ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ததே³தத்³ப்³ரஹ்ம க்ஷத்ரம் விட்ஶூத்³ரஸ்தத³க்³நிநைவ தே³வேஷு ப்³ரஹ்மாப⁴வத்³ப்³ராஹ்மணோ மநுஷ்யேஷு க்ஷத்ரியேண க்ஷத்ரியோ வைஶ்யேந வைஶ்ய: ஶூத்³ரேண ஶூத்³ரஸ்தஸ்மாத³க்³நாவேவ தே³வேஷு லோகமிச்ச²ந்தே ப்³ராஹ்மணே மநுஷ்யேஷ்வேதாப்⁴யாம் ஹி ரூபாப்⁴யாம் ப்³ரஹ்மாப⁴வத் । அத² யோ ஹ வா அஸ்மால்லோகாத்ஸ்வம் லோகமத்³ருஷ்ட்வா ப்ரைதி ஸ ஏநமவிதி³தோ ந பு⁴நக்தி யதா² வேதோ³ வாநநூக்தோ(அ)ந்யத்³வா கர்மாக்ருதம் யதி³ஹ வா அப்யநேவம்விந்மஹத்புண்யம் கர்ம கரோதி தத்³தா⁴ஸ்யாந்தத: க்ஷீயத ஏவாத்மாநமேவ லோகமுபாஸீத ஸ ய ஆத்மாநமேவ லோகமுபாஸ்தே ந ஹாஸ்ய கர்ம க்ஷீயதே । அஸ்மாத்³த்⁴யேவாத்மநோ யத்³யத்காமயதே தத்தத்ஸ்ருஜதே ॥ 15 ॥
ப்³ரஹ்மணா ஸ்ருஷ்டா வர்ணா: கர்மார்த²ம் ; தச்ச கர்ம த⁴ர்மாக்²யம் ஸர்வாநேவ கர்தவ்யதயா நியந்த்ரு புருஷார்த²ஸாத⁴நம் ச ; தஸ்மாத்தே நைவ சேத்கர்மணா ஸ்வோ லோக: பரமாத்மாக்²ய: அவிதி³தோ(அ)பி ப்ராப்யதே, கிம் தஸ்யைவ பத³நீயத்வேந க்ரியத இத்யத ஆஹ — அதே²தி, பூர்வபக்ஷவிநிவ்ருத்த்யர்த²: ; ய: கஶ்சித் , ஹ வை அஸ்மாத் ஸாம்ஸாரிகாத்பிண்ட³க்³ரஹணலக்ஷணாத் அவித்³யாகாமகர்மஹேதுகாத் அக்³ந்யதீ⁴நகர்மாபி⁴மாநதயா வா ப்³ராஹ்மணஜாதிமாத்ரகர்மாபி⁴மாநதயா வா ஆக³ந்துகாத³ஸ்வபூ⁴தால்லோகாத் , ஸ்வம் லோகமாத்மாக்²யம் ஆத்மத்வேநாவ்யபி⁴சாரித்வாத் , அத்³ருஷ்ட்வா — அஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீதி, ப்ரைதி ம்ரியதே ; ஸ யத்³யபி ஸ்வோ லோக:, அவிதி³த: அவித்³யயா வ்யவஹித: அஸ்வ இவாஜ்ஞாத:, ஏநம் — ஸங்க்²யாபூரண இவ லௌகிக: ஆத்மாநம் — ந பு⁴நக்தி ந பாலயதி ஶோகமோஹப⁴யாதி³தோ³ஷாபநயேந யதா² லோகே ச வேத³: அநநூக்த: அநதீ⁴த: கர்மாத்³யவபோ³த⁴கத்வேந ந பு⁴நக்தி, அந்யத்³வா லௌகிகம் க்ருஷ்யாதி³ கர்ம அக்ருதம் ஸ்வாத்மநா அநபி⁴வ்யஞ்ஜிதம் ஆத்மீயப²லப்ரதா³நேந ந பு⁴நக்தி, ஏவமாத்மா ஸ்வோ லோக: ஸ்வேநைவ நித்யாத்மஸ்வரூபேணாநபி⁴வ்யஞ்ஜித: அவித்³யாதி³ப்ரஹாணேந ந பு⁴நக்த்யேவ । நநு கிம் ஸ்வலோகத³ர்ஶநநிமித்தபரிபாலநேந ? கர்மண: ப²லப்ராப்தித்⁴ரௌவ்யாத் இஷ்டப²லநிமித்தஸ்ய ச கர்மணோ பா³ஹுல்யாத் தந்நிமித்தம் பாலநமக்ஷயம் ப⁴விஷ்யதி — தந்ந, க்ருதஸ்ய க்ஷயவத்த்வாதி³த்யேததா³ஹ — யத் இஹ வை ஸம்ஸாரே அத்³பு⁴தவத் கஶ்சிந்மஹாத்மாபி அநேவம்வித் ஸ்வம் லோகம் யதோ²க்தேந விதி⁴நா அவித்³வாந் மஹத் ப³ஹு அஶ்வமேதா⁴தி³ புண்யம் கர்ம இஷ்டப²லமேவ நைரந்தர்யேண கரோதி — அநேநைவாநந்த்யம் மம ப⁴விஷ்யதீதி, தத்கர்ம ஹ அஸ்ய அவித்³யாவத: அவித்³யாஜநிதகாமஹேதுத்வாத் ஸ்வப்நத³ர்ஶநவிப்⁴ரமோத்³பூ⁴தவிபூ⁴தவத் அந்தத: அந்தே ப²லோபபோ⁴க³ஸ்ய க்ஷீயத ஏவ ; தத்காரணயோரவித்³யாகாமயோஶ்சலத்வாத் க்ருதக்ஷயத்⁴ரௌவ்யோபபத்தி: । தஸ்மாந்ந புண்யகர்மப²லபாலநாநந்த்யாஶா அஸ்த்யேவ । அத ஆத்மாநமேவ ஸ்வம் லோகம் — ஆத்மாநமிதி ஸ்வம் லோகமித்யஸ்மிந்நர்தே², ஸ்வம் லோகமிதி ப்ரக்ருதத்வாத் இஹ ச ஸ்வஶப்³த³ஸ்யாப்ரயோகா³த் — உபாஸீத । ஸ ய ஆத்மாநமேவ லோகமுபாஸ்தே — தஸ்ய கிமித்யுச்யதே — ந ஹாஸ்ய கர்ம க்ஷீயதே, கர்மாபா⁴வாதே³வ — இதி நித்யாநுவாத³: ; யதா² அவிது³ஷ: கர்மக்ஷயலக்ஷணம் ஸம்ஸாரது³:க²ம் ஸந்ததமேவ, ந ததா² தத³ஸ்ய வித்³யத இத்யர்த²: — ‘மிதி²லாயாம் ப்ரதீ³ப்தாயாம் ந மே த³ஹ்யதி கிஞ்சந’ (மோ. த⁴. 178 । 2) இதி யத்³வத் ॥

