பஶ்வந்நவிஷயம் மந்த்ரபத³மாதா³ய ப்ரஶ்நபூர்வகம் தத³ர்த²ம் கத²யதி —
பஶுப்⁴ய இதி ।
பஶூநாம் பயோ(அ)ந்நமித்யேதது³பபாத³யிதும் ப்ருச்ச²தி —
கத²ம் புநரிதி ।
பயோ ஹீதி ப்ரதீகமுபாதா³ய வ்யாகரோதி —
அக்³ர இதி ।
‘பஶவோ த்³விபாத³ஶ்சதுஷ்பாத³ஶ்ச’ இதி ஶ்ருதிமாஶ்ரித்ய மநுஷ்யாஶ்சேத்யுக்தம் । உசிதம் ஹீத்யத்ர ஹிஶப்³த³ஸ்தஸ்மாத³ர்தே² யஸ்மாதி³த்யுபக்ரமாத் ।
ஔசித்யம் வ்யதிரேகத்³வாரா ஸாத⁴யதி —
அந்யதே²தி ।
நியமேந ப்ரத²மம் பஶூநாம் தது³பஜீவநமஸம்ப்ரதிபந்நமிதி ஶங்கதே —
கத²மிதி ।
மநுஷ்யவிஷயே வா ப்ரஶ்நஸ்ததி³தரபஶுவிஷயே வேதி ப்ருச்ச²தி —
உச்யத இதி ।
தத்ரா(அ)(அ)த்³யமநுபா⁴வாவஷ்டம்பே⁴ந ப்ரத்யாசஷ்டே —
மநுஷ்யாஶ்சேதி ।
சகாரோ மநுஷ்யமாத்ரஸம்க்³ரஹார்த²: । தேநைவ பயஸைவேதி யாவத் । க்⁴ருதம் வேதி வாஶப்³தோ³ வக்ஷ்யமாணவிகல்பத்³யோதக: ।
ஜாதரூபம் ஹேம த்ரைவர்ணிகேப்⁴யோ(அ)ந்யேஷாம் ஜாதகர்மாபா⁴வாத்³யோக்³யதாமநதிக்ரம்ய ஸ்தநமேவ ஜாதம் குமாரம் ப்ரத²மம் பாயயந்தீத்யாஹ —
யதா²ஸம்ப⁴வமிதி ।
யத்³வா தேஷாம் ஜாதகர்மாநதி⁴க்ருதாநாம் ஜாதம் குமாரம் க்⁴ருதம் வா ஸ்தநம் வா ப்ரத²மம் பாயயந்தீதி யாவத் ।
பஶுவிஷயம் ப்ரஶ்நம் பஶவஶ்சேதிஸூசிதஸமாதா⁴நம் ப்ரத்யாஹ —
ஸ்தநமேவேதி ।
பஶூநாம் ஜாதம் வத்ஸமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।
பஶூநாம் பயோ(அ)ந்நமித்யத்ர லோகப்ரஸித்³தி⁴ம் ப்ரமாணயதி —
அதே²தி ।
த்³விபாத்பஶ்வதி⁴காரவிச்சே²தா³ர்தோ²(அ)த²ஶப்³த³: ।
ப்ரதிவசநம் வ்யாசஷ்டே —
நாத்³யாபீதி ।
நநு யேஷாமக்³ரே க்⁴ருதோபஜீவித்வமுபலப்⁴யதே பயஸ்தே நோபஜீவந்தி க்⁴ருதபயஸோர்பே⁴தா³த³த: பஶ்வந்நத்வம் பயஸோ பா⁴கா³ஸித்³த⁴மத ஆஹ —
யச்சேதி ।
நநு க்⁴ருதமுபஜீவந்தோ(அ)பி பய ஏவோபஜீவந்தீத்யயுக்தம் தத்³பே⁴த³ஸ்யோக்தத்வாத்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —
க்⁴ருதஸ்யாபீதி ।
மந்த்ரபாட²க்ரமமதிக்ரம்ய பஶ்வந்நே வ்யாக்²யாதே ப்ரத்யவதிஷ்ட²தே —
கஸ்மாதி³தி ।
த்³வே தே³வாநபா⁴ஜயதி³தி வ்யாக்²யாதே ஸாத⁴நே ஸாத⁴நத்வாவிஶேஷாத்பயோ(அ)பி பு³த்³தி⁴ஸ்த²மித்யர்த²க்ரமமாஶ்ரித்ய பரிஹரதி —
கர்மேதி ।
ததே³வ ஸ்பஷ்டயதி —
கர்ம ஹீதி ।
