ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃಚತುರ್ಥಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಬ್ರಹ್ಮ ವಾ ಇದಮಗ್ರ ಆಸೀತ್ತದಾತ್ಮಾನಮೇವಾವೇತ್ । ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮೀತಿ । ತಸ್ಮಾತ್ತತ್ಸರ್ವಮಭವತ್ತದ್ಯೋ ಯೋ ದೇವಾನಾಂ ಪ್ರತ್ಯಬುಧ್ಯತ ಸ ಏವ ತದಭವತ್ತಥರ್ಷೀಣಾಂ ತಥಾ ಮನುಷ್ಯಾಣಾಂ ತದ್ಧೈತತ್ಪಶ್ಯನೃಷಿರ್ವಾಮದೇವಃ ಪ್ರತಿಪೇದೇಽಹಂ ಮನುರಭವಂ ಸೂರ್ಯಶ್ಚೇತಿ । ತದಿದಮಪ್ಯೇತರ್ಹಿ ಯ ಏವಂ ವೇದಾಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮೀತಿ ಸ ಇದಂ ಸರ್ವಂ ಭವತಿ ತಸ್ಯ ಹ ನ ದೇವಾಶ್ಚನಾಭೂತ್ಯಾ ಈಶತೇ । ಆತ್ಮಾ ಹ್ಯೇಷಾಂ ಸ ಭವತಿ ಅಥ ಯೋಽನ್ಯಾಂ ದೇವತಾಮುಪಾಸ್ತೇಽನ್ಯೋಽಸಾವನ್ಯೋಽಹಮಸ್ಮೀತಿ ನ ಸ ವೇದ ಯಥಾ ಪಶುರೇವಂ ಸ ದೇವಾನಾಮ್ । ಯಥಾ ಹ ವೈ ಬಹವಃ ಪಶವೋ ಮನುಷ್ಯಂ ಭುಂಜ್ಯುರೇವಮೇಕೈಕಃ ಪುರುಷೋ ದೇವಾನ್ಭುನಕ್ತ್ಯೇಕಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಪಶಾವಾದೀಯಮಾನೇಽಪ್ರಿಯಂ ಭವತಿ ಕಿಮು ಬಹುಷು ತಸ್ಮಾದೇಷಾಂ ತನ್ನ ಪ್ರಿಯಂ ಯದೇತನ್ಮನುಷ್ಯಾ ವಿದ್ಯುಃ ॥ ೧೦ ॥
ತತ್ಕಥಮವೇದಿತ್ಯಾಹ — ಅಹಂ ದೃಷ್ಟೇರ್ದ್ರಷ್ಟಾ ಆತ್ಮಾ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮಿ ಭವಾಮೀತಿ । ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ — ಯತ್ಸಾಕ್ಷಾದಪರೋಕ್ಷಾತ್ಸರ್ವಾಂತರ ಆತ್ಮಾ ಅಶನಾಯಾದ್ಯತೀತೋ ನೇತಿ ನೇತ್ಯಸ್ಥೂಲಮನಣ್ವಿತ್ಯೇವಮಾದಿಲಕ್ಷಣಮ್ , ತದೇವಾಹಮಸ್ಮಿ, ನಾನ್ಯಃ ಸಂಸಾರೀ, ಯಥಾ ಭವಾನಾಹೇತಿ । ತಸ್ಮಾತ್ ಏವಂ ವಿಜ್ಞಾನಾತ್ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮ ಸರ್ವಮಭವತ್ - ಅಬ್ರಹ್ಮಾಧ್ಯಾರೋಪಣಾಪಗಮಾತ್ ತತ್ಕಾರ್ಯಸ್ಯಾಸರ್ವತ್ವಸ್ಯ ನಿವೃತ್ತ್ಯಾ ಸರ್ವಮಭವತ್ । ತಸ್ಮಾದ್ಯುಕ್ತಮೇವ ಮನುಷ್ಯಾ ಮನ್ಯಂತೇ — ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಯಾ ಸರ್ವಂ ಭವಿಷ್ಯಾಮ ಇತಿ । ಯತ್ಪೃಷ್ಟಮ್ — ಕಿಮು ತದ್ಬ್ರಹ್ಮಾವೇದ್ಯಸ್ಮಾತ್ತತ್ಸರ್ವಮಭವದಿತಿ, ತನ್ನಿರ್ಣೀತಮ್ — ಬ್ರಹ್ಮ ವಾ ಇದಮಗ್ರ ಆಸೀತ್ತದಾತ್ಮಾನಮೇವಾವೇದಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮೀತಿ ತಸ್ಮಾತ್ತತ್ಸರ್ವಮಭವದಿತಿ ॥

ವಾಕ್ಯಾಂತರಮಾಕಾಂಕ್ಷಾಪೂರ್ವಕಮಾದತ್ತೇ —

ತತ್ಕಥಮಿತಿ ।

ತದಕ್ಷರಾಣಿ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ದೃಷ್ಟೇರಿತಿ ।

ಇತಿಪದಮವೇದಿತ್ಯನೇನ ಸಂಬಧ್ಯತೇ ।

ಬ್ರಹ್ಮಶಬ್ದಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ಬ್ರಹ್ಮೇತೀತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮಾಹಂಪದಾರ್ಥಯೋರ್ಮಿಥೋ ವಿಶೇಷಣವಿಶೇಷ್ಯಭಾವಮಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ —

ತದೇವೇತಿ ।

ಆಚಾರ್ಯೋಪದಿಷ್ಟೇಽರ್ಥೇ ಸ್ವಸ್ಯ ನಿಶ್ಚಯಂ ದರ್ಶಯತಿ —

ಯಥೇತಿ ।

ಇತಿಶಬ್ದೋ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಜ್ಞಾನಸಮಾಪ್ತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಇದಾನೀಂ ಫಲವಾಕ್ಯಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।

ಸರ್ವಭಾವಮೇವ ವ್ಯಾಕರೋತಿ —

ಅಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮೈವಾವಿದ್ಯಯಾ ಸಂಸರತಿ ವಿದ್ಯಯಾಂ ಚ ಮುಚ್ಯತ ಇತಿ ಪಕ್ಷಸ್ಯ ನಿರ್ದೋಷತ್ವಮುಪಸಮ್ಹರತಿ —

ತಸ್ಮಾದ್ಯುಕ್ತಮಿತಿ ।

ವೃತ್ತಂ ಕೀರ್ತಯತಿ —

ಯತ್ಪೃಷ್ಟಮಿತಿ ।