ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
தத்³தே⁴த³ம் தர்ஹ்யவ்யாக்ருதமாஸீத்தந்நாமரூபாப்⁴யாமேவ வ்யாக்ரியதாஸௌநாமாயமித³ம்ரூப இதி ததி³த³மப்யேதர்ஹி நாமரூபாப்⁴யாமேவ வ்யாக்ரியதே(அ)ஸௌநாமாயமித³ம்ரூப இதி ஸ ஏஷ இஹ ப்ரவிஷ்ட: । ஆ நகா²க்³ரேப்⁴யோ யதா² க்ஷுர: க்ஷுரதா⁴நே(அ)வஹித: ஸ்யாத்³விஶ்வம்ப⁴ரோ வா விஶ்வம்ப⁴ரகுலாயே தம் ந பஶ்யந்தி । அக்ருத்ஸ்நோ ஹி ஸ ப்ராணந்நேவ ப்ராணோ நாம ப⁴வதி । வத³ந்வாக்பஶ்யம்ஶ்சக்ஷு: ஶ்ருண்வஞ்ஶ்ரோத்ரம் மந்வாநோ மநஸ்தாந்யஸ்யைதாநி கர்மநாமாந்யேவ । ஸ யோ(அ)த ஏகைகமுபாஸ்தே ந ஸ வேதா³க்ருத்ஸ்நோ ஹ்யேஷோ(அ)த ஏகைகேந ப⁴வத்யாத்மேத்யேவோபாஸீதாத்ர ஹ்யேதே ஸர்வ ஏகம் ப⁴வந்தி । ததே³தத்பத³நீயமஸ்ய ஸர்வஸ்ய யத³யமாத்மாநேந ஹ்யேதத்ஸர்வம் வேத³ । யதா² ஹ வை பதே³நாநுவிந்தே³தே³வம் கீர்திம் ஶ்லோகம் விந்த³தே ய ஏவம் வேத³ ॥ 7 ॥
நநு பரேண வ்யாகர்த்ரா வ்யாக்ருதம் ஸர்வதோ வ்யாப்தம் ஸர்வதா³ ஜக³த் ; ஸ கத²மிஹ ப்ரவிஷ்ட: பரிகல்ப்யதே ; அப்ரவிஷ்டோ ஹி தே³ஶ: பரிச்சி²ந்நேந ப்ரவேஷ்டும் ஶக்யதே, யதா² புருஷேண க்³ராமாதி³: ; நாகாஶேந கிஞ்சித் , நித்யப்ரவிஷ்டத்வாத் । பாஷாணஸர்பாதி³வத்³த⁴ர்மாந்தரேணேதி சேத் — அதா²பி ஸ்யாத் — ந பர ஆத்மா ஸ்வேநைவ ரூபேண ப்ரவிவேஶ ; கிம் தர்ஹி ? தத்ஸ்த² ஏவ த⁴ர்மாந்தரேணோபஜாயதே ; தேந ப்ரவிஷ்ட இத்யுபசர்யதே ; யதா² பாஷாணே ஸஹஜோ(அ)ந்தஸ்த²: ஸர்ப:, நாரிகேலே வா தோயம் — ந, ‘தத்ஸ்ருஷ்ட்வா ததே³வாநுப்ராவிஶத்’ (தை. உ. 2 । 6 । 6) இதி ஶ்ருதே: । ய: ஸ்ரஷ்டா ஸ பா⁴வாந்தரமநாபந்ந ஏவ கார்யம் ஸ்ருஷ்ட்வா பஶ்சாத்ப்ராவிஶதி³தி ஹி ஶ்ரூயதே । யதா² ‘பு⁴க்த்வா க³ச்ச²தி’ இதி பு⁴ஜிக³மிக்ரியயோ: பூர்வாபரகாலயோரிதரேதரவிச்சே²த³:, அவிஶிஷ்டஶ்ச கர்தா, தத்³வதி³ஹாபி ஸ்யாத் ; ந து தத்ஸ்த²ஸ்யைவ பா⁴வாந்தரோபஜநந ஏதத்ஸம்ப⁴வதி । ந ச ஸ்தா²நாந்தரேண வியுஜ்ய ஸ்தா²நாந்தரஸம்யோக³லக்ஷண: ப்ரவேஶோ நிரவயவஸ்யாபரிச்சி²ந்நஸ்ய த்³ருஷ்ட: । ஸாவயவ ஏவ ப்ரவேஶஶ்ரவணாதி³தி சேத் , ந ; ‘தி³வ்யோ ஹ்யமூர்த: புருஷ:’ (மு. உ. 2 । 