ఇదానీమృగాదిసృష్టిముపదేష్టుం పాతనికాం కరోతి —
స ఇత్యాదినా ।
ఈక్షణప్రతిబన్ధకసద్భావం దర్శయతి —
అశనాయావానపీతి ।
అభిపూర్వో మన్యతిరితి ।
రుద్రోఽస్య పశూనభిమన్యేత నాస్య రుద్రః పశూనభిమన్యత ఇత్యాది శాస్త్రమత్ర ప్రమాణయితవ్యమ్ ।
అన్నస్య కనీయస్త్వే కా హానిరిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
బహు హీతి ।
తథాఽపి విరాజో భక్షణే కా క్షతిస్తత్రాఽహ —
తద్భక్షణే హీతి ।
తస్యాన్నాత్మకత్వాత్తదుత్పాదకత్వాచ్చేతి శేషః ।
కారణనివృత్తౌ కార్యనివృత్తిరిత్యత్ర దృష్టాన్తమాహ —
బీజేతి ।
యథోక్తేక్షణానన్తరం మిథునభావద్వారా త్రయీసృష్టిం ప్రస్తౌతి —
స ఎవమితి ।
నను విరాజః సృష్ట్యా స్థావరజఙ్గమాత్మనో జగతః సృష్టేరుక్తత్వాత్కిం పునరుక్త్యేత్యాశయేన పృష్ట్వా పరిహరతి —
కిం తదితి ।
గాయత్ర్యాదీనీత్యాదిపదేనోష్ణిగనుష్టుబ్బృహతీపఙ్క్తిత్రిష్టుబ్జగతీఛన్దాంస్యుక్తాని ।
కేవలానాం ఛన్దసాం సర్గాసంభవాత్తదారూఢానామృగ్యజుఃసామాత్మనాం మన్త్రాణాం సృష్టిరత్ర వివక్షితేత్యాహ —
స్తోత్రేతి ।
ఉద్గాత్రాదినా గీయమానమృగ్జాతం స్తోత్రం తదేవ హోత్రాదినా శస్యమానం శస్త్రమ్ । స్తుతమనుశంసతీతి హి శ్రుతిః । యన్న గీయతే న చ శస్యతేఽధ్వర్యుప్రభృతిభిశ్చ ప్రయుజ్యతే తదప్యత్ర గ్రాహ్యమిత్యభిప్రేత్యాఽదిపదమ్ (యజూంషి) । అత ఎవ త్రివిధానిత్యుక్తమ్ । అజాదయో గ్రామ్యాః పశవో గవయాదయస్త్వారణ్యా ఇతి భేదః । కర్మసాధనభూతానసృజతేతి సంబన్ధః ।
స మనసా వాచం మిథునం సమభవదిత్యుక్తత్వాత్ప్రాగేవ త్రయ్యాః సిద్ధత్వాన్న తస్యాః సృష్టిః శ్లిష్టేతి శఙ్కతే —
నన్వితి ।
వ్యక్తావ్యక్తవిభాగేన పరిహరతి —
నేత్యాదినా ।
ఇతి మిథునీభావసర్గయోరుపపత్తిరితి శేషః ।
అత్తృసర్గశ్చాన్నసర్గశ్చేతి ద్వయముక్తమ్ । ఇదానీముపాస్యస్య ప్రజాపతేర్గుణాన్తరం నిర్దిశతి —
స ప్రజాపతిరిత్యాదినా ।
కథం మృత్యోరదితినామత్వం సిద్ధవదుచ్యతే తత్రాహ —
తథా చేతి ।
అదితేః సర్వాత్మత్వం వదతా మన్త్రేణ సర్వకారణస్య మృత్యోరదితినామత్వం సూచితమితి భావః ।
మృత్యోరదితిత్వవిజ్ఞానవతోఽవాన్తరఫలమాహ —
సర్వస్యేతి ।
సర్వాత్మనేతి కుతో విశిష్యతే తత్రాఽఽహ —
అన్యథేతి ।
సర్వరూపేణావస్థానాభావే సర్వాన్నభక్షణస్యాశక్యత్వాదిత్యర్థః ।
విరోధమేవ సాధయతి —
న హీతి ।
ఫలస్యోపాసనాధీనత్వాత్ప్రజాపతిమదితినామానమాత్మత్వేన ధ్యాయన్ధ్యేయాత్మా భూత్వా తత్తద్రూపత్వమాపన్నః సర్వస్యాన్నస్యాత్తా స్యాదిత్యర్థః ।
అన్నమన్నమేవాస్య సదా న కదాచిత్తదస్యాత్తృ భవతీతి వక్తుమనన్తరవాక్యమాదత్తే —
సర్వమితి ।
అత ఎవేత్యుక్తం వ్యక్తీకరోతి —
సర్వాత్మనో హీతి ॥౫॥