ವಾಕ್ಯಾಂತರಮಾದಾಯ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತುಂ ಪಾತನಿಕಾಂಕರೋತಿ —
ಆತ್ಮೈವೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಕರ್ಮೈವ ಬಂಧನಂ ತತ್ರಾಧಿಕಾರೋಽನುಷ್ಠಾನಂ ತಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ಯಾವತ್ । ವಿದ್ಯಾಧಿಕಾರಸ್ತದುಪಾಯೈ ಶ್ರವಣಾದೌ ಪ್ರವೃತ್ತಿಸ್ತತ್ರೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯಥೋಕ್ತಾಧಿಕಾರಿಣೋ ದೇವಾದಿಭೀ ರಕ್ಷಣಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿಮಾರ್ಗೇ ನಿಯಮೇನ ಪ್ರವರ್ತಕಮಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ನನ್ವಿತಿ ।
ಉಕ್ತಮಂಗೀಕರೋತಿ —
ಬಾಢಮಿತಿ ।
ತರ್ಹಿ ಪ್ರವರ್ತಕಾಂತರಂ ನ ವಕ್ತವ್ಯಂ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಕರ್ಮಾಧಿಕಾರೇತಿ ।
ಕರ್ಮಸ್ವಧಿಕಾರೇಣ ಸ್ವಗೋಚರತ್ವಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾನೇವ ದೇವಾದಯೋಽಪಿ ರಕ್ಷಂತಿ ನ ಸರ್ವಾಶ್ರಮಸಾಧಾರಣಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣಮತೋಽಸ್ಯ ಕರ್ಮಮಾರ್ಗೇ ಪ್ರವೃತ್ತೌ ದೇವಾದಿರಕ್ಷಣಸ್ಯಾಹೇತುತ್ವಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣೋ ನಿವೃತ್ತಿಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಪ್ರವೃತ್ತಿಪಕ್ಷಪಾತೇ ಕಾರಣಂ ವಾಚ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಮನುಷ್ಯಮಾತ್ರಂ ಕರ್ಮಣ್ಯೇವ ಬಲಾತ್ಪ್ರವರ್ತಯಂತಿ ತೇಷಾಮಚಿಂತ್ಯಶಕ್ತಿತ್ವಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಅನ್ಯಥೇತಿ ।
ಸ್ವಗೋಚರಾರೂಢಾನೇವೇತ್ಯೇವಕಾರಸ್ಯ ವ್ಯಾವರ್ತ್ಯಂ ಕೀರ್ತಯತಿ —
ನ ತ್ವಿತಿ ।
ವಿಶಿಷ್ಟಾಧಿಕಾರೋ ಗೃಹಸ್ಥಾನುಷ್ಠೇಯಕರ್ಮಸು ಗೃಹಸ್ಥತ್ವೇನ ಸ್ವಾಮಿತ್ವಂ ತೇನ ದೇವಗೋಚರತಾಮಪ್ರಾಪ್ತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ದೇವಾದಿರಕ್ಷಣಸ್ಯಾಕಾರಣತ್ವೇ ಫಲಿತಮಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಪ್ರತ್ಯಗವಿದ್ಯಾ ಯಥೋಕ್ತಾಧಿಕಾರಿಣೋ ನಿಯಮೇನ ಪ್ರವೃತ್ತ್ಯನುರಾಗೇ ಹೇತುರಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ನನ್ವಿತಿ ।
ತದೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ಅವಿದ್ವಾನಿತಿ ।
ತಸ್ಯಾಃ ಸ್ವರೂಪೇಣ ಪ್ರವರ್ತಕತ್ವಂ ದೂಷಯತಿ —
ಸಾಽಪೀತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾಯಸ್ತರ್ಹಿ ಪ್ರವೃತ್ತ್ಯನ್ವಯವ್ಯತಿರೇಕೌ ಕಥಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಕಾರಣಕಾರಣತ್ವೇನೇತ್ಯಾಹ —
ಪ್ರವರ್ತಕೇತಿ ।
ಸತ್ಯನ್ಯಸ್ಮಿನ್ಕಾರಣೇಽಕಾರಣಮೇವಾವಿದ್ಯಾ ಪ್ರವೃತ್ತೇರಿತಿ ಚೇತ್ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಏವಂ ತರ್ಹೀತಿ ।
ಉತ್ತರವಾಕ್ಯಮುತ್ತರತ್ವೇನಾವತಾರ್ಯ ತಸ್ಮಿನ್ವಿವಕ್ಷಿತಂ ಪ್ರವರ್ತಕಂ ಸಂಕ್ಷಿಪತಿ —
ತದಿಹಾಭಿಧೀಯತ ಇತಿ ।
ತತ್ರಾರ್ಥತಃ ಶ್ರುತ್ಯಂತರಂ ಸಂವಾದಯತಿ —
ಸ್ವಾಭಾವಿಕ್ಯಾಮಿತಿ ।
ತತ್ರೈವ ಭಗವತಃ ಸಮ್ಮತಿಮಾಹ —
ಸ್ಮೃತೌ ಚೇತಿ ।
’ಅಥ ಕೇನ ಪ್ರಯುಕ್ತೋಽಯಮ್’ ಇತ್ಯಾದಿಪ್ರಶ್ನಸ್ಯೋತ್ತರಮ್ –
‘ಕಾಮ ಏಷ ಕ್ರೋಧ ಏಷ ರಜೋಗುಣಸಮುದ್ಭವಃ’(ಭ. ಗೀ. ೩ । ೩೭) ಇತ್ಯಾದಿ ।
’ಅಕಾಮತಃ ಕ್ರಿಯಾ ಕಾಚಿದ್ದೃಶ್ಯತೇ ನೇಹ ಕಸ್ಯಚಿತ್ ।
ಯದ್ಯದ್ಧಿ ಕುರುತೇ ಜಂತುಸ್ತತ್ತತ್ಕಾಮಸ್ಯ ಚೇಷ್ಟಿತಮ್’ ॥
ಇತಿ ವಾಕ್ಯಮಾಶ್ರಿತ್ಯಾಽಽಹ —
ಮಾನವೇ ಚೇತಿ ।
ದರ್ಶಿತಮಿತಿ ಶೇಷಃ ।
ಉಕ್ತೇಽರ್ಥೇ ತೃತೀಯಾಧ್ಯಾಯಶೇಷಮಪಿ ಪ್ರಮಾಣಯತಿ —
ಸ ಏಷೋಽರ್ಥ ಇತಿ ॥೧೬॥