ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:பஞ்சமம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
யத்ஸப்தாந்நாநி மேத⁴யா தபஸாஜநயத்பிதேதி மேத⁴யா ஹி தபஸாஜநயத்பிதா । ஏகமஸ்ய ஸாதா⁴ரணமிதீத³மேவாஸ்ய தத்ஸாதா⁴ரணமந்நம் யதி³த³மத்³யதே । ஸ ய ஏதது³பாஸ்தே ந ஸ பாப்மநோ வ்யாவர்ததே மிஶ்ரம் ஹ்யேதத் । த்³வே தே³வாநபா⁴ஜயதி³தி ஹுதம் ச ப்ரஹுதம் ச தஸ்மாத்³தே³வேப்⁴யோ ஜுஹ்வதி ச ப்ர ச ஜுஹ்வத்யதோ² ஆஹுர்த³ர்ஶபூர்ணமாஸாவிதி தஸ்மாந்நேஷ்டியாஜுக: ஸ்யாத் । பஶுப்⁴ய ஏகம் ப்ராயச்ச²தி³தி தத்பய: । பயோ ஹ்யேவாக்³ரே மநுஷ்யாஶ்ச பஶவஶ்சோபஜீவந்தி தஸ்மாத்குமாரம் ஜாதம் க்⁴ருதம் வை வாக்³ரே ப்ரதிலேஹயந்தி ஸ்தநம் வாநுதா⁴பயந்த்யத² வத்ஸம் ஜாதமாஹுரத்ருணாத³ இதி । தஸ்மிந்ஸர்வம் ப்ரதிஷ்டி²தம் யச்ச ப்ராணிதி யச்ச நேதி பயஸி ஹீத³ம் ஸர்வம் ப்ரதிஷ்டி²தம் யச்ச ப்ராணிதி யச்ச ந । தத்³யதி³த³மாஹு: ஸம்வத்ஸரம் பயஸா ஜுஹ்வத³ப புநர்ம்ருத்யும் ஜயதீதி ந ததா² வித்³யாத்³யத³ஹரேவ ஜுஹோதி தத³ஹ: புநர்ம்ருத்யுமபஜயத்யேவம் வித்³வாந்ஸர்வம் ஹி தே³வேப்⁴யோ(அ)ந்நாத்³யம் ப்ரயச்ச²தி । கஸ்மாத்தாநி ந க்ஷீயந்தே(அ)த்³யமாநாநி ஸர்வதே³தி புருஷோ வா அக்ஷிதி: ஸ ஹீத³மந்நம் புந: புநர்ஜநயதே । யோ வைதாமக்ஷிதிம் வேதே³தி புருஷோ வா அக்ஷிதி: ஸ ஹீத³மந்நம் தி⁴யா தி⁴யா ஜநயதே கர்மபி⁴ர்யத்³தை⁴தந்ந குர்யாத்க்ஷீயேத ஹ ஸோ(அ)ந்நமத்தி ப்ரதீகேநேதி முக²ம் ப்ரதீகம் முகே²நேத்யேதத் । ஸ தே³வாநபிக³ச்ச²தி ஸ ஊர்ஜமுபஜீவதீதி ப்ரஶம்ஸா ॥ 2 ॥
நநு கத²ம் ப்ரஸித்³த⁴தா அஸ்யார்த²ஸ்யேதி, உச்யதே — ஜாயாதி³கர்மாந்தாநாம் லோகப²லஸாத⁴நாநாம் பித்ருத்வம் தாவத்ப்ரத்யக்ஷமேவ ; அபி⁴ஹிதம் ச — ‘ஜாயா தே ஸ்யாத்’ இத்யாதி³நா । தத்ர ச தை³வம் வித்தம் வித்³யா கர்ம புத்ரஶ்ச ப²லபூ⁴தாநாம் லோகாநாம் ஸாத⁴நம் ஸ்ரஷ்ட்ருத்வம் ப்ரதி இத்யபி⁴ஹிதம் ; வக்ஷ்யமாணம் ச ப்ரஸித்³த⁴மேவ । தஸ்மாத்³யுக்தம் வக்தும் மேத⁴யேத்யாதி³ । ஏஷணா ஹி ப²லவிஷயா ப்ரஸித்³தை⁴வ ச லோகே ; ஏஷணா ச ஜாயாதீ³த்யுக்தம் ‘ஏதாவாந்வை காம:’ இத்யநேந ; ப்³ரஹ்மவித்³யாவிஷயே ச ஸர்வைகத்வாத்காமாநுபபத்தே: । ஏதேந அஶாஸ்த்ரீயப்ரஜ்ஞாதபோப்⁴யாம் ஸ்வாபா⁴விகாப்⁴யாம் ஜக³த்ஸ்ரஷ்ட்ருத்வமுக்தமேவ ப⁴வதி ; ஸ்தா²வராந்தஸ்ய ச அநிஷ்டப²லஸ்ய கர்மவிஜ்ஞாநநிமித்தத்வாத் । விவக்ஷிதஸ்து ஶாஸ்த்ரீய ஏவ ஸாத்⁴யஸாத⁴நபா⁴வ:, ப்³ரஹ்மவித்³யாவிதி⁴த்ஸயா தத்³வைராக்³யஸ்ய விவக்ஷிதத்வாத் — ஸர்வோ ஹ்யயம் வ்யக்தாவ்யக்தலக்ஷண: ஸம்ஸாரோ(அ)ஶுத்³தோ⁴(அ)நித்ய: ஸாத்⁴யஸாத⁴நரூபோ து³:கோ²(அ)வித்³யாவிஷய இத்யேதஸ்மாத்³விரக்தஸ்ய ப்³ரஹ்மவித்³யா ஆரப்³த⁴வ்யேதி ॥

