ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ப்³ரஹ்ம வா இத³மக்³ர ஆஸீத்ததா³த்மாநமேவாவேத் । அஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீதி । தஸ்மாத்தத்ஸர்வமப⁴வத்தத்³யோ யோ தே³வாநாம் ப்ரத்யபு³த்⁴யத ஸ ஏவ தத³ப⁴வத்தத²ர்ஷீணாம் ததா² மநுஷ்யாணாம் தத்³தை⁴தத்பஶ்யந்ருஷிர்வாமதே³வ: ப்ரதிபேதே³(அ)ஹம் மநுரப⁴வம் ஸூர்யஶ்சேதி । ததி³த³மப்யேதர்ஹி ய ஏவம் வேதா³ஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீதி ஸ இத³ம் ஸர்வம் ப⁴வதி தஸ்ய ஹ ந தே³வாஶ்சநாபூ⁴த்யா ஈஶதே । ஆத்மா ஹ்யேஷாம் ஸ ப⁴வதி அத² யோ(அ)ந்யாம் தே³வதாமுபாஸ்தே(அ)ந்யோ(அ)ஸாவந்யோ(அ)ஹமஸ்மீதி ந ஸ வேத³ யதா² பஶுரேவம் ஸ தே³வாநாம் । யதா² ஹ வை ப³ஹவ: பஶவோ மநுஷ்யம் பு⁴ஞ்ஜ்யுரேவமேகைக: புருஷோ தே³வாந்பு⁴நக்த்யேகஸ்மிந்நேவ பஶாவாதீ³யமாநே(அ)ப்ரியம் ப⁴வதி கிமு ப³ஹுஷு தஸ்மாதே³ஷாம் தந்ந ப்ரியம் யதே³தந்மநுஷ்யா வித்³யு: ॥ 10 ॥
தந்ந, ஸர்வபா⁴வாபத்தேரநித்யத்வதோ³ஷாத் । ந ஹி ஸோ(அ)ஸ்தி லோகே பரமார்த²த:, யோ நிமித்தவஶாத்³பா⁴வாந்தரமாபத்³யதே நித்யஶ்சேதி । ததா² ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநநிமித்தக்ருதா சேத்ஸர்வபா⁴வாபத்தி:, நித்யா சேதி விருத்³த⁴ம் । அநித்யத்வே ச கர்மப²லதுல்யதேத்யுக்தோ தோ³ஷ: । அவித்³யாக்ருதாஸர்வத்வநிவ்ருத்திம் சேத்ஸர்வபா⁴வாபத்திம் ப்³ரஹ்மவித்³யாப²லம் மந்யஸே, ப்³ரஹ்மபா⁴விபுருஷகல்பநா வ்யர்தா² ஸ்யாத் । ப்ராக்³ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநாத³பி ஸர்வோ ஜந்துர்ப்³ரஹ்மத்வாந்நித்யமேவ ஸர்வபா⁴வாபந்ந: பரமார்த²த: ; அவித்³யயா து அப்³ரஹ்மத்வமஸர்வத்வம் சாத்⁴யாரோபிதம் - யதா² ஶுக்திகாயாம் ரஜதம் , வ்யோம்நி வா தலமலவத்த்வாதி³ ; ததே²ஹ ப்³ரஹ்மண்யத்⁴யாரோபிதமவித்³யயா அப்³ரஹ்மத்வமஸர்வத்வம் ச ப்³ரஹ்மவித்³யயா நிவர்த்யதே - இதி மந்யஸே யதி³, ததா³ யுக்தம் — யத்பரமார்த²த ஆஸீத்பரம் ப்³ரஹ்ம, ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய முக்²யார்த²பூ⁴தம் ‘ப்³ரஹ்ம வா இத³மக்³ர ஆஸீத்’ இத்யஸ்மிந்வாக்யே உச்யத இதி வக்தும் ; யதா²பூ⁴தார்த²வாதி³த்வாத்³வேத³ஸ்ய । ந த்வியம் கல்பநா யுக்தா — ப்³ரஹ்மஶப்³தா³ர்த²விபரீதோ ப்³ரஹ்மபா⁴வீ புருஷோ ப்³ரஹ்மேத்யுச்யத இதி, ஶ்ருதஹாந்யஶ்ருதகல்பநாயா அந்யாய்யத்வாத் — மஹத்தரே ப்ரயோஜநாந்தரே(அ)ஸதி அவித்³யாக்ருதவ்யதிரேகேணாப்³ரஹ்மத்வமஸர்வத்வம் ச வித்³யத ஏவேதி சேத் , ந, தஸ்ய ப்³ரஹ்மவித்³யயாபோஹாநுபபத்தே: । ந ஹி க்வசித்ஸாக்ஷாத்³வஸ்துத⁴ர்மஸ்யாபோட்⁴ரீ த்³ருஷ்டா கர்த்ரீ வா ப்³ரஹ்மவித்³யா, அவித்³யாயாஸ்து ஸர்வத்ரைவ நிவர்திகா த்³ருஶ்யதே ; ததா² இஹாப்யப்³ரஹ்மத்வமஸர்வத்வம் சாவித்³யாக்ருதமேவ நிவர்த்யதாம் ப்³ரஹ்மவித்³யயா ; ந து பாரமார்தி²கம் வஸ்து கர்தும் நிவர்தயிதும் வா அர்ஹதி ப்³ரஹ்மவித்³யா । தஸ்மாத்³வ்யர்தை²வ ஶ்ருதஹாந்யஶ்ருதகல்பநா ॥

