ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃಪಂಚಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಅದ್ಭ್ಯಶ್ಚೈನಂ ಚಂದ್ರಮಸಶ್ಚ ದೈವಃ ಪ್ರಾಣ ಆವಿಶತಿ ಸ ವೈ ದೈವಃ ಪ್ರಾಣೋ ಯಃ ಸಂಚರಂಶ್ಚಾಸಂಚರಂಶ್ಚ ನ ವ್ಯಥತೇಽಥೋ ನ ರಿಷ್ಯತಿ ಸ ಏವಂವಿತ್ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಮಾತ್ಮಾ ಭವತಿ ಯಥೈಷಾ ದೇವತೈವಂ ಸ ಯಥೈತಾಂ ದೇವತಾಂ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನ್ಯವಂತ್ಯೈವಂ ಹೈವಂವಿದಂ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನ್ಯವಂತಿ । ಯದು ಕಿಂಚೇಮಾಃ ಪ್ರಜಾಃ ಶೋಚಂತ್ಯಮೈವಾಸಾಂ ತದ್ಭವತಿ ಪುಣ್ಯಮೇವಾಮುಂ ಗಚ್ಛತಿ ನ ಹ ವೈ ದೇವಾನ್ಪಾಪಂ ಗಚ್ಛತಿ ॥ ೨೦ ॥
ತಥಾ ಅದ್ಭ್ಯಶ್ಚೈನಂ ಚಂದ್ರಮಸಶ್ಚ ದೈವಃ ಪ್ರಾಣ ಆವಿಶತಿ । ಸ ವೈ ದೈವಃ ಪ್ರಾಣಃ ಕಿಂಲಕ್ಷಣ ಇತ್ಯುಚ್ಯತೇ — ಯಃ ಸಂಚರನ್ ಪ್ರಾಣಿಭೇದೇಷು ಅಸಂಚರನ್ ಸಮಷ್ಟಿವ್ಯಷ್ಟಿರೂಪೇಣ — ಅಥವಾ ಸಂಚರನ್ ಜಂಗಮೇಷು ಅಸಂಚರನ್ಸ್ಥಾವರೇಷು — ನ ವ್ಯಥತೇ ನ ದುಃಖನಿಮಿತ್ತೇನ ಭಯೇನ ಯುಜ್ಯತೇ ; ಅಥೋ ಅಪಿ ನ ರಿಷ್ಯತಿ ನ ವಿನಶ್ಯತಿ ನ ಹಿಂಸಾಮಾಪದ್ಯತೇ । ಸಃ — ಯೋ ಯಥೋಕ್ತಮೇವಂ ವೇತ್ತಿ ತ್ರ್ಯನ್ನಾತ್ಮದರ್ಶನಂ ಸಃ — ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಮಾತ್ಮಾ ಭವತಿ, ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ಪ್ರಾಣೋ ಭವತಿ, ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ಮನೋ ಭವತಿ, ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ವಾಗ್ಭವತಿ — ಇತ್ಯೇವಂ ಸರ್ವಭೂತಾತ್ಮತಯಾ ಸರ್ವಜ್ಞೋ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ — ಸರ್ವಕೃಚ್ಚ । ಯಥೈಷಾ ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧಾ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭದೇವತಾ ಏವಮೇವ ನಾಸ್ಯ ಸರ್ವಜ್ಞತ್ವೇ ಸರ್ವಕೃತ್ತ್ವೇ ವಾ ಕ್ವಚಿತ್ಪ್ರತಿಘಾತಃ ; ಸ ಇತಿ ದಾರ್ಷ್ಟಾಂತಿಕನಿರ್ದೇಶಃ । ಕಿಂಚ ಯಥೈತಾಂ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭದೇವತಾಮ್ ಇಜ್ಯಾದಿಭಿಃ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನ್ಯವಂತಿ ಪಾಲಯಂತಿ ಪೂಜಯಂತಿ, ಏವಂ ಹ ಏವಂವಿದಂ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನ್ಯವಂತಿ — ಇಜ್ಯಾದಿಲಕ್ಷಣಾಂ ಪೂಜಾಂ ಸತತಂ ಪ್ರಯುಂಜತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥

ಮನಸ್ಯುಕ್ತಂ ನ್ಯಾಯಂ ಪ್ರಾಣೇಽತಿದಿಶತಿ —

ತಥೇತಿ ।

ತಮೇವ ದೈವಂ ಪ್ರಾಣಂ ಪ್ರಶ್ನಪೂರ್ವಕಂ ಪ್ರಕಟಯತಿ —

ಸ ವಾ ಇತಿ ।

ಸ ಏವಂವಿದಿತ್ಯಾದಿ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ಸ ಯ ಇತಿ ।

ವಿದಿರತ್ರ ಲಾಭಾರ್ಥಃ ।

ನ ಕೇವಲಂ ಯಥೋಕ್ತಮೇವ ವಿದ್ಯಾಫಲಂ ಕಿಂತು ಫಲಾಂತರಮಪ್ಯಸ್ತೀತ್ಯಾಹ —

ಕಿಂಚೇತಿ ।