ತೌ ಹ ಸುಪ್ತಮಿತ್ಯಾದಿಸುಪ್ತಪುರುಷಗತ್ಯುಕ್ತಿಮಾಕ್ಷಿಪತಿ —
ಕಥಮಿತಿ ।
ಗಾರ್ಗ್ಯಕಾಶ್ಯಾಭಿಮತಯೋರುಭಯೋರಪಿ ಜಾಗರಿತೇ ಕರಣೇಷು ಸನ್ನಿಧಾನಾವಿಶೇಷಾತ್ತತ್ರೈವ ಕಿಮಿತಿ ವಿವೇಕೋ ನ ದರ್ಶಿತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಜಾಗರಿತೇ ಕರಣೇಷು ದ್ವಯೋಃ ಸನ್ನಿಧಾನೇಽಪಿ ಸಾಂಕರ್ಯಾದ್ದುಷ್ಕರಂ ವಿವೇಚನಮಿತಿ ಪರಿಹರತಿ —
ಜಾಗರಿತೇತಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮಶಬ್ದಾದೂರ್ಧ್ವಂ ಸಶಬ್ದಮಧ್ಯಾಹೃತ್ಯ ಯೋಜನಾ ।
ತರ್ಹಿ ಸ್ವಾಮಿಭೃತ್ಯನ್ಯಾಯೇನ ತಯೋರ್ವಿವೇಕೋಽಪಿ ಸುಕರಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಕಿಂತ್ವಿತಿ ।
ಕಿಂ ತದ್ವಿವೇಕಾವಧಾರಣಕಾರಣಂ ತದಾಹ —
ಯದ್ದ್ರಷ್ಟೃತ್ವಮಿತಿ ।
ಕಥಂ ತದನವಧಾರಿತವಿಶೇಷಮಿತಿ ತದಾಹ —
ತಚ್ಚೇತಿ ।
ಇಹೇತಿ ಜಾಗರಿತೋಕ್ತಿಃ ।
ಯದ್ಯಪಿ ಜಾಗರಿತಂ ಹಿತ್ವಾ ಸುಪ್ತೇ ಪುರುಷೇ ವಿವೇಕಾರ್ಥಂ ತಯೋರುಪಗತಿಸ್ತತ್ರ ಚ ಭೋಕ್ತೈವ ಸಂಬೋಧಿತಃ ಸ್ವನಾಮಭಿಸ್ತಚ್ಛಬ್ದಂ ಶ್ರೋಷ್ಯತಿ ನಾಚೇತನಸ್ತಥಾಪಿ ನೇಷ್ಟವಿವೇಕಸಿದ್ಧಿರ್ಗಾರ್ಗ್ಯಕಾಶ್ಯಾಭೀಷ್ಟಾತ್ಮನೋರುತ್ಥಿತಸಂಶಯಾದಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ನನ್ವಿತಿ ।
ಸಂಶಯಂ ನಿರಾಕರೋತಿ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ವಿಶೇಷಾವಧಾರಣಮೇವ ವಿಶದಯತಿ —
ಯೋ ಹೀತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಸ್ವವ್ಯಾಪಾರಸ್ತುಮುಲಶಬ್ದಾದಿಃ । ಯಥಾನಿರ್ಜ್ಞಾತೋ ಯಥೋಕ್ತೈರ್ವಿಶೇಷಣೈರುಪಲಬ್ಧಂ ರೂಪಮನತಿಕ್ರಮ್ಯ ವರ್ತಮಾನಃ । ಪ್ರಾಣಸ್ಯೋಕ್ತವಿಶೇಷಣವತಃ ।
ಸ್ವಾಪೇಽವಸ್ಥಾನೇಽಪಿ ತಸ್ಯ ತದಾ ಭೋಗಾಭಾವಸ್ತತ್ರ ಭೋಕ್ತ್ರಂತರಾಭ್ಯುಪಗಮಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ನ ಚೇತಿ ।
ತಸ್ಯೈವ ಭೋಕ್ತೃತ್ವೇ ಫಲಿತಾಮಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಅಸ್ತು ತಸ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ತಶಬ್ದಶ್ರವಣಂ ತತ್ರಾಽಹ —
ನ ಚೇತಿ ।
ಪರಿಶೇಷಸಿದ್ಧಮರ್ಥಮಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಪ್ರಾಣಸ್ಯಾಭೋಕ್ತೃತ್ವಂ ವ್ಯತಿರೇಕದ್ವಾರಾ ಸಾಧಯತಿ —
