ಸ ಹೋವಾಚ ಅಜಾತಶತ್ರುಃ ವಿವಕ್ಷಿತಾರ್ಥಸಮರ್ಪಣಾಯ । ಯತ್ರೈಷ ಏತತ್ಸುಪ್ತೋಽಭೂದ್ಯ ಏಷ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಃ ಪುರುಷಃ — ಕ್ವೈಷ ತದಾಭೂತ್ಕುತ ಏತದಾಗಾದಿತಿ ಯದಪೃಚ್ಛಾಮ, ತತ್ ಶೃಣು ಉಚ್ಯಮಾನಮ್ — ಯತ್ರೈಷ ಏತತ್ಸುಪ್ತೋಽಭೂತ್ , ತತ್ ತದಾ ತಸ್ಮಿನ್ಕಾಲೇ ಏಷಾಂ ವಾಗಾದೀನಾಂ ಪ್ರಾಣಾನಾಮ್ , ವಿಜ್ಞಾನೇನ ಅಂತಃಕರಣಗತಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿವಿಶೇಷವಿಜ್ಞಾನೇನ ಉಪಾಧಿಸ್ವಭಾವಜನಿತೇನ, ಆದಾಯ ವಿಜ್ಞಾನಮ್ ವಾಗಾದೀನಾಂ ಸ್ವಸ್ವವಿಷಯಗತಸಾಮರ್ಥ್ಯಂ ಗೃಹೀತ್ವಾ, ಯ ಏಷಃ ಅಂತಃ ಮಧ್ಯೇ ಹೃದಯೇ ಹೃದಯಸ್ಯ ಆಕಾಶಃ — ಯ ಆಕಾಶಶಬ್ದೇನ ಪರ ಏವ ಸ್ವ ಆತ್ಮೋಚ್ಯತೇ — ತಸ್ಮಿನ್ ಸ್ವೇ ಆತ್ಮನ್ಯಾಕಾಶೇ ಶೇತೇ ಸ್ವಾಭಾವಿಕೇಽಸಾಂಸಾರಿಕೇ ; ನ ಕೇವಲ ಆಕಾಶ ಏವ, ಶ್ರುತ್ಯಂತರಸಾಮರ್ಥ್ಯಾತ್ — ‘ಸತಾ ಸೋಮ್ಯ ತದಾ ಸಂಪನ್ನೋ ಭವತಿ’ (ಛಾ. ಉ. ೬ । ೮ । ೧) ಇತಿ ; ಲಿಂಗೋಪಾಧಿಸಂಬಂಧಕೃತಂ ವಿಶೇಷಾತ್ಮಸ್ವರೂಪಮುತ್ಸೃಜ್ಯ ಅವಿಶೇಷೇ ಸ್ವಾಭಾವಿಕೇ ಆತ್ಮನ್ಯೇವ ಕೇವಲೇ ವರ್ತತ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ । ಯದಾ ಶರೀರೇಂದ್ರಿಯಾಧ್ಯಕ್ಷತಾಮುತ್ಸೃಜತಿ ತದಾ ಅಸೌ ಸ್ವಾತ್ಮನಿ ವರ್ತತ ಇತಿ ಕಥಮವಗಮ್ಯತೇ ? ನಾಮಪ್ರಸಿದ್ಧ್ಯಾ ; ಕಾಸೌ ನಾಮಪ್ರಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯಾಹ — ತಾನಿ ವಾಗಾದೇರ್ವಿಜ್ಞಾನಾನಿ ಯದಾ ಯಸ್ಮಿನ್ಕಾಲೇ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ಆದತ್ತೇ, ಅಥ ತದಾ ಹ ಏತತ್ಪುರುಷಃ ಸ್ವಪಿತಿನಾಮ ಏತನ್ನಾಮ ಅಸ್ಯ ಪುರುಷಸ್ಯ ತದಾ ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ಭವತಿ ; ಗೌಣಮೇವಾಸ್ಯ ನಾಮ ಭವತಿ ; ಸ್ವಮೇವ ಆತ್ಮಾನಮ್ ಅಪೀತಿ ಅಪಿಗಚ್ಛತೀತಿ ಸ್ವಪಿತೀತ್ಯುಚ್ಯತೇ । ಸತ್ಯಂ ಸ್ವಪಿತೀತಿನಾಮಪ್ರಸಿದ್ಧ್ಯಾ ಆತ್ಮನಃ ಸಂಸಾರಧರ್ಮವಿಲಕ್ಷಣಂ ರೂಪಮವಗಮ್ಯತೇ, ನ ತ್ವತ್ರ ಯುಕ್ತಿರಸ್ತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ — ತತ್ ತತ್ರ ಸ್ವಾಪಕಾಲೇ ಗೃಹೀತ ಏವ ಪ್ರಾಣೋ ಭವತಿ ; ಪ್ರಾಣ ಇತಿ ಘ್ರಾಣೇಂದ್ರಿಯಮ್ , ವಾಗಾದಿಪ್ರಕರಣಾತ್ ; ವಾಗಾದಿಸಂಬಂಧೇ ಹಿ ಸತಿ ತದುಪಾಧಿತ್ವಾದಸ್ಯ ಸಂಸಾರಧರ್ಮಿತ್ವಂ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ; ವಾಗಾದಯಶ್ಚ ಉಪಸಂಹೃತಾ ಏವ ತದಾ ತೇನ ; ಕಥಮ್ ? ಗೃಹೀತಾ ವಾಕ್ , ಗೃಹೀತಂ ಚಕ್ಷುಃ, ಗೃಹೀತಂ ಶ್ರೋತ್ರಮ್ , ಗೃಹೀತಂ ಮನಃ ; ತಸ್ಮಾತ್ ಉಪಸಂಹೃತೇಷು ವಾಗಾದಿಷು ಕ್ರಿಯಾಕಾರಕಫಲಾತ್ಮತಾಭಾವಾತ್ ಸ್ವಾತ್ಮಸ್ಥ ಏವ ಆತ್ಮಾ ಭವತೀತ್ಯವಗಮ್ಯತೇ ॥