உத்தரவாக்யவ்யாவர்த்யம் பூர்வபக்ஷமாஹ —

ப்³ரஹ்மணேதி ।

அத்புநரசேதநமகிஞ்சித்கரமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தச்சேதி ।

ஸர்வைரேவ வணை: ஸ்வஸ்ய கர்தவ்யதயா தாந்ப்ரதி நியந்த்ரு பூ⁴த்வேதி யோஜநா ।

தஸ்ய புமர்தோ²பாயத்வப்ரஸித்³தி⁴மாதா³ய ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

அவிதி³தோ(அ)பீதி ச்சே²த³: ।

தே³வதாகு³ணவத்கர்ம முக்திஹேதுரிதி பக்ஷம் ப்ரதிக்ஷேப்துமுத்தரம் வாக்யமுத்தா²பயதி —

அத ஆஹேதி ।

ஜா²நாதே³வ முக்திர்ந கர்மணேத்யாக³மப்ரஸித்³த⁴மிதி நிபாதயோரர்த²: ।

தத்ர நிமித்தமுபாதா³நஞ்சேதி த்³வயம் ஸம்க்ஷிபதி —

அவித்³யேதி ।

நிமித்தம் நிவ்ருணோதி —

அக்³ந்யதீ⁴நேதி ।

ஆத்மாக்²யஸ்ய லோகஸ்ய ஸத்த்வே ஹேதுமாஹ —

ஆத்மத்வேநேதி ।

அஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீத்யத்³ருஷ்ட்வேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ய: பரமாத்மாநமவிதி³த்வேவ ம்ரியதே தமேநம் பரமாத்மா ந பாலயதீதி யோஜநா ।

பரமாத்மந: ஸ்வரூபத்வாத³விதி³தஸ்யாபி பாலயித்ருத்வம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஸ யத்³யபீதி ।

லோகஶப்³தா³து³பரிஷ்டாத்ததா²(அ)பீதி த்³ரஷ்டவ்யம் । அவிதி³த இத்யஸ்ய வ்யாக்²யாநமவித்³யயேத்யாதி³ ।