ಭೋಕ್ತೃಸ್ವಭಾವಶ್ಚೇದಿತಿ ।
ನ ಚ ಭುಂಕ್ತೇ ತಸ್ಮಾದಭೋಕ್ತೇತಿ ಶೇಷಃ ।
ಉಕ್ತಮರ್ಥಂ ದೃಷ್ಟಾಂತೇನ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ —
ನ ಹೀತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಉಲಪಂ ಬಾಲತೃಣಮ್ ।
ವಿಪಕ್ಷೇ ದೋಷಮಾಹ —
ನ ಚೇದಿತಿ ।
ಉಕ್ತಮರ್ಥಂ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ಯಾಹ —
ಯಥೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಪ್ರಾಣಸ್ಯಾಭೋಕ್ತೃತ್ವಮುಪಸಂಹರತಿ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಯದ್ಯಪಿ ಪ್ರಾಣಃ ಸ್ವಾಪೇ ಶಬ್ದಾದೀನ್ನ ಪ್ರತಿಬುಧ್ಯತೇ ತಥಾಽಪಿ ಭೋಕ್ತೃಸ್ವಭಾವೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ ನೇತ್ಯಾಹ —
ನ ಹೀತಿ ।
ಸಂಬೋಧನಶಬ್ದಾಶ್ರವಣಮತಃಶಬ್ದಾರ್ಥಃ ।
ತಸ್ಯ ಸ್ವನಾಮಾಗ್ರಹಣಂ ಸಂಬಂಧಾಗ್ರಹಣಕೃತಂ ನಾನಾತ್ಮತ್ವಕೃತಮಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ಸಂಬೋಧನಾರ್ಥೇತಿ ।
ಶಂಕಾಮೇವ ವಿಶದಯತಿ —
ಸ್ಯಾದೇತದಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ದೇವತಾಯಾಃ ಸಂಬಂಧಾಗ್ರಹಣಮಯುಕ್ತಂ ಸರ್ವಜ್ಞತ್ವಾದಿತ್ಯುತ್ತರಮಾಹ —
ನ ದೇವತೇತಿ ।
ತದೇವ ಪ್ರಪಂಚಯತಿ —
ಯಸ್ಯ ಹೀತ್ಯಾದಿನಾ ।
ತಯೇತಿ ಗ್ರಹಣಕರ್ತೃನಿರ್ದೇಶಃ ।
ಅವಶ್ಯಮಿತಿ ಸೂಚಿತಾಮನುಪಪತ್ತಿಮಾಹ —
ಅನ್ಯಥೇತಿ ।
ಆದಿಪದೇನ ಯಾಗಸ್ತುತಿನಮಸ್ಕಾರಾದಿ ಗೃಹ್ಯತೇ ಸಂವ್ಯವಹಾರೋಽಭಿಜ್ಞಾಭೋಗಪ್ರಸಾದಾದಿಃ ।
ಸಂಬೋಧನನಾಮಾಗ್ರಹಸ್ತತ್ಕೃತಾನಾತ್ಮತ್ವದೋಷಶ್ಚ ತ್ವದಿಷ್ಟಾತ್ಮನೋಽಪಿ ತುಲ್ಯ ಇತಿ ಶಂಕತೇ —
ವ್ಯತಿರಿಕ್ತೇತಿ ।
ಸಂಗೃಹೀತಂ ಚೋದ್ಯಂ ವಿವೃಣೋತಿ —
ಯಸ್ಯ ಚೇತಿ ।
ತದಾ ಸುಷುಪ್ತಿದಶಾಯಾಂ ಪ್ರತಿಪತ್ತಿರ್ಯುಕ್ತೇತಿ ಸಂಬಂಧಃ । ತದ್ವಿಷಯತ್ವಾದಿತ್ಯತಿರಿಕ್ತಾತ್ಮವಿಷಯತ್ವಾದಿತಿ ಯಾವತ್ ।
ಅಸ್ತ್ಯೇವಾತಿರಿಕ್ತಸ್ಯಾಽಽತ್ಮನಃ ಸಂಬೋಧನಶಬ್ದಶ್ರವಣಾದೀತಿ ಚೇನ್ನೇತ್ಯಾಹ —
ನ ಚ ಕದಾಚಿದಿತಿ ।
ತ್ವದಿಷ್ಟಾತ್ಮನಃ ಸಂಬೋಧನಶಬ್ದಾಪ್ರತಿಪತ್ತಾವಪಿ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಾಂಗೀಕಾರಸ್ತಚ್ಛಬ್ದಾರ್ಥಃ । ಅಭೋಕ್ತೃತ್ವೇ ಪ್ರಾಣಸ್ಯೇತಿ ಶೇಷಃ ।