ப⁴ர்த்ருப்ரபஞ்சவ்யாக்²யாநம் தூ³ஷயதி —

தந்நேதி ।

ப்³ரஹ்மஶப்³தே³ந பரஸ்மாத³ர்தா²ந்தரஸ்ய க்³ரஹே தஸ்ய ஸர்வபா⁴வாபத்தே: ஸாத்⁴யத்வாத³நித்யத்வாபத்தேர்ந தந்மதமுசிதமித்யர்த²: ।

ஸாத்⁴யஸ்யாபி மோக்ஷஸ்ய நித்யத்வமாஶங்க்ய யத்க்ருதகம் தத³நித்யமிதி ந்யாயமாஶ்ரித்யா(அ)(அ)ஹ —

ந ஹீதி ।

ஸாமாந்யந்யாயம் ப்ரக்ருதே யோஜயதி —

ததே²தி ।

ப⁴வது ஸர்வபா⁴வாபத்தேரநித்யத்வம் கா ஹாநிஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

அநித்யத்வே சேதி ।

கிஞ்ச ஜீவஸ்யாப்³ரஹ்மத்வம் தவாவித்³யாக்ருதம் பாரமார்தி²கம் வேதி விகல்ப்யா(அ)(அ)த்³யமநூத்³ய தூ³ஷயதி —

அவித்³யாக்ருதேதி ।

தத்ராநுவாத³பா⁴க³ம் விப⁴ஜதே —

ப்ராகி³த்யாதி³நா ।

ப்³ரஹ்மபா⁴விபுருஷகல்பநா வ்யர்தே²த்யுக்தம் வ்யக்தீகரோதி —

ததே³தி ।

தஸ்மிந்பக்ஷே யத்³ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாத்பூர்வமபி பரமார்த²த: பரம் ப்³ரஹ்மா(அ)(அ)ஸீத்ததே³வ ப்ரக்ருதே வாக்யே ப்³ரஹ்மஶப்³தே³நோச்யத இதி யுக்தம் வக்தும் தத்³தி⁴ ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய முக்²யமாலம்ப³நமிதி யோஜநா ।

கௌ³ர்பா³ஹீக இதிவத³முக்²யார்தோ²(அ)பி ப்³ரஹ்மஶப்³தோ³ நிர்வஹதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