1 । 2) ‘நிஷ்கலம் நிஷ்க்ரியம்’ (ஶ்வே. 6 । 19) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய:, ஸர்வவ்யபதே³ஶ்யத⁴ர்மவிஶேஷப்ரதிஷேத⁴ஶ்ருதிப்⁴யஶ்ச । ப்ரதிபி³ம்ப³ப்ரவேஶவதி³தி சேத் , ந ; வஸ்த்வந்தரேண விப்ரகர்ஷாநுபபத்தே: । த்³ரவ்யே கு³ணப்ரவேஶவதி³தி சேத் , ந ; அநாஶ்ரிதத்வாத் । நித்யபரதந்த்ரஸ்யைவாஶ்ரிதஸ்ய கு³ணஸ்ய த்³ரவ்யே ப்ரவேஶ உபசர்யதே ; ந து ப்³ரஹ்மண: ஸ்வாதந்த்ர்யஶ்ரவணாத்ததா² ப்ரவேஶ உபபத்³யதே । ப²லே பீ³ஜவதி³தி சேத் , ந ; ஸாவயவத்வவ்ருத்³தி⁴க்ஷயோத்பத்திவிநாஶாதி³த⁴ர்மவத்த்வப்ரஸங்கா³த் । ந சைவம் த⁴ர்மவத்த்வம் ப்³ரஹ்மண:, ‘அஜோ(அ)ஜர:’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 25) இத்யாதி³ஶ்ருதிந்யாயவிரோதா⁴த் । அந்ய ஏவ ஸம்ஸாரீ பரிச்சி²ந்ந இஹ ப்ரவிஷ்ட இதி சேத் , ந ; ‘ஸேயம் தே³வதைக்ஷத’ (சா². உ. 6 । 3 । 2) இத்யாரப்⁴ய ‘நாமரூபே வ்யாகரவாணி’ (சா². உ. 6 । 3 । 2) இதி தஸ்யா ஏவ ப்ரவேஶவ்யாகரணகர்த்ருத்வஶ்ருதே: । ததா² ‘தத்ஸ்ருஷ்ட்வா ததே³வாநுப்ராவிஶத்’ (தை. உ. 2 । 6 । 6) ‘ஸ ஏதமேவ ஸீமாநம் விதா³ர்யைதயா த்³வாரா ப்ராபத்³யத’ (ஐ. உ. 1 । 3 । 12) ‘ஸர்வாணி ரூபாணி விசித்ய தீ⁴ரோ நாமாநி க்ருத்வாபி⁴வத³ந்யதா³ஸ்தே’ (தை. ஆ. 3 । 12 । 7) ‘த்வம் குமார உத வா குமாரீ த்வம் ஜீர்ணோ த³ண்டே³ந வஞ்சஸி’ (ஶ்வே. 4 । 3) ‘புரஶ்சக்ரே த்³விபத³:’ (ப்³ரு. உ. 2 । 5 । 18) ‘ரூபம் ரூபம்’ (ப்³ரு. உ. 2 । 5 । 19), (ரு. 2 । 5 । 18) இதி ச மந்த்ரவர்ணாந்ந பராத³ந்யஸ்ய ப்ரவேஶ: । ப்ரவிஷ்டாநாமிதரேதரபே⁴தா³த்பராநேகத்வமிதி சேத் , ந । ‘ஏகோ தே³வோ ப³ஹுதா⁴ ஸந்நிவிஷ்ட:’ (தை. ஆ. 3 । 14 । 1) ‘ஏக: ஸந்ப³ஹுதா⁴ விசார’ (தை. ஆ. 3 । 11 । 1) ‘த்வமேகோ(அ)ஸி ப³ஹூநநுப்ரவிஷ்ட:’ (தை. ஆ. 3 । 14 । 13) ‘ஏகோ தே³வ: ஸர்வபூ⁴தேஷு கூ³ட⁴: ஸர்வவ்யாபீ ஸர்வபூ⁴தாந்தராத்மா’ (ஶ்வே. 6 । 11) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய: ॥

