ಪಕ್ಷದ್ವಯೇ ಪ್ರಾಪ್ತೇ ಪ್ರಥಮಪಕ್ಷಂ ಪ್ರತ್ಯಾಹ —
ನಾರ್ಥಾಂತರಾಭಾವಾದಿತಿ ।
ತತ್ರ ನಞರ್ಥಮೇವ ಸ್ವಯಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ನ ಚೇತಿ ।
ಶಾಬ್ದಜ್ಞಾನವತೋ ವಿಷಯಾಭಾವಾನ್ನ ವಿಧಿಃ ಸಂಭವತ್ಯವಿದ್ಯಾತತ್ಕಾರ್ಯನಿವೃತ್ತೌ ಸ್ವಯಂ ಫಲಾವಸ್ಥತ್ವಾಚ್ಚೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಹೇತುಭಾಗಂ ಪ್ರಶ್ನಪೂರ್ವಕಂ ವಿವೃಣೋತಿ —
ಕಸ್ಮಾದಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಆತ್ಮೋಪದೇಶೇನಾನಾತ್ಮನಿಷೇಧದ್ವಾರಾ ವಾಕ್ಯೋತ್ಥಜ್ಞಾನಾತಿರೇಕೇಣೇತಿ ಯಾವತ್ ।
ಕರ್ತವ್ಯಾಂತರಾಭಾವೇಽಪಿ ವಾಕ್ಯಜನ್ಯವಿಜ್ಞಾನಮೇವ ವಿಧೇಯಂ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ತತ್ರ ಹೀತಿ ।
ದೃಷ್ಟಾಂತೇಽಪಿ ವಾಕ್ಯೋತ್ಥಜ್ಞಾನಾತಿರೇಕೇಣ ಪುರುಷಪ್ರವೃತ್ತಿರಸಿದ್ಧೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ನ ಹೀತಿ ।
ತದನುಷ್ಠಾನಂ ತರ್ಹಿ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಜ್ಞಾನಾಧೀನಮಿತಿ ವ್ಯರ್ಥೋ ವಿಧಿಸ್ತತ್ರಾಽಽಹ —
ತಚ್ಚೇತಿ ।
ಅಧಿಕಾರೋ ವಿಧಿಪುರುಷಸಂಬಂಧಸ್ತತ್ಕೃತಜ್ಞಾನಾಪೇಕ್ಷಮನುಷ್ಠಾನಮಿತ್ಯರ್ಥವಾನ್ವಿಧಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತರ್ಹಿ ಪ್ರಕೃತೇಽಪಿ ವಾಕ್ಯೋತ್ಥಜ್ಞಾನವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ಪುರುಷವ್ಯಾಪಾರಸಂಭವಾದ್ವಿಧಿಸಾಫಲ್ಯಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ನತ್ವಿತಿ ।
ಅಥ ವಿಮತಂ ಪ್ರವರ್ತಕಂ ವೈದಿಕಜ್ಞಾನತ್ವಾದ್ವಿಧಿವಾಕ್ಯೋತ್ಥಜ್ಞಾನವದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಪ್ರವರ್ತಕವಿಷಯತ್ವಮುಪಾಧಿರಿತ್ಯಾಹ —
ನಹೀತಿ ।
ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನಾನಿವರ್ತಕತ್ವಮುಪಾಧ್ಯಂತರಮಾಹ —
ಅಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ।
ವಾಕ್ಯೋತ್ಥಜ್ಞಾನಸ್ಯ ತನ್ನಿವರ್ತಕತ್ವೇಽಪಿ ಪ್ರವರ್ತಕತ್ವಂ ಕಿಂ ನ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ನ ಚೇತಿ ।
ದ್ವಿತೀಯೋಪಾಧೇಃ ಸಾಧನವ್ಯಾಪ್ತಿಂ ಶಂಕತೇ —
ವಾಕ್ಯೇತಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮೈಕ್ಯಧೀಪರವಾಕ್ಯೋತ್ಥವಿಜ್ಞಾನಸ್ಯಾಜ್ಞಾನತತ್ಕಾರ್ಯಧ್ವಂಸಿತ್ವಧ್ರೌವ್ಯಾನ್ನ ಸಾಧನವ್ಯಾಪ್ತಿರಿತ್ಯಾಹ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ತದ್ವಾದಿತ್ವಾದ್ವಸ್ತುಪರತ್ವಾದಿತಿ ಯಾವತ್ ।
ಉಕ್ತಾನಾಂ ವಾಕ್ಯಾನಾಂ ವಿಧ್ಯಪೇಕ್ಷಿತಾರ್ಥಸಮರ್ಪಕತ್ವೇನ ತಚ್ಛೇಷತ್ವಂ ಶಂಕ್ತಿತಮನುಭಾಷತೇ —
ದ್ರಷ್ಟವ್ಯೇತಿ ।
