ತೃತೀಯೇಽಧ್ಯಾಯೇ ಸೂತ್ರಿತವಿದ್ಯಾವಿದ್ಯಯೋರವಿದ್ಯಾ ಪ್ರಪಂಚಿತಾ, ಸಂಪ್ರತಿ ವಿದ್ಯಾಂ ಪ್ರಪಂಚಯಿತುಂ ಚತುರ್ಥಮಧ್ಯಾಯಮಾರಭಮಾಣೋ ವೃತ್ತಂ ಕೀರ್ತಯತಿ —
ಆತ್ಮೇತಿ ।
ಕಿಮಿತ್ಯರ್ಥಾಂತರೇಷು ಸತ್ಸ್ವಾತ್ಮತತ್ತ್ವಮೇವಾನುಸಂಧಾತವ್ಯಂ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ತದನ್ವೇಷಣೇ ಚೇತಿ ।
ತಸ್ಯೈವಾನ್ವೇಷ್ಟವ್ಯತ್ವೇ ಪರಪ್ರೇಮಾಸ್ಪದತ್ವೇನ ಪರಮಾನಂದತ್ವಂ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ —
ತದೇವೇತಿ ।
ಆತ್ಮತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಸರ್ವಾಪತ್ತಿಫಲತ್ವಾಚ್ಚ ತದೇವಾನ್ವೇಷ್ಟವ್ಯಮಿತ್ಯಾಹ —
ಆತ್ಮಾನಮಿತಿ ।
ಉಕ್ತಯಾ ಪರಿಪಾಟ್ಯಾ ಸಿದ್ಧಮರ್ಥಂ ಸಂಗೃಹ್ಣಾತಿ —
ಆತ್ಮತತ್ತ್ವಮಿತಿ ।
ಉಕ್ತಮರ್ಥಾಂತರಮನುವದತಿ —
ಯಸ್ತ್ವಿತಿ ।
ಸೋಽವಿದ್ಯಾವಿಷಯ ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ಕಥಂ ಭೇದದೃಷ್ಟಿವಿಷಯಸ್ಯಾವಿದ್ಯಾವಿಷಯತ್ವಂ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಅನ್ಯೋಽಸಾವಿತಿ ।
ಯೋ ಭೇದದೃಷ್ಟಿಪರಃ ಸ ನ ವೇದೇತ್ಯವಿದ್ಯಾ ತದ್ದೃಷ್ಟಿಮೂಲಂ ಸೂತ್ರಿತಾ ತೇನ ತದ್ವಿಷಯೋ ಭೇದದೃಷ್ಟಿವಿಷಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕಥಂ ಯಥೋಕ್ತೌ ವಿದ್ಯಾವಿದ್ಯಾವಿಷಯಾವಸಂಕೀರ್ಣಾವವಸಾತುಂ ಶಕ್ಯೇತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಏಕಧೇತಿ ।
ಸಪ್ತಾನ್ನಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ವೃತ್ತಮರ್ಥಂ ಕಥಯತಿ —
ತತ್ರ ಚೇತಿ ।
ವಿದ್ಯಾವಿದ್ಯಾವಿಷಯಯೋರಿತಿ ಯಾವತ್ । ಆದಿಪದಂ ಸಾಧ್ಯಸಾಧನಾವಾಂತರಭೇದಸಂಗ್ರಹಾರ್ಥಮ್ । ಯಥೋಕ್ತೋ ಭೇದ ಏವ ವಿಶೇಷಃ । ತಸ್ಮಿನ್ವಿನಿಯೋಗೋ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪನಂ ತೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಉಪಸಂಹಾರಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಂತೇ ವೃತ್ತಮನುಭಾಷತೇ —
ಸ ಚೇತಿ ।
ಅಥವೋಕ್ತೌ ವಿದ್ಯಾವಿದ್ಯಾವಿಷಯೌ ಕಥಮಸಂಕೀರ್ಣೌ ಮಂತವ್ಯಾವಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ —
ಏಕಧೇತಿ ।
ತತ್ರೋತ್ತರಗ್ರಂಥಸ್ಯ ವಿಷಯಪರಿಶೇಷಾರ್ಥಂ ಪುರುಷವಿಧಬ್ರಾಹ್ಮಣಶೇಷಮಾರಭ್ಯೋಕ್ತಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ತತ್ರ ಚೇತಿ ।
