అథో ఇత్యయం వాక్యోపన్యాసార్థః । అయం యః ప్రకృతో గృహీ కర్మాధికృతః అవిద్వాన్ శరీరేన్ద్రియసఙ్ఘాతాదివిశిష్టః పిణ్డ ఆత్మేత్యుచ్యతే, సర్వేషాం దేవాదీనాం పిపీలికాన్తానాం భూతానాం లోకో భోగ్య ఆత్మేత్యర్థః, సర్వేషాం వర్ణాశ్రమాదివిహితైః కర్మభిరుపకారిత్వాత్ । కైః పునః కర్మవిశేషైరుపకుర్వన్కేషాం భూతవిశేషాణాం లోకః ఇత్యుచ్యతే — స గృహీ యజ్జుహోతి యద్యజతేయాగో దేవతాముద్దిశ్య స్వత్వపరిత్యాగః, స ఎవ ఆసేచనాధికో హోమః — తేన హోమయాగలక్షణేన కర్మణా అవశ్యకర్తవ్యత్వేన దేవానాం పశువత్పరతన్త్రత్వేన ప్రతిబద్ధ ఇతి లోకః ; అథ యదనుబ్రూతే స్వాధ్యాయమధీతే అహరహః తేన ఋషీణాం లోకః ; అథ యత్పితృభ్యో నిపృణాతి ప్రయచ్ఛతి పిణ్డోదకాది, యచ్చ ప్రజామిచ్ఛతే ప్రజార్థముద్యమం కరోతి — ఇచ్ఛా చ ఉత్పత్త్యుపలక్షణార్థా — ప్రజాం చోత్పాదయతీత్యర్థః, తేన కర్మణా అవశ్యకర్తవ్యత్వేన పితృణాం లోకః పితౄణాం భోగ్యత్వేన పరతన్త్రో లోకః ; అథ యన్మనుష్యాన్వాసయతే భూమ్యుదకాదిదానేన గృహే, యచ్చ తేభ్యో వసద్భ్యోఽవసద్భ్యో వా అర్థిభ్యః అశనం దదాతి, తేన మనుష్యాణామ్ ; అథ యత్పశుభ్యస్తృణోదకం విన్దతి లమ్భయతి, తేన పశూనామ్ ; యదస్య గృహేషు శ్వాపదా వయాంసి చ పిపీలికాభిః సహ కణబలిభాణ్డక్షాలనాద్యుపజీవన్తి, తేన తేషాం లోకః । యస్మాదయమేతాని కర్మాణి కుర్వన్నుపకరోతి దేవాదిభ్యః, తస్మాత్ , యథా హ వై లోకే స్వాయ లోకాయ స్వస్మై దేహాయ అరిష్ఠిమ్ అవినాశం స్వత్వభావాప్రచ్యుతిమ్ ఇచ్ఛేత్ స్వత్వభావప్రచ్యుతిభయాత్పోషణరక్షణాదిభిః సర్వతః పరిపాలయేత్ ; ఎవం హ, ఎవంవిదే — సర్వభూతభోగ్యోఽహమ్ అనేన ప్రకారేణ మయా అవశ్యమృణివత్ప్రతికర్తవ్యమ్ — ఇత్యేవమాత్మానం పరికల్పితవతే, సర్వాణి భూతాని దేవాదీని యథోక్తాని, అరిష్ఠిమవినాశమ్ ఇచ్ఛన్తి స్వత్వాప్రచ్యుత్యై సర్వతః సంరక్షన్తి కుటుమ్బిన ఇవ పశూన్ — ‘తస్మాదేషాం తన్న ప్రియమ్’ (బృ. ఉ. ౧ । ౪ । ౧౦) ఇత్యుక్తమ్ । తద్వా ఎతత్ తదేతత్ యథోక్తానాం కర్మణామృణవదవశ్యకర్తవ్యత్వం పఞ్చమహాయజ్ఞప్రకరణే విదితం కర్తవ్యతయా మీమాంసితం విచారితం చ అవదానప్రకరణే ॥