அவ்யாக்ருதவாக்யே பரஸ்ய ப்ரக்ருதத்வாத்தஸ்ய ப்ரவேஶவாக்யே ஸஶப்³தே³ந பராம்ருஷ்டஸ்ய ஸ்ருஷ்டே கார்யே ப்ரவேஶ உக்தஸ்தச்ச ப்ரகாராந்தரேணா(அ)(அ)க்ஷிபதி —

நந்விதி ।

கத²மிதி ஸூசிதாமநுபபத்திமேவ ஸ்பஷ்டயதி —

அப்ரவிஷ்டோ ஹீதி ।

த்³ருஷ்டாந்தாவஷ்டம்பே⁴ந ப்ரவேஶவாதீ³ ஶங்கதே —

பாஷாணேதி ।

ததே³வ விவ்ருணோதி —

அதா²பீத்யாதி³நா ।

பரஸ்ய பரிபூர்ணஸ்ய க்வசித்ப்ரவேஶாபா⁴வே(அ)பீதி யாவத் । தச்ச²ப்³த³: த்³ருஷ்டகார்யவிஷய: । த⁴ர்மாந்தரம் ஜீவாக்²யம் ।

த்³ருஷ்டாந்தம் வ்யாசஷ்டே —

யதே²தி ।

பாஷாணாத்³பா³ஹ்ய: ஸர்பாதி³ஸ்தத்ர ப்ரவிஷ்ட இதி ஶங்காபோஹார்த²ம் ஸஹஜவிஶேஷணம் । ஸர்பாதே³ரஶ்மாதி³ரூபேண ஸ்தி²தபூ⁴தபஞ்சகபரிணாமத்வாத்தத்ர ஸஹஜத்வம் பாஷாணாதௌ³ யாநி பூ⁴தாநி ஸ்தி²தாநி தேஷாம் பரிணாம: ஸர்பாதி³ஸ்தத்³ரூபேண தத்ர பூ⁴தாநாமநுப்ரவேஶவத³பரிச்சி²ந்நஸ்யாபி பரஸ்ய ஜீவாகாரேண பு³த்³த்⁴யாதௌ³ ப்ரவேஶஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

ஆக்ஷேப்தா ப்³ரூதே —

நேதி ।

ததே³வ ஸ்பஷ்டயதி —

ய: ஸ்ரஷ்டேதி ।

நநு தக்ஷ்ணா நிர்மிதே வேஶ்மநி ததோ(அ)ந்யஸ்யாபி ப்ரவேஶோ த்³ருஶ்யதே ததா² பரேண ஸ்ருஷ்டே ஜக³த்யந்யஸ்ய ப்ரவேஶோ ப⁴விஷ்யதி நேத்யாஹ —

யதே²தி ।

பாஷாணஸர்பந்யாயேந கார்யஸ்த²ஸ்யைவ பரஸ்ய ஜீவாக்²யே பரிணாமே தத்ஸ்ருஷ்ட்வேத்யாதி³ஶ்ரவணமநுபபந்நமிதி வ்யதிரேகம் த³ர்ஶயதி —

நத்விதி ।

அஸ்து தர்ஹி பரஸ்ய மார்ஜாராதி³வத்பூர்வாவஸ்தா²நத்யாகே³நாவஸ்தா²நாந்தரஸம்யோகா³த்மா ப்ரவேஶோ நேத்யாஹ —

ந சேதி ।

நிரவயவோ(அ)பரிச்சி²ந்நஶ்சா(அ)(அ)த்மா தஸ்ய ஸ்தா²நாந்தரேண வியோக³ம் ப்ராப்ய ஸ்தா²நாந்தரேண ஸஹ ஸம்யோக³லக்ஷணோ ய: ப்ரவேஶ: ஸ ஸாவயவே பரிச்சி²ந்நே ச மார்ஜாராதௌ³ த்³ருஷ்டப்ரவேஶஸத்³ருஶோ ந ப⁴வதீதி யோஜநா । வியுஜ்யேதி பாடே² து ஸ்பு²டைவ யோஜநா ।