ಯಥಾ ಹಸ್ತಃ ಪಾದೋಽಂಗುಲಿರಿತ್ಯಾದಿನಾಮೋಕ್ತೌ ಮೈತ್ರೋ ನೋತ್ತಿಷ್ಠತಿ ಸರ್ವದೇಹಾಭಿಮಾನಿತ್ವೇನ ತನ್ಮಾತ್ರಾನಭಿಮಾನಿತ್ವಾದೇವಂ ಕಾಶ್ಯೇಷ್ಟಾತ್ಮನಃ ಸರ್ವಕಾರ್ಯಕರಣಾಭಿಮಾನಿತ್ವಾದಂಗುಲಿಸ್ಥಾನೀಯಪ್ರಾಣಮಾತ್ರೇ ತದಭಾವಾತ್ತನ್ನಾಮಾಗ್ರಹಣಂ ನ ತ್ವಚೇತನತ್ವಾದಿತಿ ಪರಿಹರತಿ —
ನ ತದ್ವತ ಇತಿ ।
ತದೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ಯಸ್ಯೇತಿ ।
ಪ್ರಾಣಮಾತ್ರೇ ಪ್ರಾಣಾದಿಕರಣವತೋಽಭಿಮಾನಾಭಾವೇ ಫಲಿತಮಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಚಂದ್ರಸ್ಯಾಪಿ ಪ್ರಾಣೈಕದೇಶತ್ವಾತ್ತನ್ನಾಮಭಿಃ ಸಂಬೋಧನೇ ಕೃತ್ಸ್ನಾಭಿಮಾನೀ ಸ ನೋತ್ತಿಷ್ಠತಿ ।
ಅತ್ರಾಪ್ಯಂಗುಲ್ಯಾದಿದೃಷ್ಟಾಂತೋಪಪತತ್ತೇರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ನ ತ್ವಿತಿ ।
ಗೋತ್ವವತ್ತಸ್ಯ ಸರ್ವವಸ್ತುಷು ಸಮಾಪ್ತೇರಹಮಿತಿ ಸರ್ವತ್ರಾಭಿಮಾನಸಂಭವಾಚ್ಚಂದ್ರನಾಮೋಕ್ತಾವಪಿ ನಾಪ್ರತಿಪತ್ತಿರ್ಯುಕ್ತೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪ್ರಾಣವಚ್ಚಿದಾತ್ಮನೋಽಪಿ ಪೂರ್ಣತಯಾ ಸರ್ವಾತ್ಮಾಭಿಮಾನಸಿದ್ಧೇರ್ಬೋಧಾಬೋಧೌ ತುಲ್ಯಾವಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ದೇವತೇತಿ ।
ವಿಶಿಷ್ಟಸ್ಯಾತ್ಮನೋ ದೇವತಾಯಾಮಾತ್ಮತತ್ತ್ವಾಭಿಮಾನಾಭಾವಾದಿತರಸ್ಯ ಚ ಕೂಟಸ್ಥಜ್ಞಪ್ತಿಮಾತ್ರತ್ವೇನ ತದಯೋಗಾನ್ನ ತುಲ್ಯತೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪ್ರಕಾರಾಂತರೇಣ ಪ್ರಾಣಸ್ಯಾಭೋಕ್ತೃತ್ವಂ ವಾರಯನ್ನಾಶಂಕತೇ —
ಸ್ವನಾಮೇತಿ ।
ಅಯುಕ್ತಂ ಪ್ರಾಣೇತರಸ್ಯ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಮಿತಿ ಶೇಷಃ ।
ತದೇವ ವಿವೃಣೋತಿ —
ಸುಷುಪ್ತಸ್ಯೇತಿ ।
ವಿಶೇಷಂ ದರ್ಶಯನ್ನುತ್ತರಮಾಹ —
ನಾಽಽತ್ಮೇತಿ ।
ಕಾಶ್ಯಾಭೀಷ್ಟಾತ್ಮನಃ ಸುಪ್ತತ್ವವಿಶೇಷಪ್ರಯುಕ್ತಂ ಫಲಮಾಹ —
ಸುಷುಪ್ತತ್ವಾದಿತಿ ।
ಪ್ರಾಣಸ್ಯಾಪಿ ಸಂಹೃತಕರಣತ್ವಾತ್ಸ್ವನಾಮಗ್ರಹಣಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತಸ್ಯಾಸುಪ್ತತ್ವಕೃತಂ ಕಾರ್ಯಂ ಕಥಯತಿ —
ನ ತ್ವಿತಿ ।
