ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃಪ್ರಥಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಸ ಯತ್ರೈತತ್ಸ್ವಪ್ನ್ಯಯಾ ಚರತಿ ತೇ ಹಾಸ್ಯ ಲೋಕಾಸ್ತದುತೇವ ಮಹಾರಾಜೋ ಭವತ್ಯುತೇವ ಮಹಾಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಉತೇವೋಚ್ಚಾವಚಂ ನಿಗಚ್ಛತಿ ಸ ಯಥಾ ಮಹಾರಾಜೋ ಜಾನಪದಾನ್ಗೃಹೀತ್ವಾ ಸ್ವೇ ಜನಪದೇ ಯಥಾಕಾಮಂ ಪರಿವರ್ತೇತೈವಮೇವೈಷ ಏತತ್ಪ್ರಾಣಾನ್ಗೃಹೀತ್ವಾ ಸ್ವೇ ಶರೀರೇ ಯಥಾಕಾಮಂ ಪರಿವರ್ತತೇ ॥ ೧೮ ॥
ನನು ದರ್ಶನಲಕ್ಷಣಾಯಾಂ ಸ್ವಪ್ನಾವಸ್ಥಾಯಾಂ ಕಾರ್ಯಕರಣವಿಯೋಗೇಽಪಿ ಸಂಸಾರಧರ್ಮಿತ್ವಮಸ್ಯ ದೃಶ್ಯತೇ — ಯಥಾ ಚ ಜಾಗರಿತೇ ಸುಖೀ ದುಃಖೀ ಬಂಧುವಿಯುಕ್ತಃ ಶೋಚತಿ ಮುಹ್ಯತೇ ಚ ; ತಸ್ಮಾತ್ ಶೋಕಮೋಹಧರ್ಮವಾನೇವಾಯಮ್ ; ನಾಸ್ಯ ಶೋಕಮೋಹಾದಯಃ ಸುಖದುಃಖಾದಯಶ್ಚ ಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಯೋಗಜನಿತಭ್ರಾಂತ್ಯಾ ಅಧ್ಯಾರೋಪಿತಾ ಇತಿ । ನ, ಮೃಷಾತ್ವಾತ್ — ಸಃ ಪ್ರಕೃತ ಆತ್ಮಾ ಯತ್ರ ಯಸ್ಮಿನ್ಕಾಲೇ ದರ್ಶನಲಕ್ಷಣಯಾ ಸ್ವಪ್ನ್ಯಯಾ ಸ್ವಪ್ನವೃತ್ತ್ಯಾ ಚರತಿ ವರ್ತತೇ, ತದಾ ತೇ ಹ ಅಸ್ಯ ಲೋಕಾಃ ಕರ್ಮಫಲಾನಿ — ಕೇ ತೇ ? ತತ್ ತತ್ರ ಉತ ಅಪಿ ಮಹಾರಾಜ ಇವ ಭವತಿ ; ಸೋಽಯಂ ಮಹಾರಾಜತ್ವಮಿವ ಅಸ್ಯ ಲೋಕಃ, ನ ಮಹಾರಾಜತ್ವಮೇವ ಜಾಗರಿತ ಇವ ; ತಥಾ ಮಹಾಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಇವ, ಉತ ಅಪಿ, ಉಚ್ಚಾವಚಮ್ — ಉಚ್ಚಂ ಚ ದೇವತ್ವಾದಿ, ಅವಚಂ ಚ ತಿರ್ಯಕ್ತ್ವಾದಿ, ಉಚ್ಚಮಿವ ಅವಚಮಿವ ಚ — ನಿಗಚ್ಛತಿ ಮೃಷೈವ ಮಹಾರಾಜತ್ವಾದಯೋಽಸ್ಯ ಲೋಕಾಃ, ಇವ - ಶಬ್ದಪ್ರಯೋಗಾತ್ , ವ್ಯಭಿಚಾರದರ್ಶನಾಚ್ಚ ; ತಸ್ಮಾತ್ ನ ಬಂಧುವಿಯೋಗಾದಿಜನಿತಶೋಕಮೋಹಾದಿಭಿಃ ಸ್ವಪ್ನೇ ಸಂಬಧ್ಯತ ಏವ ॥

ಅನ್ವಯವ್ಯತಿರೇಕಾಭ್ಯಾಂ ವಾಗಾದ್ಯುಪಾಧಿಕಮಾತ್ಮನಃ ಸಂಸಾರಿತ್ವಮುಕ್ತಂ ತತ್ರ ವ್ಯತಿರೇಕಾಸಿದ್ಧಿಮಾಶಂಕತೇ —

ನನ್ವಿತಿ ।

ವ್ಯತಿರೇಕಾಸಿದ್ಧೌ ಫಲಿತಮಾಹ —

ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।

ಸ್ವಪ್ನಸ್ಯ ರಜ್ಜುಸರ್ಪವನ್ಮಿಥ್ಯಾತ್ವೇನ ವಸ್ತುಧರ್ಮತ್ವಾಭಾವಾನ್ನಾಽಽತ್ಮನಃ ಸಂಸಾರಿತ್ವಮಿತ್ಯುತ್ತರಮಾಹ —

ನ ಮೃಷಾತ್ವಾದಿತಿ ।

ತದುಪಪಾದಯನ್ನಾದೌ ಸ ಯತ್ರೇತ್ಯಾದೀನ್ಯಕ್ಷರಾಣಿ ಯೋಜಯತಿ —

ಸ ಪ್ರಕೃತ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಅಥಾತ್ರ ಸ್ವಪ್ನಸ್ವಭಾವೋ ನಿರ್ದಿಶ್ಯತೇ ನ ತಸ್ಯ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವಂ ಕಥ್ಯತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —

ಮೃಷೈವೇತಿ ।

ಸ್ವಪ್ನೇ ದೃಷ್ಟಾನಾಂ ಮಹಾರಾಜತ್ವಾದೀನಾಂ ಜಾಗ್ರತ್ಯನುವೃತ್ತಿರಾಹಿತ್ಯಂ ವ್ಯಭಿಚಾರದರ್ಶನಮ್ ।

ಸ್ವಪ್ನಸ್ಯ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವೇ ಸಿದ್ಧಮರ್ಥಮಾಹ —

ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।