ಸಿದ್ಧಾಂತೋಪಕ್ರಮೇಣ ಸಮಾಹಿತಮೇತದಿತ್ಯಾಹ —
ನೇತಿ ।
ತದೇವ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ —
ಆತ್ಮೇತಿ ।
ಪರೋಕ್ತಮುದ್ಭಾವಯತಿ —
ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪೇತಿ ।
ಕುತ್ರ ತರ್ಹಿ ವಿಧಿರಾತ್ಮಜ್ಞಾನೇ ವಾ ವಾಕ್ಯಶ್ರವಣೇ ವಾ ತದರ್ಥಜ್ಞಾನಸ್ಮೃತಿಸಂತಾನೇ ವಾ ಚಿತ್ತವೃತ್ತಿನಿರೋಧೇ ವಾ ? ನಾಽಽದ್ಯ ಇತ್ಯಾಹ —
ನಾಽಽತ್ಮವಾದೀತಿ ।
ದ್ವಿತೀಯಂ ಶಂಕತೇ —
ತಚ್ಛ್ರವಣೇಽಪೀತಿ ।
ಅನಿಷ್ಟಾರ್ಥವಾದಿವಾಕ್ಯಸ್ಯಾಸತ್ಯಾದಿಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ವಿಧಿಂ ವಿನಾ ಶ್ರವಣಾತ್ತತ್ತ್ವಮಾದೇರಪಿ ತಸ್ಮಾದೃತೇ ಶ್ರವಣಮವಿರುದ್ಧಮಿತ್ಯಭಿಸಂಧಾಯ ದೋಷಾಂತರಮಾಹ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ತತ್ತ್ವಮಾದಿಶ್ರವಣಪ್ರಯೋಜಕೋ ವಿಧಿರಾತ್ಮನೋಽಪಿ ಪ್ರಯುಂಕ್ತೇ ಶ್ರವಣಮಿತಿ ಚೇನ್ನೈವಂ ಸ ಖಲ್ವಧ್ಯಯನವಿಧಿರನ್ಯೋ ವಾ ? ಆದ್ಯೇ ತದಪೇಕ್ಷಯಾ ಶ್ರುತಸ್ಯ ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯಾದೇಃ ಸ್ವಾರ್ಥಬೋಧಿತ್ವಂ ಕರ್ಮವಾಕ್ಯವದಿತಿ ಸ್ವಾರ್ಥನಿಷ್ಠತ್ವಾವಿಶೇಷಃ, ದ್ವಿತೀಯೇ ತಸ್ಯಾಪ್ರಮಾಣತ್ವಾತ್ತದೀಯಸ್ವಪರನಿರ್ವಾಹಕತ್ವಂ ದೂರೋತ್ಸಾರಿತಮಿತ್ಯಭಿಪ್ರೇತ್ಯಾನವಸ್ಥಾಂ ವಿವೃಣೋತಿ —
ಯಥೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ತೃತೀಯಮಾಶಂಕತೇ —
ವಾಕ್ಯಜನಿತೇತಿ ।
ತತಃ ಸಾ ವಿಧೇಯೇತಿ ಶೇಷಃ ।
ತಸ್ಯಾ ವಿಧೇಯತ್ವಂ ದೂಷಯತಿ —
ನೇತಿ ।
ಅರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತಿಂ ವಿವೃಣೋತಿ —
ಯದೈವೇತಿ ।
ಅನಾತ್ಮಸ್ಮೃತಿಹೇತ್ವಜ್ಞಾನನಿವೃತ್ತೌ ತತ್ಕಾರ್ಯಸ್ಮೃತ್ಯನುಪಪತ್ತೇಃ ಸ್ವಭಾವಬಲಪ್ರಾಪ್ತೈವಾಽಽತ್ಮಸ್ಮೃತಿರಿತ್ಯುಕ್ತಮಿದಾನೀಮನಾತ್ಮಸ್ಮೃತೇರನರ್ಥತ್ವಸ್ಯಾನ್ವಯವ್ಯತಿರೇಕಸಿದ್ಧತ್ವಾಚ್ಚಾಽಽತ್ಮಸ್ಮೃತಿಃ ಸ್ವಭಾವಪ್ರಾಪ್ತೇತ್ಯಾಹ —
ಅನರ್ಥತ್ವೇತಿ ।
ಅನಾತ್ಮನೋಽನರ್ಥತ್ವನಿಶ್ಚಯಾಚ್ಚ ತದೀಯಸ್ಮೃತ್ಯನುಪಪತ್ತಾವಿತರಸ್ಮೃತಿರರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತೇತ್ಯಾಹ —
ಆತ್ಮಾವಗತಾವಿತಿ ।
ಆತ್ಮನಶ್ಚ ಪರಮೇಷ್ಟತ್ವಾವಗಮಾದರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತಾ ತದೀಯಸ್ಮೃತಿರಿತ್ಯಾಹ —
ಆತ್ಮವಸ್ತುನಶ್ಚೇತಿ ।
ಅರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತ್ಯಾ ವಿಧೇಯತ್ವಾಭಾವಮುಪಸಂಹರತಿ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಅನಾತ್ಮಸ್ಮೃತಿಹೇತ್ವಜ್ಞಾನಾಭಾವಾದಿಸ್ತಚ್ಛಬ್ದಾರ್ಥಃ । ಅರ್ಥತಃ ಚಿದೇಕರಸಾತ್ಮಸ್ವಭಾವಬಲಾದಿತಿ ಯಾವತ್ ।
ದೃಷ್ಟಫಲತ್ವಾಚ್ಚಾಽತ್ಮಸ್ಮೃತಿರ್ನ ವಿಧೇಯೇತ್ಯಾಹ —
ಶೋಕೇತಿ ।
ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನಮೇವ ಸಾ ನಿವರ್ತಯತಿ ನ ಶೋಕಾದೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ವಿಪರೀತೇತಿ ।
ಆತ್ಮಸ್ಮೃತೇಃ ಶೋಕಾದಿನಿವರ್ತಕತ್ವೇ ಮಾನಮಾಹ —
ತಥಾ ಚೇತಿ ।
ಚತುರ್ಥಮುತ್ಥಾಪಯತಿ —
ನಿರೋಧಸ್ತರ್ಹೀತಿ ।
ಯದಿ ವಾಕ್ಯೋತ್ಥಜ್ಞಾನಾದೇರವಿಧೇಯತ್ವಂ ತರ್ಹಿ ಚಿತ್ತವೃತ್ತಿನಿರೋಧೋ ಮುಕ್ತಿಸಾಧನತ್ವೇನ ವಿಧೀಯತಾಂ ತಸ್ಯೋಕ್ತಜ್ಞಾನಾದೇರರ್ಥಾಂತರತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಚೋದ್ಯಮೇವ ವಿವೃಣೋತಿ —
ಅಥಾಪೀತಿ ।
ಅರ್ಥಾಂತರತ್ವಾತ್ತಸ್ಯ ವಿಧೇಯತೇತಿ ಶೇಷಃ ।
ತಸ್ಯ ಮುಕ್ತಿಹೇತುತ್ವೇನ ವಿಧೇಯತ್ವೇ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರಂ ಸಂವಾದಯತಿ —
ತಂತ್ರಾಂತರೇಷ್ವಿತಿ ।
’ಅಥ ಯೋಗಾನುಶಾಸನಮಿ’ತಿ ನಿಃಶ್ರೇಯಸಹೇತುಃ ಸಮಾಧಿಃ ಸೂತ್ರಿತಸ್ತಸ್ಯ ಚ ಲಕ್ಷಣಮುಕ್ತಂ ‘ಯೋಗಶ್ಚಿತ್ತವೃತ್ತಿನಿರೋಧ’(ಯೋ.ಸೂ.೧-೨) ಇತಿ । ತನ್ನಿರೋಧಾವಸ್ಥಾಯಾಂ ಚಾಽಽತ್ಮನಃ ಸ್ವರೂಪಪ್ರತಿಷ್ಠತ್ವಂ ಕೈವಲ್ಯಮಾಖ್ಯಾತಂ ತದಾ ದ್ರಷ್ಟುಃ ಸ್ವರೂಪೇಽವಸ್ಥಾನಮಿತ್ಯೇವಂ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರೇ ಮುಕ್ತಿಹೇತುತ್ವೇನೇಷ್ಟೋ ನಿರೋಧವಿಧಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರಾದಪಿ ಬಲವತೀಂ ಶ್ರುತಿಮಾಶ್ರಿತ್ಯೋತ್ತರಮಾಹ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಚಿತ್ತವೃತ್ತಿನಿರೋಧಸ್ಯ ಮುಕ್ತಿಹೇತುತ್ವೇಽಪಿ ನ ವಿಧೇಯತ್ವಂ ವಿಧಿಂ ವಿನಾ ತತ್ಸಿದ್ಧೇರಿತ್ಯಾಹ —
ಅನನ್ಯೇತಿ ।
ನ ತಾವದ್ಯಥಾಕಥಂಚಿನ್ನಿರೋಧೋ ವಿಧೇಯಃ ಸರ್ವಸ್ಯಾಪಿ ತತ್ಸಂಭವಾದ್ವಿಧಿವೈಯರ್ಥ್ಯಾನ್ನಾಪಿ ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ತನ್ನಿರೋಧೋ ವಿಧೇಯೋ ಜ್ಞಾನಾದೇವ ತತ್ಸಿದ್ಧೇರ್ವಿಧ್ಯಾನರ್ಥಕ್ಯಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
’ನಾನ್ಯಃ ಪಂಥಾ ವಿದ್ಯತೇ’ ‘ಜ್ಞಾನಾದೇವ ತು ಕೈವಲ್ಯಮಿ’ತ್ಯಾದಿಶಾಸ್ತ್ರಮನುಸರನ್ನುಪೇತ್ಯವಾದಂ ತ್ಯಜತಿ —
ಅಭ್ಯುಪಗಮ್ಯೇತಿ ।
ನಿರೋಧಸ್ಯ ಮುಕ್ತಿಹೇತುತ್ವಮಿದಮಾ ಪರಾಮೃಷ್ಟಮ್ । ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರಮಪಿ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತಿವಿರೋಧೇ ನ ಪ್ರಮಾಣಮ್ । ‘ಏತೇನ ಯೋಗಃ ಪ್ರಯುಕ್ತ’(ಬ್ರ. ಸೂ. ೨.೧.೩) ಇತಿ ನ್ಯಾಯಾದಿತಿ ಭಾವಃ ।
ವೇದಾಂತೇಷು ವಿಧೇಯಾಭಾವೋಕ್ತ್ಯಾ ವಿಧಿರ್ನಿರಸ್ತಃ ಸಂಪ್ರತ್ಯಂಶತ್ರಯವತೀ ಭಾವನಾ ತೇಷ್ವಸ್ತೀತ್ಯುಕ್ತಂ ದೂಷಯತಿ —
ಆಕಾಂಕ್ಷೇತಿ ।
ತದೇವ ಸ್ಫುಟಯಿತುಮುಕ್ತಮನುವದತಿ —
ಯದುಕ್ತಮಿತಿ ।
ಆಗಮಾವಷ್ಟಂಭೇನ ನಿರಾಚಷ್ಟೇ —