ನ ಹಿ ಕರಣಸ್ವಾಮಿನಿ ವ್ಯಾಪ್ರಿಯಮಾಣೇ ಕರಣೋಪರಮಃ ಸಂಭವತಿ ತಸ್ಯ ಚಾನುಪರತಕರಣಸ್ಯ ಸ್ವನಾಮಾಗ್ರಹಣಮಯುಕ್ತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪ್ರಾಣನಾಮತ್ವೇನಾಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಮಭಿಃ ಸಂಬೋಧನಾತ್ತದನುತ್ಥಾನಂ ನಾನಾತ್ಮತ್ವಾದಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ಅಪ್ರಸಿದ್ಧೇತಿ ।
ತದೇವ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ —
ಸಂತಿ ಹೀತಿ ।
ಪ್ರಸಿದ್ಧಮನೂದ್ಯಾಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ವಿಧೇಯಮಿತಿ ಲೌಕಿಕೋ ನ್ಯಾಯಃ ।
ಅಪ್ರಸಿದ್ಧಸಂಜ್ಞಾಭಿಃ ಸಂಬೋಧನಸ್ಯಾಯುಕ್ತತ್ವೇ ಫಲಿತಮಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಚಂದ್ರದೇವತಾಽಸ್ಮಿಂದೇಹೇ ಕರ್ತ್ರೀ ಭೋಕ್ತ್ರೀ ಚಾಽಽತ್ಮೇತಿ ಗಾರ್ಗ್ಯಾಭಿಪ್ರಾಯನಿಷೇಧೇ ದೇವತಾನಾಮಗ್ರಹಸ್ಯ ತಾತ್ಪರ್ಯಾತ್ತದ್ಗ್ರಹೋಽರ್ಥವಾನಿತಿ ಪರಿಹರತಿ —
ನ ದೇವತೇತಿ ।
ತದೇವ ಪ್ರಪಂಚಯತಿ —
ಕೇವಲೇತಿ ।
ಪ್ರಾಣಾದಿನಾಮಭಿಃ ಸಂಬೋಧನೇಽಪಿ ತನ್ನಿರಾಕರಣಂ ಕರ್ತುಂ ಶಕ್ಯಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ನ ಹೀತಿ ।
ಲೌಕಿಕನಾಮ್ನೋ ದೇವತಾವಿಷಯತ್ವಾಭಾವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪ್ರಾಣಸ್ಯಾಭೋಕ್ತೃತ್ವೇಽಪೀಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಮಿತಿ ಕೇಚಿತ್ತಾನ್ಪ್ರತ್ಯಾಹ —
ಪ್ರಾಣೇತಿ ।
ಪ್ರಾಣಕರಣಚಂದ್ರದೇವತಾನಾಮಭೋಕ್ತೃತ್ವೇಽಪಿ ದೇವತಾಂತರಮತ್ರ ಭೋಕ್ತೃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ದೇವತಾಂತರಭಾವಾಚ್ಚೇತಿ ।
ಭೋಕ್ತೃತ್ವಾಶಂಕಾನುಪಪತ್ತಿರಿತಿ ಪೂರ್ವೇಣ ಸಂಬಂಧಃ ।
ತತ್ರೋಪಕ್ರಮವಿರೋಧಂ ಶಂಕತೇ —
ನನ್ವಿತಿ ।
ದರ್ಶಿತತ್ವಾದ್ದೇವತಾಂತರಾಭಾವೋ ನಾಸ್ತೀತಿ ಶೇಷಃ ।
ಸ್ವತಂತ್ರೋ ದೇವತಾಂತರಭೇದೋ ನಾಸ್ತೀತಿ ಸಮಾಧತ್ತೇ —
ನ ತಸ್ಯೇತಿ ।
ಪ್ರಾಣೇ ದೇವತಾಭೇದಸ್ಯೈಕ್ಯೇ ಯುಕ್ತಿಮಾಹ —
ಅರನಾಭೀತಿ ।
ನ ದೇವತಾಂತರಸ್ಯ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಂ ಗಾರ್ಗ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಪಕ್ಷವಿರೋಧಾದಿತಿ ಶೇಷಃ ।
