ಏಕತ್ವಾವಗತಿಫಲಂ ಕಥಯತಿ —
ಅಥೇತಿ ।
ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯವಶಾದೇಕತ್ವೇ ನಿಶ್ಚಿತೇ ಸತ್ಯನಂತರಮ್ – ‘ನಾಸತೋ ವಿದ್ಯತೋ ಭಾವೋ ನಾಭಾವೋ ವಿದ್ಯತೇ ಸತಃ’(ಭ. ಗೀ. ೨। ೧೬) ಇತಿ ಸ್ಮೃತಿರನುಸೃತಾ ಭವತೀತಿ ಭಾವಃ ।
ಅಜ್ಞಾತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಜಗತೋ ಮೂಲಮಿತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ತದ್ವಿವರ್ತೋ ಜಗದಿತಿ ನಿರೂಪಯತಿ —
ತದೇವಂಭೂತಮಿತಿ ।
ತೃತೀಯಾಮಿತ್ಥಂಭಾವಾರ್ಥತ್ವೇನ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ನಾಮ್ನೇತಿ ।
ಕ್ರಿಯಾಪದಪ್ರಯೋಗಾಭಿಪ್ರಾಯಂ ತದನುವಾದಪೂರ್ವಕಮಾಹ —
ವ್ಯಾಕ್ರಿಯತೇತಿ ।
ತತ್ರ ಪದಚ್ಛೇದಪೂರ್ವಕಂ ತದ್ವಾಚ್ಯಮರ್ಥಮಾಹ —
ವ್ಯಾಕ್ರಿಯತೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಸ್ವಯಮೇವೇತಿ ಕುತೋ ವಿಶೇಷ್ಯತೇ ಕಾರಣಮಂತರೇಣ ಕಾರ್ಯೋತ್ಪತ್ತಿರಯುಕ್ತೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಸಾಮರ್ಥ್ಯಾದಿತಿ ।
ನಿರ್ಹೇತುಕಾರ್ಯಸಿದ್ಧ್ಯನುಪಪತ್ತ್ಯಾಽಽಕ್ಷಿಪ್ತೋ ನಿಯಂತಾ ಜನಯಿತಾ ಕರ್ತಾ ಚೋತ್ಪತ್ತೌ ಸಾಧನಕ್ರಿಯಾಕರಣವ್ಯಾಪಾರಸ್ತನ್ನಿಮಿತ್ತಂ ತದಪೇಕ್ಷ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಭಾವಮಾಪದ್ಯತೇತಿ ಯೋಜನಾ ।
ನಾಮಸಾಮಾನ್ಯಂ ದೇವದತ್ತಾದಿನಾ ವಿಶೇಷನಾಮ್ನಾ ಸಂಯೋಜ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷವಾನರ್ಥೋ ನಾಮವ್ಯಾಕರಣವಾಕ್ಯೇ ವಿವಕ್ಷಿತ ಇತ್ಯಾಹ —
ಅಸಾವಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಅಸೌಶಬ್ದಃ ಶ್ರೌತೋಽವ್ಯಯತ್ವೇನ ನೇಯಃ ।
ರೂಪಸಾಮಾನ್ಯಂ ಶುಕ್ಲಕೃಷ್ಣಾದಿನಾ [ವಿಶೇಷೇಣ] ಸಂಯೋಜ್ಯೋಚ್ಯತೇ ರೂಪವ್ಯಾಕರಣವಾಕ್ಯೇನೇತ್ಯಾಹ —
ತಥೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಅವ್ಯಾಕೃತಮೇವ ವ್ಯಾಕೃತಾತ್ಮನಾ ವ್ಯಕ್ತಮಿತ್ಯೇತತ್ಸುಪ್ತಪ್ರಬುದ್ಧದೃಷ್ಟಾಂತೇನ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ —
ತದಿದಮಿತಿ ।
ತದ್ಧೇತ್ಯತ್ರ ಮೂಲಕಾರಣಮುಕ್ತ್ವಾ ತನ್ನಾಮರೂಪಾಭ್ಯಾಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ತತ್ಕಾರ್ಯಮುಕ್ತಮಿದಾನೀಂ ಪ್ರವೇಶವಾಕ್ಯಸ್ಥಸಶಬ್ದಾಪೇಕ್ಷಿತಮರ್ಥಮಾಹ —