ತದಸದಿತಿ ।
ವಿಧಿಮಂತರೇಣ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಜ್ಞಾನೇ ಪ್ರವೃತ್ತ್ಯಯೋಗಾದ್ವೈಧಮೇವ ಜ್ಞಾನಂ ಸರ್ವಾಕಾಂಕ್ಷಾನಿವರ್ತಕಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ನ ಚೇತಿ ।
ಯಥಾ ಕರ್ಮಕಾಂಡೇ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯವಿಧೇರರ್ಥಾವಬೋಧಪರ್ಯಂತತ್ವೇನ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಟೋಮಾದಿವಿಧ್ಯರ್ಥಜ್ಞಾನೇ ವಿಧ್ಯಂತರಂ ನಾಪೇಕ್ಷತೇ ತಥಾ ಜ್ಞಾನಕಾಂಡೇಽಪಿ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತತ್ರಾಪಿ ವೇದಃ ಕೃತ್ಸ್ನೋಽಧಿಗಂತವ್ಯ ಇತಿ ವಿಧ್ಯಂತರಪ್ರಯುಕ್ತಮೇವ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಜ್ಞಾನಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ವಿಧ್ಯಂತರೇತಿ ।
ಶ್ರುತಹಾನ್ಯಶ್ರುತಕಲ್ಪನಾಪ್ರಸಂಗಾಚ್ಚ ನ ವಿಧಿಶೇಷತ್ವಂ ವೇದಾಂತಾನಾಮಿತ್ಯಾಹ —
ನ ಚೇತಿ ।
ವೇದಾಂತಃ ಸ್ವಾರ್ಥೇ ನ ಮಾನಂ ಸಿದ್ಧಾರ್ಥವಾಕ್ಯತ್ವಾತ್ಸೋಽರೋದೀದಿತ್ಯಾದಿವದಿತ್ಯನುಮಾನಾತ್ತೇಷಾಂ ವಿಧಿಶೇಷತ್ವಂ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಾರ್ಥಮೇಷ್ಟವ್ಯಮಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ವಸ್ತುಸ್ವರೂಪೇತಿ ।
ತದೇವಾನುಮಾನಂ ಪ್ರಪಂಚಯತಿ —
ಅಥಾಪೀತಿ ।
ವಿಧೇರಶ್ರುತತ್ವೇಽಪೀತಿ ಯಾವತ್ ।
ಫಲವನ್ನಿಶ್ಚಿತಜ್ಞಾನಾಜನಕತ್ವಮುಪಾಧಿರಿತಿ ಮನ್ವಾನಃ ಸಮಾಧತ್ತೇ —
ನ ವಿಶೇಷಾದಿತಿ ।
ನಞರ್ಥಂ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ —
ನ ವಾಕ್ಯಸ್ಯೇತಿ ।
ವಿಶೇಷಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ಕಿಂ ತರ್ಹೀತಿ ।
ತಸ್ಯ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಪ್ರಯೋಜಕತ್ವಮನ್ವಯವ್ಯತಿರೇಕಾಭ್ಯಾಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ತದ್ಯತ್ರೇತಿ ।
ಸಾಮಾನ್ಯನ್ಯಾಯಂ ಪ್ರಕೃತೇ ಯೋಜಯನ್ಪೃಚ್ಛತಿ —
ಕಿಂಚೇತಿ ।
ಕಿಂ ತೇಷು ತಾದೃಗ್ಜ್ಞಾನಮುತ್ಪದ್ಯತೇ ನ ವೇತಿ ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಥಃ ।
ದ್ವಿತೀಯೇಽನುಭವವಿರೋಧಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಮತ್ವಾ ಪಕ್ಷಾಂತರಮನೂದ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಾಹ —
ಉತ್ಪದ್ಯತೇ ಚೇದಿತಿ ।
ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯೇ ಹೇತುಸದ್ಭಾವಾನ್ನಾಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನಿಶ್ಚಿತಜ್ಞಾನಜನಕತ್ವೇಽಪಿ ಫಲವತ್ತ್ವವಿಶೇಷಣಮಸಿದ್ಧಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಕಿಂವೇತಿ ।
ವಿದ್ವದನುಭವಫಲಶ್ರುತಿಸಿದ್ಧಂ ವಿಶೇಷಣಮಿತಿ ಭಾವಃ ।
ದೃಷ್ಟಾಂತಂ ವಿಘಟಯಿತುಂ ಪ್ರಶ್ನಾಂತರಂ ಪ್ರಸ್ತೌತಿ —
ಏವಮಿತಿ ।
ವೇದಾಂತೇಷ್ವಿವೇತಿ ಯಾವತ್ । ಕಿಂ ವಾ ನೇತಿ ಶೇಷಃ ।
ಆದ್ಯೇ ಸಾಧ್ಯವೈಕಲ್ಯಂ ಮತ್ವಾ ದ್ವಿತೀಯಂ ದೂಷಯತಿ —
ನ ಚೇದಿತಿ ।
ತರ್ಹಿ ತದ್ದೃಷ್ಟಾಂತೇನ ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯಾದೇರಪಿ ಸ್ಯಾದಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ತದಪ್ರಾಮಾಣ್ಯ ಇತಿ ।
ವಿಮತಂ ಸ್ವಾರ್ಥೇ ಮಾನಂ ಯಥೋಕ್ತಜ್ಞಾನಜನಕತ್ವಾದ್ದರ್ಶಾದಿವಾಕ್ಯವದಿತಿ ಭಾವಃ ।
ವಿಪಕ್ಷೇ ದೋಷಮಾಹ —
ತದಪ್ರಾಮಾಣ್ಯೇ ಚೇತಿ ।
ಪ್ರವರ್ತಕಜ್ಞಾನಜನಕತ್ವಮುಪಾಧಿರಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ನನ್ವಿತಿ ।
ಸಾಧನವ್ಯಾಪ್ತಿಂ ಧುನೀತೇ —
ಆತ್ಮೇತಿ ।
ಪ್ರವರ್ತಕಧೀಜನಕತ್ವಂ ಧರ್ಮಿಣಿ ನಾಸ್ತೀತ್ಯಂಗೀಕರೋತಿ —
ಸತ್ಯಮಿತಿ ।
ತರ್ಹಿ ಯಥೋಕ್ತೋಪಾಧಿಸದ್ಭಾವಾದನುಮಾನಾನುತ್ಥಾನಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ನೈಷ ದೋಷ ಇತಿ ।
ನ ಹಿ ಪ್ರವರ್ತಕಧೀಜನಕತ್ವಂ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯೇ ಕಾರಣಂ ನಿಷೇಧವಾಕ್ಯೇಷ್ವಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಪ್ರಸಂಗಾತ್ । ನ ಚ ನಿವರ್ತಕಧೀಜನಕತ್ವಮಪಿ ತಥಾ; ವಿಧಾವಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಪ್ರಸಂಗಾತ್ । ನೋಭಯಂ ಪ್ರತ್ಯೇಕಮುಭಯಕಾರಣತ್ವಾಭಾವೇನಾಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಾದಿತಿ ಭಾವಃ ।
ವೇದಾಂತೇಷು ಪ್ರವರ್ತಕಧೀಜನಕತ್ವಾಭಾವೋ ನ ಕೇವಲಮದೋಷಃ ಕಿಂತು ಗುಣ ಇತ್ಯಾಹ —
ಅಲಂಕಾರಶ್ಚೇತಿ ।
’ಆತ್ಮಾನಂ ಚೇದಿ’ತ್ಯಾದಿಶ್ರುತೇ’ರೇತದ್ಬುಧ್ವೇ’ತ್ಯಾದಿಸ್ಮೃತೇಶ್ಚಾಽಽತ್ಮಜ್ಞಾನಂ ಕೃತಕೃತ್ಯತಾನಿದಾನಮ್ । ನ ಚ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಪ್ರವರ್ತಕತ್ವೇ ತದ್ಯುಕ್ತಂ ಪ್ರವೃತ್ತೀನಾಂ ಕ್ಲೇಶಾಕ್ಷೇಪಕತ್ವಾದತೋ ಯಥೋಕ್ತಜ್ಞಾನಜನಕತ್ವಂ ವಾಕ್ಯಾನಾಂ ಭೂಷಣಮೇವೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಶಬ್ದೋತ್ಥಂ ಜ್ಞಾನಂ ವಿಧೇಯಮಿತಿ ಪ್ರತಿಕ್ಷಿಪ್ಯ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಪಕ್ಷಾಂತರಮನುವದತಿ —
ಯತ್ತೂಕ್ತಮಿತಿ ।
ಉಪಾಸನಾರ್ಥತ್ವಮಿತ್ಯಾತ್ಮೋಪಾಸನೇನ ತತ್ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರಂ ಭಾವಯೇದಿತ್ಯೇವಮರ್ಥತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಭ್ಯುಪಗಮವಾದೇನ ಪರಿಹರತಿ —
ಸತ್ಯಮಿತಿ ।