ಸರ್ವಶ್ರುತಿಷ್ವಿತ್ಯುಕ್ತಂ ತಾಃ ಸಂಕ್ಷೇಪತೋ ದರ್ಶಯತಿ —
ಏಷ ಇತಿ ।
ಕತಿ ದೇವಾ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತ್ಯಾದಿನಾ ಸಂಕ್ಷೇಪವಿಸ್ತಾರಾಭ್ಯಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ದೇವನಾಂ ಪ್ರಾಣಾತ್ಮನ್ಯೇವೈಕತ್ವಮುಪಪಾದ್ಯತೇ । ಅತೋ ನ ದೇವತಾಭೇದೋಽಸ್ತೀತ್ಯಾಹ —
ಸರ್ವದೇವಾನಾಮಿತಿ ।
ಪ್ರಾಣಾತ್ ಪೃಥಗ್ಭೂತಸ್ಯ ದೇವಸ್ಯಾಽಽತ್ಮಾತಿರೇಕೇ ಸತ್ಯಸತ್ತ್ವಾಪತ್ತೇಶ್ಚ ಪ್ರಾಣಾಂತರ್ಭಾವಃ ಸರ್ವದೇವತಾಭೇದಸ್ಯೇತಿ ವಕ್ತುಂ ಚಶಬ್ದಃ ।
ಕರಣಾನಾಮಭೋಕ್ತೃತ್ವೇ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ —
ತಥೇತಿ ।
ದೇವತಾಭೇದೇಷ್ವಿವೇತಿ ಯಾವತ್ । ಅನಾಶಂಕಾ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಸ್ಯೇತಿ ಶೇಷಃ ।
ತತ್ರೋದಾಹರಣಾಂತರಮಾಹ —
ದೇಹಭೇದೇಷ್ವಿವೇತಿ ।
ನ ಹಿ ಹಸ್ತಾದಿಷು ಪ್ರತ್ಯೇಕಂ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಂ ಶಂಕ್ಯತೇ । ತಥಾ ಶ್ರೋತ್ರಲೇತ್ರಾದಿಷ್ವಪಿ ನ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಾಶಂಕಾ ಯುಕ್ತಾ । ತೇಷು ಸ್ಮೃತಿರೂಪಜ್ಞಾನಸ್ಯೇಚ್ಛಾಯಾ ಯೋಽಹಂ ರೂಪಮದ್ರಾಕ್ಷಂ ಸ ಶಬ್ದಂ ಶ್ರೃಣೋಮೀತ್ಯಾದಿಪ್ರತಿಸಂಧಾನಸ್ಯ ಚಾಯೋಗಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅನುಪಪತ್ತಿಮೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ನ ಹೀತಿ ।
ಕ್ಷಣಿಕವಿಜ್ಞಾನಸ್ಯ ನಿರಾಶ್ರಯಸ್ಯ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಾಶಂಕಾಽಪಿ ಪ್ರತಿಸಂಧಾನಾಸಂಭವಾದೇವ ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತೇತ್ಯಾಹ —
ವಿಜ್ಞಾನೇತಿ ।
ಪ್ರಾಣಾದೀನಾಮನಾತ್ಮತ್ವಮುಕ್ತ್ವಾ ಸ್ಥೂಲದೇಹಸ್ಯ ತದ್ವಕ್ತುಂ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಯತಿ —
ನನ್ವಿತಿ ।
ಸಂಘಾತೋ ಭೂತಚತುಷ್ಟಯಸಮಾಹಾರಃ ಸ್ಥೂಲೋ ದೇಹ ಇತಿ ಯಾವತ್ । ಗೌರೋಽಹಂ ಪಶ್ಯಾಮೀತ್ಯಾದಿಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೇಣ ತಸ್ಯಾಽಽತ್ಮತ್ವದೃಷ್ಟೇರಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಪ್ರಮಾಣಾಭಾವಾದತಿರಿಕ್ತಕಲ್ಪನಾ ನ ಯುಕ್ತೇತ್ಯಾಹ —