ப்ரவேஶஶ்ருத்யா நிரவயவத்வாஸித்³தி⁴ம் ஶங்கதே —

ஸாவயவ இதி ।

ப்ரவேஶஶ்ருதேரந்யதோ²பபத்தேர்வக்ஷ்யமாணத்வாந்நைவமிதி பரிஹரதி —

நேத்யாதி³நா ।

அமூர்தத்வம் நிரவயத்வம் । புருஷத்வம் பூர்ணத்வம் ।

ப்ரகாராந்தரேண ப்ரவேஶோபபத்திம் ஶங்கதே —

ப்ரதிபி³ம்பே³தி ।

ஆதி³த்யாதௌ³ ஜலாதி³நா ஸந்நிகர்ஷாதி³ஸம்ப⁴வாத்ப்ரதிபி³ம்பா³க்²யப்ரவேஶோபபத்தி: । ஆத்மநி து பரஸ்மிந்நஸம்கே³(அ)நவச்சி²ந்நே கேநசித³பி தத³பா⁴வாந்ந யதோ²க்தப்ரவேஶஸித்³தி⁴ரித்யாஹ —

ந வஸ்த்வந்தரேணேதி ।

ப்ரகாராந்தரேண ப்ரவேஶம் சோத³யதி —

த்³ரவ்ய இதி ।

பரஸ்யாபி கார்யே ப்ரவேஶ இதி ஶேஷ: ।

கு³ணாபேக்ஷயா பரஸ்ய த³ர்ஶயந்பரிஹரதி —

நேத்யாதி³நா ।

ஸ்வாதந்த்ர்யஶ்ரவணமேஷ ஸர்வேஶ்வர இத்யாதி³ ।

பநஸாதி³ப²லே பீ³ஜஸ்ய ப்ரவேஶவத்கார்யே பரஸ்ய ப்ரவேஶ: ஸ்யாதி³தி ஶங்கித்வா தூ³ஷயதி —

ப²ல இத்யாதி³நா ।

விநாஶாதீ³த்யாதி³ஶப்³தே³நாநாத்மத்வாநீஶ்வரத்வாதி³ க்³ருஹ்யதே ।

ப்ரஸம்க³ஸ்யேஷ்டத்வமாஶங்க்ய நிராசஷ்டே —

ந சேதி ।

ஜந்மாதீ³நாம் த⁴ர்மாணாம் த⁴ர்மிணோ பி⁴ந்நத்வாபி⁴ந்நத்வாஸம்ப⁴வாதி³ந்யாய: । பீ³ஜப²லயோரவயவாவயவித்வம் பாஷாணஸர்பயோராதா⁴ராதே⁴யதேத்யபுநருக்தி: ।

பரஸ்ய ஸர்வப்ரகாரப்ரவேஶாஸம்ப⁴வே ப்ரவேஶஶ்ருதேராலம்ப³நம் வாச்யமித்யாஶங்க்ய பூர்வபக்ஷமுபஸம்ஹரதி —

அந்ய ஏவேதி ।

ஜக³தோ ஹி பர: ஸ்ரஷ்டேதி வேதா³ந்தமர்யாதா³ ஸ்ரஷ்டைவ ச ப்ரவேஷ்டா ப்ரவிஶ்ய வ்யாகரவாணீதி ப்ரவேஶவ்யாகரணயோரேககர்த்ருத்வஶ்ருதேஸ்தஸ்மாத்பரஸ்மாத³ந்யஸ்ய ப்ரவேஶோ ந யுக்திமாநிதி ஸித்³தா⁴ந்தயதி —

நேத்யாதி³நா ।

தத்ரைவ தைத்திரீயஶ்ருதிம் ஸம்வாத³யதி —

ததே²தி ।

ஐதரேயஶ்ருதிரபி யதோ²க்தமர்த²முபோத்³ப³லயதீத்யாஹ —

ஸ ஏதமேவேதி ।

ஶ்ரீநாராயணாக்²யமந்த்ரமப்யத்ராநுகூலயதி —

ஸர்வாணீதி ।

வாக்யாந்தரமுதா³ஹரதி —

த்வம் குமார இதி ।

அத்ரைவ வாக்யஶேஷஸ்யா(அ)நுகு³ண்யம் த³ர்ஶயதி —

புர இதி ।

உதா³ஹ்ருதஶ்ருதீநாம் தாத்பர்யமாஹ —

ந பராதி³தி ।

பரஸ்ய ப்ரவேஶே ப்ரவிஷ்டாநாம் மிதோ² பே⁴தா³த்தத³பி⁴ந்நஸ்ய தஸ்யாபி நாநாத்வப்ரஸக்திரிதி ஶங்கதே —

ப்ரவிஷ்டாநாமிதி ।

ந பரஸ்யாநேகத்வமேகத்வஶ்ருதிவிரோதா⁴தி³தி பரிஹரதி —

நேத்யாதி³நா ।

விசார விசசாரேதி யாவத் ।