ತರ್ಹಿ ಸಮಾಪ್ತತ್ವಾದವಿದ್ಯಾವಿಷಯಸ್ಯ ಕಥಮವಿದುಷೋ ಗಾರ್ಗ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತದರ್ಥಮವಾಂತರವಿಭಾಗಮನುವದತಿ —
ಸ ಚೇತಿ ।
ತಾವೇವ ಪ್ರಕಾರೌ ದರ್ಶಯನ್ನಾದೌ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಶರೀರಮುಪನ್ಯಸ್ಯತಿ —
ಅಂತರಿತಿ ।
ತಸ್ಯ ಬಾಹ್ಯಕರಣದ್ವಾರಾ ಸ್ಥೂಲೇಷು ವಿಷಯೇಷು ಪ್ರಕಾಶಕತ್ವಮಮೃತತ್ವಂ ಚ ವ್ಯುತ್ಪಾದಿತಮ್ ।
ದ್ವಿತೀಯಂ ಪ್ರಕಾರಮಾಚಕ್ಷಾಣಃ ಸ್ಥೂಲಂ ಶರೀರಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ಬಾಹ್ಯಶ್ಚೇತಿ ।
ತಸ್ಯ ಕಯಾಪಿ ವಿಧಯಾ ಸೂಕ್ಷ್ಮದೇಹಂ ಪ್ರತ್ಯಪ್ರಕಾಶಕತ್ವಾದಪ್ರಕಾಶಕತ್ವಮ್ ಆಗಮಾಪಾಯಿತ್ವೇನಾವಹೇಯತ್ವಂ ಸೂಚಯತಿ —
ಉಪಜನೇತಿ ।
ಯಥಾ ಗೃಹಸ್ಯ ತೃಣಾದಿ ಬಹಿರಂಗಂ ತಥಾ ಸೂಕ್ಷ್ಮಸ್ಯ ದೇಹಸ್ಯ ಸ್ಥೂಲೋ ದೇಹಸ್ತಥಾಽಪಿ ತೃಣಾದಿ ವಿನಾ ಗೃಹಸ್ಯ ವ್ಯವಹಾರಯೋಗ್ಯತ್ವವತ್ತಸ್ಯಾಪಿ ಸ್ಥೂಲದೇಹಂ ವಿನಾ ನ ತದ್ಯೋಗ್ಯತ್ವಮಿತಿ ಮತ್ವಾಽಽಹ —
ತೃಣೇತಿ ।
ತಸ್ಯ ಪೂರ್ವಪ್ರಕರಣಾಂತೇ ನಾಮರೂಪೇ ಸತ್ಯಮಿತ್ಯತ್ರ ಪ್ರಸ್ತುತತ್ವಮಸ್ತೀತ್ಯಾಹ —
ಸತ್ಯೇತಿ ।
ಸರ್ವಥಾ ಬಾಧವೈಧುರ್ಯಂ ಸತ್ಯತ್ವಮಿತಿ ಶಂಕಾಂ ನಿರಸ್ತುಂ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ —
ಮರ್ತ್ಯ ಇತಿ ।
ತಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ತೇನೇತಿ ।
ವೃತ್ತಮನೂದ್ಯಾಜಾತಶತ್ರುಬ್ರಾಹ್ಮಣಮವತಾರಯತಿ —
ಸ ಏವೇತಿ ।
ಆದಿತ್ಯಚಂದ್ರಾದಯೋ ಬಾಹ್ಯಾಧಾರಭೇದಾಃ । ಅನೇಕಧಾತ್ವಮತಿಷ್ಠಾಮೂರ್ಧೇತ್ಯಾದಿವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಗುಣವಶಾದ್ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ ।
ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ತಸ್ಯೈಕತ್ವಂ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಪ್ರಾಣ ಇತಿ ।
ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ನಾನಾತ್ವಮೇಕತ್ವಂ ಚೋಕ್ತಂ ತತ್ರೈಕತ್ವಂ ವಿವೃಣೋತಿ —
ತಸ್ಯೈವೇತಿ ।