யத்³யபி பயோரூபம் ஸாத⁴நமாஶ்ரித்ய கர்ம ப்ரவ்ருத்தம் ததா²(அ)பி த³ர்ஶபூர்ணமாஸாநந்தர்யம் கத²ம் பயஸ: ஸித்⁴யதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —
தச்சேதி ।
வித்தேந பயஸா ஸாத்⁴யம் கர்மாந்நத்ரயஸ்ய ஸாத⁴நமித்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —
யதே²தி ।
பூர்வோக்தௌ த³ர்ஶபூர்ணமாஸௌ த்³வே தே³வாந்நே வக்ஷ்யமாணஸ்யாந்நத்ரயஸ்ய யதா² ஸாத⁴நம் ததா² பயஸோ(அ)ப்யக்³நிஹோத்ராதி³த்³வாரா தத்ஸாத⁴நத்வாத்கர்மகோடிநிவிஷ்டத்வாத்தத்³வ்யாக்²யாநாநந்தர்யம் பயோவ்யாக்²யாநஸ்ய யுக்தமித்யர்த²: ।
பாட²க்ரமஸ்தர்ஹி கத²மித்யாஶங்க்யார்த²க்ரமேண தத்³பா³த⁴மபி⁴ப்ரேத்யாஹ —
ஸாத⁴நத்வேதி ।
ஆநந்தர்யம் பாட²க்ரம: । அகாரணத்வமவிவக்ஷிதத்வம் ।
பாட²க்ரமாத³ர்த²க்ரமஸ்ய ப³லீயஸ்த்வாத்தேநேதரஸ்ய பா³த்⁴யத்வமித்யேத்ப்ரத²மே தந்த்ரே ஸ்தி²தமித்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ —
இதி சேதி ।
பஶ்வந்நஸ்ய சதுர்த²த்வேந வ்யாக்²யாநே ஹேத்வந்தரமாஹ —
வ்யாக்²யாந இதி ।
வ்யாக்²யாநஸௌகர்யம் ஸாத⁴யதி —
ஸுக²ம் ஹீதி ।
ப்ரதிபத்திஸௌகர்யம் ப்ரகடயதி —
வ்யாக்²யாதாநீதி ।
சத்வாரி ஸாத⁴நாநி த்ரீணி ஸாத⁴நாநீதி விப⁴ஜ்யோக்தௌ வக்த்ருஶ்ரோத்ரோ: ஸௌகர்யேண தீ⁴ர்ப⁴வதி ததஶ்ச பாட²க்ரமாதிக்ரம: ஶ்ரேயாநித்யர்த²: ।
பஶ்வந்நஸ்ய ஸர்வாதி⁴ஷ்டா²நவிஷயே மந்த்ரமவதார்ய ப்ரஶ்நபூர்வகம் ததீ³யம் ப்³ராஹ்மணம் வ்யாசஷ்டே —
தஸ்மிந்நித்யாதி³நா ।
மந்த்ராத்³பே⁴தோ³ ப்³ராஹ்மணே ந ப்ரதிபா⁴தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —
தத்ரேதி ।
பயஸி ஹீதி ।
ப்³ராஹ்மணே ஹிஶப்³த³ஸ்ய ப்ரஸித்³தா⁴வத்³யோதகத்வமஸ்தி । தேந ச ஹேதுநா ஹிஶப்³தே³ந தஸ்மிந்நித்யாதி³கம் மந்த்ரபத³ம் வ்யாக்²யாதமிதி யோஜநா ।
மந்த்ரார்த²ஸ்ய லோகப்ரஸித்³த்⁴யபா⁴வாந்ந ப்ரஸித்³தா⁴வத்³யோதிநா ஹிஶப்³தே³ந வ்யாக்²யாநம் யுக்தமிதி ஶங்கதே —
கத²மிதி ।
கார்யம் காரணே ப்ரதிஷ்டி²தமிதி ந்யாயேந வைதி³கீம் ப்ரஸித்³தி⁴மாதா³ய ஸமாத⁴த்தே —
காரணத்வநேதி ।
பயஸோ த்³ரவத்³ரவ்யமாத்ரஸ்ய குத: ஸர்வஜக³த்காரணத்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —
காரணத்வஞ்சேதி ।
