అగ్న్యాదయో దేవాః సర్వం ప్రజాపతిరేవేత్యుక్తం సంప్రతి తత్స్వరూపనిర్దిధారయిషయా తత్ర విప్రతిపత్తిం దర్శయతి —
అత్రేతి ।
హిరణ్యగర్భస్య పరత్వమాద్యే ద్వితీయే కల్పే సంసారిత్వం విధేయమితి విభాగః ।
తత్ర పూర్వపక్షం గృహ్ణాతి —
పర ఎవ త్వితి ।
నన్వేకస్యానేకాత్మకత్వం మన్త్రవర్ణాదవగమ్యతే న తు పరమాత్మత్వం ప్రజాపతేరిత్యాశఙ్క్య బ్రాహ్మణవాక్యముదాహరతి —
ఎష ఇతి ।
బ్రహ్మప్రజాపతీ సూత్రవిరాజౌ । ఎషశబ్దః పరాత్మవిషయః । స్మృతేశ్చ పర ఎవ హిరణ్యగర్భ ఇతి సంబన్ధః ।
తత్రైవ వాక్యాన్తరం పఠతి —
యోఽసావితి ।
కర్మేన్ద్రియావిషయత్వమతీన్ద్రియత్వమ్ । అగ్రాహ్యత్వం జ్ఞానేన్ద్రియావిషయత్వమ్ ।
తత్ర హేతుమాహ —
సుక్ష్మోఽవ్యక్త ఇతి ।
న చ తస్యాసత్త్వం ప్రమాత్రాదిభావాభావసాక్షిత్వేన సదా సత్త్వాదిత్యాహ —
సనాతన ఇతి ।
ఇతశ్చ తస్య నాసత్త్వం సర్వేషామాత్మత్వాదిత్యాహ —
సర్వేతి ।
అన్తఃకరణావిషయత్వమాహ —
అచిన్త్య ఇతి ।
యోఽసౌ పరమాత్మా యథోక్తవిశేషణః స ఎవ స్వయం విరాడాత్మనా భూతవానిత్యాహ —
స ఎవేతి ।
మన్త్రబ్రాహ్మణస్మృతిషు పరస్య సర్వదేవతాత్మత్వదృష్టేరత్ర చ సూత్రస్య తత్ప్రతీతేస్తస్య పరత్వమిత్యుక్తమిదానీం పూర్వపక్షాన్తరమాహ —
సంసార్యేవేతి ।
సర్వపాప్మదాహశ్రవణమాత్రేణ కథం ప్రజాపతేః సంసారిత్వం తత్రాఽఽహ —
న హీతి ।
’అన్తస్తద్ధర్మోపదేశాది’త్యత్ర పరస్యాపి సర్వపాప్మోదయాఙ్గీకారాన్నేదం సంసారిత్వే లిఙ్గమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
భయేతి ।
అసృజతేతి చ శ్రవణాదితి సంబన్ధః ।
న కేవలం మర్త్యత్వశ్రుతేరేవ సంసారిత్వం కిన్తు జన్మశ్రుతేశ్చేత్యాహ —
హిరణ్యగర్భమితి ।
యథోక్తహేతూనాం సంసార్యేవ స్యాదితి ప్రతిజ్ఞయాఽన్వయః ।
కర్మఫలదర్శనాధికారే బ్రహ్మేత్యాద్యాయాః స్మృతేశ్చ తత్ఫలభూతస్య ప్రజాపతేః సంసారిత్వమేవేత్యాహ —
స్మృతేశ్చేతి ।
విరాడ్బ్రహ్మేత్యుచ్యతే । విశ్వసృజో మన్వాదయః । ధర్మస్తదభిమానినీ దేవతా యమః । మహాన్ప్రకృతేరాద్యో వికారః సూత్రమ్ । అవ్యక్తం ప్రకృతిరితి భేదః ।
అస్తు తర్హి ద్వివిధవాక్యవశాత్ప్రజాపతేః సంసారిత్వమసంసారిత్వం చేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
అథేతి ।
తద్ద్వివిధవాక్యశ్రవణానన్తర్యమథశబ్దార్థః । ఎవంశబ్దః సంసారిత్వాసంసారిత్వప్రకారపరామర్శార్థః ।