ఉపాస్తివిధౌ సఫలే సతి సమాప్తిరేవ బ్రాహ్మణస్యోచితా కిముత్తరగ్రన్థేనేత్యాశఙ్క్య ప్రతీకమాదాయ తాత్పర్యమాహ —

సోఽకామయతేత్యాదినా ।

తదేవాశ్వమేధస్యాశ్వమేధత్వమిత్యేతదన్తం వాక్యమిదమా నిర్దిశ్యతే । భూయోదక్షిణాకత్వాదశ్వమేధస్య భూయస్త్వమ్ । ఇతిశబ్దోఽకామయతేత్యనేన సంబధ్యతే ।

కథం పునస్తేన యక్ష్యమాణస్య ప్రజాపతేర్భూయఃశబ్దోక్తిః । న హి స పూర్వమశ్వమేధమన్వతిష్ఠత్కర్మానధికారిత్వాత్తత్రాఽఽహ —

జన్మాన్తరేతి ।

తదేవ స్పష్టయతి —

స ప్రజాపతిరితి ।

అథాతీతే జన్మని యజమానోఽశ్వమేధస్య కర్తాఽభూత్ । అధునా హిరణ్యగర్భో భూయో యజేయేత్యాహ । తథా చ కర్తృభేదాద్భూయఃశబ్దసామఞ్జస్యమత ఆహ —

స తద్భావేతి ।

స ప్రజాపతిరశ్వమేధవాసనావిశిష్టో జ్ఞానకర్మఫలత్వేన కల్పాదౌ నిర్వృత్తో భూయో యజేయేత్యాహ కర్తృభోక్త్రోరైక్యేన సాధకఫలావస్థయోర్యజమానసూత్రయోర్భేదాభావాదిత్యర్థః ।

ప్రజాపతిరీశ్వరో న తస్య దుఃఖాత్మకక్రత్వనుష్ఠానేచ్ఛా యుక్తేత్యాశఙ్క్య ప్రకృతివశాత్తదుపపత్తిమభిప్రేత్యాఽఽహ —

సోఽశ్వమేధేతి ।

కథమేతావతా వివక్షితాస్తుతిః సిద్ధేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

ఎవమితి ।

శ్రమకార్యమాహ —

స తప ఇతి ।

చక్షురాదీనాం యశస్త్వే హేతుమాహ —

యశోహేతుత్వాదితి ।

తదేవ సాధయతి —

తేషు హీతి ।

ప్రాణా ఎవేతి తథాశబ్దార్థః । సత్సు హి తేషు శరీరే బలం భవతీతి పూర్వవదేవ హేతురున్నేయః ।

ఉక్తమర్థం వ్యతిరేకద్వారా స్ఫోరయతి —

న హీతి ।

ప్రాణానాం యశస్త్వం వీర్యత్వం చోపసంహృత్య వాక్యార్థం నిగమయతి —

తదేవమితి ।

తత్ప్రాణేష్విత్యాది వ్యాచష్టే —

తదేవమిత్యాదినా ।

శరీరాన్నిర్గతస్య ప్రజాపతేర్ముక్తత్వమాశఙ్క్యాఽఽహ —

తస్యేతి ॥౬॥