ద్వయా హేత్యాది న జ్ఞాననిరూపణపరం జపవిధిశేషత్వేనార్థవాదత్వాత్తత్కుతోఽత్ర జ్ఞానస్య నిరూప్యమాణత్వమిత్యాక్షిపతి —
నన్వితి ।
ఆభిముఖ్యేనాఽఽరోహతి దేవభావమనేనేత్యభ్యారోహో మన్త్రజపస్తద్విధిశేషోఽర్థవాదో ద్వయా హేత్యాదివాక్యమిత్యర్థః ।
ఉపాస్తివిధిశ్రవణాత్తత్పరం వాక్యం న జపవిధిశేష ఇతి దూషయతి —
నేతి ।
మా భూజ్జపవిధిశేషస్తథాఽప్యుద్గాయేత్యౌద్గాత్రస్య కర్మణః సన్నిధానే పురాతనకల్పనాప్రకారస్య ద్వయా హేత్యాదినా శ్రవణాత్తద్విధిశేషోఽర్థవాదోఽయమితి శఙ్కతే —
ఉద్గీథేతి ।
నేదం వాక్యం జ్ఞానం చోద్గీథవిధిశేషస్తత్ప్రకరణస్థత్వాభావేన సన్నిధ్యభావాదితి దూషయతి —
నాప్రకరణాదితి ।
ఉద్గీథస్తర్హి క్వ విధీయతే న ఖల్వవిహితమఙ్గం భవతి తత్రాఽఽహ —
ఉద్గీథస్య చేతి ।
అన్యత్రేతి కర్మకాణ్డోక్తిః ।
అథోద్గాయేత్యుద్గీథవిధిరపీహ ప్రతీయతే తత్కథం సన్నిధిరపోద్యతే తత్రాఽఽహ —
విద్యేతి ।
ఉద్గీథవిధిరిహ ప్రతీయమానః ప్రాణస్యోద్గాతృదృష్ట్యోపాసనవిధిరన్యథా ప్రకరణవిరోధాదిత్యర్థః ।
జపవిధిశేషత్వముద్గీథవిధిశేషత్వం వా జ్ఞానస్య నాస్తీత్యుక్తమ్ । ఇదానీం జపవిధిశేషత్వాభావే యుక్త్యన్తరమాహ —
అభ్యారోహేతి ।
అనిత్యత్వం సాధయతి —
ఎవమితి ।
ప్రాణవిజ్ఞానవతాఽనుష్ఠేయో జపో న తద్విజ్ఞానాత్ప్రాగస్తి । తేనాసౌ పశ్చాద్భావీ ప్రాగేవ సిద్ధం విజ్ఞానం ప్రయోజయతీత్యర్థః ।
తస్యాపి ప్రాచీనత్వం కథమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
విజ్ఞానస్య చేతి ।
’య ఎవం విద్వాన్పౌర్ణమాసీం యజత’ ఇతివద్య ఎవం వేదేతి విజ్ఞానం శ్రుతమ్ । న హి ప్రయాజాది పౌర్ణమాసీప్రయోజకమ్ । తస్యా ఎవ తత్ప్రయోజకత్వాత్ । తథా ప్రాణవిత్ప్రయోజ్యో జపో న విజ్ఞానప్రయోజకః తస్య స్వప్రయోజకత్వేన ప్రాగేవ సిద్ధేరావశ్యకత్వాదిత్యర్థః ।
ఫలవత్త్వాచ్చ ప్రాణవిజ్ఞానం స్వతన్త్రం విధిత్సితమిత్యాహ —
తద్ధేతి ।
ప్రాణోపాస్తేర్వివక్షితత్వే హేత్వన్తరమాహ —
ప్రాణస్యేతి ।
’యద్ధి స్తూయతే తద్విధీయతే’ ఇతి న్యాయమాశ్రిత్యోక్తమేవ ప్రపఞ్చయతి —
న హీతి ।
ఇతశ్చ ప్రాణోపాస్తిరత్ర విధిత్సితేత్యాహ —
మృత్యుమితి ।
ఫలవచనం ప్రాణస్యానుపాస్యత్వే నోపపద్యత ఇతి సంబన్ధః ।
ఉక్తమేవ వ్యనక్తి —
ప్రాణేతి ।
మృత్యుమోక్షణానన్తరం వాగాదీనాం యదగ్న్యాదిత్వం ఫలం తదధ్యాత్మపరిచ్ఛేదం హిత్వోపాసితురాధిదైవికప్రాణస్వరూపాపత్తేరుపపద్యతే । తస్మాద్విధిత్సితైవాత్ర ప్రాణోపాస్తిరిత్యర్థః ।