நைஷ தோ³ஷ:, ப்ரஶ்நாப்⁴யாமாத்மநி க்ரியாகாரகப²லாத்மதாபோஹஸ்ய விவக்ஷிதத்வாத் । இஹ ஹி வித்³யாவித்³யாவிஷயாவுபந்யஸ்தௌ — ‘ஆத்மேத்யேவோபாஸீத’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 7) ‘ஆத்மாநமேவாவேத்’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 10) ‘ஆத்மாநமேவ லோகமுபாஸீத’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 15) இதி வித்³யாவிஷய:, ததா² அவித்³யாவிஷயஶ்ச பாங்க்தம் கர்ம தத்ப²லம் சாந்நத்ரயம் நாமரூபகர்மாத்மகமிதி । தத்ர அவித்³யாவிஷயே வக்தவ்யம் ஸர்வமுக்தம் । வித்³யாவிஷயஸ்து ஆத்மா கேவல உபந்யஸ்த: ந நிர்ணீத: । தந்நிர்ணயாய ச ‘ப்³ரஹ்ம தே ப்³ரவாணி’ (ப்³ரு. உ. 2 । 1 । 1) இதி ப்ரக்ராந்தம் , ‘ஜ்ஞபயிஷ்யாமி’ (ப்³ரு. உ. 2 । 1 । 15) இதி ச । அத: தத்³ப்³ரஹ்ம வித்³யாவிஷயபூ⁴தம் ஜ்ஞாபயிதவ்யம் யாதா²த்ம்யத: । தஸ்ய ச யாதா²த்ம்யம் க்ரியாகாரகப²லபே⁴த³ஶூந்யம் அத்யந்தவிஶுத்³த⁴மத்³வைதம் — இத்யேதத்³விவக்ஷிதம் । அதஸ்தத³நுரூபௌ ப்ரஶ்நாவுத்தா²ப்யேதே ஶ்ருத்யா — க்வைஷ ததா³பூ⁴த்குத ஏததா³கா³தி³தி । தத்ர — யத்ர ப⁴வதி தத் அதி⁴கரணம் , யத்³ப⁴வதி தத³தி⁴கர்தவ்யம் — தயோஶ்ச அதி⁴கரணாதி⁴கர்தவ்யயோர்பே⁴த³: த்³ருஷ்டோ லோகே । ததா² — யத ஆக³ச்ச²தி தத் அபாதா³நம் — ய ஆக³ச்ச²தி ஸ கர்தா, தஸ்மாத³ந்யோ த்³ருஷ்ட: । ததா² ஆத்மா க்வாப்யபூ⁴த³ந்யஸ்மிந்நந்ய:, குதஶ்சிதா³கா³த³ந்யஸ்மாத³ந்ய: — கேநசித்³பி⁴ந்நேந ஸாத⁴நாந்தரேண — இத்யேவம் லோகவத்ப்ராப்தா பு³த்³தி⁴: ; ஸா ப்ரதிவசநேந நிவர்தயிதவ்யேதி । நாயமாத்மா அந்ய: அந்யத்ர அபூ⁴த் , அந்யோ வா அந்யஸ்மாதா³க³த:, ஸாத⁴நாந்தரம் வா ஆத்மந்யஸ்தி ; கிம் தர்ஹி ஸ்வாத்மந்யேவாபூ⁴த் — ‘ஸ்வமாத்மாநமபீதோ ப⁴வதி’ (சா². உ. 6 । 8 । 1) ‘ஸதா ஸோம்ய ததா³ ஸம்பந்நோ ப⁴வதி’ (சா². உ. 6 । 8 । 1) ‘ப்ராஜ்ஞேநாத்மநா ஸம்பரிஷ்வக்த:’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 21) ‘பர ஆத்மநி ஸம்ப்ரதிஷ்ட²தே’ (ப்ர. உ. 4 । 9) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய: ; அத ஏவ நாந்ய: அந்யஸ்மாதா³க³ச்ச²தி ; தத் ஶ்ருத்யைவ ப்ரத³ர்ஶ்யதே ‘அஸ்மாதா³த்மந:’ இதி, ஆத்மவ்யதிரேகேண வஸ்த்வந்தராபா⁴வாத் । நந்வஸ்தி ப்ராணாத்³யாத்மவ்யதிரிக்தம் வஸ்த்வந்தரம் — ந, ப்ராணாதே³ஸ்தத ஏவ நிஷ்பத்தே: ॥