నను వేదాన్తవేద్యం బ్రహ్మేష్యతే న చ తేభ్యస్తద్ధీః సిద్ధ్యతి తేషాం విధివైధుర్యేణాప్రామాణ్యాత్తత్కుతో బ్రహ్మసిద్ధిరత ఆహ —
క్రియార్థైశ్చేతి ।
విమతం స్వార్థే ప్రమాణమజ్ఞాతజ్ఞాపకత్వాత్సమ్మతవత్ । అతో వేదాన్తశాస్త్రాదేవ బ్రహ్మసిద్ధిరిత్యర్థః ।
సిద్ధసాధ్యర్థభేదేన వైషమ్యాదవిశిష్టత్వమనిష్టమిత్యాశఙ్క్యోక్తం వివృణోతి —
యథా చేతి ।
విశిష్టత్వం స్వరూపోపకారిత్వం ఫలోపకారిత్వం చ । పఞ్చమోక్తం ప్రకారం పరామ్రష్టుమేవమిత్యాదిష్టమ్ ।
అలౌకికత్వం సాధయతి —
ప్రత్యక్షాదీతి ।
కిఞ్చ వేదాన్తానామప్రామాణ్యం బుద్ధ్యనుత్పత్తేర్వా సంశయాద్యుత్పత్తేర్వా ? నాఽఽద్య ఇత్యాహ —
న చేతి ।
న ద్వితీయ ఇత్యాహ —
న చానిశ్చితేతి ।
కోటిద్వయాస్పర్శిత్వాదబాధాచ్చేత్యర్థః ।
క్రియార్థైర్వాక్యైర్విద్యార్థానాం వాక్యానాం సాధర్మ్యముక్తమాక్షిపతి —
అనుష్ఠేయేతి ।
సాధర్మ్యస్యాయుక్తత్వమేవ వ్యనక్తి —
క్రియార్థైరితి ।
వాక్యోత్థబుద్ధేర్యథార్థత్వాద్విధ్యభావేఽపి వాక్యప్రామాణ్యమజ్ఞాతజ్ఞాపకత్వేనావిరుద్ధమితి పరిహరతి —
న జ్ఞానస్యేతి ।
అనుష్ఠేయనిష్ఠత్వమన్తరేణ కుతో వస్తుని ప్రయోగప్రత్యయయోస్తథార్థత్వమిత్యాశఙ్క్య తయోర్విషయతయా తథార్థత్వం తదపేక్షస్వప్రామాణ్యార్థత్వం వేతి వికల్ప్యాఽఽద్యం దూషయతి —
న హీతి ।
తదుభయవిషయస్య కర్తవ్యార్థస్య తథాత్వం న కర్తవ్యత్వాపేక్షం కిన్తు మానగమ్యత్వాదన్యథా విప్రలమ్భకవిధివాక్యేఽపి తథాత్వాపత్తేరిత్యర్థః ।
ద్వితీయం ప్రత్యాహ —
న చేతి ।
బుద్ధిగ్రహణం ప్రయోగోపలక్షణార్థమ్ । కర్తవ్యతార్థవిషయప్రయోగాదేర్నానుష్ఠేయవిషయత్వాన్మానత్వం కిన్తు ప్రమాకరణత్వాత్తజ్జన్యత్వాచ్చాన్యథోక్తాతిప్రసక్తితాదవస్థ్యాదతోఽనుష్ఠేయనిష్ఠత్వం మానత్వేఽనుపయుక్తమిత్యర్థః ।
కుతస్తర్హి కార్యాకార్యధియావిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
వేదేతి ।
వైదికస్యార్థస్యాబాధేన తథార్థత్వే సిద్ధే సమీహితసాధనత్వవిశిష్టం చేద్వస్తు తదా కర్తవ్యమితి ధియాఽనుతిష్ఠతి । తచ్చేదనిష్టసాధనత్వవిశిష్టం తదా న కార్యమితి ధియా నానుతిష్ఠతి । అతో మానాత్తస్యానుష్ఠానాననుష్ఠానహేతూ కార్యాకార్యధియావిత్యర్థః ।
తథాఽపి బ్రహ్మణో వాక్యార్థత్వం పదార్థత్వం వా ? నాఽఽద్య ఇత్యాహ —
అననుష్ఠేయయత్వ ఇతి ।
తస్యాకార్యత్వేఽపి వాక్యార్థత్వం కిం న స్యాదిత్యాశఙ్క్యాహ —
న హీతి ।
ఉభయత్రాసతీతిచ్ఛేదః ।
ద్వితీయం దూషయతి —
పదార్థత్వే చేతి ।
బ్రహ్మణః శాస్త్రార్థత్వమేతదిత్యుచ్యతే కార్యాస్పృష్టేఽర్థే వాక్యప్రామాణ్యం దృష్టాన్తేన సాధయతి —
నేత్యాదినా ।
శుక్లకృష్ణలోహితమిశ్రలక్షణం వర్ణచతుష్టయం తద్విశిష్టో మేరురస్తీత్యాదిప్రయోగే మేర్వాదావకార్యేఽపి సమ్యగ్ధీదర్శనాత్తత్త్వమసివాక్యాదపి కార్యాస్పృష్టే బ్రహ్మణి సమ్యగ్జ్ఞానసిద్ధిరిత్యర్థః ।
దృష్టాన్తేఽపి కార్యధీరేవ వాక్యాదుదేతీత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
న చేతి ।
నను తత్ర క్రియాపదాధీనా పదసంహతిర్యుక్తా వేదాన్తేషు పునస్తదభావాత్పదసంహత్యయోగాత్కుతో వాక్యప్రమాణత్వం బ్రహ్మణః సంభవతి తత్రాఽఽహ —
తథేతి ।
విమతమఫలం సిద్ధార్థజ్ఞానత్వాత్సమ్మతవదిత్యనుమానాత్తత్త్వమాదేః సిద్ధార్థస్యాయుక్తం మానత్వమితి శఙ్కతే —
మేర్వాదీతి ।
శ్రుతివిరోధేనానుమానం ధునీతే —
నేత్యాదినా ।
విద్వదనుభవవిరోధాచ్చ నైవమిత్యాహ —
సంసారేతి ।
ఫలశ్రుతేరర్థవాదత్వేనామానత్వాదనుమానబాధకతేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
అనన్యేతి ।
పర్ణమయీత్వాధికరణన్యాయేన జుహ్వాః ఫలశ్రుతేరర్థవాదత్వం యుక్తమ్ । బ్రహ్మధియోఽన్యశేషత్వప్రాపకాభావాత్తత్ఫలశ్రుతేరర్థవాదత్వాసిద్ధిరితి । అన్యథా శారీరకానారమ్భః స్యాదిత్యర్థః ।