ರೂಪಪ್ರಕರಣಾನಂತರ್ಯಮಥೇತ್ಯುಚ್ಯತೇ । ಕ್ರಿಯಾವಿಶೇಷಾಣಾಂ ಕ್ರಿಯಾಮಾತ್ರೇಽಂತರ್ಭಾವಂ ಪ್ರಶ್ನದ್ವಾರಾ ಸ್ಫೋರಯತಿ —
ಕಥಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಆತ್ಮಶಬ್ದೇನಾತ್ರ ಶರೀರನಿರ್ವರ್ತ್ಯಕರ್ಮಗ್ರಹಣೇ ಪುರುಷವಿಧಬ್ರಾಹ್ಮಣಶೇಷಮನುಕೂಲಯತಿ —
ಆತ್ಮನಾ ಹೀತಿ ।
ತತ್ರೈವೋಪಪತ್ತಿಮಾಹ —
ಶರೀರೇ ಚೇತಿ ।
ತಥಾಽಪಿ ಕಥಮಾತ್ಮಶಬ್ದಃ ಶರೀರನಿರ್ವರ್ತ್ಯಂ ಕರ್ಮ ಬ್ರೂಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಲಕ್ಷಣಯೇತ್ಯಾಹ —
ಅತ ಇತಿ ।
ಸಂಕ್ಷೇಪಸ್ಯಾಪಿ ಸಂಕ್ಷೇಪಾಂತರಮಾಹ —
ತದೇತದಿತಿ ।
ತದೇತತ್ತ್ರಯಂ ತ್ರಿದಂಡವಿಷ್ಟಂಭವತ್ಸಂಹತಂ ಸದೇಕಮಿತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ಕಥಂ ಸಂಹತತ್ವಮತ ಆಹ —
ಇತರೇತರಾಶ್ರಯಮಿತಿ ।
ರೂಪಂ ವಿಷಯಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ನಾಮಕರ್ಮಣೀ ಸಿಧ್ಯತಃ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯೇಣ ನಿರ್ವಿಷಯಯೋಸ್ತಯೋಃ ಸಿದ್ಧ್ಯದರ್ಶನಾನ್ನಾಮಕರ್ಮಣೀ ಚಾಽಽಶ್ರಿತ್ಯ ರೂಪಂ ಸಿಧ್ಯತಿ । ನ ಹಿ ತೇ ಹಿತ್ವಾ ಕಿಂಚಿದುತ್ಪದ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವಾಚಕೇನ ವಾಚ್ಯಸ್ಯ ಇತರೇತರಸ್ಯ ತಾಭ್ಯಾಂಚ ಕ್ರಿಯಾಯಾಸ್ತಯಾ ತಯೋರಪೇಕ್ಷಾದರ್ಶನಾದನ್ಯೋನ್ಯಮಭಿವ್ಯಂಜಕತ್ವಮಾಹ —
ಇತರೇತರೇತಿ ।
ಸತಿ ನಾಮ್ನಿ ರೂಪಸಂಹಾರದರ್ಶನಾದ್ರೂಪೇ ಚ ಸತಿ ನಾಮಸಂಹಾರದೃಷ್ಟೇಃ ಸತೋಶ್ಚ ತಯೋಃ ಕರ್ಮಣಸ್ತಸ್ಮಿಂಶ್ಚ ಸತಿ ತಯೋರುಪಸಂಹಾರೋಪಲಂಭಾದಿತರೇತರಪ್ರಲಯಮಿತ್ಯಾಹ —
ಇತರೇತರಪ್ರಲಯಮಿತಿ ।
ತ್ರಯಾಣಾಮೇಕತ್ವಂ ವಿರುದ್ಧಮಿತಿ ಶಂಕಿತ್ವಾ ಪರಿಹರತಿ —
ಕೇನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಕಥಂ ಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಘಾತಾತ್ಮನಾ ತ್ರಯಾಣಾಮೇಕತ್ವಂ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ತಥೇತಿ ।
ನಾಮರೂಪಕರ್ಮಣಾಂ ಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಘಾತಮಾತ್ರತ್ವೇಽಪಿ ತತೋ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತಂ ಸಂಘಾತಾದನ್ಯತ್ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಏತಾವದಿತಿ ।
ನಾಮಾದಿತ್ರಯಸ್ಯ ಸಂಘಾತಮಾತ್ರತ್ವೇ ಕಥಂ ವ್ಯವಹಾರಾಸಾಂಕರ್ಯಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಆತ್ಮೇತಿ ।
ಸಂಘಾತೋಽಯಮಾತ್ಮಶಬ್ದಿತಃ ಸ್ವಯಮೇಕೋಽಪಿ ಸನ್ನಧ್ಯಾತ್ಮಾದಿಭೇದೇನ ಸ್ಥಿತಂ ತ್ರಯಮೇವ ಭವತೀತಿ ವ್ಯವಹಾರಾಸಾಂಕರ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಏಕಸ್ಮಿನ್ನಪಿ ಸಂಘಾತೇ ಕಾರಣರೂಪೇಣಾವಾಂತರವಿಭಾಗಮಾಹ —
ತದೇತದಿತಿ ।
ಆತ್ಮಭೂತಸ್ತಸ್ಯೋಪಾಧಿತ್ವೇನ ಸ್ಥಿತ ಇತಿ ಯಾವತ್ । ಅವಿನಾಶೀ ಸ್ಥೂಲದೇಹೇ ಗಚ್ಛತ್ಯಪಿ ಯಾವನ್ಮೋಕ್ಷಂ ನ ಗಚ್ಛತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸಚ್ಚ ತ್ಯಚ್ಚ ಸತ್ಯಂ ಭೂತಪಂಚಕಂ ತದಾತ್ಮಕೇ ನಾಮರೂಪೇ ಇತ್ಯಾಹ —
ನಾಮೇತಿ ।
ಕಾರಣಯಾಥಾತ್ಮ್ಯಂ ಕಥಯತಿ —
ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕಸ್ತ್ವಿತಿ ।
ಪಂಚೀಕೃತಪಂಚಮಹಾಭೂತಾತ್ಮಕಂ ತತ್ಕಾರ್ಯಂ ಸರ್ವಂ ಸಚ್ಚ ತ್ಯಚ್ಚೇತಿ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತೇಃ ಸತ್ಯಂ ವೈರಾಜಂ ಶರೀರಂ ಕಾರ್ಯಮಪಂಚೀಕೃತಪಂಚಮಹಾಭೂತತತ್ಕಾರ್ಯಾತ್ಮಕಕರಣರೂಪಸಪ್ತದಶಕಲಿಂಗಸ್ಯ ಸೂತ್ರಾಖ್ಯಸ್ಯಾಽಽಯತನಂ ತಸ್ಯೈವಾಽಽಚ್ಛಾದಕಂ ತತ್ಖಲ್ವನಾತ್ಮಾಽಪಿ ಸ್ಥೂಲದೇಹಚ್ಛನ್ನತ್ವಾದ್ದುರ್ವಿಜ್ಞಾನಂ ತೇನಾಪಿ ಚ್ಛನ್ನಂ ಪ್ರತ್ಯಗ್ವಸ್ತು ಸುತರಾಮಿತಿ ತಜ್ಜ್ಞಾನೇಽವಹಿತೈರ್ಭಾವ್ಯಮಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಇದಾನೀಮವಿದ್ಯಾಕಾರ್ಯಪ್ರಪಂಚಮುಪಸಂಹರತಿ —
ಏತದಿತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾವಿಷಯವಿವರಣಸ್ಯ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣೋಪಯೋಗಮುಪಸಂಹರತಿ —
ಅತ ಇತಿ ।
ಪ್ರಪಂಚಿತೇ ಸತ್ಯವಿದ್ಯಾವಿಷಯೇ ತತೋ ವಿರಕ್ತಸ್ಯಾಽಽತ್ಮಾನಂ ವಿವಿದಿಷೋಸ್ತಜ್ಜ್ಞಾಪನಾರ್ಥಂ ಚತುರ್ಥಪ್ರಮುಖಃ ಸಂದರ್ಭೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ । ತಸ್ಮಾದವಿದ್ಯಾವಿಷಯವಿವರಣಮುಪಯೋಗೀತಿ ಭಾವಃ ॥೩॥