தத்ஸமவாயித்வே(அ)பி குதோ ஜக³த: காரணதேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —
அக்³நிஹோத்ராதீ³தி ।
‘தே வா ஏதே ஆஹுதீ ஹுதே உத்க்ராமதஸ்தே அந்தரிக்ஷமாவிஶத:’ இத்யாத³ய: ஶ்ருதிவாதா³ த்³யுபர்ஜந்யவ்ரீஹ்யாதி³க்ரமேணாக்³நிஹோத்ராஹுத்யோர்க³ர்பா⁴காரப்ராப்திம் த³ர்ஶயந்தி ।
“அக்³நௌ ப்ராஸ்தா(அ)(அ)ஹுதி: ஸம்யகா³தி³த்யமுபதிஷ்ட²தே । ஆதி³த்யாஜ்ஜாயதே வ்ருஷ்டிர்வ்ருஷ்டேரந்நம் தத: ப்ரஜா: ॥”
இத்யாத³ய: ஸ்ம்ருதிவாதா³: ।
பயஸி ஹீத்யாதி³ ப்³ராஹ்மணமுபஸம்ஹரதி —
அத இதி ।
பயஸ: ஸர்வஜக³தா³தா⁴ரத்வஸ்ய ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிப்ரஸித்³த⁴த்வாதி³தி யாவத் ।
ஸர்வம் பயஸி ப்ரதிஷ்டி²தமிதி விதி⁴த்ஸிதத³ர்ஶநஸ்துதயே ஶாகா²ந்தரீயமதம் நிந்தி³துமுத்³பா⁴வயதி —
யத்ததி³தி ।
ந கேவலேந கர்மணா ம்ருத்யுஜய: கிந்து த³ர்ஶநஸஹிதேநேதி த³ர்ஶயிதுமக்³நிஹோத்ராஹுதிஷு ஸம்க்²யாம் கத²யதி —
ஸம்வத்ஸரேணேதி ।
உக்தாஹுதிஸம்க்²யாயாம் ஸம்வத்ஸராவச்சி²ந்நாயாமக்³நிஹோத்ரவிதா³ம் ஸம்ப்ரதிபத்த்யர்த²ம் கிலேத்யுக்தம் ।
நநு ப்ரத்யஹம் ஸாயம் ப்ராதஶ்சேத்யாஹுதீ த்³வே வித்³யேதே தத்கத²மாஹுதீநாம் ஷஷ்ட்யதி⁴காநி த்ரீணி ஶதாநி ஸம்வத்ஸரேண ப⁴வந்தி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —
ஸப்த சேதி ।
ப்ரத்யேகமஹோராத்ராவச்சி²ந்நாஹுதிப்ரயோகா³ணாமேகஸ்மிந்ஸம்வத்ஸரே பூர்வோக்தா ஸம்க்²யா தத்ரைவ ப்ரயோகா³ர்தா⁴நாம் விம்ஶத்யதி⁴கா ஸப்தஶதரூபா ஸம்க்²யேதி ஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।
ஆஹுதீநாம் ஸம்க்²யாமுக்த்வா தாஸு யாஜுஷ்மதீநாமிஷ்டகாநாம் த்³ருஷ்டிமாஹ —
யாஜுஷ்மதீரிதி ।
தாஸாமபி ஷஷ்ட்யதி⁴காநி த்ரீணி ஶதாநி ஸம்க்²யயா ப⁴வந்தி । ததா² ச ப்ரத்யஹமாஹுதீரபி⁴நிஷ்பத்³யமாநா: ஸம்க்²யாஸாமாந்யேந யாஜுஷ்மதீரிஷ்டகாஶ்சிந்தயேதி³த்யர்த²: ।
ஆஹுதிமயீநாமிஷ்டகாநாம் ஸம்வத்ஸராவயவாஹோராத்ரேஷு ஸம்க்²யாஸாமாந்யேநைவ த்³ருஷ்டிமந்வாசஷ்டே —
ஸம்வத்ஸரஸ்யேதி ।
தாந்யபி ஷஷ்ட்யதி⁴காநி த்ரீணி ஶதாநி ப்ரஸித்³தா⁴நி । ததா² ச தேஷு யதோ²க்தேஷ்விஷ்டகாத்³ருஷ்டி: ஶ்லிஷ்டேத்யர்த²: ।
சித்யே(அ)க்³நௌ ஸம்வத்ஸராத்மப்ரஜாபதித்³ருஷ்டிமாஹ —