ಕಿಂ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತೇತಿ ।
ಸಂಘಾತಸ್ಯಾಽಽತ್ಮತ್ವಂ ದೂಷಯತಿ —
ನಾಽಽಪೇಷಣ ಇತಿ ।
ವಿಶೇಷದರ್ಶನಂ ವ್ಯತಿರೇಕದ್ವಾರಾ ವಿಶದಯತಿ —
ಯದಿ ಹೀತಿ ।
ಪ್ರಾಣೇನ ಸಹಿತಂ ಸ್ಥೂಲಶರೀರಮೇವ ಸಂಘಾತಸ್ತನ್ಮಾತ್ರೋ ಯದಿ ಭೋಕ್ತಾ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಯೋಜನಾ ।
ತ್ವತ್ಪಕ್ಷೇಽಪಿ ಕಥಂ ಪೇಷಣಾಪೇಷಣಯೋರುತ್ಥಾನೇ ವಿಶೇಷಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಸಂಘಾತೇತಿ ।
ತಸ್ಯ ಸಂಘಾತೇನ ಸಂಬಂಧವಿಶೇಷಾಃ ಸ್ವಕರ್ಮಾರಭ್ಯತ್ವಾತ್ಮೀಯತ್ವಸ್ವಪ್ರಾಣಪರಿಪಾಲ್ಯತ್ವಾದಯಸ್ತೇಷಾಮನೇಕತ್ವಾತ್ಪೇಷಣಾಪೇಷಣಯೋರಿಂದ್ರಿಯೋದ್ಭವಾಭಿಭವಕೃತವೇದನಾಯಾಃ ಸ್ಫುಟತ್ವಾಸ್ಫುಟತ್ವಾತ್ಮಕೋ ವಿಶೇಷೋ ಯುಕ್ತಃ ಸುಖದುಃಖಮೋಹಾನಾಮುತ್ತಮಮಧ್ಯಮಾಧಮಕರ್ಮಫಲಾನಾಂ ಕರ್ಮೋದ್ಭವಾಭಿಭವಕೃತವಿಶೇಷಸಂಭವಾಚ್ಚ ಯಥೋಕ್ತೋ ವಿಶೇಷಃ ಸಂಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪರಪಕ್ಷೇಽಪಿ ತಥೈವ ವಿಶೇಷಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ನತ್ವಿತಿ ।
ನ ಹಿ ತತ್ರ ಸ್ವಕರ್ಮಾರಭ್ಯತ್ವಾದಯಃ ಸಂಬಂಧವಿಶೇಷಾಃ ಕರ್ಮಫಲಭೇದೋ ವಾ ಯುಜ್ಯತೇ । ಸಂಘಾತವಾದಿನಾಽತೀಂದ್ರಿಯಕರ್ಮಾನಂಗೀಕಾರಾತ್ । ಅತಃ ಸಂಘಾತಮಾತ್ರೇ ಭೋಕ್ತರಿ ಪ್ರತಿಬೋಧೇ ವಿಶೇಷಾಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಶಬ್ದಸ್ಪರ್ಶಾದೀನಾಂ ಪಟುತ್ವಮತಿಪಟುತ್ವಂ ಮಾಂದ್ಯಮತಿಮಾಂದ್ಯಮಿತ್ಯೇವಮಾದಿನಾ ಕೃತೋ ವಿಶೇಷೋ ಬೋಧೇ ದೃಶ್ಯತೇ ಸೋಽಪಿ ಸಂಘಾತವಾದೇ ನ ಸಿಧ್ಯತೀತ್ಯಾಹ —
ತಥೇತಿ ।
ಅಯುಕ್ತ ಇತಿ ಯಾವತ್ । ಚಕಾರೋ ವಿಶೇಷಾನುಕರ್ಷಣಾರ್ಥಃ ।
ಮಾ ತರ್ಹಿ ಪ್ರತಿಬೋಧೇ ವಿಶೇಷೋ ಭೂದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಅಸ್ತಿ ಚೇತಿ ।
ವಿಶೇಷದರ್ಶನಫಲಮಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಆದಿಶಬ್ದೇನ ಗುಣಾದಿ ಗೃಹ್ಯತೇ ಅನ್ಯಃ ಸಂಘಾತಾದಿತಿ ಶೇಷಃ ।
