ಸಾಮರ್ಥ್ಯಾಚ್ಚೇದ್ವಿದ್ಯಾಫಲಪ್ರಾಪ್ತೌ ತೇಷಾಂ ವಿಘ್ನಕರಣಂ ತರ್ಹಿ ಕರ್ಮಫಲಪ್ರಾಪ್ತಾವಪಿ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯತಿಪ್ರಸಂಗಂ ಶಂಕತೇ —
ನನ್ವಿತಿ ।
ಭವತು ತೇಷಾಂ ಸರ್ವತ್ರ ವಿಘ್ನಾಚರಣಮಿತ್ಯತ ಆಹ —
ಹಂತೇತಿ ।
ಅವಿಸ್ರಂಭೋ ವಿಶ್ವಾಸಾಭಾವಃ ।
ಸಾಮರ್ಥ್ಯಾದ್ವಿಘ್ನಕರ್ತೃತ್ವೇಽತಿಪ್ರಸಕ್ತ್ಯಂತರಮಾಹ —
ತಥೇತಿ ।
ಅತಿಪ್ರಸಂಗಾಂತರಮಾಹ —
ತಥಾ ಕಾಲೇತಿ ।
ವಿಘ್ನಕರಣೇ ಪ್ರಭುತ್ವಮಿತಿ ಪೂರ್ವೇಣ ಸಂಬಂಧಃ ।
ಈಶ್ವರಾದೀನಾಂ ಯಥೋಕ್ತಕಾರ್ಯಕರತ್ವೇ ಪ್ರಮಾಣಮಾಹ —
ಏಷಾಂ ಹೀತಿ ।
“ಏಷ ಹ್ಯೇವ ಸಾಧು ಕರ್ಮ ಕಾರಯತಿ” । “ಕರ್ಮ ಹೈವ ತದೂಚತುರಿ”(ಬೃ. ಉ. ೩ । ೨ । ೧೩) ತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಂ ಶಾಸ್ತ್ರಶಬ್ದಾರ್ಥಃ ।
ದೇವಾದೀನಾಂ ವಿಘ್ನಕರ್ತೃತ್ವವದೀಶ್ವರಾದೀನಾಮಪಿ ತತ್ಸಂಭವಾದ್ವೇದಾರ್ಥಾನುಷ್ಠಾನೇ ವಿಶ್ವಾಸಾಭಾವಾತ್ತದಪ್ರಮಾಣ್ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ತಮಿತಿ ಫಲಿತಮಾಹ —
ಅತೋಽಪೀತಿ ।
ಕಿಮಿದಮವೈದಿಕಸ್ಯ ಚೋದ್ಯಂ ಕಿಂ ವಾ ವೈದಿಕಸ್ಯೇತಿ ವಿಕಲ್ಪ್ಯಾಽಽದ್ಯಂ ದೂಷಯತಿ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ದಧ್ಯಾದ್ಯುತ್ಪಿಪಾದಯಿಷಯಾ ದುಗ್ಧಾದ್ಯಾದಾನದರ್ಶನಾತ್ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ಸುಖದುಃಖಾದಿತಾರತಮ್ಯದೃಷ್ಟೇಃ ಸ್ವಭಾವವಾದೇ ಚ ನಿಯತನಿಮಿತ್ತಾದಾನವೈಚಿತ್ರ್ಯದರ್ಶನಯೋರನುಪಪತ್ತೇಸ್ತದಯೋಗಾತ್ಕರ್ಮಫಲಂ ಜಗದೇಷ್ಟವ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ದ್ವಿತೀಯಂ ಪ್ರತ್ಯಾಹ —
ಸುಖೇತಿ ।
’ಕರ್ಮ ಹೈವ’ ಇತ್ಯಾದ್ಯಾ ಶ್ರುತಿಃ । ‘ಕರ್ಮಣಾ ಬದ್ಧ್ಯತೇ ಜಂತುಃ’ ಇತ್ಯಾದ್ಯಾ ಸ್ಮೃತಿಃ । ಜಗದ್ವೈಚಿತ್ರ್ಯಾನುಪಪತ್ತಿಶ್ಚ ನ್ಯಾಯಃ ।
ಕಥಮೇತಾವತಾ ದೇವಾದೀನಾಂ ಕರ್ಮಫಲೇ ವಿಘ್ನಕರ್ತೃತ್ವಾಭಾವಸ್ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಕರ್ಮಣಾಮಿತಿ ।
ಕಥಂ ಹೇತುಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಕರ್ಮಣಃ ಸ್ವೋತ್ಪತ್ತೌ ದೇವಾದ್ಯಪೇಕ್ಷಾಂ ವ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ ದರ್ಶಯತಿ —
ಕರ್ಮ ಹೀತಿ ।
ಸ್ವಫಲೇಽಪಿ ತಸ್ಯ ತತ್ಸಾಪೇಕ್ಷತ್ವಮಸ್ತೀತ್ಯಾಹ —
ಲಬ್ಧೇತಿ ।
ನಿಷ್ಪನ್ನಮಿತಿ ಕರ್ಮ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಂ ಕಾರಕಮನಪೇಕ್ಷ್ಯ ಸ್ವಫಲದಾನೇ ಶಕ್ತಂ ನ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕರ್ಮಣಃ ಸ್ವೋತ್ಪತ್ತೌ ಸ್ವಫಲೇ ಚ ಕಾರಕಸಾಪೇಕ್ಷತ್ವೇ ಹೇತುಮಾಹ —
ಕ್ರಿಯಾಯಾ ಹೀತಿ ।
