కూటస్థచిదేకరసోఽయమాత్మా । తత్ర క్రియాకారకఫలవ్యవహారో వస్తుతో నాస్తీతి వివక్షితోఽర్థస్తస్య ప్రకటీకరణార్థం ప్రస్తుతం ప్రశ్నద్వయమనువదతి —
యత్రేతి ।
ఉపాధిరన్తఃకరణం తస్య స్వభావస్తదుపాదానమజ్ఞానం తేన జనితమన్తఃకరణగతమభివ్యక్తం విశేషవిజ్ఞానం చైతన్యాభాసలక్షణం తేన కరణేనేత్యర్థః । వాగాదీనాం స్వస్వవిషయగతం ప్రతినియతం ప్రకాశనసామర్థ్యం విజ్ఞానమిత్యర్థః ।
య ఎషోఽన్తరితి ప్రతీకమాదాయ వ్యాచష్టే —
మధ్య ఇతి ।
ఆకాశశబ్దస్య భూతాకాశవిషయత్వమాశఙ్క్యాఽఽకాశోఽర్థాన్తరత్వాదివ్యపదేశాదితి న్యాయేనాఽఽహ —
ఆకాశశబ్దేనేతి ।
సద్రూపే బ్రహ్మణ్యేవ సుషుప్తస్య శయనం భూతాకాశే తు న భవతీత్యత్ర చ్ఛాన్దోగ్యశ్రుతిసమ్మతిమాహ —
శ్రుత్యన్తరేతి ।
కీదృగత్ర శయనం వివశక్షితమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
లిఙ్గేతి ।
స్వాపాధికారే స్వాభావికత్వమవిద్యామాత్రసమ్మిశ్రితత్వం ‘సతి సంపద్య న విదుః’ ఇత్యాదిశ్రుతేరితి ద్రష్టవ్యమ్ ।
తాని యదేత్యాదివాక్యాకాఙ్క్షాపూర్వకమాదత్తే —
యదేత్యాదినా ।
విజ్ఞానాని తత్సాధనానీత్యేతత్ ।
పురుష ఇతి ప్రథమా షష్ట్యర్థేఽతో వక్ష్యతి —
అస్య పురుషస్యేతి ।
అశ్వకర్ణాదినామ్నో విశేషమాహ —
గౌణమేవేతి ।
గౌణత్వం వ్యుత్పాదయతి —
స్వమేవేతి ।
నామ్నోఽర్థవ్యభిచారస్యాపి దృష్టత్వాన్న తద్వశాత్స్వాపే స్వరూపావస్థానమితి శఙ్కామనూద్య తద్గృహీత ఎవేత్యాది వాక్యముత్థాప్య వ్యాచష్టే —
సత్యమిత్యాదినా ।
కా పునరాత్మనః స్వాపావస్థాయామసంసారిత్వరూపేఽవస్థానమిత్యత్ర యుక్తిరిహోక్తా భవతి తత్రాఽఽహ —
వాగాదీతి ।
తదా సుషుప్త్యవస్థాయాం తేనాఽఽత్మనా చైతన్యాభాసేన హేతునేత్యర్థః ।
స్వాపే కరణోపసంహారం వివృణోతి —
కథమిత్యదినా ।
తదుపసంహారఫలం కథయతి —
తస్మాదితి ॥౧౭॥