బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ప్రథమోఽధ్యాయఃచతుర్థం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
స నైవ వ్యభవత్స విశమసృజత యాన్యేతాని దేవజాతాని గణశ ఆఖ్యాయన్తే వసవో రుద్రా ఆదిత్యా విశ్వేదేవా మరుత ఇతి ॥ ౧౨ ॥
క్షత్రే సృష్టేఽపి, స నైవ వ్యభవత్ , కర్మణే బ్రహ్మ తథా న వ్యభవత్ , విత్తోపార్జయితురభావాత్ ; స విశమసృజత కర్మసాధనవిత్తోపార్జనాయ ; కః పునరసౌ విట్ ? యాన్యేతాని దేవజాతాని — స్వార్థే నిష్ఠా, య ఎతే దేవజాతిభేదా ఇత్యర్థః — గణశః గణం గణమ్ , ఆఖ్యాయన్తే కథ్యన్తే — గణప్రాయా హి విశః ; ప్రాయేణ సంహతా హి విత్తోపార్జనే సమర్థాః, న ఎకైకశః — వసవః అష్టసఙ్ఖ్యో గణః, తథైకాదశ రుద్రాః ; ద్వాదశ ఆదిత్యాః, విశ్వే దేవాః త్రయోదశ విశ్వాయా అపత్యాని — సర్వే వా దేవాః, మరుతః సప్త సప్త గణాః ॥

కర్తృబ్రాహ్మణస్య నియన్తుశ్చ క్షత్రియస్య సృష్టత్వాత్కిముత్తరేణేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

క్షత్ర ఇతి ।

తద్వ్యాచష్టే —

కర్మణ ఇతి ।

బ్రహ్మ బ్రాహ్మణోఽస్మీత్యభిమానీ పురుషః । తథా క్షత్త్రసర్గాత్పూర్వమివేతి యావత్ ।

కథం తర్హి లౌకికసామర్థ్యసంపాదనద్వారా కర్మానుష్ఠానమత ఆహ —

స విశమితి ।

దేవజాతానీత్యత్ర తకారో నిష్ఠా ।

గణం గణం కృత్వా కిమిత్యాఖ్యానం విశామిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

గణేతి ।

విశాం సముదాయప్రధానత్వమద్యాపి ప్రత్యక్షమిత్యాహ —

ప్రాయేణేతి ॥౧౨॥