ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃತೃತೀಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಅಥಾತ್ಮನೇಽನ್ನಾದ್ಯಮಾಗಾಯದ್ಯದ್ಧಿ ಕಿಂಚಾನ್ನಮದ್ಯತೇಽನೇನೈವ ತದದ್ಯತ ಇಹ ಪ್ರತಿತಿಷ್ಠತಿ ॥ ೧೭ ॥
ಅಥಾತ್ಮನೇ । ಯಥಾ ವಾಗಾದಿಭಿರಾತ್ಮಾರ್ಥಮಾಗಾನಂ ಕೃತಮ್ ; ತಥಾ ಮುಖ್ಯೋಽಪಿ ಪ್ರಾಣಃ ಸರ್ವಪ್ರಾಣಸಾಧಾರಣಂ ಪ್ರಾಜಾಪತ್ಯಫಲಮಾಗಾನಂ ಕೃತ್ವಾ ತ್ರಿಷು ಪವಮಾನೇಷು, ಅಥ ಅನಂತರಂ ಶಿಷ್ಟೇಷು ನವಸು ಸ್ತೋತ್ರೇಷು, ಆತ್ಮನೇ ಆತ್ಮಾರ್ಥಮ್ , ಅನ್ನಾದ್ಯಮ್ ಅನ್ನಂ ಚ ತದಾದ್ಯಂ ಚ ಅನ್ನಾದ್ಯಮ್ , ಆಗಾಯತ್ । ಕರ್ತುಃ ಕಾಮಸಂಯೋಗೋ ವಾಚನಿಕ ಇತ್ಯುಕ್ತಮ್ । ಕಥಂ ಪುನಸ್ತದನ್ನಾದ್ಯಂ ಪ್ರಾಣೇನಾತ್ಮಾರ್ಥಮಾಗೀತಮಿತಿ ಗಮ್ಯತ ಇತ್ಯತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ — ಯತ್ಕಿಂಚೇತಿ — ಸಾಮಾನ್ಯಾನ್ನಮಾತ್ರಪರಾಮರ್ಶಾರ್ಥಃ ; ಹೀತಿ ಹೇತೌ ; ಯಸ್ಮಾಲ್ಲೋಕೇ ಪ್ರಾಣಿಭಿರ್ಯತ್ಕಿಂಚಿದನ್ನಮದ್ಯತೇ ಭಕ್ಷ್ಯತೇ ತದನೇನೈವ ಪ್ರಾಣೇನೈವ ; ಅನ ಇತಿ ಪ್ರಾಣಸ್ಯಾಖ್ಯಾ ಪ್ರಸಿದ್ಧಾ ; ಅನಃ ಶಬ್ದಃ ಸಾಂತಃ ಶಕಟವಾಚೀ, ಯಸ್ತ್ವನ್ಯಃ ಸ್ವರಾಂತಃ ಸ ಪ್ರಾಣಪರ್ಯಾಯಃ ; ಪ್ರಾಣೇನೈವ ತದದ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ; ಕಿಂಚ, ನ ಕೇವಲಂ ಪ್ರಾಣೇನಾದ್ಯತ ಏವಾನ್ನಾದ್ಯಮ್ , ತಸ್ಮಿಞ್ಶರೀರಾಕಾರಪರಿಣತೇಽನ್ನಾದ್ಯೇ ಇಹ, ಪ್ರತಿತಿಷ್ಠತಿ ಪ್ರಾಣಃ ; ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಾಣೇನಾತ್ಮನಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾರ್ಥಮಾಗೀತಮನ್ನಾದ್ಯಮ್ । ಯದಪಿ ಪ್ರಾಣೇನಾನ್ನಾದನಂ ತದಪಿ ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾರ್ಥಮೇವೇತಿ ನ ವಾಗಾದಿಷ್ವಿವ ಕಲ್ಯಾಣಾಸಂಗಜಪಾಪ್ಮಸಂಭವಃ ಪ್ರಾಣೇಽಸ್ತಿ ॥

ಉಪಾಸ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಗಾತಸ್ಯ ವಿಧಾರಕತ್ವಂ ನಾಮ ಗುಣಾಂತರಂ ವಕ್ತುಮುತ್ತರವಾಕ್ಯಮ್ , ತದಾದಾಯ ವ್ಯಾಕರೋತಿ —

ಅಥೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಕಥಮುದ್ಗಾತುರ್ವಿಕ್ರೀತಸ್ಯ ಫಲಸಂಬಂಧಸ್ತತ್ರಾಽಽಹ —

ಕರ್ತುರಿತಿ ।

ಅನ್ನಾಗಾನಮಾರ್ತ್ವಿಜ್ಯಮಿತ್ಯತ್ರ ಪ್ರಶ್ನಪೂರ್ವಕಂ ವಾಕ್ಯಶೇಷಮನುಕೂಲಯತಿ —

ಕಥಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ತಮೇವ ಹೇತುಮಾಹ —

ಯಸ್ಮಾದಿತಿ ।

ಪ್ರಾಣೇನೈವ ತದದ್ಯತ ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ । ಯಸ್ಮಾದಿತ್ಯಸ್ಯ ತಸ್ಮಾದಿತ್ಯಾದಿಭಾಷ್ಯೇಣಾನ್ವಯಃ ।

ಅನಿತೇರ್ಧಾತೋರನಶಬ್ದಶ್ಚೇತ್ಪ್ರಾಣಪರ್ಯಾಯಸ್ತರ್ಹಿ ಕಥಂ ಶಕಟೇ ತಚ್ಛಬ್ದಪ್ರಯೋಗಸ್ತತ್ರಾಽಽಹ —

ಅನಃಶಬ್ದ ಇತಿ ।

ಇತಶ್ಚ ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ಸ್ವಾರ್ಥಮನ್ನಾಗಾನಂ ಯುಕ್ತಮಿತ್ಯಾಹ —

ಕಿಂಚೇತಿ ।

ಪ್ರಾಣೇನ ವಾಗಾದಿವದಾತ್ಮಾರ್ಥಮನ್ನಮಾಗೀತಂ ಚೇತ್ತರ್ಹಿ ತಸ್ಯಾಪಿ ಪಾಪ್ಮವೇಧಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಯದಪೀತಿ ।

ಇಹಾನ್ನೇ ದೇಹಾಕಾರಪರಿಣತೇ ಪ್ರಾಣಸ್ತಿಷ್ಠತಿ ತದನುಸಾರಿಣಶ್ಚ ವಾಗಾದಯಃ ಸ್ಥಿತಿಭಾಜೋಽತಃ ಸ್ಥಿತ್ಯರ್ಥಂ ಪ್ರಾಣಸ್ಯಾನ್ನಮಿತಿ ನ ಪಾಪ್ಮವೇಧಸ್ತಸ್ಮಿನ್ನಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ ॥೧೭॥