ಕಾರಕಾದೀನಾಮನೇಕೇಷಾಂ ನಿಮಿತ್ತಾನಾಮುಪಾದಾನೇನ ಸ್ವಭಾವೋ ನಿಷ್ಪದ್ಯತೇ ಯಸ್ಯಾಃ ಸಾ ತಥೋಕ್ತಾ ತಸ್ಯಾ ಭಾವಃ ಕಾರಕಾದ್ಯನೇಕನಿಮಿತ್ತೋಪಾದಾನಸ್ವಾಭಾವ್ಯಂ ತಸ್ಮಾದುಭಯತ್ರ ಪರತಂತ್ರಂ ಕರ್ಮೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ದೇವಾದೀನಾಂ ಕರ್ಮಾಪೇಕ್ಷಿತಕಾರಕತ್ವೇ ಫಲಿತಮಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಇತೋಽಪಿ ಕರ್ಮಫಲೇ ನಾವಿಸ್ರಂಭೋಽಸ್ತೀತ್ಯಾಹ —
ಕರ್ಮಣಾಮಿತಿ ।
ಏಷಾಂ ದೇವಾದೀನಾಂ ಕ್ವಚಿದ್ವಿಘ್ನಲಕ್ಷಣೇ ಕಾರ್ಯೇ ಕರ್ಮಣಾಂ ವಶವರ್ತಿತ್ವಮ್ ಏಷ್ಟವ್ಯಂ ಪ್ರಾಣಿಕರ್ಮಾಪೇಕ್ಷಾಮಂತರೇಣ ವಿಘ್ನಕರಣೇಽತಿಪ್ರಸಂಗಾದತೋನ್ಯತ್ರಾಪಿ ಸರ್ವತ್ರ ತೇಷಾಂ ತದಪೇಕ್ಷಾ ವಾಚ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತತ್ರ ತೇಷಾಂ ಕರ್ಮವಶವರ್ತಿತ್ವೇ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ —
ಸ್ವಸಾಮರ್ಥ್ಯಸ್ಯೇತಿ ।
ವಿಘ್ನಲಕ್ಷಣಂ ಹಿ ಕಾರ್ಯಂ ದುಃಖಮುತ್ಪಾದಯತಿ । ನ ಚ ದುಃಖಮೃತೇ ಪಾಪಾದುಪಪದ್ಯತೇ। ದುಃಖವಿಷಯೇ ಪಾಪಸಾಮರ್ಥ್ಯಸ್ಯ ಶಾತ್ರಾಧಿಗತಸ್ಯಾಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯೇಯತ್ವಾತ್ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಾಣಿನಾಮದೃಷ್ಟವಶಾದೇವ ದೇವಾದಯೋ ವಿಘ್ನಕರಣಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ದೇವಾದೀನಾಂ ಕರ್ಮಪಾರತಂತ್ರ್ಯೇ ಕರ್ಮ ತತ್ಪರತಂತ್ರಂ ನ ಸ್ಯಾತ್ಪ್ರಧಾನಗುಣಭಾವವೈಪರೀತ್ಯಾಯೋಗಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಕರ್ಮೇತಿ ।
ಇತಶ್ಚ ನಾಮೀಷಾಂ ನಿಯತೋ ಗುಣಪ್ರಧಾನಭಾವೋಽಸ್ತೀತ್ಯಾಹ —
ದುರ್ವಿಜ್ಞೇಯಶ್ಚೇತಿ ।
ಇತಿಶಬ್ದೋ ಹೇತ್ವರ್ಥಃ । ಯಥೋ ಗುಣಪ್ರಧಾನಕೃತೋ ಮತಿವಿಭ್ರಮೋ ಲೋಕಸ್ಯೋಪಲಭ್ಯತೇ ತಸ್ಮಾದಸೌ ದುರ್ವಿಜ್ಞೇಯೋ ನ ನಿಯತೋಽಸ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ ।
ಮತಿವಿಭ್ರಮೇ ವಾದವಿಪ್ರತಿಪತ್ತಿಂ ಹೇತುಮಾಹ —
ಕರ್ಮೈವೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ನಿಶ್ಚಯಸ್ತತ್ರಾಽಽಹ —
ತತ್ರೇತಿ ।
ವೇದವಾದಾನುದಾಹರತಿ —
ಪುಣ್ಯೋ ವಾ ಇತಿ ।
ಆದಿಪದೇನ ‘ಧರ್ಮರಜ್ಜ್ವಾ ವ್ರಜೇದೂರ್ಧ್ವಮ್’ ಇತ್ಯಾದಯಃ ಸ್ಮೃತಿವಾದಾ ಗೃಹ್ಯಂತೇ ।
ಸೂರ್ಯೋದಯದಾಹಸೇಚನಾದೌ ಕಾಲಜ್ವಲನಸಲಿಲಾದೇಃ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯಪ್ರಸಿದ್ಧೇರ್ನ ಕರ್ಮೈವ ಪ್ರಧಾನಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ —
ಯದ್ಯಪೀತಿ ।
ಅನೈಕಾಂತಿಕತ್ವಮಪ್ರಧಾನತ್ವಮ್ ।
ತತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ —
ಶಾಸ್ತ್ರೇತಿ ।
ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತಿಲಕ್ಷಣಂ ಶಾಸ್ತ್ರಮುದಾಹೃತಮ್ । ಜಗದ್ವೈಚಿತ್ರ್ಯಾನುಪಪತ್ತಿರ್ನ್ಯಾಯಃ ।