ಯದರ್ಥ ಇತಿ ।
ಕಾಂಡದ್ವಯಾತ್ಮನೋ ವೇದಸ್ಯಾಽಽರಂಭೋ ಯಸ್ಯ ಪರಸ್ಯ ಪ್ರತಿಪತ್ತ್ಯರ್ಥೋ ವಿಜ್ಞಾಯತೇ ; ಕರ್ಮಕಾಂಡಂ ಹಿ ಸ್ವಾರ್ಥಾನುಷ್ಠಾನಾಹಿತಚಿತ್ತಶುದ್ಧಿದ್ವಾರಾ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನೋಪಯೋಗೀಷ್ಯತೇ ಜ್ಞಾನಕಾಂಡಂ ತು ಸಾಕ್ಷಾದೇವ ತತ್ರೋಪಯುಜ್ಯತೇ ‘ಸರ್ವೇ ವೇದಾ ಯತ್ಪದಮಾಮನಂತಿ’(ಕ. ಉ. ೧ । ೨ । ೧೫) ಇತಿ ಚ ಶ್ರೂಯತೇ ಸ ಪರೋಽತ್ರ ಪ್ರವಿಷ್ಟೋ ದೇಹಾದಾವಿತಿ ಯೋಜನಾ ।
ಸರ್ವಸ್ಯಾಽಽಮ್ನಾಯಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನಿ ಸಮನ್ವಯಮುಕ್ತ್ವಾ ತತ್ರ ವಿರೋಧಸಮಾಧಾನಾರ್ಥಮಾಹ —
ಯಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ।
ಅಧ್ಯಾಸಸ್ಯ ಚತುರ್ವಿಧಖ್ಯಾತೀನಾಮನ್ಯತಮತ್ವಂ ವಾರಯತಿ —
ಅವಿದ್ಯಯೇತಿ ।
ತಸ್ಯಾ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನತ್ವೇನ ಸಾದಿತ್ವಾದನಾದ್ಯಧ್ಯಾಸಹೇತುತ್ವಾಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಸ್ವಾಭಾವಿಕ್ಯೇತಿ ।
ವಿದ್ಯಾಪ್ರಾಗಭಾವತ್ವಮವಿದ್ಯಾಯಾ ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ —
ಕರ್ತ್ರಿತಿ ।
ನ ಹಿ ತದುಪಾದಾನತ್ವಮಭಾವತ್ವೇ ಸಂಭವತಿ ನ ಚೋಪಾದಾನಾಂತರಮಸ್ತೀತಿ ಭಾವಃ । ಅನ್ವಯಸ್ತು ಸರ್ವತ್ರ ಯಚ್ಛಬ್ದಸ್ಯ ಪೂರ್ವವದ್ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಃ ।
ಆತ್ಮನಿ ಕರ್ತೃತ್ವಾಧ್ಯಾಸಸ್ಯಾವಿದ್ಯಾಕೃತತ್ವೋಕ್ತ್ಯಾ ಸಮನ್ವಯೇ ವಿರೋಧಃ ಸಮಾಹಿತಃ । ಸಂಪ್ರತ್ಯಧ್ಯಾಸಕಾರಣಸ್ಯೋಕ್ತತ್ವೇಽಪಿ ನಿಮಿತ್ತೋಪಾದಾನಭೇದಂ ಸಾಂಖ್ಯವಾದಮಾಶಂಕ್ಯೋಕ್ತಮೇವ ಕಾರಣಂ ತದ್ಭೇದನಿರಾಕರಣಾರ್ಥಂ ಕಥಯತಿ —
ಯಃ ಕಾರಣಮಿತಿ ।
ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತಿವಾದೇಷು ಪರಸ್ಯ ತತ್ಕಾರಣತ್ವಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮಿತಿ ಭಾವಃ ।
ನಾಮರೂಪಾತ್ಮಕಸ್ಯ ದ್ವೈತಸ್ಯಾವಿದ್ಯಾವಿದ್ಯಮಾನದೇಹತ್ವಾದ್ವಿದ್ಯಾಪನೋದ್ಯತ್ವಂ ಸಿಧ್ಯತೀತ್ಯಾಹ —
ಯದಾತ್ಮಕೇ ಇತಿ ।
ವ್ಯಾಕರ್ತುರಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಭಾವತಃ ಶುದ್ಧತ್ವೇ ದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ —
ಸಲಿಲಾದಿತಿ ।
ವ್ಯಾಕ್ರಿಯಮಾಣಯೋರ್ನಾಮರೂಪಯೋಃ ಸ್ವತೋಽಶುದ್ಧತ್ವೇ ದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ —
ಮಲಮಿವೇತಿ ।
ಯಥಾ ಫೇನಾದಿ ಜಲೋತ್ಥಂ ತನ್ಮಾತ್ರಮೇವ ತಥಾಽಜ್ಞಾತಬ್ರಹ್ಮೋತ್ಥಂ ಜಗದ್ಬ್ರಹ್ಮಮಾತ್ರಂ ತಜ್ಜ್ಞಾನಬಾಧ್ಯಂಚೇತಿ ಭಾವಃ ।
ನಿತ್ಯಶುದ್ಧತ್ವಾದಿಲಕ್ಷಣಮಪಿ ವಸ್ತು ನ ಸ್ವತೋಽಜ್ಞಾನನಿವರ್ತಕಂ ಕೇವಲಸ್ಯ ತತ್ಸಾಧಕತ್ವಾದ್ವಾಕ್ಯೋತ್ಥಬುದ್ಧಿವೃತ್ತ್ಯಾರೂಢಂ ತು ತಥೇತಿ ಮನ್ವಾನೋ ಬ್ರೂತೇ —
ಯಶ್ಚೇತಿ ।
’ಆಕಾಶೋ ಹ ವೈ ನಾಮ ನಾಮರೂಪಯೋರ್ನಿವಹಿತಾ ತೇ ತದಂತರಾ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮ’ ಇತಿ ಶ್ರುತಿಮಾಶ್ರಿತ್ಯಾಽಽಹ —
ತಾಭ್ಯಾಮಿತಿ ।
ನಾಮರೂಪಾತ್ಮಕದ್ವೈತಾಸಂಸ್ಪರ್ಶಿತ್ವಾದೇವ ನಿತ್ಯಶುದ್ಧತ್ವಮಶುದ್ಧೇರ್ದ್ವೈತಸಂಬಂಧಾಧೀನತ್ವಾತ್ತತ್ರಾವಿದ್ಯಾ ಪ್ರಯೋಜಿಕೇತ್ಯಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ತತ್ಸಂಬಂಧಂ ನಿಷೇಧತಿ —
ಬುದ್ಧೇತಿ ।
ತಸ್ಮಾದೇವ ದುಃಖಾದ್ಯನರ್ಥಾಸಂಸ್ಪರ್ಶಿತ್ವಮಾಹ —
ಮುಕ್ತೇತಿ ।
ವಿದ್ಯಾದಶಾಯಾಂ ಶುದ್ಧ್ಯಾದಿಸದ್ಭಾವೇಽಪಿ ಬಂಧಾವಸ್ಥಾಯಾಂ ನೈವಮಿತಿ ಚೇನ್ನೇತ್ಯಾಹ —
ಸ್ವಭಾವ ಇತಿ ।
ಅವ್ಯಾಕೃತವಾಕ್ಯೋಕ್ತಮಜ್ಞಾತಂ ಪರಮಾತ್ಮಾನಂ ಪರಾಮೃಶತಿ —
ಸ ಇತಿ ।
ತಮೇವ ಕಾರ್ಯಸ್ಥಂ ಪ್ರತ್ಯಂಚಂ ನಿರ್ದಿಶತಿ —
ಏಷ ಇತಿ ।
ಆತ್ಮಾ ಹಿ ಸ್ವತೋ ನಿತ್ಯಶುದ್ಧತ್ವಾದಿರೂಪೋಽಪಿ ಸ್ವಾವಿದ್ಯಾವಷ್ಟಂಭಾನ್ನಾಮರೂಪೇ ವ್ಯಾಕರೋತೀತಿ ತತ್ಸರ್ಜನಸ್ಯಾವಿದ್ಯಾಮಯತ್ವಂ ವಿವಕ್ಷಿತ್ವಾಽಽಹ —
ಅವ್ಯಾಕೃತೇ ಇತಿ ।
ತಯೋರಾತ್ಮನಾ ವ್ಯಾಕೃತತ್ವೇ ತದತಿರೇಕೇಣಾಭಾವಃ ಫಲತೀತಿ ಮತ್ವಾ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ —
ಆತ್ಮೇತಿ ।
ಜನಿಮನ್ಮಾತ್ರಮಿಹಶಬ್ದಾರ್ಥಂ ಕಥಯತಿ —
ಬ್ರಹ್ಮಾದೀತಿ ।
ತತ್ರೈವ ದುಃಖಾದಿಸಂಬಂಧೋ ನಾಽಽತ್ಮನೀತಿ ಮನ್ವಾನೋ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ —
ಕರ್ಮೇತಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮೈಕ್ಯೇ ಪದದ್ವಯಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯಾಧಿಗತೇ ಹೇತುಮಾಹ —
ಪ್ರವಿಷ್ಟ ಇತಿ ।