ಪ್ರಾಣಸ್ಯೈವ ಸ್ವಭಾವಭೂತೋಽನಾತ್ಮಲಕ್ಷಣಃ ಪಿಂಡಃ ಸಮಷ್ಟಿರೂಪೋ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಾದಿಶಬ್ದೈರುಪಾಧಿವಿಷಯೈಸ್ತತ್ರ ತತ್ರ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತ್ಯೋರುಚ್ಯತೇ । ಸ ಚ “ಅಗ್ನಿರ್ಮೂರ್ಧಾ ಚಕ್ಷುಷೀ ಚಂದ್ರಸೂರ್ಯೌ”(ಮು.ಉ. ೨-೧-೪) ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತೇಃ ಸೂರ್ಯಾದಿಭಿಃ ಪ್ರವಿಭಕ್ತೈಃ ಕರಣೈರುಪೇತೋ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮ ಸಮಸ್ತಂ ವ್ಯಸ್ತಂ ಚ ತದಿದಂ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಮಾತ್ರಮೇವ ನ ತಸ್ಮಾದಧಿಕಮಸ್ತೀತಿ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಂ ಸ್ತೌತಿ —
ಏಕಂಚೇತಿ ।
ಏಕತ್ವಂ ವಿಶದೀಕೃತ್ಯ ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ನಾನಾತ್ವಂ ವಿಶದಯತಿ —
ಪ್ರತ್ಯೇಕಂಚೇತಿ ।
ಗೋತ್ವಾದಿಸಾಮಾನ್ಯತುಲ್ಯತ್ವಂ ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ —
ಚೇತನಾವದಿತಿ ।
ಕೇವಲಭೋಕ್ತೃತ್ವಪಕ್ಷಂ ವಾರಯತಿ —
ಕರ್ತ್ರಿತಿ ।
ವಕ್ತಾ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷವಾದೀತಿ ಯಾವತ್ । ತಸ್ಮಾದಮುಖ್ಯಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ವಿಪರೀತಂ ಮುಖ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ತಸ್ಮಿನ್ನಾತ್ಮದೃಷ್ಟೀ ರಾಜಾ ಶ್ರೋತಾ ಸಿದ್ಧಾಂತವಾದೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕಿಮಿತಿ ವಕ್ತೃಶ್ರೋತೃರೂಪಾಖ್ಯಾಯಿಕಾ ಪ್ರಣೀಯತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಏವಂ ಹೀತಿ ।
ಏವಂಶಬ್ದಾರ್ಥಮೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ಪೂರ್ವಪಕ್ಷೇತಿ ।
ಅತೋ ಭವಿತವ್ಯಮಾಖ್ಯಾಯಿಕಯೇತಿ ಶೇಷಃ ।
ಆಖ್ಯಾಯಿಕಾನಂಗೀಕಾರೇ ದೋಷಮಾಹ —
ವಿಪರ್ಯಯೇ ಹೀತಿ ।
ಯಥಾ ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರೇಣ ಸಮರ್ಪ್ಯಮಾಣೋಽರ್ಥೋ ಜ್ಞಾತುಂ ನ ಶಕ್ಯತ ಔತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಿಕತರ್ಕಾಣಾಂ ನಿರಂಕುಶತ್ವಾತ್ತಥಾ ಕೇವಲಮರ್ಥೋಽನುಗಮ್ಯತೇ ಪ್ರಶ್ನಪ್ರತಿವಚನಭಾವರಹಿತೈರ್ಯೈರ್ವಾಕ್ಯೈಸ್ತೈಃ ಸಮರ್ಪ್ಯಮಾಣೋಽಪಿ ದುರ್ವಿಜ್ಞೇಯೋಽರ್ಥಃ ಸ್ಯಾದ್ಯದ್ಯಾಖ್ಯಾಯಿಕಾ ನಾನುಶ್ರೀಯತೇ ತೇನ ಸಾ ಸುಖಪ್ರತಿಪತ್ತ್ಯರ್ಥಮನುಸರ್ತವ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕುತೋ ದುರ್ವಿಜ್ಞೇಯತ್ವಂ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಅತ್ಯಂತೇತಿ ।
