பஶ்வந்நே வ்யாக்²யாதே ப்ரஶ்நரூபம் மந்த்ரபத³மாத³த்தே —
கஸ்மாதி³தி ।
நநு சத்வார்யந்நாநி வ்யாக்²யாதாநி த்ரீணி வ்யாசிக்²யாஸிதாநி தேஷ்வவ்யாக்²யாதேஷு கஸ்மாதி³த்யாதி³ப்ரஶ்ந: கஸ்மாதி³த்யாஶங்க்ய ஸாத⁴நேஷூக்தேஷு ஸாத்⁴யாநாமபி தேஷாமர்தா²து³க்தத்வமஸ்தீத்யபி⁴ப்ரேத்ய ப்ரஶ்நப்ரவ்ருத்திம் மந்வாநோ வ்யாசஷ்டே —
யதே³தி ।
ஸர்வதே³த்யஸ்ய வ்யாக்²யா நைரந்தர்யேணேதி ।
அந்நாநாம் ஸதா³ போ⁴க்த்ருபி⁴ரவித்³யமாநத்வே ஹேதுமாஹ —
தந்நிமித்தத்வாதி³தி ।
போ⁴க்த்ரூணாம் ஸ்தி²தேரந்நநிமித்தத்வாத்தை: ஸதா³(அ)த்³யமாநாநி தாநி யவபூர்ணகுஸூலவத்³ப⁴வந்தி க்ஷீணாநீத்யர்த²: ।
கிஞ்ச ஜ்ஞாநகர்மப²லத்வாத³ந்நாநாம் யத்க்ருதகம் தத³நித்யமிதி ந்யாயேந க்ஷய: ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ —
க்ருதேதி ।
அஸ்து தர்ஹி தேஷாம் க்ஷயோ நேத்யாஹ —
ந சேதி ।
ப⁴வது தர்ஹி ஸ்வபா⁴வாதே³வ ஸப்தாந்நாத்மகஸ்ய ஜக³தோ(அ)க்ஷீணத்வம் நேத்யாஹ —
ப⁴விதவ்யஞ்சேதி ।
ஸ்வபா⁴வவாத³ஸ்யாதிப்ரஸம்கி³த்வாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரஶ்நம் நிக³மயதி —
தஸ்மாதி³தி ।
ப்ரதிவசநமாதா³ய வ்யாசஷ்டே —
தஸ்யேத்யாதி³நா ।
தேஷாம் பித்ருத்வே ஹேதுமாஹ —
மேத⁴யேதி ।
போ⁴க³காலே(அ)பி விஹிதப்ரதிஷித்³த⁴ஜ்ஞாநகர்மஸம்ப⁴வாத்ப்ரவாஹரூபேணாந்நக்ஷய: ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।
தத்ர ப்ரதிஜ்ஞாபா⁴க³முபாதா³யாக்ஷராணி வ்யாசஷ்டே —
ததே³ததி³தி ।
ஹேதுபா⁴க³முத்தா²ப்ய விப⁴ஜதே —
கத²மித்யாதி³நா ।
தஸ்மாத்தத³க்ஷய: ஸம்ப⁴வதி ப்ரவாஹாத்மநேதி ஶேஷ: ।
உக்தஹேதும் வ்யதிரேகத்³வாரோபபாத³யிதும் யத்³தை⁴ததி³த்யாதி³வாக்யம் தத்³வ்யாசஷ்டே —
யதி³தி ।
அந்வயவ்யதிரேகஸித்³த⁴ம் ஹேதும் நிக³மயதி —
தஸ்மாதி³தி ।
ததா² யதா²ப்ரஜ்ஞமிதி படி²தவ்யம் ।
ஸாத்⁴யம் நிக³மயதி —
தஸ்மாதி³தி ।
அக்ஷயஹேதௌ ஸித்³தே⁴ ப²லிதமாஹ —
தஸ்மாத்³பு⁴ஜ்யமாநாநீதி ।