ಯಥೋಕ್ತೇಷು ವಾಕ್ಯೇಷ್ವಾತ್ಮೋಪಾಸನಂ ತತ್ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರಮುದ್ದಿಶ್ಯ ವಿಧೀಯತೇ ಚೇತ್ಪ್ರಕೃತೇಽಪಿ ವಾಕ್ಯೇ ತತ್ಸಂಭವಾನ್ನಾಪೂರ್ವವಿಧಿರಿತಿ ಪ್ರಕ್ರಮೋ ಭಜ್ಯೇತೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಕಿಂತ್ವಿತಿ ।
ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ವಿಧ್ಯಂಗೀಕಾರವಾಚೋಯುಕ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಪಕ್ಷ ಇತಿ ।
ಯಥಾ ಪಕ್ಷೇ ಪ್ರಾಪ್ತಸ್ಯಾವಘಾತಸ್ಯ ವ್ರೀಹೀನವಹಂತೀತಿ ನಿಯಮರೂಪೋ ವಿಧಿರಂಗೀಕೃತಸ್ತಥಾಽಽತ್ಮೋಪಾಸನಸ್ಯಾಪಿ ಪಕ್ಷೇ ಪ್ರಾಪ್ತಸ್ಯ ತದೇವ ಕರ್ತವ್ಯಂ ನಾನಾತ್ಮೋಪಾಸನಮಿತಿ ಯೋ ನಿಯಮಸ್ತದರ್ಥತಾ ಪ್ರಕೃತವಾಕ್ಯಸ್ಯೇತಿ ನ ಪ್ರಕ್ರಮವಿರೋಧೋಽಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪಾಕ್ಷಿಕೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತಿಮುಕ್ತಾಮಾಕ್ಷಿಪತಿ —
ಕಥಮಿತಿ ।
ಕಾ ಪುನರತ್ರಾನುಪಪತ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಯಾವತೇತಿ ।
ಆತ್ಮನಿ ವಾಕ್ಯೋತ್ಥೇ ವಿಜ್ಞಾನೇ ಸತ್ಯನಾತ್ಮಸ್ಮೃತಿಹೇತೂನಾಂ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನಾದೀನಾಮಪನೀತತ್ವಾದ್ಧೇತ್ವಭಾವೇ ಫಲಾಭಾವ ಇತಿ ನ್ಯಾಯೇನ ತಾಸಾಮಸಂಭವಾದಾತ್ಮಸ್ಮೃತಿಸಂತತಿರೇವ ಪುನಃ ಸದಾ ಸ್ಯಾತ್ಪ್ರಕಾರಾಂತರಾಯೋಗಾದಿತಿ ಸಿದ್ಧಾಂತಿನೋಕ್ತತ್ವಾನ್ನಾಽಽತ್ಮೋಪಾಸನಸ್ಯ ಪಕ್ಷೇ ಪ್ರಾಪ್ತಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತಸ್ಯ ನಿತ್ಯಪ್ರಾಪ್ತಿಮುಕ್ತಾಮಂಗೀಕರೋತಿ —
ಬಾಢಮಿತಿ ।
ತರ್ಹಿ ನಿಯಮವಿಧಿವಾಚೋಯುಕ್ತಿರಯುಕ್ತೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಯದ್ಯಪೀತಿ ।
ಆತ್ಮನಿ ನಿತ್ಯಾಪರೋಕ್ಷಸಂವಿದೇಕತಾನೇ ಸ್ಮರಣಂ ವಿಸ್ಮರಣಂ ವಾ ಯದ್ಯಪಿ ನೋಪಪದ್ಯತೇ ತಥಾಽಪಿ ತಯೋಸ್ತಸ್ಮಿನ್ನನುಭವಸಿದ್ಧತ್ವಾನ್ನಿಯಮವಿಧೇಃ ಸಾವಕಾಶತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಯೇನಾಽಽಹ —
ಶರೀರೇತಿ ।
ಅಥಾಽಽರಬ್ಧಫಲಸ್ಯಾಪಿ ಕರ್ಮಣಃ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಾನ್ನಿವೃತ್ತೇರ್ನ ವಿದುಷೋ ವಾಗಾದೀನಾಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿರತ ಆಹ —
ಲಬ್ಧೇತಿ ।
ಯಥಾ ಮುಕ್ತಸ್ಯೇಷುಪಾಷಾಣಾದೇರಪ್ರತಿಬಂಧಾದ್ಯಾವದ್ವೇಗಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿರವಶ್ಯಂಭಾವಿನೀ ತಥಾ ಪ್ರವೃತ್ತಫಲಸ್ಯ ಕರ್ಮಣೋ ಜ್ಞಾನೇನೋಪಜೀವ್ಯತಯಾ ತತೋ ಬಲವತ್ತ್ವಾತ್ತದ್ವಶಾದ್ವಿದುಷೋಽಪಿ ಯಾವದ್ಭೋಗಂ ವಾಗಾದಿಪ್ರವೃತ್ತಿಧ್ರೌವ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆರಬ್ಧಕರ್ಮಪ್ರಾಬಲ್ಯೇ ಫಲಿತಮಾಹ —