ஸம்வத்ஸரமிதி ।
ய: ஸம்வத்ஸர: ப்ரஜாபதிஸ்தம் சித்யமக்³நிம் வித்³வாம்ஸ: ஸம்பாத³யந்தி । அஹோராத்ரேஷ்டகாத்³வாரா தயோ: ஸம்க்²யாஸாமாந்யாதி³த்யர்த²: ।
த்³ருஷ்டிமநூத்³ய ப²லம் த³ர்ஶயதி —
ஏவமிதி ।
உக்தஸம்க்²யாஸாமாந்யேநாக்³நிஹோத்ராஹுதீரக்³ந்யவயவபூ⁴தயாஜுஷ்மதீஸம்ஜ்ஞகேஷ்டகா: ஸம்பாத்³ய தத்³ரூபேணா(அ)(அ)ஹுதீர்த்⁴யாயந்நாஹுதீமயீஶ்சேஷ்டகா: ஸம்வத்ஸராவயவாஹோராத்ராணி தேநைவ ஸம்பாத்³ய புருஷநாடீ³ஸ்த²ஸம்க்²யாஸாமாந்யேந தந்நாடீ³ஸ்தாந்யேவாஹோராத்ராண்யாபாத்³ய தத்³ரூபேணா(அ)(அ)ஹுதீரிஷ்டகா நாடீ³ஶ்சாநுஸந்த³தா⁴நோ நாட்³யஹோராத்ரயாஜுஷ்மதீத்³வாரா புருஷஸம்வத்ஸரசித்யாநாம் ஸமத்வமாபாத்³யாஹமக்³நி: ஸம்வத்ஸராத்மா ப்ரஜாபதிரேவேதி த்⁴யாயந்நக்³நிஹோத்ரம் பயஸா ஸம்வத்ஸரம் ஜுஹ்வத்³வித்³யயா ஸஹிதஹோமவஶாத்ப்ரஜாபதிம் ஸம்வத்ஸராத்மகம் ப்ராப்ய ம்ருத்யுமபஜயதீத்யர்த²: ।
ஏகீயமதமுபஸம்ஹ்ருத்ய தந்நிந்தா³பூர்வகம் மதாந்தரமாஹ —
இத்யேவமித்யாதி³நா ।
ஏவம் வித்³வாநித்யுக்தம் வ்யக்தீகரோதி —
யது³க்தமிதி ।
தத்ததை²வ வித்³வாநேகாஹோராத்ராவச்சி²ந்நாஹுதிமாத்ரேண ஜக³த்³ரூபம் ப்ரஜாபதிம் ப்ராப்ய ம்ருத்யுமுபஜயதீத்யாஹ —
ததே³கேநேதி ।
உக்தே(அ)ர்தே² ஶ்ருதிமவதார்ய வ்யாசஷ்டே —
தது³ச்யத இதி ।
ஸர்வம் ஹீத்யாதி³ஹேதுவாக்யமாகாங்க்ஷாபூர்வகமுத்தா²ப்ய வ்யாகரோதி —
க: புநரித்யாதி³நா ।
யதோ²க்தத³ர்ஶநவஶாதே³கயைவா(அ)(அ)ஹுத்யா ம்ருத்யுமபஜயதீத்யத்ர ப்³ராஹ்மணாந்தரம் ஸம்வாத³யதி —
அதே²தி ।
யதா² ஸம்வத்ஸரமித்யாத்³யுக்தம் ததா² ‘யத³ஹரேவே’த்யாத்³யபி ப்³ராஹ்மணாந்தரே ஸூசிதமித்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்ம ஹிரண்யக³ர்ப⁴பா⁴வீ ஜீவ: ஸ்வயம்பு⁴ பரஸ்யைவ ததா³த்மநா(அ)வஸ்தா²நாத்தபோ(அ)தப்யத கர்மாந்வதிஷ்ட²த் । யத்க்ருதகம் தத³நித்யமிதி ந்யாயேந கர்மநிந்தா³ப்ரகாரமாஹ —
ததை³க்ஷதேதி ।
கர்மஸஹாயபூ⁴தாமுபாஸநாமுபதி³ஶதி —
ஹந்தேதி ।
உபாஸநாமநூத்³ய ஸமுச்சயப²லம் கத²யதி —
தத்ஸர்வேஷ்விதி ।
ஶ்ரேஷ்ட²த்வே(அ)பி ராஜகுமாரவத³ஸ்வாதந்த்ர்யமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —
ஸ்வாராஜ்யமிதி ।
அதி⁴ஷ்டா²ய பாலயித்ருத்வமாதி⁴பத்யம் ।