उत्तरवाक्यव्यावर्त्यं पूर्वपक्षमाह —

ब्रह्मणेति ।

अत्पुनरचेतनमकिञ्चित्करमित्याशङ्क्याऽऽह —

तच्चेति ।

सर्वैरेव वणैः स्वस्य कर्तव्यतया तान्प्रति नियन्तृ भूत्वेति योजना ।

तस्य पुमर्थोपायत्वप्रसिद्धिमादाय फलितमाह —

तस्मादिति ।

अविदितोऽपीति च्छेदः ।

देवतागुणवत्कर्म मुक्तिहेतुरिति पक्षं प्रतिक्षेप्तुमुत्तरं वाक्यमुत्थापयति —

अत आहेति ।

झानादेव मुक्तिर्न कर्मणेत्यागमप्रसिद्धमिति निपातयोरर्थः ।

तत्र निमित्तमुपादानञ्चेति द्वयं संक्षिपति —

अविद्येति ।

निमित्तं निवृणोति —

अग्न्यधीनेति ।

आत्माख्यस्य लोकस्य सत्त्वे हेतुमाह —

आत्मत्वेनेति ।

अहं ब्रह्मास्मीत्यदृष्ट्वेति संबन्धः । यः परमात्मानमविदित्वेव म्रियते तमेनं परमात्मा न पालयतीति योजना ।

परमात्मनः स्वरूपत्वादविदितस्यापि पालयितृत्वं स्यादित्याशङ्क्याऽऽह —

स यद्यपीति ।

लोकशब्दादुपरिष्टात्तथाऽपीति द्रष्टव्यम् । अविदित इत्यस्य व्याख्यानमविद्ययेत्यादि ।

परमात्माख्यो लोको नाज्ञातो भुनक्तीत्यत्र कर्मफलभूतं लोकं वैधर्म्यदृष्टान्ततया दर्शयति —

अस्व इवेति ।

अज्ञातस्यापालयितृत्वे साधर्म्यदृष्टान्तमाह —

संक्येति ।

यथा लौकिको दशमो दशमोऽस्मीत्यज्ञातो न शोकादिनिवर्तनेनाऽऽत्मानं भुनक्ति तथा परमात्माऽपीत्यर्थः ।

तत्रैव श्रुत्युक्तं दृष्टान्तद्वयं व्याचष्टे —

यथा चेत्यादिना ।

अविद्यादीत्यादिशब्देन तदुत्थं सर्वं संगृह्यते ।

यदिहेत्यादिवाक्यापोह्यं चोद्यमुत्थापयति —

नन्विति ।

नन्वनिष्टफलनिमित्तस्यापि कर्मणः फलप्राप्तिध्रौव्यात्कथं कर्मणा मोक्षः सेत्स्यति तत्राऽऽह —

इष्टेति ।

बाहुल्यमश्वमेधादिकर्मणो महत्तरत्वं तद्धि दुरितमभिभूय मोक्षमेव संपादयिष्यतीत्यर्थः ।

यत्कृतकं तदनित्यमिति न्यायमाश्रित्य परिहरति —

तन्नेत्यादिना ।

सप्तम्यर्थः संसारः इहेतिनिपातार्थं सूचयति —

अद्भुतवदिति ।

अनेवंवित्त्वं व्याकरोति —

स्वं लोकमिति ।

यथोक्तो विधिरन्वयव्यतिरेकादिः पुण्यकर्मच्छिद्रेषु दुरितप्रसक्तिं निवारयति —

नैरन्तर्येणेति ।

तथा पुण्यं संचिन्वतोऽभिप्रायमाह —

अनेनेति ।

प्रक्रान्तयच्छब्दापेक्षितं कथयति —

तत्कर्मेति ।

प्रागुक्तन्यायद्योती हेति निपातः ।

कारणरूपेण कार्यस्य द्रुवत्वमाशङ्क्याऽऽह —

तत्कारणयोरिति ।

मुक्तेरनित्यत्वदोषसमाधिस्तर्हि केन प्रकारेण स्यादित्याशङ्क्याऽऽह —

अत इति ।

आत्मशब्दार्थमाह —

स्वं लोकमिति ।

तदेव स्फुटयति —

आत्मानमितीति ।

आत्मशब्दस्य प्रकृतस्वलोकविषयत्वे हेत्वन्तरमाह —

इह चेति ।

प्रयोगे तु पुनरुक्तिभयादर्थान्तरविषयत्वमपि स्यादित्यर्थः ।

विद्याफलमाकाङ्क्षाद्वारा निक्षिपति —

स य इति ।

कर्मफलस्य क्षयित्वमुक्त्वा कर्मणोऽक्षयत्वं वदतो व्याहतिमाशङ्क्याऽऽह —

कर्मेति ।

वाक्यस्य विवक्षितमर्थं वैधर्म्यदृष्टान्तेन व्याचष्टे —

यथेति ।

अविदुष इति च्छेदः ।

कर्मक्षयेऽपि वा विदुषो दुःखाभावे दृष्टान्तमाह —

मिथिलायामिति ।