ತೇನೇತಿ ।
ಆರಬ್ಧಸ್ಯ ಕರ್ಮಣೋ ಯಥೋಕ್ತೇನ ನ್ಯಾಯೇನ ಪ್ರಾಬಲ್ಯೇ ತದ್ವಶಾತ್ಕ್ಷುಧಾದಿದೋಷೋ ಯದೋದ್ಭವತಿ ತದಾಽಽತ್ಮನಿ ವಿಸ್ಮರಣಾದಿಸಂಭವಾತ್ತಜ್ಜ್ಞಾನಪ್ರಾಪ್ತೇಃ ಪಾಕ್ಷಿಕತ್ವಾದವಶ್ಯಂಭಾವಿಕರ್ಮಾಪೇಕ್ಷಯಾ ತದ್ದೌರ್ಬಲ್ಯಂ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತಥಾಽಪಿ ನಿಯಮವಿಧ್ಯಂಗೀಕಾರಸ್ಯ ಕಿಮಾಯಾತಂ ತದಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಪಕ್ಷೇ ಪ್ರಾಪ್ತತ್ವಂ ತಚ್ಛಬ್ದಾರ್ಥಃ । ಆದಿಪದಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಶಮದಮಾದಿಸಂಗ್ರಹಾರ್ಥಮ್ ।
ವಿಜ್ಞಾಯೇತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಾನಾಂ ನಿಯಮವಿಧ್ಯರ್ಥತ್ವಮುಪಸಂಹರತಿ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಆದಿಪದೇನ ಪ್ರಕೃತಮಪಿ ವಾಕ್ಯಂ ಸಂಗೃಹ್ಯತೇ ।
ತಚ್ಛಬ್ದಾರ್ಥಮೇವ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ —
ಅನ್ಯಾರ್ಥೇತಿ ।
ಶಾಬ್ದಜ್ಞಾನಾದೇವ ಪುಮರ್ಥಸಿದ್ಧೇಸ್ತಸ್ಯ ತದಾವೃತ್ತೇಸ್ತೃತೀಯಜ್ಞಾನಸ್ಯ ವಾ ವಿಧೇಯತ್ವಾಭಾವಾದ್ವೇದಾಂತಾಃ ಶುದ್ಧೇ ಸಿದ್ಧೇಽರ್ಥೇ ಮಾನಮಿತ್ಯುಕ್ತಮಿದಾನೀಮಿತಿಶಬ್ದಪ್ರಯುಕ್ತಂ ಚೋದ್ಯಮುತ್ಥಾಪಯತಿ —
ಅನಾತ್ಮೇತಿ ।
ಆತ್ಮಶಬ್ದಾದೂರ್ಧ್ವಮಿತಿಶಬ್ದಪ್ರಯೋಗಾದಾತ್ಮಶಬ್ದಾರ್ಥಸ್ಯೋಪಾಸ್ಯತ್ವೇನಾವಿವಕ್ಷಿತತ್ವಾದಾತ್ಮಗುಣಕಸ್ಯಾನಾತ್ಮನೋಽವ್ಯಾಕೃತಶಬ್ದಿತಸ್ಯ ಪ್ರಧಾನಸ್ಯೋಪಾಸನಮಸ್ಮಿನ್ವಾಕ್ಯೇ ವಿವಕ್ಷಿತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಉಕ್ತಮೇವಾರ್ಥಂ ದೃಷ್ಟಾಂತೇನ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ —
ಯಥೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಅನಾತ್ಮೋಪಾಸನಮೇವಾತ್ರ ವಿಧಿತ್ಸಿತಮಿತ್ಯತ್ರ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ —
ಆತ್ಮೇತಿ ।
ತದೇವ ಪ್ರಪಂಚಯತಿ —
ಪರೇಣೇತಿ ।
ತತೋ ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ಇಹ ತ್ವಿತಿ ।
ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯಾಂತರಮಾಹ —
ಇತಿಪರಶ್ಚೇತಿ ।
ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯಫಲಮಾಹ —
ಅತ ಇತಿ ।
ನಾತ್ರಾನಾತ್ಮೋಪಾಸನಂ ವಿವಕ್ಷಿತಮಿತಿ ಪರಿಹರತಿ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಹೇತ್ವರ್ಥಂ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ಅಸ್ಯೈವೇತಿ ।
ಆತ್ಮನಶ್ಚೇದುಪಾಸ್ಯತ್ವಂ ತದಾ ಪ್ರಕ್ರಮವಿರೋಧಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ಪ್ರವಿಷ್ಟಸ್ಯೇತಿ ।