பரமாத்மாக்²யோ லோகோ நாஜ்ஞாதோ பு⁴நக்தீத்யத்ர கர்மப²லபூ⁴தம் லோகம் வைத⁴ர்ம்யத்³ருஷ்டாந்ததயா த³ர்ஶயதி —

அஸ்வ இவேதி ।

அஜ்ஞாதஸ்யாபாலயித்ருத்வே ஸாத⁴ர்ம்யத்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

ஸம்க்யேதி ।

யதா² லௌகிகோ த³ஶமோ த³ஶமோ(அ)ஸ்மீத்யஜ்ஞாதோ ந ஶோகாதி³நிவர்தநேநா(அ)(அ)த்மாநம் பு⁴நக்தி ததா² பரமாத்மா(அ)பீத்யர்த²: ।

தத்ரைவ ஶ்ருத்யுக்தம் த்³ருஷ்டாந்தத்³வயம் வ்யாசஷ்டே —

யதா² சேத்யாதி³நா ।

அவித்³யாதீ³த்யாதி³ஶப்³தே³ந தது³த்த²ம் ஸர்வம் ஸம்க்³ருஹ்யதே ।

யதி³ஹேத்யாதி³வாக்யாபோஹ்யம் சோத்³யமுத்தா²பயதி —

நந்விதி ।

நந்வநிஷ்டப²லநிமித்தஸ்யாபி கர்மண: ப²லப்ராப்தித்⁴ரௌவ்யாத்கத²ம் கர்மணா மோக்ஷ: ஸேத்ஸ்யதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

இஷ்டேதி ।

பா³ஹுல்யமஶ்வமேதா⁴தி³கர்மணோ மஹத்தரத்வம் தத்³தி⁴ து³ரிதமபி⁴பூ⁴ய மோக்ஷமேவ ஸம்பாத³யிஷ்யதீத்யர்த²: ।

யத்க்ருதகம் தத³நித்யமிதி ந்யாயமாஶ்ரித்ய பரிஹரதி —

தந்நேத்யாதி³நா ।

ஸப்தம்யர்த²: ஸம்ஸார: இஹேதிநிபாதார்த²ம் ஸூசயதி —

அத்³பு⁴தவதி³தி ।

அநேவம்வித்த்வம் வ்யாகரோதி —

ஸ்வம் லோகமிதி ।

யதோ²க்தோ விதி⁴ரந்வயவ்யதிரேகாதி³: புண்யகர்மச்சி²த்³ரேஷு து³ரிதப்ரஸக்திம் நிவாரயதி —

நைரந்தர்யேணேதி ।

ததா² புண்யம் ஸம்சிந்வதோ(அ)பி⁴ப்ராயமாஹ —

அநேநேதி ।

ப்ரக்ராந்தயச்ச²ப்³தா³பேக்ஷிதம் கத²யதி —

தத்கர்மேதி ।

ப்ராகு³க்தந்யாயத்³யோதீ ஹேதி நிபாத: ।

காரணரூபேண கார்யஸ்ய த்³ருவத்வமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தத்காரணயோரிதி ।

முக்தேரநித்யத்வதோ³ஷஸமாதி⁴ஸ்தர்ஹி கேந ப்ரகாரேண ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அத இதி ।

ஆத்மஶப்³தா³ர்த²மாஹ —

ஸ்வம் லோகமிதி ।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி —

ஆத்மாநமிதீதி ।

ஆத்மஶப்³த³ஸ்ய ப்ரக்ருதஸ்வலோகவிஷயத்வே ஹேத்வந்தரமாஹ —

இஹ சேதி ।

ப்ரயோகே³ து புநருக்திப⁴யாத³ர்தா²ந்தரவிஷயத்வமபி ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

வித்³யாப²லமாகாங்க்ஷாத்³வாரா நிக்ஷிபதி —

ஸ ய இதி ।

கர்மப²லஸ்ய க்ஷயித்வமுக்த்வா கர்மணோ(அ)க்ஷயத்வம் வத³தோ வ்யாஹதிமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

கர்மேதி ।

வாக்யஸ்ய விவக்ஷிதமர்த²ம் வைத⁴ர்ம்யத்³ருஷ்டாந்தேந வ்யாசஷ்டே —

யதே²தி ।

அவிது³ஷ இதி ச்சே²த³: ।

கர்மக்ஷயே(அ)பி வா விது³ஷோ து³:கா²பா⁴வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

மிதி²லாயாமிதி ।