సాధనాత్మకమన్నచతుష్టయమన్నాక్షయకారణామ్, అక్షిత్వగుణప్రక్షేపేణ పురుషోఽపాసనమస్య ఫలం చోక్తమిదానీమాబ్రాహ్మణసమాప్తేరుత్తరగ్రన్థస్య తాత్పర్యమాహ —

పాఙ్క్తస్యేత్యాదినా ।

బ్రాహ్మణశేషస్య తాత్పర్యముక్త్వా మన్త్రభేదమనూద్యాఽఽకాఙ్క్షాద్వారా బ్రాహ్మణముత్థాప్య వ్యాచష్టే —

త్రీణీత్యాదినా ।

జ్ఞానకర్మభ్యాం సప్తాన్నాని సృష్ట్వా చత్వారి భోక్తృభ్యో విభజ్య త్రీణ్యాత్మార్థం కల్పాదౌ పితా కల్పితవానిత్యర్థః ।

అన్యత్రేత్యాది వాక్యముపాదత్తే —

తేషామితి ।

షష్ఠీ నిర్ధారణార్థా ।

తత్ర మనసోఽస్తిత్వమాదౌ సాధయతి —

అస్తి తావదితి ।

ఆత్మేన్ద్రియార్థసాన్నిధ్యే సత్యపి కదాచిదేవార్థధీర్జాయమానా హేత్వన్తరమాక్షిపతి । న చాదృష్టాది సదితి యుక్తం తస్య దృష్టసంపాదత్వాత్తస్మాదర్థాదిసాన్నిధ్యే జ్ఞానకాదాచిత్కత్వానుపపత్తిర్మనఃసాధికేత్యర్థః ।

లోకప్రసిద్ధిరపి తత్ర ప్రమాణమిత్యాహ —

యత ఇతి ।

అతోఽస్తి బాహ్యకారణాదతిరిక్తం విషయగ్రాహి కారణమితి శేషః ।

తామేవ ప్రసిద్ధిముదాహరణనిష్ఠతయోదాహరతి —

కిం దృష్టవానిత్యాదినా ।

తత్రైవాన్వయవ్యతిరేకావుపన్యస్యతి —

తస్మాదితి ।

యథోక్తార్థాపత్తిలోకప్రసిద్ధివశాదితి యావత్ । విమతమాత్మాద్యతిరిక్తాపేక్షం తస్మిన్సత్యపి కాదాచిత్వాద్ఘటవదిత్యనుమానం (చ) తచ్ఛబ్దార్థః । తస్మాదనుమానాదన్యదస్తి మనో నామేతి సంబన్ధః రూపాదిగ్రహణసమర్థస్యాపి సత ఇతి ప్రమాతోచ్యతే ।

అన్తఃకరణస్య చక్షురాదిభ్యో వైలక్షణ్యమాహ —

సర్వేతి ।

సమనన్తరవాక్యం ఫలితార్థవిషయత్వేనాఽఽదత్తే —

తస్మాదితి ।

తచ్ఛబ్దేనోక్తం హేతుం స్పష్టయతి —

తద్వ్యగ్రత్వ ఇతి ।