: । ஸக்தி²பத³ம் ப்ருஷ்ட²நிஷ்டோ²ந்நதாஸ்தி²த்³வயவிஷயம் । உப⁴யஶப்³தே³ந ப்ராசீப்ரதீசீத்³வயம் க்³ருஹ்யதே ।

உரஸி ப்ருதி²வீத்³ருஷ்டிமாஹ —

இயமிதி ।

உபாஸ்யமக்³நிமுக்தமநுவத³தி —

ஸ ஏஷ இதி ।

தஸ்யோபாஸநார்த²மேவாப்ஸு ப்ரதிஷ்டி²தத்வம் கு³ணமுபதி³ஶதி —

அக்³நிரிதி ।

பூ⁴தாந்தரஸஹிதாநாமபாம் ஸர்வலோககாரணத்வாத³ஶேஷலோகாத்மகோ(அ)க்³நிஸ்தத்ர ப்ரதிஷ்டி²த: ஸம்ப⁴வதீத்யத்ர ஶ்ருத்யந்தரம் ஸம்வாத³யதி —

ஏவமிதி ।

யதை²தேஷு லோகேஷு ஸர்வம் கார்யம் ப்ரதிஷ்டி²தம் ததே²தி யாவத் । லோகஶப்³தே³ந ஸ்தூ²லாநாம் பூ⁴தாநாம் ஸந்நிவேஶவிஶேஷா க்³ருஹ்யந்தே । அப்ஸு பூ⁴தாந்தரஸஹிதாஸு காரணபூ⁴தாஸ்விதி யாவத் ।

ப²லஶ்ருதிம் வ்யாசஷ்டே —

யத்ரேதி ।

அதோ²பாஸ்திப²லமபபுநர்ம்ருத்யும் ஜயதீத்யாதி³நா வக்ஷ்யதே ।

கிமித³மஸ்தா²நே ப²லஸம்கீர்தநமத ஆஹ —

கு³ணேதி ॥3॥