ದೇಹಾದೇರನಾತ್ಮತ್ವಮುಕ್ತ್ವಾ ಪ್ರಾಣಸ್ಯಾನಾತ್ಮತ್ವೇ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ —
ಸಂಹತತ್ವಾಚ್ಚೇತಿ ।
ಹೇತುಂ ಸಾಧಯತಿ —
ಗೃಹಸ್ಯೇತಿ ।
ಯಥಾ ನೇಮಿರರಾಶ್ಚ ಮಿಥಃ ಸಂಹನ್ಯಂತೇ ತಥೈವ ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ಸಂಹತಿರಿತ್ಯಾಹ —
ಅರನೇಮಿವಚ್ಚೇತಿ ।
ಕಿಂಚ ಪ್ರಾಣೇ ನಾಭಿಸ್ಥಾನೀಯೇ ಸರ್ವಂ ಸಮರ್ಪಿತಮಿತಿ ಶ್ರೂಯತೇ ತದ್ಯುಕ್ತಂ ತಸ್ಯ ಸಂಹತತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ —
ನಾಭೀತಿ ।
ಸಂಹತತ್ವಫಲಮಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ಗೃಹಾದಿವತ್ಪಾರಾರ್ಥ್ಯೇಽಪಿ ಸಂಹತಶೇಷಿತ್ವಮೇಷಿತವ್ಯಂ ಗೃಹಾದೇಸ್ತಥಾ ದರ್ಶನಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಸ್ತಂಭೇತಿ ।
ಸ್ವಾತ್ಮನಾ ಸ್ತಂಭಾದೀನಾಂ ಜನ್ಮ ಚೋಪಚಯಶ್ಚಾಪಚಯಶ್ಚ ವಿನಾಶಶ್ಚ ನಾಮ ಚಾಽಽಕೃತಿಶ್ಚ ಕಾರ್ಯಂ ಚೇತ್ಯೇತೇ ಧರ್ಮಾಸ್ತನ್ನಿರಪೇಕ್ಷತಯಾ ಲಬ್ಧಾ ಸತ್ತಾ ಸ್ಫುರಣಂ ಚ ಯೇನ ಸ ಚ ತೇಷು ಸ್ತಂಭಾದಿಷು ವಿಷಯೇಷು ದ್ರಷ್ಟಾ ಚ ಶ್ರೋತಾ ಚ ಮಂತಾ ಚ ವಿಜ್ಞಾತಾ ಚ ತದರ್ಥತ್ವಂ ತೇಷಾಂ ತತ್ಸಂಘಾತಸ್ಯ ಚ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪ್ರಾಣಾದೀನಾಮಪಿ ತಥಾತ್ವಂ ಭವಿತುಮರ್ಹತೀತಿ ಮನ್ಯಾಮಹ ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ । ಪ್ರಾಣಾದಿಃ ಸ್ವಾತಿರಿಕ್ತದ್ರಷ್ಟೃಶೇಷಃ ಸಂಹತತ್ವಾದ್ಗೃಹಾದಿವದಿತ್ಯನುಮಾನಾತ್ಸತ್ತಾಯಾಂ ತತ್ಪ್ರತೀತೌ ಚ ಪ್ರಾಣಾದಿವಿಕ್ರಿಯಾನಪೇಕ್ಷತಯಾ ಸಿದ್ಧೋ ದ್ರಷ್ಟಾ ನಿರ್ವಿಕಾರೋ ಯುಕ್ತಸ್ತಸ್ಯ ವಿಕಾರವತ್ತ್ವೇ ಹೇತ್ವಭಾವಾದಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಪ್ರಾಣದೇವತಾಪಾರಾರ್ಥ್ಯಾನುಮಾನಂ ವ್ಯಾಪ್ತ್ಯಂತರವಿರುದ್ಧಮಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ದೇವತೇತಿ ।
ಪ್ರಾಣದೇವತಾಯಾಶ್ಚೇತನತ್ವಮೇವ ಕಥಮಭ್ಯುಪಗತಂ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಪ್ರಾಣಸ್ಯೇತಿ ।
ತಥಾಽಪಿ ಪ್ರಕೃತೇಽನುಮಾನೇ ಕಥಂ ವ್ಯಾಪ್ತ್ಯಂತರವಿರೋಧಸ್ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಚೇತನಾವತ್ತ್ವೇ ಚೇತಿ ।