ಆತ್ಮನೋ ದರ್ಶನಪ್ರತಿಷೇಧಂ ಪ್ರಕಟಯತಿ —
ಯಸ್ಯೇತಿ ।
ತಸ್ಯೈವೇತಿ ನಿಯಮೇ ಹೇತುಮಾಹ —
ಪ್ರಕೃತೇತಿ ।
ತಚ್ಛಬ್ದಸ್ಯ ಪ್ರಕೃತಪರಾಮರ್ಶಿತ್ವಾತ್ಪ್ರವಿಷ್ಟಸ್ಯ ಚ ಪ್ರಕೃತತ್ವಾತ್ತಸ್ಯ ತೇನೋಪಾದಾನಾದಿತಿ ಹೇತ್ವರ್ಥಃ ।
ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಂ ನಿಗಮಯತಿ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಪ್ರಾಣನಾದಿವಿಶಿಷ್ಟಸ್ಯ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ವಾತ್ತಸ್ಯ ದೃಷ್ಟತ್ವೇಽಪಿ ಪೂರ್ಣಸ್ಯ ನ ದೃಷ್ಟತೇತಿ ನಿಷೇಧಶ್ರುತಿಪರ್ಯವಸಾನಾನ್ನೋಪಕ್ರಮವಿರೋಧೋಽಸ್ತೀತಿ ಪರಿಹರತಿ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ತದೇವ ವಿಶದಯತಿ —
ದರ್ಶನೇತಿ ।
ಕಥಮಯಮಭಿಪ್ರಾಯಭೇದ ಶ್ರುತೇರವಗಮ್ಯತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಪ್ರಾಣನಾದೀತಿ ।
ಪ್ರಾಣನ್ನೇವೇತ್ಯಾದಿನಾ ಕ್ರಿಯಾವಿಶೇಷವಿಶಿಷ್ಟತ್ವೇನಾಽಽತ್ಮನೋ ವಿಶೇಷಣಾತ್ತಸ್ಯ ದೃಷ್ಟತ್ವೇಽಪಿ ನಾಸೌ ಪರಿಪೂರ್ಣೋ ದೃಷ್ಟಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಶ್ರುತೇರಾಶಯೋ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ಕೇವಲಸ್ಯ ತು ತಸ್ಯೋಪಾಸ್ಯತ್ವಮಭಿಸಂಹಿತಮಕೃತ್ಸ್ನತ್ವದೋಷಾಭಾವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಉಕ್ತಮರ್ಥಂ ವ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ ಸಾಧಯತಿ —
ಆತ್ಮನಶ್ಚೇದಿತಿ ।
ತಸ್ಯಾನುಪಾಸ್ಯತ್ವಾರ್ಥಂ ತದ್ವಚನಮರ್ಥವದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತದುಪಾಸ್ಯತ್ವನಿಷೇಧಸ್ಯಾಽಽತ್ಮೋಪಾಸ್ಯತ್ವೇ ಪರ್ಯವಸಾನಮಭಿಪ್ರೇತ್ಯಾಽಽಹ —
ಅತೋಽನೇಕೈಕೇತಿ ।
ಉಪಕ್ರಮೋಪಸಂಹಾರಾಭ್ಯಾಮುಪಾಸ್ಯತ್ವಮಾತ್ಮನೋ ದರ್ಶಿತಮಿದಾನೀಮಿತಿಶಬ್ದಪ್ರಯೋಗಾದನಾತ್ಮೋಪಾಸನಮಿದಮಿತ್ಯುಕ್ತಂ ಪ್ರತ್ಯಾಹ —
ಯಸ್ತ್ವಿತಿ ।
ಪ್ರಯೋಗಶಬ್ದಾದುಪರಿಷ್ಟಾತ್ಸಶಬ್ದೋ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಃ ।
ಇತಿಶಬ್ದಸ್ಯ ಯಥೋಕ್ತಾರ್ಥತ್ವಾಭಾವೇ ದೋಷಮಾಹ —
ಅನ್ಯಥೇತಿ ।
ನ ಚಾಽಽತ್ಮನಃ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯೇಣಾನುಪಾಸ್ಯತ್ವಾರ್ಥಮಿತಿಶಬ್ದೋಽರ್ಥವಾನ್ಪೂರ್ವಾಪರವಾಕ್ಯವಿರೋಧಾದಿತಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ ।
ಇತಿಶಬ್ದಮಂತರೇಣ ವಾಕ್ಯಪ್ರಯೋಗೇ ದೋಷಮಾಹ —
ತಥೇತಿ ।
ತಸ್ಯ ಶಬ್ದಪ್ರತ್ಯಯವಿಷಯತ್ವಮಿಷ್ಟಮೇವೇತಿ ಚೇತ್ತತ್ರಾಽಽಹ —
ತಚ್ಚೇತಿ ।
ಆತ್ಮೋಪಾಸ್ಯತ್ವವಾಕ್ಯವೈಲಕ್ಷಣ್ಯಾದನಾತ್ಮೋಪಾಸನಮೇತದಿತ್ಯುಕ್ತಂ ತದ್ದೂಷಯತಿ —
ಯತ್ತ್ವಿತಿ ।