யதே²தி ।

நிரதிஶயமஹத்த்வஸம்பந்நம் வஸ்து ப்³ரஹ்மஶப்³தே³ந ஶ்ருதமஶ்ருதஸ்து ப்³ரஹ்மபா⁴வீ புருஷ: ஶ்ருதஹாந்யா சாஶ்ருதகல்பநா ந ந்யாயவதீ தஸ்மாத்தத்கல்பநா ந யுக்தேதிவ்யாவர்த்யமாஹ —

நத்விதி ।

அக்³நிரதீ⁴தே(அ)நுவாகமித்யாதௌ³ ஶ்ருதஹாந்யா(அ)ஶ்ருதோபாதா³நம் த்³ருஷ்டமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

மஹத்தர இதி ।

தத்ராக்³நிஶப்³த³ஸ்ய முக்²யார்த²த்வே ஸத்யந்விதாபி⁴தா⁴நாநுபபத்த்யா வாக்யார்தா²ஸித்³தே⁴ஸ்தஜ்ஜ்ஞாநே ப்ரயோஜநே ஶ்ருதமபி ஹித்வா(அ)ஶ்ருதம் க்³ருஹ்யதே ப்ரக்ருதே த்வஸதி ப்ரயோஜநவிஶேஷே ஶ்ருதஹாந்யாதி³ர்ந யுக்திமதீத்யர்த²: । மநுஷ்யாதி⁴காரம் நிர்வோடு⁴ம் ப்³ரஹ்மபா⁴விபுருஷகல்பநேத்யாஶங்க்ய மஹத்தரவிஶேஷணம் । யத்³ப்³ரஹ்மவித்³யயேதி பரஸ்யாபி துல்யமதி⁴க்ருதத்வம் தஸ்ய சாவித்³யாத்³வாரா(அ)தி⁴காரித்வமவிருத்³த⁴மித்யக்³ரே ஸ்பு²டீப⁴விஷ்யதீதி பா⁴வ: ।

த்³விதீயம் கல்பமுத்தா²பயதி —

அவித்³யேதி ।

ப்³ரஹ்மவித்³யாவையர்த்²யப்ரஸம்கா³ந்மைவமிதி தூ³ஷயதி —

ந தஸ்யேதி ।

அநுபபத்திமேவ ஸாத⁴யதி —

ந ஹீதி ।

ஸாக்ஷாதா³ரோபமந்தரேணேதி யாவத் । வஸ்துத⁴ர்மஸ்ய பரமார்த²பூ⁴தஸ்ய பதா³ர்த²ஸ்யேத்யர்த²: ।

வித்³யாயாஸ்தர்ஹி கத²மர்த²வத்த்வம் ஸாத⁴யதி —

ந ஹீதி ।

ஸாக்ஷாதா³ரோபமந்தரேணேதி யாவத் । வஸ்துத⁴ர்மஸ்ய பரமார்த²பூ⁴தஸ்ய பதா³ர்த²ஸ்யேத்யர்த²: ।

வித்³யாயாஸ்தர்ஹி கத²மர்த²வத்த்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

அவித்³யாயாஸ்த்விதி ।

ஸர்வத்ர ஶுக்த்யாதா³விதி யாவத் ।

விமதமவித்³யாத்மகம் வித்³யாநிவர்த்யத்வாத்³ரஜதாதி³வதி³த்யபி⁴ப்ரேத்ய தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ —

ததே²தி ।

விமதம் ந காரகம் வித்³யாத்வாச்சு²க்திவித்³யாவதி³த்யாஶயேநா(அ)(அ)ஹ —

ந த்விதி ।

அப்³ரஹ்மத்வாதே³ர்வாஸ்தவத்வாயோகா³த³யுக்தா ப்³ரஹ்மபா⁴விபுருஷகல்பநேத்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।