ಯೋ ಯೇನ ಸಮಃ ಸ ತಚ್ಛೇಷೋ ನ ಭವತಿ । ಯಥಾ ದೀಪೋ ದೀಪಾಂತರೇಣ ತುಲ್ಯೋ ನ ತಚ್ಛೇಷ ಇತಿ ವ್ಯಾಪ್ತಿವಿರೋಧಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನಾಯಂ ವಿರೋಧಃ ಸಮಾಧಾತವ್ಯಃ ಶೇಷಶೇಷಿಭಾವಸ್ಯಾತ್ರಾಪ್ರತಿಪಾದ್ಯತ್ವಾದಿತಿ ಪರಿಹರತಿ —
ನ ನಿರುಪಾಧಿಕಸ್ಯೇತಿ ।
ತದೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ಕ್ರಿಯೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಉಪನಿಷದಾರಂಭೋ ನಿರುಪಾಧಿಕಂ ಸ್ವರೂಪಂ ಜ್ಞಾಪಯಿತುಮಿತ್ಯತ್ರ ಗಮಕಮಾಹ —
ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ।
ದ್ವೇ ವಾವ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ರೂಪೇ ಮೂರ್ತಂ ಚೈವಾಮೂರ್ತಂ ಚೇತ್ಯಾದಿದರ್ಶನಾದಸ್ಯಾಮುಪನಿಷದಿ ಸೋಪಾಧಿಕಮಪಿ ಬ್ರಹ್ಮ ವಿವಕ್ಷಿತಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ನ ಚೇತಿ ।
ದ್ವಿತ್ವವಾದಸ್ಯ ಕಲ್ಪಿತವಿಷಯವತ್ತ್ವಾನ್ನೇತಿ ನೇತೀತಿ ನಿರ್ವಿಶೇಷವಸ್ತುಸಮರ್ಪಣಾದತೋಽನ್ಯದಾರ್ತಮಿತಿ ಚೋಕ್ತೇರತ್ರ ನಿರುಪಾಧಿಕಮೇವ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯಮಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಶೇಷಶೇಷಿಭಾವಸ್ಯಾಪ್ರತಿಪಾದ್ಯತ್ವೇ ಫಲಿತಮಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಕಿಮರ್ಥಂ ತರ್ಹಿ ಶೇಷಶೇಷಿಭಾವಸ್ತತ್ರ ತತ್ರೋಕ್ತಸ್ತತ್ರಾಽಽಹ —
ವಿಶೇಷವತೋ ಹೀತಿ ।
ಸೋಪಾಧಿಕಸ್ಯ ಶೇಷಶೇಷಿಭಾವೋ ವಿವಕ್ಷಿತಸ್ತತ್ರ ಚ ಸ್ವಾಮಿಭೃತ್ಯನ್ಯಾಯೇನ ವಿಶೇಷಸಂಭವಾದಸಿದ್ಧಂ ಸಮತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನ ವಿಪರೀತಸ್ಯ ನಿರುಪಾಧಿಕಸ್ಯ ಶೇಷಶೇಷಿತ್ವಮಸ್ತೀತ್ಯತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ —
ನಿರುಪಾಖ್ಯೋ ಹೀತಿ ।
ಶೇಷಶೇಷಿತ್ವಾದ್ಯಶೇಷವಿಶೇಷಶೂನ್ಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪಾಣಿಪೇಷವಾಕ್ಯವಿಚಾರಾರ್ಥಂ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ಯೋಪಸಂಹರತಿ —
ಆದಿತ್ಯಾದಿತಿ ॥೧೫॥