ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃಪಂಚಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ವಿಜ್ಞಾತಂ ವಿಜಿಜ್ಞಾಸ್ಯಮವಿಜ್ಞಾತಮೇತ ಏವ ಯತ್ಕಿಂಚ ವಿಜ್ಞಾತಂ ವಾಚಸ್ತದ್ರೂಪಂ ವಾಗ್ಘಿ ವಿಜ್ಞಾತಾ ವಾಗೇನಂ ತದ್ಭೂತ್ವಾವತಿ ॥ ೮ ॥
ವಿಜ್ಞಾತಂ ವಿಜಿಜ್ಞಾಸ್ಯಮ್ ಅವಿಜ್ಞಾತಮ್ ಏತ ಏವ ; ತತ್ರ ವಿಶೇಷಃ ಯತ್ಕಿಂಚ ವಿಜ್ಞಾತಂ ವಿಸ್ಪಷ್ಟಂ ಜ್ಞಾತಂ ವಾಚಸ್ತದ್ರೂಪಮ್ ; ತತ್ರ ಸ್ವಯಮೇವ ಹೇತುಮಾಹ — ವಾಕ್ ಹಿ ವಿಜ್ಞಾತಾ, ಪ್ರಕಾಶಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್ ; ಕಥಮವಿಜ್ಞಾತಾ ಭವೇತ್ ಯಾ ಅನ್ಯಾನಪಿ ವಿಜ್ಞಾಪಯತಿ ; ‘ವಾಚೈವ ಸಮ್ರಾಡ್ಬಂಧುಃ ಪ್ರಜ್ಞಾಯತೇ’ (ಬೃ. ಉ. ೪ । ೧ । ೨) ಇತಿ ಹಿ ವಕ್ಷ್ಯತಿ । ವಾಗ್ವಿಶೇಷವಿದ ಇದಂ ಫಲಮುಚ್ಯತೇ — ವಾಗೇವ ಏನಂ ಯಥೋಕ್ತವಾಗ್ವಿಭೂತಿವಿದಂ ತತ್ ವಿಜ್ಞಾತಂ ಭೂತ್ವಾ ಅವತಿ ಪಾಲಯತಿ, ವಿಜ್ಞಾತರೂಪೇಣೈವಾಸ್ಯಾನ್ನಂ ಭೋಜ್ಯತಾಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥

ವಿಜ್ಞಾತಾದಿವಾಕ್ಯಮಾದಾಯ ತದ್ಗತಂ ವಿಶೇಷಂ ದರ್ಶಯತಿ —

ವಿಜ್ಞಾತಮಿತಿ ।

ವಿಜ್ಞಾತಂ ಸರ್ವಂ ವಾಚೋ ರೂಪಮಿತಿ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾತೋಽರ್ಥಃ ಸಪ್ತಮ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪ್ರಕಾಶಕತ್ವೇಽಪಿ ಕಥಂ ವಾಚೋ ವಿಜ್ಞಾತತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಕಥಮಿತಿ ।

ಪ್ರಕಾಶಾತ್ಮಕತ್ವಮೇವ ಕುತೋ ವಾಚಃ ಸಿದ್ಧಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ವಾಚೇತಿ ।

ವಾಗ್ವಿಶೇಷಸ್ತದ್ವಿಭೂತಿಃ ॥೮॥ ಸಂದಿಹ್ಯಮಾನಾಕಾರತ್ವಾತ್ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪಾತ್ಮಕತ್ವಾದಿತಿ ಯಾವತ್ । ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವಂ ವಿಜಿಜ್ಞಾಸ್ಯಂ ಮನೋರೂಪಮಿತಿ ಸಂಬಂಧಃ । ಪೂರ್ವವದ್ವಾಗ್ವಿಭೂತಿವಿದೋ ಯಥಾ ಫಲಮುಕ್ತಂ ತದ್ವದಿತಿ ಯಾವತ್ ॥೯॥