தி⁴யா தி⁴யேத்யாதி³ஶ்ருதே: ஸ ஹீத³மித்யத்ரோக்தம் பரிஹாரம் ப்ரபஞ்சயந்த்யா: ஸப்தவிதா⁴ந்நஸ்ய கார்யத்வாத்ப்ரதிக்ஷணத்⁴வம்ஸித்வே(அ)பி புந: புந: க்ரியமாணத்வாத்ப்ரவாஹாத்மநா தத³சலம் மந்தா³: பஶ்யந்தீத்யஸ்மிந்நர்தே² தாத்பர்யமாஹ —
அத இதி ।
ப்ரஜ்ஞாக்ரியாப்⁴யாம் ஹேதுப்⁴யாம் லக்ஷ்யதே வ்யாவர்த்யதே நிஷ்பாத்³யதே ய: ப்ரப³ந்த⁴: ஸமுதா³யஸ்ததா³ரூட⁴ஸ்ததா³த்மக: ஸர்வோ லோகஶ்சேதநாசேதநாத்மகோ த்³வைதப்ரபஞ்ச: ஸாத்⁴யத்வேந ஸாத⁴நத்வேந ச வர்தமாநோ ஜ்ஞாநகர்மப²லபூ⁴த: க்ஷணிகோ(அ)பி நித்ய இவ லக்ஷ்யதே । தத்ர ஹேது: —
ஸம்ஹதேதி ।
ஸம்ஹதாநாம் மித²: ஸஹாயத்வேந ஸ்தி²தாநாமநேகேஷாம் ப்ராணிநாமநந்தாநி கர்மாணி வாஸநாஶ்ச தத்ஸந்தாநேநாவஷ்டப்³த⁴த்வாத்³த்³ருடீ⁴க்ருதத்வாதி³தி யாவத் ।
ப்ராதீதிகமேவ ஸம்ஸாரஸ்ய ஸ்தை²ர்யம் ந தாத்த்விகமிதி வக்தும் விஶிநஷ்டி —
நதீ³தி ।
அஸாரோ(அ)பி ஸாரவத்³பா⁴தீத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —
கத³லீதி ।
அஶுத்³தோ⁴(அ)பி ஶுத்³த⁴வத்³பா⁴தீத்யத்ரோதா³ஹரணமாஹ —
மாயேத்யாதி³நா ।
அநேகோதா³ஹரணம் ஸம்ஸாரஸ்யாநேகரூபத்வத்³யோதநார்த²ம் ।
கேஷாம் புநரேஷ ஸம்ஸாரோ(அ)ந்யதா² பா⁴தீத்யபேக்ஷாயாம் “ஸம்ஸாராய பராக்³த்³ருஶாமி”தி ந்யாயேநா(அ)(அ)ஹ —
ததா³த்மேதி ।
கிமிதி ப்ரதிக்ஷணப்ரத்⁴வம்ஸி ஜக³தி³தி ஶ்ருத்யோச்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —
ததே³ததி³தி ।
வைராக்³யமபி குத்ரோபயுஜ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —
விரக்தாநாம் ஹீதி ।
இதி வைராக்³யமர்த²வதி³தி ஶேஷ: ।
புருஷோ(அ)ந்நாநாமக்ஷயஹேதுரித்யுபபாத்³ய தஜ்ஜ்ஞாநமநூத்³ய தத்ப²லமாஹ —
யோ வைதாமித்யாதி³நா ।
யதோ²க்தமநுவத³தி —
புருஷ இதி ।
ப²லவிஷயம் மந்த்ரபத³முபாதா³ய ததீ³யம் ப்³ராஹ்மணமவதார்ய வ்யாகரோதி —
ஸோ(அ)ந்நமித்யாதி³நா ।
யதோ²க்தோபாஸநாவதோ யதோ²க்தம் ப²லம் । ப்ராதா⁴ந்யேநைவ ஸோ(அ)ந்நமத்தீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।
விது³ஷோ(அ)ந்நம் ப்ரதி கு³ணத்வாபா⁴வே ஹேதுமாஹ —
அந்நாநாமிதி ।
உக்தமர்த²ம் ஸம்க்³ருஹ்ணாதி —
போ⁴க்தைவேதி ।
ப்ரஶஸ்திஸித்³த⁴யே ப்ரபஞ்சயதி —
ஸ தே³வாநித்யாதி³நா ॥2॥