தத்ப்ரஸித்³தி⁴முபபாத³யிதும் ப்ருச்ச²தி —

நந்விதி ।

ஸாத்⁴யஸாத⁴நாத்மகே ஜக³தி யத்பித்ருத்வமவித்³யாவதோ பா⁴வி தத்ப்ரத்யக்ஷத்வாத்ப்ரஸித்³த⁴ம் அநுபூ⁴யதே ஹி ஜாயாதி³ ஸம்பாத³யந்நவித்³வாநித்யாஹ —

உச்யத இதி ।

ஶ்ருத்யா ச ப்ராகு³க்தத்வாத்ப்ரஸித்³த⁴மேததி³த்யாஹ —

அபி⁴ஹிதஞ்சேதி ।

யச்ச மேதா⁴தபோப்⁴யாம் ஸ்ரஷ்ட்ருத்வம் மந்த்ரப்³ராஹ்மணயோருக்தம் தத³பி ப்ரஸித்³த⁴மேவ வித்³யாகர்மபுத்ராணாமபா⁴வே லோகத்ரயோத்பத்த்யநுபபத்தேரித்யாஹ —

தத்ர சேதி ।

பூர்வோத்தரக்³ரந்த²: ஸப்தம்யர்த²: ।

புத்ரேணைவாயம் லோகோ ஜய்ய இத்யாதௌ³ வக்ஷ்யமாணத்வாச்சாஸ்யார்தா²ஸ்ய ப்ரஸித்³த⁴தேத்யாஹ —

வக்ஷ்யமாணஞ்சேதி ।

மந்த்ரார்த²ஸ்ய ப்ரஸித்³த⁴த்வே மந்த்ரஸ்ய ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²விஷயம் ப்³ராஹ்மணமுபபந்நமித்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ரகாராந்தரேண மந்த்ரார்த²ஸ்ய ப்ரஸித்³த⁴த்வமாஹ —

ஏஷணா ஹீதி ।

ப²லவிஷயத்வம் தஸ்யா: ஸ்வாநுப⁴வஸித்³த⁴மிதி வக்தும் ஹிஶப்³த³: ।

தஸ்யா லோகப்ரஸித்³த⁴த்வே(அ)பி கத²ம் மந்த்ரார்த²ஸ்ய ப்ரஸித்³த⁴த்வமத ஆஹ —

ஏஷணா சேதி ।

ஜாயாத்³யாத்மகஸ்ய காமஸ்ய ஸம்ஸாராரம்ப⁴கத்வவந்மோக்ஷே(அ)பி காம: ஸம்ஸாரமாரபே⁴த காமத்வாவிஶேஷாதி³த்யதிப்ரஸம்க³மாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ப்³ரஹ்மவித்³யேதி ।

தஸ்யா விஷயோ மோக்ஷ: । தஸ்மிந்நத்³விதீயத்வாத்³ராகா³தி³பரிபந்தி²நி காமாபரபர்யாயோ ராகோ³ நாவகல்பதே । ந ஹி மித்²யாஜ்ஞாநநிதா³நோ ராக³: ஸம்யக்³ஜ்ஞாநாதி⁴க³ம்யே மோக்ஷே ஸம்ப⁴வதி । ஶ்ரத்³தா⁴ து தத்ர ப⁴வதி தத்த்வபோ³தா⁴தீ⁴நதயா ஸம்ஸாரவிரோதி⁴நி தந்ந ஸம்ஸாராநுஷக்திர்முக்தாவித்யர்த²: ।

ஶாஸ்த்ரீயஸ்ய ஜாயாதே³: ஸம்ஸாரஹேதுத்வே கர்மாதே³ரஶாஸ்த்ரீயஸ்ய கத²ம் தத்³தே⁴துத்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஏதேநேதி ।

அவித்³யோத்த²ஸ்ய காமஸ்ய ஸம்ஸாரஹேதுத்வோபத³ர்ஶநேநேதி யாவத் । ஸ்வாபா⁴விகாப்⁴யாமவித்³யாதீ⁴நகாமப்ரயுக்தாப்⁴யாமித்யர்த²: ।

இதஶ்ச தயோர்ஜக³த்ஸ்ருஷ்டிப்ரயோஜகத்வமேஷ்டவ்யமித்யாஹ —

ஸ்தா²வராந்தஸ்யேதி ।

யத்ஸப்தாந்நாநீத்யாதி³மந்த்ரஸ்ய மேத⁴யா ஹீத்யாதி³ப்³ராஹ்மணஸ்ய சாக்ஷரோத்த²மர்த²முக்த்வா தாத்பர்யமாஹ —

விவக்ஷிதஸ்த்விதி ।

ஶாஸ்த்ரபரவஶஸ்ய ஶாஸ்த்ரவஶாதே³வ ஸாத்⁴யஸாத⁴நபா⁴வாத³ஶாஸ்த்ரீயாத்³வைதமுக்²யஸம்ப⁴வாந்ந தஸ்யாத்ர விவக்ஷிதமித்யர்த²: ।

ஶாஸ்த்ரீயஸ்ய ஸாத்⁴யஸாத⁴நபா⁴வஸ்ய விவக்ஷிதத்வே ஹேதுமாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

ததே³வ ப்ரபஞ்சயதி —

ஸர்வோ ஹீதி ।

து³:க²யதீதி து³:க²ஸ்தத்³தே⁴துரிதி யாவத் । ப்ரக்ருதமந்த்ரப்³ராஹ்மணவ்யாக்²யாஸமாப்தாவிதிஶப்³தோ³ விவக்ஷிதார்த²ப்ரத³ர்ஶநஸமாப்தோ வா ।