ಯಥೋಕ್ತಸ್ಯ ವಸ್ತುನೋ ದುರ್ವಿಜ್ಞೇಯತ್ವೇ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತಿಸಂವಾದಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ತಥಾ ಚೇತಿ ।
ಸುಸಂಸ್ಕೃತಾ ಪರಿಶುದ್ಧಾ ದೇವಬುದ್ಧಿಃ ಸಾತ್ತ್ವಿಕೀ ಬುದ್ಧಿಃ । ಸಾಮಾನ್ಯಮಾತ್ರಬುದ್ಧಿಸ್ತಾಮಸೀ ರಾಜಸೀ ಚ ಬುದ್ಧಿಃ । ಅತಿಗಹ್ವರತ್ವಮತ್ಯಂತಗಂಭೀರತ್ವಮ್ । ಸಂರಂಭಸ್ತಾತ್ಪರ್ಯಮ್ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ದುರ್ವಿಜ್ಞೇಯತ್ವೇ ಫಲಿತಮಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಆಖ್ಯಾಯಿಕಾಯಾಃ ಸುಖಪ್ರತಿಪತ್ತ್ಯರ್ಥತ್ವಮುಕ್ತ್ವಾಽರ್ಥಾಂತರಮಾಹ —
ಆಚಾರೇತಿ ।
ಉತ್ತಮಾದಧಮೇನ ಪ್ರಣಿಪಾತೋಪಸದನಾದಿದ್ವಾರಾ ವಿದ್ಯಾ ಗ್ರಾಹ್ಯಾ । ಅಧಮಾತ್ತೂತ್ತಮೇನ ತದ್ವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ಶ್ರದ್ಧಾದಿಮಾತ್ರೇಣ ಸಾ ಲಭ್ಯೇತ್ಯಾಚಾರಪ್ರಕಾರಜ್ಞಾಪನಾರ್ಥಶ್ಚಾಯಮಾರಂಭ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆಖ್ಯಾಯಿಕಾಯಾ ಯಥೋಕ್ತೇಽರ್ಥೇಽನ್ವಿತತ್ವಂ ಕಥಯತಿ —
ಏವಮಿತಿ ।
ವಕ್ತೃಶ್ರೋತ್ರೋರ್ಮಧ್ಯೇ ಯಥೋಕ್ತಾಚಾರವತಾ ಶ್ರೋತ್ರಾ ವಿದ್ಯಾ ಲಬ್ಧವ್ಯಾ । ವಕ್ತ್ರಾ ಚ ತಾದೃಶೇನ ಸೋಪದೇಷ್ಟವ್ಯೇತ್ಯೇಷೋಽರ್ಥೋಽಸ್ಯಾಮಾಖ್ಯಾಯಿಕಾಯಾಮನುಗತೋ ಗಮ್ಯತೇ । ತಸ್ಮಾದಾಚಾರವಿಶೇಷಂ ದರ್ಶಯಿತುಮೇಷಾಽಽಖ್ಯಾಯಿಕಾ ಯುಕ್ತೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಆಗಮಾನುಸಾರಿಗುರುಸಂಪ್ರದಾಯಾದೇವ ತತ್ತ್ವಧೀರ್ಲಭ್ಯತೇ ।
ಯಸ್ತು ಕೇವಲಸ್ತರ್ಕಸ್ತದ್ವಶಾನ್ನೈಷಾ ಬುದ್ಧಿಃ ಸಿದ್ಧ್ಯತಿ । ತಥಾ ಚ ಕೇವಲತರ್ಕಪ್ರಯುಕ್ತಾ ತತ್ತ್ವಬುದ್ಧಿರಿತಿ ಸಂಭಾವನಾನಿಷಾಧಾರ್ಥಾಽಖ್ಯಾಯಿಕೇತಿ ಪಕ್ಷಾಂತರಮಾಹ —
ಕೇವಲೇತಿ ।
ಕೇವಲೇನ ತರ್ಕೇಣ ತತ್ತ್ವಬುದ್ಧಿರ್ನ ಸಿದ್ಧ್ಯತೀತ್ಯತ್ರ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತೀ ದರ್ಶಯತಿ —
ನೈಷೇತಿ ।
ಮತಿಂ ದದ್ಯಾದಿತಿ ಶೇಷಃ ।
ಪ್ರಕಾರಾಂತರೇಣಾಽಽಖ್ಯಾಯಿಕಾಮವತಾರ್ಯ ತತ್ರಾಽಽಖ್ಯಾಯಿಕಾನುಗುಣ್ಯಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ತಥಾ ಹೀತಿ ।
ಶ್ರದ್ಧಾ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನೇ ಪರಮಂ ಸಾಧನಮಿತ್ಯತ್ರ ಭಗವತೋಽಪಿ ಸಮ್ಮತಿಮಾಹ —
ಶ್ರದ್ಧಾವಾನಿತಿ ।